Боксын холбооны ерөнхий дасгалжуулагч, Монгол Улсын гавьяат багш Д.Бандитай ярилцлаа. Тэрээр Риогийн олимпод оролцох баг тамирчдын ахлах дасгалжуулагчаар ажиллаж байгаа юм.
-Энэ зуны олимпод боксын холбооноос зургаан тамирчин оролцохоор болсон. Бэлтгэл сургуулилт хэр хангагдсан бэ?
– Манай боксын холбооноос Г.Ган-Эрдэнэ (49 кг), Х.Энх-Амар (52 кг), Э.Цэндбаатар (56кг), Д.Отгондалай (60 кг), Б.Чинзориг (64 кг), Б.Түвшинбат (69 кг) нар энэ зуны олимпод оролцох эрхээ авсан. Олимпод эрх авч оролцдог болсноос хойш хамгийн олон тамирчин явж байгаа юм. Энэ ч утгаараа нийт багийн бэлтгэл сургуулилт сайн байгаа.
-Боксын тамирчид энэ сарын 24-нд явна. Олимпийн бэлтгэлээ хэр базаасан бэ. Хаана бэлтгэл сургуулилтаа хийж байна?
-Боксын тамирчид маань Хандгайтад бэлтгэлдээ гарсан. Би багш, дасгалжуулагчийн хувьд зөвлөгөө өгч, бэлтгэлийг нь хийлгүүлсэн. Олимпийн бэлтгэлийг энэ сарын нэгнээс хийж эхэлсэн, амралтгүй, тууштай бэлтгэл хийж байна. Тамирчид тогтмол, зөв бэлтгэлээ хийх хэрэгтэй байдаг. Тамирчдын бие болоод бусад зүйлийг зохицуулах бас их чухал. Долоо хоногийн хэдэн өдөрт хичнээн цагийн ачаалал өгөх вэ, ямар бэлтгэл хийлгэх вэ зэрэг нарийн хуваарьтай байдаг юм. Тэр болгоныг тухайн тамирчдад тааруулсан байх ёстой. Энэ зарчмаар бэлтгэлээ базааж байна. Олимпод явах өдөр болтол тасралтгүй бэлтгэл хийнэ.
-Манай улсаас боксын багийн дасгалжуулагчаар хэн, хэн явж байгаа вэ?
-Ахлах дасгалжуулагч Д.Батсүрэн, туслах дасгалжуулагч Б.Эрдэнэбаяр, зөвлөх дасгалжуулагч Б.Төмөрбаатар, боксын холбооны ерөнхийлөгч, тэргүүн дэд ерөнхийлөгч нар хариуцаж, тамирчдаа авч явна.
-Боксын тамирчид хэр амжилттай оролцох бол, дасгалжуулагчийн хувьд та тааварлаж байгаа юу?
-Медаль авахгүй шүү гэх хүн алга. Хэн нь ч авах чадвартай. Ганцхан асуудал байдаг. Олон цагийн зөрүүтэй Бразил улсад дасгалжуулагч тухайн тамирчныг хэрхэн таарч тохируулах, манай шүүгчид хэр зэрэг тамирчдаа хамгаалах вэ, олон улсын шүүгчид хэр үнэнч шударга хандаж байна вэ гэдгээс шалтгаална. Мөн тэмцээнд оноо өгөх асуудал байна. Энэ бүгдээс хамаарна. Тэрнээс биш тамирчид бүгд бэлтгэлээ 100 хувь хангалттай хийсэн гэж үзэж байгаа.
-Олимпод оролцох хуваарьт өөрчлөлт гарсан гэж дуулсан. Та энэ талаар ярихгүй юу?
-Боксын тамирчид нэг дор дарааллаар тоглодог байсан бол 49 килограмм эхлээд 14-нд дуусна. Цуварч явдаг хуваарь гарсан байна лээ.
-Боксын спортод сүүлийн үеийн чадварлаг гавьяатууд байна. Амжилт үзүүлэхэд дутагдах зүйл, тулгамдсан асуудал юу байдаг бол?
-Тулгамдаж буй асуудал гээд байх зүйл нэг их алга. Манай холбооны нарийн бичиг сайн ажиллаж байна. Тамирчид болоод дасгалжуулагчдадаа бүх зүйлийг маш сайн бэлдэж өгдөг. Өнөөдрийг хүртэл бэлтгэл хийсэн учраас хамгийн гол зүйл олимпод орох хүртэлх бэлтгэлийн зохицолдолгоо чухал байна. Бразилд очиж 12 хоног бэлтгэл хийнэ шүү дээ.
