Монголчууд халаалтын шинэ технологи буюу эрчим хүчний хэмнэлттэй вакуум радиатор зохион бүтээжээ. Уг радиатор нь хоёр төрөлтэй. Төвлөрсөн халаалтын системд холбогдсон орон сууц, албан байгууллагын хэрэгцээний зориулалтынх гэж байхаас гадна ямар нэгэн шугам сүлжээнд холбогдоогүй буюу гэр хорооллын айл өрх, амины орон сууцанд хэрэглэх зориулалттай гэж бий. Уг системийг “Их инхмэл” ХХК-ийнхан зах зээл дээр нийлүүлж байгаа юм байна. Бусад цахилгаанаар халаах төхөөрөмжөөс ялгаатай нь радиатор доторх шингэн. Уг шингэнийг И.Боди гэж инженер хүн зохион бүтээжээ. Шингэн гэдэг нь хүнсний ногооны хаягдлаас гаргаж авсан органик нэгдлийн бүрдэл гэнэ. И.Боди инженер гурван жилийн өмнө уг шингэнээ гаргаж авсан бөгөөд шинэ бүтээлийн патентаар баталгаажуулжээ. Эко гэж хэлж болохоор тус шингэнийг халаалтын радиаторт хийнэ. Халаах шингэн радиаторын зөвхөн доод хэсгээр гүйж өнгөрөхөд битүүмжлэгдсэн хоолой дахь тусгай шингэн халаад уур хэлбэрт шилжиж дулаан ялгаруулдаг ажээ. Шугам дахь шингэн 85-90 хэмд байхад радиатор 65-70, тасалгааных 20 хэм хүртэл халдаг ажээ. Хэрэв хүсвэл түүнээс дээш хэмээр халааж болно.
“Манай паар маш сайн халдаг. Гар түлчих шахам хална” гэж “Их инхмэл” ХХК-ийн захирал Ц.Энхболд ярив.
Одоо ашиглаж байгаа нам даралтын зуухнуудад зэврэлт үүсдэг, дулаан зөөгч шингэн маш урт зам туулдаг учир хөрөлт ихтэй байдаг, тодорхой хугацаанд ялангуяа өглөө, оройд заавал ч үгүй галлах шаардлагатай болдог гэхчлэн дутагдалтай талтай. Харин эрчим хүчний хэмнэлттэй вакуум радиатор халаалтын систем хэрэглэгдэх шингэний хэмжээг 80 хувь хүртэл бууруулна. Ердийн 10 секцтэй радиаторт 4-12 литр шингэн хэрэгтэй байдаг бол шинэ технологийнход 0.5 литр шингэн хангалттай ажээ. Мөн ямар ч дулааны эх үүсвэрээс ажиллах боломжтой. Бага хэмжээний шингэн хэрэглэдэг тул системийн эргэлт хурдан, дулаан өгөлт өндөр болж тасалгааг дулаацуулах хугацаа богино байдаг байна. Бас нэг давуу тал нь системд хий үүсэхгүй учир радиаторын секцүүд жигд халдаг ажээ. Уг радиаторыг ашиглахад системээс хий авах, шингэнийг эхний эргэлтэд оруулах зэрэг нэмэлт ажиллагаа шаардлагагүй юм байна. Харин төвийн халаалтын системд холбоход дулааны хэрэглээг хоёр дахин, усны хэрэглээг 80 хувиар багасгах боломжтой ажээ.
Тус радиаторыг ямар ч халаалттай айл өрх хэрэглэж болох юм байна. Сантехникийг нь хийчихсэн барилгуудын радиаторыг солиод тавьж болно. Нийтийн орон сууцанд амьдардаг бол айл тус бүр тавиулах боломжтой. Харин төвлөрсөн байдлаар хэрэглэвэл маш их ус хэмнэх боломжтой ажээ. Тухайлбал, есөн давхар, 36 айлын орон сууцны нийт халаалтын системийн радиаторт 2160 литр ус ордог. Харин вакуум радиатор тавибал 54 литр ус зарцуулах тооцоо гарчээ. Тэгэхээр нийслэлийн бүх орон сууцны халаалтын радиаторуудыг вакуумаар соливол гуравдугаар цахилгаан станцын хүчээр дахин 2-3 хотыг хангаж чадах юм байна.
Энэхүү систем цоо шинэ зүйл биш ажээ. Манайд л шинэ технологид тооцогдоод байгаа болохоос АНУ-ын “NASA”-гаас гаралтай гэж үздэг юм байна. Өдгөө хойд, урд хөршид хэрэглэж байгаа. Ялангуяа хүйтэн нутаг болох Оросын Сибирийнхэн өргөн ашигладаг гэнэ. Харин манайд гэр хороололд амьдарч байгаа, эсвэл шинээр орон сууц барьж буй хүмүүс сонирхоод эхэлжээ. Зарим хүмүүс халаалтын систем маягаар хэрэглэж байгаа бол паарны зориулалтаар хэрэглэх хүмүүс ч бий ажээ. Ямар зориулалтаар ашиглахаас хамаарч үнэ нь харилцан адилгүй. Халаалтын системээр хэрэглэх бол нийт зардал дунджаар сая төгрөг болдог гэнэ. Захиалга өгөхөөр мэргэжлийн хүмүүс очоод тухайн айлын дулаан алдагдлын тооцоог гаргахын зэрэгцээ инженерийн зураг гаргаж тохирох радиатор, халаагуур, хэдэн секцтэй паар тохиромжтойг нь зөвлөдөг ажээ. Харин паарны зориулалтаар хэрэглэх бол арван хоёр секцтэй нь 350 мянган төгрөгийн үнэтэй. Ийм паар дугуйтай, эсвэл тогтоодог гэж хоёр янз байдаг ажээ. Хамгийн гол давуу тал нь тусгай шингэний нөлөөгөөр цахилгаан зарцуулалт бага. 0.8 кв цахилгаан зарцуулдаг. 12 секцтэй паар авлаа гэхэд хоногт 800-1000 төгрөгийн цахилгаан зарцуулдаг гэнэ. Энэ нь сард 25-30 мянган төгрөг болно.
Бусад халаагуурын систем буюу тень, шалны халаалтаас олон давуу талтай. Тень агаарыг шатааж хуурайшуулдаг учраас эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөтэй. Харин тосон тень өндөр хэмд халдаг учраас их цахилгаан шаарддаг юм байна. Вакуум радиатор агаарыг хуурайшуулахгүй, хүний эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөгүй, эко бүтээгдэхүүн гэдгээрээ онцлогтой ажээ. Халсан хойноо дулаанаа 1.30 цаг барина. Бас хоёр удирдлагатай. Удирдлагаараа цагаар асдаг системийг тохируулж болно. Мөн тодорхой хугацаанд асаж унтардаг байхаар ч тохируулж болох юм байна. Гэрт амьдардаг айлууд эдний паарыг тавиад өвөлдөө зуух хэрэглэхгүйгээр дулаахан, тав тухтай амьдарч байгаа ажээ. Ийм айлууд сарын дулааны зардалд дунджаар 30 мянган төгрөг зарцуулж байгаа гэнэ.
С.АЛТАН