О.Батгэрэл
“Санко Солар Монголиа” компанийн ерөнхий менежер ажилтай, Японд сэргээгдэх
эрчим хүчний инженерийн мэргэжил эзэмшсэн. Тус компани нь Монголд нарны зай
үйлдвэрлэж Японд гаргадаг аж.
-Нарны
зайн үйлдвэрээ танилцуулахгүй юу?
-Манай
компани 2011 оны нэгдүгээр сарын 1-нд үүсгэн байгуулагдсан. “Санко” группын
салбар компани. “Санко” групп монголд гурван салбар компанитай. “Санко солар
Монголиа”, “Санко тек Монголиа”, “Санко Маркетинг Монголиа” зэрэг компаниуд
байна.
-Хаанахын
компани вэ?
-Манай
толгой компани Япон улсын Сайтама мужид байрладаг. Роботын эд ангиудыг
үйлдвэрлэж, боловсруулдаг. Мөн нарны зайн худалдаа, угсралт, суурилуулалт
хийдэг.
-Энд
байгаа үйлдвэр ямар хүчин чадалтай вэ?
-Манай
үйлдвэр жилдээ арван МВт үйлдвэрлэх чадалтай.
-Арван
мвт гэдэг маань?
-200
МВт-ын хүчин чадалтай дэлгэцээр ярих юм бол жилдээ 50,000 ширхэг нарны зайн
үүсгэвэр үйлвэрлэх чадалтай гэсэн үг.
-Бүтээгдэхүүнийхээ
хэдэн хувийг нь Япон руу гаргадаг вэ?
-Бид
байгуулагдсанаасаа хойш 8,5 мвт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэчихээд байна.
Ойролцоогоор 95-96 хувийг Япон руу гаргаж байна.
-Үйлдвэрийн
боловсон хүчин ямар бүтэцтэй байдаг вэ?
-Манай
компани нийт 27 хүний бүрэлдэхүүнтэй. Нийт ажилчдын дундаж нас 24. Тэд Герман,
Япон улсад сэргээгдэх эрчим хүчний инженерээр төгссөн. Мөн дотооддоо сэргээгдэх
эрчим хүчний чиглэлээр мэргэжилтэн бэлтгэдэг
ШУТИС, МУИС, Хүрээ дээд сургуулийн төгсөгчид ажилладаг. Ажилчдаа жил бүр төлөвлөгөөний дагуу Тайвань,
Япон улсын ижил төстэй үйлдвэрүүдэд дадлагажуулдаг.
-Япон
руу бүтээгдэхүүн гаргахад маш өндөр стандарттай байдаг. Яаж Японы компанитай
холбоо тогтоож, үйлдвэр байгуулав?
-Манай
компанийн захирал Хүрэлбаатар, “Санко Тек Монголиа” компанийн захирал Цэндээхүү
нар 2001 онд Япон улсад дадлагажигчаар гурван жилийн хугацаатай ажилласан. Эх
орондоо эргэн ирэхдээ наадмаар “Санко сэки” компанийн захирал Шимизү Такаши
гуайд эх орноо танилцуулсан. Ингэж Монголд 2005 онд “Санко Тек Монголиа”
компанийг байгуулсан. Энэ жил манай группын үүсгэн байгуулагдсаны 10 жилийн ой
болж байна.
-Хөрөнгө
оруулаад та нар эндээ яадаг вэ?
-“Санко
Тек Монголиа” компани маань роботын болон суурь машины эд ангиудыг орчин үеийн
машинаар боловсруулаад Япон руу гаргадаг. Мөн Японы “Коника Минолта” компаний
хэвлэгч, хувилагч төхөөрөмжүүдийг монголд борлуулж, засвар үйлчилгээг
хариуцдаг.
-Экспорт
хийх шаардлагыг хэрхэн хангасан бэ?
-Манай
Санко Солар компани нь 2012 оны арваннэгдүгээр сард анхны экспортоо хийсэн.
Японы стандартыг хангахын тулд маш их бэлтгэл ажил шаардсан. Эхлээд Монголынхоо
ISO9001 стандартыг хангасан. Дараа нь 2012 оны наймдугаар сард Япон улсын нарны
зайн үүсгэвэрт тавигддаг TUV стандартыг хангаж, сертификат авсан. Ийнхүү
сертификат авснаар олон улсад гаргах боломж нээгдсэн.
-Япон
руу гаргаж байгаа юм чинь өөр бусад орнуудад гаргахад нээлттэй биз?
-Тийм.
Бид TUV стандартыг таван жилийн хугацаатайгаар эзэмшиж байна.
