А.Долгор: “Бодлын цагаан хун” намайг таниулсан шүтээн дуу

Монгол Улсын ардын жүжигчин А.Долгортой ярилцлаа.

-Та тун удахгүй өөрийн хүндэтгэлийн тоглолтоо үзэгч түмэн олондоо хүргэх гэж байна. Тоглолтын талаар сонирхуулахгүй юу, бэлтгэл ажил хэрхэн хангагдаж байна вэ?

-Тоглолтын бэлтгэл ажил давгүй сайн хангагдаж байна. Олон жил дуулж, олон ч концерт хийсэн учраас сайхан болох байх гэж бодож байна. Тоглолтдоо өөрийнхөө олон шилдэг уран бүтээлийг дуулж үзэгч олондоо хүргэнэ. Энэ тоглолтын гол онцлог нь шавь нарыгаа их оролцуулж байгаа, миний долоон шавь оролцоно. Бүгд урлагийн байгууллагуудад буюу Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театр, Монгол Улсын филармони, Хилийн цэргийн ансамбль, Сүлд чуулга, орон нутгийн дуурийн театр зэрэгт ажиллаж байгаа. Хорин жилийн хугацаанд багшиллаа. Шавь нар маань эхнээсээ олны танил болоод уран бүтээл нь сайхан цэгцэрч жигдрээд явж байна. Би голдуу өөрийн уран бүтээлээ шавь нартаа өвлүүлэх үүднээс “Бодлын цагаан хун”, “Магнаг цэнхэр дэлхий”, “Зүрхний хайртай эх орон”, “Эр хүн” гэх зэрэг дуунуудаа хамтарч дуулна. Шавь нар маань ч бас өөрсдийн дуугаа дангаараа дуулна, би ч өөрийн уран бүтээлээ дангаараа дуулна. Түүнчлэн попын дуучидтай хамтарч дуулсан дуунуудаа дуулна. Тухайлбал, СТА Т.Дэлгэрмөрөн, зууны манлай поп Б.Сарантуяа, “Харанга” хамтлагийн дуучин, төрийн соёрхолт Х.Лхагвасүрэн зэрэгтэй хамтарч дуулж байсан дуунуудынхаа заримыг нь дуулна. Урьд нь би тоглолт дээрээ нэг, хоёр дуучин дуулуулж, бараг л ганцаараа дуулдаг байсан.

-Та тоглолтоо ямар учраас “Эгшиглэнт 50 жил” гэж нэрлэх болсон бэ?

-1973 онд Төв аймгийн Соёлын ордон гэж байхад дагалдан жүжигчнээр ороод түүнээс хойш дуулсаар яг тавь дахь жилдээ дуулж байна.

Тиймээс тоглолтоо “Эгшиглэнт 50 жил” хэмээн нэрлэсэн юм. Ерөнхийдөө би дөчин жилийнхээ ойноос хойш “Эгшиглэнт” гэж нэрлэж эхэлсэн. Ардын уран зохиолч Ш.Сүрэнжав гуай миний тоглолтын нэрийг өгсөн юм. “Эгшиглэнт 40 жил” гэж нэрлээд дараа нь 2018 онд “Эгшиглэнт 45 жил”–ээ тэмдэглэсэн. Одоо тайзан дээрх тавин жил үзэгч олондоо дуугаа хүргэсэн ойгоороо илүү өргөн дэлгэр олон хүнийг хамруулсан сайхан баярын тоглолт хийх гэж байна. Өмнө нь ганцаараа л дуулдаг байсан бол одоо олон сайхан хүн оролцсон, шавь нартайгаа дуулсан сайхан тоглолт болно гэж бодож байгаа. Тоглолтынхоо бэлтгэлийг хийж, түмэн олондоо сайхан тоглолт үзүүлье гэж хичээж байна даа. “DDish” кабелиар шууд дамжуулж хөдөө орон нутгийн үзэгчдэдээ хүргэнэ. “Эгшиглэнт 50 жил” тоглолт маань Соёлын төв өргөөнд гуравдугаар сарын 5-нд 16 цагаас ганцхан удаа тоглогдоно. Ер нь би тоглолтоо 16 цагаас үзэгчдэдээ хүргэх их дуртай, миний үзэгчид голдуу тийм залуу хүмүүс байдаггүй болохоор гэрэл гэгээтэйд үзээд эртхэн гэртээ харих нь их тохиромжтой байдаг. Сайхан үзэгчдээ баярлуулсан сайхан тоглолт хийе гэж бодоод бэлтгэж байна даа. Би фонограмтай дуулахгүй, үргэлж амьд оркестртой дуулж байсан. Ардын жүжигчин төрийн шагналаа хүртчихээд Монголын таван оркестртой тоглолт хийж байсан, ийм тоглолт бараг байхгүй байх. Монгол Улсын филармони, Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театрын симфони оркестр, Морин хуурын чуулга, Үндэсний дуу бүжгийн эрдмийн чуулгын үндэсний хөгжмийн оркестр гээд таван оркестртой тоглолт хийж байсан. Ер нь голдуу үргэлж хоёроос доошгүй оркестртой тоглолтоо хийдэг. Энэ удаад бас Монгол Улсын филармони, Морин хуурын чуулга, симфони оркестртой тоглолтоо хийнэ.