-Энэ зуны олимпод оролцох гэж байгаа тамирчид боксын спортоор хэдэн наснаасаа хичээллэж эхэлсэн бэ. Хэдээс хэдэн насны тамирчид байгаа билээ?
-Манай тамирчид бүгд хоорондоо ойролцоо эхэлж байсан. 13,14 настайгаасаа бокст орсон хүүхдүүд байгаа юм. Одоо 19-27 насны тамирчид байна.
-Сүүлийн үед боксын спортоор хүүхдийг хэдэн наснаас эхэлж хичээллүүлж байна вэ?
-Орчин цагт ес, арван наснаас эхлүүлэхэд болно. Тэгэхдээ ес, арван настай хүүхдийг хичээллүүлэх программ гараагүй байгаа. Багш нар өөрсдөө онолын мэдлэг дээр суурилж, практикаар сургаж байна. Харин 14-20 нас хүртэлх хугацаа буюу зургаан жилийн бэлтгэлийн программыг миний номноос уншиж болно. Би ном гаргасан байгаа. Мөн 14 наснаас өмнөх үеийнхийг схемчилж ном гаргана гэсэн бодолтой байгаа.
-Цаашид манай боксын спорт дэлхийн хэмжээнд хэр хөгжих төлөвтэй байна вэ?
-Манайд боксын спорт хөгжих боломж их өндөр байдаг. Монголын хүүхдүүд маш их авьяастай. Боксын спорт монгол хүнд их зохимжтой л доо. Учир нь бие даасан спорт юм шүү дээ. Монголчууд хоорондоо хамтарч нийлж, нэгдэж хөдөлмөрлөдөггүй ард түмэн ш дээ. Тухайлбал, ганц гэрээрээ бие дааж амьдраад байдаг. Ерөнхийдөө биеэ даасан зан чанартай. Хувь хүн өөрийгөө л болгоё, бүтээе гэдэг. Өөрийнхөө биеийг дайчилж чаддаг. Баг хамт олноор ажиллуулахаар жаахан тиймэрхүү байдаг. Иймээс боксын спорт монгол хүний онцлогт маш сайн тохирдог спорт байгаа юм. Мөн сэтгэл зүйн тэсвэр маш сайн. Боксын спортод сэтгэл зүйн бэлтгэл их нөлөөлдөг. Энэ бол монгол хүний хамгийн сайн чадвар гэж хэлж болно. Монгол хүүхдүүд багаасаа хурга ишиг хариулж, уул хаданд авирч, үсэрч, харайж өссөн учраас боксоор хичээллүүлэхэд сайн үр дүн гардаг. Би ч гэсэн бага байхдаа байгальтайгаа ойр, хурга ишиг хариулж өссөн. Тэгээд оюутан болсныхоо дараа боксчин болж байлаа.
-Монгол хүүхдүүдийн биеийн онцлогоос гадна, боксын спортод төрөлхийн авьяастай хүүхэд орох ёстой байдаг уу. Ямар онцлогтой хүүхэд боксоор хичээллэхэд амжилт гаргах боломжтой вэ?
-Ер нь манай монголчууд залхуу. Спортоор хичээллэхэд зуугаас жаран хувьд нь залхуу байдал харагддаг. Аливаа спортоор хичээллэх гэж байгаа хүн дараахь таван чанарыг өөртөө агуулж байх ёстой. Үүнд: хурд, хүч, тэсвэр, авхаалж самбаа, уян хатан байдал юм. Харин боксын спортод энэхүү таван чанар дээр хоёр чанар нэмэгддэг. Энэ нь сэтгэхүйн болон харааны реакци юм. Жижиг зүйлд ч маш хяналттай байх ёстой. Ямар ч нөхцөл байдлаар цохих гэж болно. Тэгэхэд зугтаж чаддаг, хариу үйлдэл үзүүлж чаддаг байх хэрэгтэй. Манай Т.Үйтүмэн аливаа нөхцөлөөс зугтаж, өөрийгөө аваад гарч чаддаг шүү дээ. Тиймээс нийтдээ дээрх долоон чанар бүрэлдэж, маш их хөдөлмөрийн үр дүнд хүн амжилт гаргаж, чаддаг юм.