-Танай
барааны стандарт герман юмуу америкийн стандарттай нийцэх үү?
-Манай
бараа тухайн орнуудад бүрэн хүлээн зөвшөөрөгдөнө. Бид бараандаа 25 жилийн
баталгаа өгдөг.
-Ажилчдын
цалин хэр байна?
-Цалингийн
хувьд монгол улсын дундаж. Ажилчид маань тогтвортой ажилладаг.
-Ямар
бүтээгдэхүүнүүд гаргаж байна?
-Нарны
зай. Япон улсын хувьд сэргээгдэх эрчим хүчийг маш сайн дэмждэг. Сэргээгдэх
эрчим хүчний худалдах, худалдан авах гэрээг энгийн иргэдтэй хийдэг. Жишээлбэл:
сэргээгдэх эрчим хүч гаргаад тэрийгээ эрчим хүчний компаниудад зарах эрх нь
нээлттэй байдаг. Энэ тал дээрээ эрх зүйн зохицуулалт нь маш сайн хөгжсөн. Японд
сэргээгдэх эрчим хүчний эрэлт их. Тийм учраас манай нарны зайн борлуулалт өндөр
байгаа.
-Юунд
хэрэглэж байна?
-Японд
ерөнхийдөө хоёр төрлийн хэрэглээ байна. Айл өрхийн систем болон дунд оврын их
чадлын нарны цахилгаан станцууд байна. Мөн хөдөө аж ахуйд хэрэглэж байна. Айл
өрхийн систем нь таваас арван квт-ын өрхүүдэд зориулсан системүүд байна. Олон
МВт-ын том нарны цахилгаан станцууд японд үйлдвэрлэгдэж байгаа.
-Энэ
нь бидний ярьдгаар хавтгай дэлгэцийг хэрэглээд байна гэсэн үг үү?
-Тийм.
Манайх зөвхөн панел үйлдвэрлэдэг. Манай компанийн үйлдвэрлэсэн панел японд
нарны цахилгаан станц болж боссон. Манай компани өөрсдийн хүчин чадлаар хоёр мвт-ын чадалтай станцыг Японы Сайтома
мужид оруулсан. Станцад Монгол залуусын хөдөлмөр шингэсэн.
-Ямар
нэгэн гомдол ирсэн үү?
-Үйлдвэрлэж
эхэлснээс хойш ямар нэгэн гомдол ирээгүй. Бид үйлдвэрлэлдээ тэргүүлэгч
компаниудын материалыг хэрэглэдэг.
-Түүхий
эд монголоосоо авч байна уу?
-Нарны
зайнд үндсэн 11 төрлийн материал ордог. Монголоос түүхий эдээ авдаггүй, дандаа
гадны орнуудаас авч байна. Япон, Тайвань, Сингапур, Герман, Хятад зэрэг
орнуудаас авч байгаа.
-Энд
угсарсан нь ямар давуу талтай вэ?
-Ажиллах
хүчний зардал буюу урсгал зардал бага. Мөн монгол залуучуудын хөдөлмөрлөх
чадамж өндөр.
-Монголчууд
юунд хэрэглэх боломжтой вэ?
-Монголд
нарны зайн хэрэглээ өндөр байгаа. Ялангуяа хөдөөгийн малчид бараг 100 хувь
хэрэглэж байгаа гэж хэлж болно. Зуун мянган нарны гэрэл, Буман нарны гэрэл
зэрэг төслүүд хэрэгжиж малчид мэдээлэл сайтай болсон. Алслагдсан газрууд болон
төвийн эрчим хүчинд холбогдоогүй газруудад нарны зайн бага, дунд болон их
чадлын станцууд байршуулахад тохиромжтой. Үнэ нь хэдийгээр өндөр байсан ч
яваандаа нүүрсэн цахилгаан станцуудтай өрсөлдөх хэмжээнд очих ирээдүйтэй. Нарны
цахилгаан станц маань олон давуу талтай. Дуу чимээ багатай, агаарын
бохирдолгүй, бүтээн байгуулалтын хугацаа бага, станц боссоны дараа ашиглалтын
зардал бага гэх мэт. Мөн монгол орон маань нарны радиац ихтэй, ашигт үйлийн
коэфициент өндөртэй зэрэг давуу тал байна.
-Хөдөө
орон нутгаар явж байхад ихэнх айлууд хятадаас оруулж ирсэн нарны зайг хэрэглэж
байна. Тэр нь эдэлгээ бага, хурдан эвдэрдэг. Засах боломжгүй гэдэг. Хэрэв
танайхаас авсан нарны зай эвдэрвэл засуулах боломжтой юу?
