“Өдрийн
сонин”-ы 2016-01-19-ний дугаараас
“Найман шарга” зах дээр өчигдөр ам.долларыг 2005 төгрөгөөр авч 2008 төгрөгөөр зарж байв. Ноён ногооны ханш өмнө нь энэ хэмжээнд хүрч өсч байгаагүй юм. Жил бүрийн сар шинийн өмнөхөн ам.долларын ханш өсдөг гэсэн уламжлалт шалтгаан бий. Үүнээс гадна ямар шалтгаан нөлөөлснийг сонирхлоо.
Доллар өссөн гол шалтгаан нь Холбооны нөөцийн банкны шийдвэртэй холбоотой гэж эдийн засагчид онцолж байна. Өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сарын 16-нд АНУ-ын Холбооны нөөцийн банк бодлогын хүүгээ өсгөсөн юм. Цаашид ч мөнгөний бодлогоо алгуур хатууруулах магадлал өндөр байгаа. Уг шийдвэр ам.долларын ханшийг дэлхийн бусад валютын эсрэг чангарахад нөлөөлж эхэлжээ. Долларын “галзуурал”-ын хамгийн том нөлөөлөл нь энэ гэдгийг шинжээчид үгүйсгэхгүй байна. Мөн дэлхийн томоохон худалдан авагч Хятад улсын эдийн засгийн өсөлт саарч байгаа нь түүхий эдийн үнийн уналтыг эрчимжүүлж, хөрөнгө оруулалтын зүг чигийг өөрчилж буй. Өөрөөр хэлбэл, хөрөнгө оруулагчид ам.доллар руу хошуурч эхэлсэн гэсэн үг. Энэ нь манайх шиг уул уурхайд суурилсан эдийн засагтай улсуудад гадаадын хөрөнгө оруулалтын хомсдол үүсгэж, ханшийн дарамт үүсгэх замаар нөлөөлж байгаа аж.
ГАЗРЫН ТОСНЫ ҮНИЙН УНАЛТ АМ.ДОЛЛАРЫН ГАРАХ УРСГАЛЫГ БУУРУУЛНА
Судалгааны байгууллагаас ам.долларын ханшийн талаар ямар таамагтай байгааг сонирхсон юм. “Эгүлэ капитал” судалгааны компанийн хувьд ноён ногооны ханш өнгөрсөн онд ямар байсныг “Төгрөгийн ханш ам.долларын эсрэг зургаан хувиар, иенийн эсрэг 3.8 хувиар, юанийн эсрэг 1.6 хувиар тус тус суларсан бол рублийн эсрэг 15.6 хувиар, еврогийн эсрэг 6.4 хувиар чангарлаа. Ам.долларын төгрөгтэй харьцах ханш өнгөрсөн оны эхний хагас жилд өндөр хэлбэлзэлтэй буюу 50-100 төгрөгөөр хэлбэлзэж байсан бол сүүлийн хагас жилд сарын хугацаанд ам.долларын төгрөгтэй харьцах ханшийн хэлбэлзэл харьцангуй тогтворжсон юм. Төгрөгийн ханш тогтворжсон нь Оюу толгойн хоёрдугаар шатны бүтээн байгуулалтын гэрээ зурагдаж, зах зээлд эерэг хүлээлт бий болсонтой холбоотой байсан” гэж тайлбарлалаа.
“Эгүлэ капитал” судалгааны компаниас гаргасан тайланд ам.долларын ханш ирэх онд ямар байх талаар “Манай улсын гадаад валютын орох урсгалын 30 орчим хувь нь зэсийн баяжмалын арилжаанаас бүрддэг. Дэлхийн зэсийн 45 хувийг импортолдог Хятадын эдийн засаг удааширч байгаа, АНУ-ын бодлогын хүүний өсөлт зэрэг хүчин зүйлсийн нөлөөгөөр 2016 онд дэлхийн зах зээл дээрх зэсийн ханш болон эрэлт буурах хандлага зонхилж байна. Хятад улс цахилгаан шугам сүлжээгээ өргөжүүлэхдээ гэр хороолол болон жижиг үйлдвэрүүдийн хэсэгт хөнгөн цагаан ашиглах тухай яригдаж байгаа. Энэ нь 2016 оны зэсийн эрэлтийг буурахад мөн хүчтэй нөлөө үзүүлж магадгүй. Алтны арилжаанаас орох валютын урсгалын хувьд манай улсын валютын нийт орох урсгалын тав орчим хувийг бүрдүүлдэг. Холбооны нөөцийн банкнаас 2016 онд бодлогын хүүгээ улирал бүр 0.5 хувиар өсгөх талаар яригдаж байгаа. Холбооны нөөцийн банкнаас хүүг өсгөснөөр алт худалдан авахын алдагдсан боломжийн зардлыг нэмэгдүүлж байгаа учир алтны ханш буурсаар 1,000 ам.доллараас доош орох магадлал өндөр. Ирэх оноос Хятадын юань ОУВС-гийн нөөц валютуудын нэг болж байгаа учир юанийн эсрэг алтны ханш мөн унах магадлалтай байна.Валютын гарах урсгалын 10 орчим хувийг нефтийн бүтээгдэхүүний импортоор гадагшлах валютын урсгал бүрдүүлдэг. Мөн хүнсний бүтээгдэхүүний импортын төлбөрөөр гарах валютын урсгал манай улсын нийт валютын гарах урсгалын тав орчим хувийг бүрдүүлж байна. Дэлхийн зах зээл дээр газрын тосны үнэ буурч байгаа нь манай улсын хувьд валютын гарах урсгалыг бууруулах таатай нөхцөлийг бүрдүүлээд байгаа. Иран улс цөмийн хөтөлбөрөө цуцалж буй учир ирэх жилийн эхээр зах зээлд тус улсаас их хэмжээний газрын тосны нийлүүлэлт хийгдэхээр хүлээгдэж байна. Тэгэхээр энэ онд газрын тосны үнэ үргэлжлэн буурах төлөв бий гэсэн үг. Дэлхийн зах зээл дээрх нефтийн үнийн бууралтаас үүдэлтэй валютын гарах урсгал буурч байна. Мөн зэс, алтны эрэлт болон ханшийн бууралттай холбоотойгоор манай улсын валютын орох урсгал ч буурч мэднэ. Гэхдээ валютын орох урсгалын бууралт нь гарах урсгалын бууралтаас давах төлөв илүү ажиглагдаж байна. Тиймээс энэ онд төгрөгийн ханш бага зэрэг сулрах болов уу” хэмээн дурджээ.