-БАРИГДАЖ БУЙ СЭЖИГТНҮҮДИЙН 50 ОРЧИМ ХУВЬ НЬ КАННАБИСЫГ ТҮҮЖ, БЭЛТГЭН, БУСДАДЗ АРЖ БОРЛУУЛСАН БАЙДАГ АЖ-
Эрүүгийн цагдаагийн газрын Хар тамхитай тэмцэх хэлтсийнхэн мансууруулах, сэтгэцэд нөлөөлөх ургамал хэрэглэж, тээвэрлэж явсан хүмүүсийг өнгөрсөн амралтын өдөр баривчилсан. Сэжигтнүүд Баянзүрх дүүргийн XXVII хорооны нутаг Дарь-Эх орчимд каннабисын төрлийн ургамал хэрэглэж байсан аж. Мөн тэдэнд байсан хар ногоон өнгийн нунтаг ургамлыг эд мөрийн баримт болгон хураан авчээ. Баривчлагдсан иргэд Улаанбаатар хотын харьяат 18-29 насны залуус байсан аж. Тэдний хоёр нь эмэгтэй, нэг нь эрэгтэй байсан бөгөөд нэг нь хар тамхины хэргээр өмнө нь шүүхээр ял шийтгүүлж байсан гэдгийг цагдаагийн эх сурвалж хэлж байгаа юм. Сэжигтнүүдийг саатуулан, мөрдөн байцаалт явуулж эхэлсэн аж. Албаны эх сурвалжийн мэдээлж буйгаар сүүлийн хоёр сарын хугацаанд хар тамхи, мансууруулах бодистой холбоотой арван гэмт хэрэг гарчээ. Хэргүүдийг шалгаж, 23 хүнийг сэжигтнээр татаад буй аж. Хар тамхины хэргээр баригдаж буй сэжигтнүүдийн 50 орчим хувь нь каннабисыг түүж, бэлтгэн, бусдад зарж борлуулсан байдаг байна. Нийслэлийн ойр орчмын дөрвөн цэгээс уг ургамлыг түүж буй учир тухайн газарт нь хуулийнхан устгал хийж эхэлсэн аж.
Хэрэв энэ төрлийн ургамлыг төр ямар нэгэн байдлаар хамгаалалт, хяналтдаа байлгадаг байсан бол залуус ийм олноороо цагдаагийн байгууллагын дансанд орохгүй, баригдахгүй, хэрэглэхгүй байсан тухай хуулийнхан хэлж буй юм. Хар тамхины хэргээр тэдэн хүн баригдлаа, энэ төрлийн хэрэг нэмэгдэж байна гэж дээр дооргүй дэврээгээд байгаа болохоос үнэндээ тэр ургамал ургадаг тодорхой цэгүүдийг анхаардаг байгууллага байхгүй. Үүнээс л харахад төр засгаас энэ төрлийн хэрэгт анхаарал хандуулахгүй байгаагийн нэг илрэл юм. Харин хар тамхи хэрэглэж байгаад баригдсан сэжигтнүүдийн үлдсэн 50 хувь нь энэ төрлийн ургамал бус хар тамхины төрлийн бодис хэрэглэгчид байдаг байна. Дээрх Дарь-Эх орчимд каннабисын төрлийн ургамал хэрэглэж байгаад баригдсан гурван хүний нэг нь өмнө нь энэ төрлийн ургамал хэрэглэж байгаад шүүхээр шийтгүүлжээ. Тэрбээр гурван жилийн ялаа эдлээд гарч ирсэн нэгэн юм байна. Энэ төрлийн хэргээр шүүхээр шийтгүүлж байсан хүмүүс суллагдсаныхаа дараа ч хар тамхи хэрэглэж байгаад баригдсан цөөнгүй жишээ байдаг аж.
