НҮБ-ын Ерөнхий ассамблейн 79 дүгээр чуулган Нью-Йорк хотноо үргэлжилж, Ерөнхий санал шүүмжлэл эхлэн 88 улсын төрийн тэргүүн, гурван улсын дэд ерөнхийлөгч, 35 улсын Засгийн газрын тэргүүн, зургаан улсын Шадар сайд зэрэг дээд, өндөр түвшний төлөөлөгчид оролцож байна. Энэ үеэр дэлхийн зарим удирдагчид ямар асуудлыг онцлон, үг хэлснийг хураангуйлан хүргэе.
НҮБ-ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга Антонио Гутерриш “Газын зурвас, Украин, Судан болон бусад газар нутагт ширүүн мөргөлдөөн үргэлжилж, уур амьсгалын өөрчлөлттэй холбоотой тодорхойгүй байдал нэмэгдсэн, ядуурал, хиймэл оюун ухаан ноёрхож буй цаг үед дэлхийн удирдагчид чуулж байна. Манай дэлхий шуурган дунд байна. Бид зоримог өөрчлөлтийн эрин үед ирээд байна. Урьд өмнө байгаагүй сорилтууд бидний өмнө тулгарав. Чуулганд оролцож буй төр, засгийн тэргүүнүүдэд хоёр чухал үнэнийг хэлмээр байна. Нэгдүгээрт, дэлхий ертөнц тогтворгүй байна. Хоёрдугаарт, бидний өмнө тулгараад байгаа сорилтууд шийдэгдэх боломжтой. Ирээдүйн дээд хэмжээний уулзалтын үеэр НҮБ-ын гишүүн орнууд Ирээдүйн гэрээ гэгддэг хэтийн төлөвийн тунхаглалыг хүлээн зөвшөөрсөн нь үүний эхний алхам байлаа. Бидний өмнө тулгарч буй гурван гол хүчин зүйл байна. Эдгээр нь шийтгэл хүлээдэггүй ертөнц, тэгш бус ертөнц, тодорхойгүй ертөнц гурав юм. Ойрхи Дорнод, Европ, Африкт энэ ял шийтгэлгүй байдал илт харагдаж байна. Ливан дайны ирмэгт байна. Дэлхий дахин Ливаныг Газын зурвас болгохыг тэвчих ёсгүй” гэсэн юм.
НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн ерөнхийлөгч Филемон Ян “Дэлхийн хэмжээнд тулгамдаж буй улам хурцдаж буй цаг уурын онцгой байдлын эсрэг нэгдсэн фронт байгуулах хэрэгтэй байна. Мөн Ойрхи Дорнод, Украин, Гаити, Суданд үргэлжилж буй мөргөлдөөний галыг нэн даруй зогсоож, олон улсын хүмүүнлэгийн хуулийг дагаж мөрдөхийг уриалъя. Хамас ба Израилийн хоорондох хүчирхийллийг зогсоох, барьцаалагдсан хүмүүсийг болзолгүйгээр суллах, палестин болон израильчуудын энх тайвныг хангахын тулд шийдэлд хүрэхийг уриалж байна. Боломжит нөөцийг дайнд зориулж буй нь хүйтэн дайны үеийг санагдуулж, урьд өмнө байгаагүй зэвсгийн уралдааныг өдөөж байна. Хуучин өрөөсгөл үзэл болон шинэ хуваагдал нь мөргөлдөөнийг энхийн замаар шийдвэрлэхэд саад болж байна. Байнгын яриа хэлэлцээ бол бидний хүчирхэг зэвсэг юм. Хүйсийн тэгш байдал ба хүний эрхийн асуудал ч дэлхий даяар хөндөгдөж байна. Мөн албадан хөдөлмөр эрхлэлт, орчин үеийн боолчлолыг буруушааж байна. Үүнтэй тэмцэхийн тулд дэлхий нийтээр тууштай байх хэрэгтэй байна. Мөн маш олон улс орон өрийн дарамтад орж байгаа тул олон улсын санхүүгийн системд яаралтай шинэчлэл хийх шаардлагатай. Саяхан болсон “Ирээдүйн дээд хэмжээний уулзалт” болон саяхан батлагдсан “Ирээдүйн гэрээ” нь хурдацтай өөрчлөгдөж буй дэлхийн сорилтыг даван туулахын тулд олон талт байгууллагуудыг сэргээх зорилготой юм.
Бразилын ерөнхийлөгч Луис Инасио Лула да Силва: НҮБ өнөөгийн дэлхийн нөхцөл байдалд тохирсон хангалттай арга хэмжээ авахгүй байгаа мэт санагдаж байна. Энэ нь яриа хэлэлцээр хийх хамтын чадавх суларч буйг харуулж байна. Тухайлбал, НҮБ-аас саяхан баталсан “Ирээдүйн гэрээ” нь ойрын жилүүдийн олон талт харилцааны чиг хандлагыг тодорхойлох зорилготой боловч хамрах хүрээний хувьд хязгаарлагдмал байна. Бид улам л зовлон, бухимдал, хурцадмал байдал, айдас түгшүүртэй цаг үед амьдрах боллоо. Цэргийн төсөв, мөргөлдөөн нэмэгдэх болов. Олон улсын эрх зүйн дэмжлэггүйгээр хүч хэрэглэх нь хэвийн үзэгдэл болжээ. Украин дахь дайныг Хятадтай хамтран санал болгож буй зургаан зүйлт төлөвлөгөөгөөр дамжуулан бүтээлч яриа хэлэлцээгээр шийдэхийг бид эрмэлзэж байна. Газын зурвас болон Баруун эрэг дэх хүмүүнлэгийн хямрал нь сүүлийн үеийн түүхэн дэх хамгийн том хүмүүнлэгийн хямралын нэг юм. Ливан дахь нөхцөл байдлыг “Батлан хамгаалах эрх нь өс хонзон авах эрх болсон” гэж бид тодорхойлж байна. Дэлхийн санхүүгийн системийг шинэчлэхийг уриалж байна. Бага, дунд орлоготой орнуудын гачигдалтай байдал нь хамгийн ядуу нь хамгийн баянаа санхүүжүүлдэг “Маршаллын урвуу төлөвлөгөө”-нд хүргэдэг. Африкийн орнууд болон чинээлэг орнуудын зээлийн хүү эрс ялгаатай байна. Олон улсын валютын сан, Дэлхийн банк зэрэг байгууллагуудад хөгжиж буй орнуудын төлөөллийг нэмэгдүүлэхийг уриалъя. Эцэст нь НҮБ-ын дүрмийг иж бүрэн хянан үзэж, яаралтай шинэчлэл хийхийг уриалж байна” гэв.