-Энэ удаагийн тоглолт нь таны 37 дахь тоглолт шүү дээ. Анхны тоглолтоо хэзээ үзэгч олондоо хүргэж байсан бэ?

-Тийм. Энэ удаагийн тоглолт 37 дахь тоглолт, гэхдээ нэг тоглолтоо давтаж явдаг биш, жил болгоны тоглолт бүр өөр өөрийн өнгө аяс, нэртэй, 37 төрлийн тоглолт юм. Анхны тоглолтоо 1988 онд хийсэн. Тэр үед тоглолтоо Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театрт хийж байсан. Сэтгэл догдлох, айх, сандрах зүйл их гарсан, одоо ч айж ичих сэтгэл хөдлөл гарах үе бий. Би анхны тоглолтоо тал нь монгол дуу, тал нь сонгодог дуутайгаар хийж маш их хичээж зүтгэж үзэгч олондоо хүргэсэн. Анхны тоглолт учраас хэрхэн дуулснаа ч одоо санадаггүй, нэг мэдэхэд л тоглолт минь дуусаж байсан. Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театрын хамт олон маань намайг маш их дэмжиж байлаа. Тэр үед тоглолтын билет зарна гэдэг зүйл байхгүй, театраас бүх зүйлсийг дааж даавуун дээр анонс хийж түүн дээр дуучин А.Долгорын концерт болно гэж УДБЭТ-ийн гадаа өлгөдөг байсан. Өөр ямар нэгэн фм зарлал, реклам сурталчилгаа юу ч байхгүй байлаа. Үзэгч олон тэр анонсыг хараад УДБЭТ-т болсон тоглолтыг минь битүү хүн үзэж байсан даа. Тийм л нандин дурсгалтай үе юм.

-Таны “Бодлын цагаан хун” дуу олон түмний сэтгэл зүрхэнд нь хоногшсон бүтээл шүү дээ. Энэ дууг хэрхэн бүтээж байв, түүхээсээ хуваалцахгүй юу?

-Тийм, “Бодлын цагаан хун” бол 1990 оны “Морин хуур” уралдааны тэргүүн байрын шагналт дуу юм. Италид 1989-1990 онд мэдлэг боловсролоо дээшлүүлж ирээд 1991 онд “Морин хуур” уралдаан болсон. Италид суралцаж байх үедээ багт наадамд оролцоход надад хуримын даашинз бэлэглэсэн байсан юм. Тэгээд бэлэглэсэн даашинзтайгаа төгсөөд ирэхэд бүх зүйлийн тохироо бүрдэнэ гэдэг шиг “Бодлын цагаан хун” дууг надад өгч, цагаан даашинзтайгаа дуулж тэргүүн байр эзэлсэн. “Бодлын цагаан хун” дуу бол ард түмэнд намайг таниулж өгсөн, үнэхээр хайртай шүтээн дуу минь. “Бодлын цагаан хун” дуунаас хойш цагаан даашинзаа их өмссөн. Яг тэр үеийн цагаан даашинз маань их муудаж, элэгдсэн. Түүнээс хойш сая “Бодлын цагаан хун” дууг шавьтайгаа хамтран дуулахдаа дөрөв дэх цагаан даашинзаа хийлгэсэн. Одоо хуучин цагаан даашинз минь хуучирч элэгдэж шарласан ч хадгалаастай байдаг даа.

–“Монголын тал нутаг”, “Аргалд явсан ижий” зэрэг дуунууд ард түмний сонсох дуртай дуунууд шүү дээ. Та энэ сайхан бүтээлүүдийн талаар ярихгүй юу?