Манайд хар тамхи хэрэглэсэн хүнд дунджаар 3-5 жил, хар тамхи тээвэрлэсэн хүнд арван жил хоригдох ял оноодог юм байна. Бусад орнуудын энэ төрлийн хэрэгт оноож буй хамгийн бага ял гэж хуулийнхан хэлж байгаа юм. Энд нэгэн баримт дурдъя. 2010 оноос өнгөрсөн оны наймдугаар сарын байдлаар бүртгэгдсэн хар тамхины хэргийн 30 орчим хувь нь давтан хэрэг үйлдсэн судалгаа байдаг аж. Тухайлбал, энэ оны эхний зургаан сарын байдлаар 52 гэмт хэрэг бүртгэгдэж, 102 хүн холбогдсон байна. Өмнөх оны мөн үетэй харьцуулбал 34 хувиар өссөн гэсэн үг. Харин хар тамхины төрлийн хэрэг давтан үйлдсэн хүний тоо хараахан гараагүй байгаа аж. Тэгвэл Өршөөлийн хуулиар хар тамхины хэрэгт холбогдсон хэдэн хүнд өршөөл үзүүлснийг харъя. Хар тамхины есөн хэргийн холбогдогч болох 24 хүнд өршөөл үзүүлсэн мэдээ байна. Уг нь аливаа улс орон хар тамхины хэрэгтэй хатуу тэмцэж, цаазаар авах ял хүртэл оноодог. Манайд бол эсрэгээрээ байна гэж харахаар байгаа юм. Хүүхэд залуус зугаалахдаа очоод сонирхоод татчихдаг хар тамхины ургамал ил задгай ургаж байна. Дээрээс нь өршөөчихдөг. Хар тамхичдыг өршөөнө гэдэг дахиад хэдэн хүнийг энэ төрлийн бодист донтдог болгоод ирээрэй гэж буйтай агаар нэг юм. Гарсан хүмүүс нь бусдыг уруу татаж, мөн л хар тамхины төрлийн бодис татаж байгаад буцаад шоронд ордог болжээ. Гэтэл дэлхий нийтээрээ энэ төрлийн бодисыг татсан хүн нэг л хэрэглэж үзэх юм бол гарч чаддаггүй гэдгийг хэлсээр, анхааруулсаар ирсэн.
Энэ хэргийн гаралт буурахгүй өсч байгаагаас дан ганц хорих ял оногдуулж, эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх замаар хар тамхичидтай тэмцэх боломжгүй гэдэг нь харагдаж байна. Учир нь олон улсын жишгээр бол хар тамхи хэрэглэдэг хүнийг эмчилдэг, шаардлагатай гэвэл эмнэлгийн тодорхой хяналтад байлгадаг. Манай улсад хар тамхины хэргээр орсон хүнд наад зах нь ямар ч эмчилгээ хийдэггүй байна. Мэдээж анхан шатны эмчилгээ хийлгээгүй хүн дахин хэрэглэхгүй байх арга замаа олж чаддаггүй гэдгийг сэтгэл судлаачид хэлж байна. Нэг үгээр хэлбэл, эмчилгээ үйлчилгээ явуулдаг байгууллага бас тэмцэх хэрэгтэй.
Өнгөрсөн 2003 онд 36 эрүүгийн хэрэгт 96 хүн шалгагдаж байсан бол 2014 онд 61 эрүүгийн хэрэгт 153 хүн шалгаж байсан. Энэ нь нэг дахин өссөн үзүүлэлт. Харин 2015 онд 79 эрүүгийн хэрэгт 169 хүнийг шалгаж, зохих эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэжээ. Сүүлийн үед хар тамхи, мансууруулах бодистой холбоотой гэмт хэрэг бүлэглэлийн хэлбэр рүү шилжих болсон байна. Тэр дундаа өмнө нь ял шийтгэл эдэлж байсан хүмүүс оролцож байгаа гэнэ. Хоёр ба түүнээс дээш этгээд оролцсон л бол бүлэглэлийн шинжтэй гэж цагдаагийнхан үздэг болсон байна. Өнгөрсөн долдугаар сарын 29-ний өдөр гэхэд Монгол Улсын иргэн Т, Б, С, Г нар нь бүлэглэн мансууруулах бодисын төрөлд орох “Ice” буюу мөсийг бусдад зарж борлуулах зорилгоор авч явж байсныг илрүүлэн Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 192-192.2-т зааснаар эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгажээ. Шалгалтын явцад дээрх этгээдүүдийн гурав нь давтан гэмт хэрэгт холбогдсон байх жишээтэй. Тэд мөн л Өршөөлийн хуулиар суллагдсан хүмүүс байсан гэдгийг хуулийнхан хэлж байгаа юм. Өнгөрсөн зургадугаар сарын 15-нд Нийслэлийн эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүх хилээр хар тамхи оруулж ирж, худалдан борлуулсан, хэрэглэсэн хэрэгт холбогдсон дөрвөн залуу, нэг бүсгүйн гомдлыг хэлэлцсэн байдаг. Х.Ермек, Э.Агар, Б.Явуухулан, Б.Энхболд, И.Гомбо-Очир, Э.Уянга нарт холбогдох хэргийг өмнө нь Баянгол, Хан-Уул, Сонгинохайрхан дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхээр гэм буруутайг нь тогтоож байсан ч давж заалдах шатны шүүх хууль буруу хэрэглэсэн үндэслэлээр буцааж байсан юм. Уг хэрэгт холбогдсон шүүгдэгч Э.Агар нь “Ice” буюу “мөс” хэмээх мансууруулах бодисыг 2014 оны хоёрдугаар сарын 24-нд Замын-Үүд боомтоор Монгол Улсад нэвтрүүлсэн, Х.Ермек, Б.Энхболд нартай хамтран тухайн оны гуравдугаар сарын 2-нд И.Гомбо-Очирт худалдсан, Х.Ермек нь хоёрдугаар сарын 21-нд Замын-Үүдээс Эрээн рүү гарч, дээрх бодисыг оруулж ирэн Баянгол дүүргийн нутаг дахь “Мөнгөн тойг” зочид буудалд хэрэглэсэн байдаг. Шүүгдэгч Б.Явуухулан, Б.Энхболд, Э.Уянга нар дээрх хүмүүсээс удаа дараа “мөс” авахдаа 300-800 мянган төгрөг болон “IPhone 5S” маркийн утсаа төлбөрийн хэрэгсэл болгон өгсөн нь мөрдөн байцаалтаар тогтоогдсон аж. Анхан шатны шүүх тэднийг хар тамхи хилээр оруулсан, бусдад худалдсан, хэрэглэсэн гэм буруутайд тооцож, Х.Ермек, Э.Агар нарыг 11 жил, Б.Явуухуланг 10 жил нэг сар хорих ял шийтгэсэн байна. Тэдэнд ногдуулсан зарим ялыг Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн үйлчлэлд хамруулсан аж. Нийслэлийн эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүгчид дахиад л анхан шатны шүүхээр энэ хэргийг хэлэлцүүлэхээр буцаасан байдаг. Ингэх болсон үндэслэл нь анхан шатны шүүх уг хэргийг шийдвэрлэхдээ зөрчил гаргаж, прокуророос яллах дүгнэлтэд дурдсан нэг зүйл ангид заасан хэргийг нь шийдвэрлэж, ял шийтгэлгүй орхисон гэж үзсэн юм. Шүүхийг хэн ч шүүх эрхгүй гэдэг. Гэвч жинхэнэ хар тамхины хэрэг ийм байдлаар удааширч эцэстээ хэрэгсэхгүй болгодог нэг жишээ байж болохыг үгүйсгэх аргагүй юм.
Хар тамхины асуудал өнөөдөр зөвхөн хуулийн байгууллагын ажил биш Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн анхааралд оржээ. Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн албанаас гаргасан мэдээллээр өнөөдөр сэтгэцэд нөлөөлөх бодис, мансууруулах хар тамхийг хэрэглэж буй хүмүүсийн тоо 16 мянгад хүрсэн гэж хэлж байгаа. Олон улсын дүгнэлтээр нэг хэрэглэгчийн ард дунджаар дөрвөн хүн байдаг гэдэг. Тэгвэл 16 мянгаа энэ дөрвөн далд хэрэглэгчээр үржүүлэхээр 64000 гэсэн тоо гарч байгаа юм. Энэ бол манай улсын нэг аймгийн хүн амтай тэнцэхүйц том тоо гарч ирж байна. Ийм тоо сонсоод бид цочирдохгүй, түгшүүр төрөхгүй байхын аргагүй.
Д.Маргад