-Энэ
асуудал хэрэглэгчдийн хувьд хүндрэлтэй байгаа. Импортоор орж ирж байгаа нарны
зайнууд нэрлэсэн чадалдаа хүрдэггүй. Хэрэглэгчид манайд нарны зай засуулахаар
авч ирдэг. Тэдгээр зай нь шошгон дээрээ 100 ватт гэсэн мөртлөө шалгаад үзэхээр
чадалдаа хүрдэггүй. Ийм асуудлууд ихээр гарч хэрэглэгчдийг хохироож байна.
Манайх бүтээгдэхүүнийхээ чадлын гаралтад 10 жилийн баталгаа өгч байгаа. Манай
бүтээгдэхүүн 100 ватт гэсэн бол 10 жил чадлын гаралтаа барина. Ер нь монголын
нөхцөлд нарны зай жилдээ нэг хувиар унадаг гэсэн тооцоо байгаа. Манай
бүтээгдэхүүний хүчин чадал арван жилийн хугацаанд 90 ваттаас доош унахгүй.
-Танай
бүтээгдэхүүнийг мэргэжлийн хяналт ч юмуу мэддэг хүмүүс нь шалгадаг байх. Хил
дээр ийм төрлийн бүтээгдэхүүнийг шалгадаг уу?
-Хилээр
шалгалтгүй оруулж байгаа. Манай улс сэргээгдэх эрчим хүчний хэрэглээг дэмждэг
болсноор хилээр оруулж ирж буй импортын бүтээгдэхүүнүүдээс нэмүү өртгийн,
гаалийн татвар авахаа больсон. Харин манай компани нарны зайнд хэрэглэгдэх
материалаа оруулж ирэхэд татвар төлдөг. Ингэснээр бид импортын бүтээгдэхүүнтэй
өрсөлдөхөд хэцүү болж байна. Тийм болохоор импортын бүтээгдэхүүн хямдхан, хараа
хяналт муутай байна. Харин одооноос эхлэн стандарт хэмжил зүйн газар, их
сургууль, яам, физик технологийн хүрээлэн зэрэг газрууд нийлж стандарттай болох
гэж байна. Энэ чиглэл дээр манай үйлдвэр голлох байр эзэлж бусад мэргэжлийн
байгууллагуудтайгаа хамтарч нэгдмэл үндэсний нарны зайн MNS стандарттай болох
гэж байна.
-Төрөөс
хэр дэмжиж байна?
-Анх
үйлдвэр байгуулагдсанаас татварын, гаалийн хөнгөлөлт зэрэг үзүүлж байгаа. Бид
яамтайгаа хамтарч ажилладаг.
-Цаашид
өргөжүүлэх талаар ямар төлөвлөгөө байна?
-Ирээдүйн
хувьд гадаад захиалга болон монголын сэргээгдэх эрчим хүчийг хөгжүүлэх
бодлогоос шууд хамааралтай болох байх.
Улаанбаатрын агаарын бохирдол, эрчим хүчний дутагдал,эрчим хүчний тархай
систем зэргээс хамаараад энэ технологийг монголд цаашдаа хөгжих нь зайлшгүй гэж
үзэж байна.
-Та
нар төрөөс эрчим хүчний талаар барих бодлогод хамрагдаагүй байна уу?
-Ерөнхий
бодлого УИХ-аар хэлэлцэгдээд явж байгаа байх. Бодлогод худалдах болон худалдан
авах тариф шинэчилж зааж өгсөн байна
лээ. Тэр маань гадаадын хөрөнгө оруулагчдын сонирхлыг татах эсэх нь цаг
хугацааны асуудал болж байна.
-Танай
бүтээгдэхүүний үнэд төрөөс оролцож байна уу?
-Бид
үнээ өөрсдөө тогтоодог. Зах зээл дээр бол үнэтэй биш, ерөнхийдөө хямд.
-Танай
бүтээгдэхүүн Японд хэр танигдсан бэ? Танай үйлдвэрийн бүтээгдэхүүнийг манай
иргэд гадаадад гаргаж зарах боломж байна уу?
-Японы
зах зээлд өрсөлдөгч их байна. Тайвань болон Хятад гэх мэт орнууд Япон руу
бүтээгдэхүүнээ гаргадаг. Манайх хамгийн гол нь чанартай бүтээгдэхүүн гаргахыг
эрмэлзэж байгаа учир чанараараа японд танигдсан. Японоос илүү чанартайг
хятадаас бага зардлаар гэсэн уриаг бид тавьж ажиллаж байна.