“Дүйнхэр тэргүүн” ХХК-ийн захирал Д.Ган-Одтой ярилцлаа.
-Япончуудтай хамтарсан үйлдвэр байгуулах тухай мэдээлэл байна.
-Японы хоёр компанитай 2012 оноос хамтран хэвлэмэл хавтангийн үйлдвэр байгуулах гэрээ хийгээд хэрэгжүүлж байна.
-Хэвлэмэл хавтанг юунд ашиглах вэ?
-Энэ хавтанг электроникийн бүх салбарт ашиглана. Жишээлбэл бид өнөөдөр гар утас, компьютер үйлдвэрлэхэд хамгийн гол түүхий эд нь энэ хэвлэмэл хавтан болдог. Гэтэл энэ хавтангийн үйлдвэр алга. Эхний ээлжинд үйлдвэрлэсэн хавтангаа Японд гаргахаар тохиролцсон. Энэ үйлдвэр ашиглалтад орсноор Монголд электроникийн үйлдвэрлэл хөгжих суурь тавигдана.
-Төслийн хэрэгжилт ямар шатандаа явж байна?
-Тоног төхөөрөмж Японоос удахгүй ачигдана. Нэг сая ам.долларын тоног төхөөрөмжийг хөрөнгө оруулалтад тооцох гэрээтэй.
-Юунаас болж гурван жил алдав?
-Эхний ээлжинд байр савны асуудал дээр цаг хугацаа алдсан. Бусад компаниуд бидэнд байр түрээслүүлэх, эсвэл байшин барилгаа хөрөнгө оруулалтад тооцон хамтрах санал тавьж байсан. Гэхдээ өөрсдөө газар аваад үйлдвэрээ босгох нь зөв гэж үзсэн. Учир нь зөвхөн энэ үйлдвэр байгуулахаас гадна дагалдах үйлдвэрүүд цаашдаа барих төлөвлөгөөтэй байна.
-Төслийн хөрөнгө оруулалт 2.8 тэрбум төгрөг гэсэн?
-Энэ бол зөвхөн хавтангийн үйлдвэрийн хөрөнгө оруулалтын хэмжээ. Цаашдаа HI технологийн парк болж өргөжих төлөвлөгөө бий.
-Газрын асуудал шийдэгдсэн үү?
-Замын-Үүдийн чөлөөт бүсээс газар хүссэн. Тэр нь шийдэгдсэн. Сонгон шалгаруулалтаар ороод 1-1.5 га газар манайд ашиглуулахаар болсон.
-Үйлдвэр ямар хугацаанд баригдах вэ?
-Технологийн стандартын үйлдвэр барихад гурван сар шаардлагатай. Гэхдээ одоо 600 орчим сая төгрөг босгох хэрэгтэй байна. Бидний тооцоогоор цаад тал нь зургадугаар сарын 1 гэхэд үйлдвэр ашиглалтад орно. 22 нарийн мэргэжилтэн Японоос ирж ажиллана. Туслах, үйлчилгээний ажилчид цөм монголчууд байна. Дагалдан сургаад манайхан үйлдвэрээ цаашдаа удахгүй өөрсдөө авч явна.
-Хүчин чадал ямар байх вэ, ямар хэмжигдэхүүнээр үйлдвэрийн хүчин чадлыг тооцдог вэ?
-Электроникийн хавтангийн үйлдвэрийн хүчин чадлыг үйлдвэрлэсэн хавтангийн хэмжээг метр квадратад шилжүүлж тооцдог. Япончууд бидэнд анхны үйлдвэрээ нэг их том барих шаардлагагүй гэсэн зөвлөгөө өгч байгаа. Одоохондоо бид сард 3000 метр квадрат хавтан үйлдвэрлэхэд хангалттай гэж үзэж, тооцож байна. Цаашдаа Японы талаас захиалга нэмэгдэхэд 3-5 жилийн дараа сард 300-500 мянган метр квадрат хавтан үйлдвэрлэх боломжтойгоор үйлдвэрлэлээ зохицуулах хэрэгтэй гэж зөвлөж байгаа.