Аргентины ерөнхийлөгч Хавьер Майли Нью-Йорк хотноо НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн чуулганы индэр дээрээс үг хэлэхдээ олон улсын тус байгууллагыг “олон тэмтрүүлтэй левиафан” гэж нэрлээд, байгуулах явцад тавьсан зорилтоо биелүүлж чадаагүй гэж зэмлэжээ. Тэрээр “Хүмүүсийн бий болгож буй ихэнх хүнд суртлын нэгэн адил энэ байгууллага үүсгэн байгуулагдахдаа дүрэмдээ заасан зарчмуудыг хамгаалахаа больж, мутацид орж эхэлсэн. Хэдхэн хаант улсыг хамгаалах бамбай болох зорилготой байгууллага болсон. Гишүүн улс бүр юу хийх ёстойг төдийгүй дэлхий дээрх бүх хүмүүс хэрхэн амьдрах ёстойг шийдэхийг хичээдэг олон тэмтрүүлтэй “Левиафан/олон толгойт галт могой/” болсон. НҮБ-ын гишүүд Ойрхи Дорнод дахь либерал ардчиллыг хамгаалдаг цорын ганц улс болох Израилийн эсрэг “терроризмын гамшиг”-ийг системтэйгээр дэмжиж саналаа өгдөг болсон. НҮБ гишүүдийнхээ нутаг дэвсгэрийн бүрэн эрхт байдлыг хамгаалах үүргээ биелүүлж чаддагүй” гэжээ.
Туркийн ерөнхийлөгч Режеп Тайип Эрдоган НҮБ-ыг шинэчлэхийг уриалж, тус байгууллага өнөөгийн байдлаар хүн төрөлхтний өмнө тулгарч буй сорилт, хямралыг даван туулах чадваргүй байгааг тэмдэглэж, өнөөгийн Израилийг Гитлерийн Германтай харьцуулж, дайн өдөөгчийг няцаахыг хүн төрөлхтөнд уриалж, Украин газар нутгаа эргүүлэн авах ёстой гэв. Тэрээр “Сүүлийн жилүүдэд Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага үндсэн үүргээ хангалттай биелүүлээгүй бөгөөд улам бүр доголдолтой, эрч хүчгүй, идэвхгүй болж байна. Израилийн дайралтын үр дүнд Газа бүс нь дэлхийн хамгийн том хүүхэд, эмэгтэйчүүдийн оршуулгын газар болжээ. Украины дайн бараг гурван жил үргэлжилж байгаа ч бид энх тайвныг тогтоохоос хол байна. Зэвсэглэлийн уралдаан хурдсах тусам дипломат харилцааны орон зай аажмаар багасч байна. Бид Украины нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдал, бүрэн эрхт байдалд суурилсан дипломат харилцаа, яриа хэлэлцээний замаар дайныг зогсоох хүчин чармайлтыг үргэлжлүүлэн дэмжих болно” гэж хэлэв.
Ираны ерөнхийлөгч Масуд Пезешкиан АНУ-ын ард түмэнд хандан “Иран танай улсын эсрэг хориг тавьж, дэлхийтэй харилцах харилцаанд чинь саад учруулаагүй. Иран та нарыг дэлхийн банк санхүүгийн системд нэвтрэх боломжийг хязгаарлаагүй. Иран Багдадын нисэх онгоцны буудалд АНУ-ын цэргийн удирдагчийн амь насанд халдаагүй. Иймээс Иран улс ирээдүйн сайн сайхан ертөнцийг бий болгохын тулд дэлхийн хүчирхэг гүрнүүд болон хөршүүдтэйгээ эдийн засаг, нийгэм, улс төр, аюулгүй байдлын талаар ач холбогдолтой түншлэлийг эрх тэгш байдлын үндсэн дээр хамтын ажиллагаагаа хөгжүүлэхэд бэлэн байна. Та нар бидэнд нэмэлт хориг арга хэмжээ авах нь Ираны энэ мессежийн зөв хариу үйлдэл биш юм. Исламын Бүгд Найрамдах Иран улс дайныг эсэргүүцэж, Украин дахь байлдааны ажиллагааг яаралтай зогсоох шаардлагатай байгааг онцолж байна. Бид энх тайвны бүх шийдлийг дэмжиж байгаа бөгөөд яриа хэлэлцээ нь энэ хямралыг шийдвэрлэх цорын ганц арга зам гэдэгт итгэлтэй байна. Тегераны цөмийн үйл ажиллагааг хязгаарлах зорилготой 2015 оны гэрээг сэргээхийн тулд Иран холбогдох улсуудтай хамтран ажиллахад бэлэн байна” гэж хэлжээ.
Г.АМАРСАНАА