-Анх та боксын спорттой хэрхэн холбогдож байв?
-Би их сургууль төгсөөд шигшээ багийн тамирчин болсон. 1970 оноос шигшээ багт орж, боксын спортоор хичээллэж эхэлж байлаа. 1972 оны олимпод оролцож байлаа. Мөн 1976 онд олимпод оролцож ирчихээд Улсын багшийн их сургуульд орж байсан. Тэгэхэд “Чи дасгалжуулагч болох юм байна” гэж багш нар хэлж байсан юм. Ингээд биеийн тамирын багшийн мэргэжил эзэмшсэн. Хоёр дээд сургууль төгссөн дөө. Анхныхаа олон улсын тэмцээнд 19 тамирчинтай явж байлаа.
-Та багш дасгалжуулагчийн хувьд өөр дээрээ шавь болох гээд ирж байгаа хүүхдийн юуг анхаарч хардаг вэ?
-Э.Бадар-Ууган, П.Сэрдамба нар шигшээ баг байгуулах үеэр л ирж байсан. Тухайн үед авьяасаараа шалгарч гарч ирсэн хүүхдүүд байлаа. Над дээр боксын спортод дуртай, хүсэл тэмүүлэлтэй хүн л ирнэ шүү дээ. Клубийн дасгалжуулагч хийхэд хүмүүс их дуртай ирнэ. Хүсч тэмүүлж байгаа зүйлдээ дурла гэж үг байдаг ш дээ. Тиймээс боксын спортод дуртай, сонирхсон, шимтсэн хүн л ирдэг юм. Хүсэл тэмүүлэлтэй хүүхдүүдийг сайхан бэлтгэл хийлгээд шалгаруулдаг. Бүх байгаа авьяасыг нь гаргаж, ахиулахыг л хичээдэг дээ. Тэгэхээр аяндаа тодроод ирдэг юм. 100 хүүхэд ирлээ гэхэд арав нь боксчин болж үлддэг юм шүү дээ. Боксын спортод шимтэн орсон, дурласан байсан ч авьяас чадвар дутуу бол сургахад хэцүү л дээ.
-Тамирчид рингэн дээр тулалдаж байхад дасгалжуулагч хүний сэтгэл зүй ямар байдаг бол?
-Хүн болгон янз бүр л байдаг байх. Миний хувьд тамирчдаа сайн бэлтгэсэн тохиолдолд санаа зовдоггүй. Манай Д.Отгондалай олимпийн шилдэг тамирчин юм шүү дээ. Олимпийн эрх олгох тэмцээнд алтан медаль авсан. Азийн наадмын алтан медалийн эзэн. Ази тивийн аварга шүү дээ. Ямар ч тамирчинг тактикаар ялж болдог. Толгойгоо их ажиллуулах хэрэгтэйг харуулсан чадварлаг тамирчин байгаа юм, Д.Отгондалай маань.
Монгол Улсын гавьяат тамирчин У.Мөнх-эрдэнэ Африк болон Европ тивийн аваргыг ялж байсан. Нэг удаа Францад ялагдсан. Яагаад Францын тамирчинд ялагдсан гэхээр тоглолтынхоо урьд шөнө нь Улаанбаатараас муу мэдээ сонссон байгаа юм. Тэгээд нойр нь сэргэчихсэн, унтахгүй байсаар, шөнийн гурван цагийн үед эмч дээр очиж нойрны эм асуугаад явсан гэж байгаа. Нойрны эм уугаад унтаж босоод жингээ үзсэн чинь өөрчлөлттэй байсан. Тэгээд хоол идээд хоёр нойрны эм давхарлаж уугаад унтсан. Өглөө тэмцээн дээрээ очиход мангар хүн шиг л байсан гэсэн. Цохилт болон мэдрэмж огтхон ч байхгүй. Тэгээд ялагдсан даа. Дараа нь арванхоёрдугаар сард дэлхийн цомд очиж ялалт байгуулсан, чадварлаг тамирчин. Тэгэхээр сэтгэлзүйд нөлөөлөх зэрэг алдаа гаргаж болохгүй, үүнд багш дасгалжуулагчид нь сайн анхаарах хэрэгтэй байдаг юм.
Б.Уранчимэг