-Зах зээлийн хэтийн төлөв гэж байдаг байх?
-Үйлдвэрийн ноу хау нь Японых учраас дэлхийн аль ч оронд хүлээн зөвшөөрөгдөнө. Эхний ээлжинд Японд дараа нь ОХУ-д. Улмаар Евро зах зээлд бүтээгдэхүүнээ гаргахаар төлөвлөж байгаа. Зах зээл дэх хэрэглээ ойрын үед улам л нэмэгдэх хандлагатай гэж судлаачид үздэг.
-Нууц биш бол жилийн ашиг хэд байх бол?
-Одоогийн тооцоогоор жилийн ашиг хоёр тэрбум төгрөг гэж тооцоолж байгаа. Гэхдээ тодорхой хэмжээний эрсдэл, тооцоолоогүй саад тотгор энэ ашгийг бууруулж болно л доо. Гэхдээ л ямар ч байсан ашигтай байх нь тодорхой.
-Өөр ямар төсөл хэрэгжүүлэх вэ?
-Японоос зэсийн хавтан боловсруулдаг хоёр үйлдвэр оруулж ирэхэд бэлэн болсон. Одоо тээврийн зардлыг шийдэх гээд ярилцаж байна. Манай Эрдэнэтийн “Эрдмин” гээд зэс үйлдвэрлэдэг үйлдвэр байгаа. Тэндээс зэсийг авч нэг мм хүртэл зузаантай хавтан болгон боловсруулна. Зарим зэс боловсруулах үйлдвэрийн зурган дээр байдаг даа. Зэсийг даавуу шиг хуйлаад ороомог болгочихсон байдаг. Түүн шиг зэсийг боловсруулж бас л бичил хавтандаа ашиглана.
-Хэр их ашигтай үйлдвэр болох бол?
-Миний сонссоноор “Эрдмин” үйлдвэр жилд арван мянган тонн зэс боловсруулдаг гэсэн. Тэд зэсээ кг-ийг нь 4-5 ам.доллараар зарж байна. Харин нимгэн хавтан болгоод зарах юм бол кг тус бүрийг нь 8-15 ам.доллараар зарна. “Эрдмин” компанийн зарж байгаа үнэнд тээврийн зардал бусад татварууд орж байгаа. Харин бид газар дээрээс нь тэр үнээр нь авбал “Эрдмин” компанид ч ашигтай тусна.
-Парк болж өргөжвөл ямар ашиг авчрах бол?
-Японы компаниуд салбараа байгуулж хамтрах санал тавьж байгаа.
-Энэ үйлдвэрүүдийн бүтээгдэхүүн Японд гарна. Үйлдвэрийн түүхий эдээ хаанаас нийлүүлэх вэ?
-Дотоодоос бүрэн хэмжээгээр нийлүүлнэ.
-Өмнөх ярилцлагадаа малд чип суулгах төсөл хэрэгжүүлэх тухай ярьж байсан.
-Бүх техник тоног төхөөрөжөө туршаад патентаа авчихсан. Энэ технологиор малчид арван км-ийн зайд малаа хянах боломжтой. Суурь төхөөрөмж 50 орчим мянган төгрөг болж байгаа.
-Би одоо захиалга өгч болох уу?
-Туршилт амжилттай болсон. Гэхдээ малд суулгах чип нь өөрөө тодорхой хэмжээний бүрхүүлтэй байдаг. Түүнийгээ олноор нийлүүлэх асуудлыг шийдээд бүх зүйл бэлэн болно.
-Чип нь ямар хэмжээтэй байх бол?
-Хааш хаашаа нэг см-ийн хэмжээтэй, малын аль ч хэсэгт байрлуулах боломжтой. Гар утас, интернэтээр хянах боломжтой.
-Энэ хаанахын технологи вэ?
-Одоохондоо манайхны хийснээс өөр ийм алсын зайны хяналтын технологи байхгүй. Бид шинээр хийж байгаа учраас туршилт хийхэд тодорхой хэмжээний хөрөнгө, хугацаа орсон.
Х.БАТТӨГС