-Сайхан сайхан дуунуудыг их дуулсан даа. Хамгийн гол нь энэ сайхан дуунууд намайг дуулж байх үед агуу их хөгжмийн зохиолчид байсан даа. Монгол Улсын хөдөлмөрийн баатар, Чингис хаан одонт, төрийн шагналт Б.Шарав, төрийн хошой шагналт, ардын жүжигчин, хөдөлмөрийн баатар Н.Жанцанноров, Монгол Улсын төрийн шагналт Х.Билэгжаргал, Монгол Улсын төрийн соёрхолт Ц.Нацагдорж, Монгол Улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Д.Баттөмөр гээд энэ сайхан хүмүүсийн буянаар сайхан дуунууд минь төрөн гарч ирсэн. Тухайлбал, Н.Жанцанноров гуайн “Магнаг цэнхэр дэлхий”, “Аргалд явсан ижий”, Б.Шарав гуайн “Монголын тал нутаг”, Х.Билэгжаргалын “Зүүдний хайртай нутаг”, Д.Баттөмөр гуайн “Бодлын цагаан хун”, Р.Энхбазарын “Эр хүн”, гэх зэрэг сайхан дуунууд минь бүтсэн. Аливаа зүйлд тохироо нь бүрдэнэ гэж зүйл байдаг шиг нэг хэсэг бидний үед сайхан дуучид гарч ирж байсан. Монгол Улсын ардын жүжигчин А.Энхбат, Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Ц.Түвшинтөгс, Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Г.Эрдэнэбат гээд дуучид гарч ирж хөгжмийн зохиолчид ч эдгээр дуучдад зориулан мэргэжлийн дууны үг зохиож байсан. Аль алиндаа бүх зүйл нь бүрэлдсэн тийм л үе байж дээ. Одоо үеийн залуучууд эдгээр хүмүүсийн зохиосон дууг дахин дуулсаар л байна.

-Та их олон шавьтай. Шавь нартаа та юуг захидаг вэ?

-Шавь нартаа их олон зүйлс захидаг даа. Хүн хамгийн гол нь нэгэнтээ сонгож мэргэшсэн мэргэжилдээ үнэнчээр хандаж орхихгүйгээр, сайхан хоолойгоо зэврээхгүйгээр уран бүтээл их хийгээсэй гэж боддог. Хоёрдугаарт, урлагийн ажил их хэцүү, тэгэхээр энэ хүнд хөдөлмөрийг нэгэнтээ сонгосон бол ухрах зам үгүй шүү гэж хэлдэг. Ер нь урлагийн ажил хүн харахад сайхан, амархан мэт боловч тайзны ард маш их хүч хөдөлмөр, хөлс гарсан байдаг. Тиймээс маш сайн хөдөлмөрлөх хэрэгтэй. Түүнчлэн хэлсэн үгэндээ хүрдэг байх хэрэгтэй. Хүн хэлсэн үгэндээ хүрэх, хүний итгэлийг даана гэдэг их том зүйл байдаг гэх зэрэг их олон зүйлийг л хэлж захидаг даа.

-Тайзан дээр 50 жил тасралтгүй дуулж, зүтгэж байж өнөөдрийн агуу их А.Долгор бий болсон гэж ард түмэн их ярьдаг. Та үнэхээр Монголын ард түмний хайр хүндэтгэлийн дээд болсон агуу дуучин?

-Өдий зэрэгтэй дуучин болоход сайхан аав ээжийн минь өгсөн өгөгдөл энэ хоолой, авьяас, газар нутаг, дуулах эрдмийг заасан багш, өдийг хүртэл дэмжиж ирсэн үзэгч түмэн нөлөөлсөн. Үзэгч түмэн минь миний дуулахыг сонсож намайг дэмжиж, би хариуд нь сайхан уран бүтээл хийх гэж мэрийж явсан. Үзэгч түмэн маань бидний баяр шүү дээ. Тиймээс үзэгч түмэндээ их баярлаж, талархсанаа илэрхийлж эрүүл энх, аз жаргалыг хүсэж байна. Энэ жил хоёр сайхан ээжийн тухай дуу хийсэн. Хүний мөрөөдөл төгсөшгүй байдаг учраас би дахин сайхан уран бүтээл хийж ард түмэндээ бэлэг барих болно. Түүнчлэн багшилж олон сайхан шавь нарыг төрүүлж Монголын дууны урлагт өөрийн чаддаг зүйлээр нэмэр хандив өргөж амьдрах болно. Энэ дашрамд Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театр болон Соёл урлагийн их сургуулийн хамт олондоо баярлаж талархаж явдагаа илэрхийлье. Сонсогч олондоо мөн их баярлалаа гэж хэлье.

Үзэгч түмэн олон та бүхэн минь миний “Эгшиглэнт 50 жил” тоглолтыг үзэж, нэг үдшийг сайхан өнгөрөөхийг хүсвэл өнөөдрөөс эхлэн Соёлын төв өргөөний кассаар, ticket.mn сайтаар болон 11329173, 99106067, 94083388 дугаарын утсаар холбогдож тасалбараа захиалан аваарай.