Categories
гадаад мэдээ

Оросын агаарын хүчирхэг цохилтын эргэн тойронд DNN.mn

Оросууд Украинд хоёр өдөр дараалан энэ дайнд гарч байгаагүй том хэмжээний агаарын цохилт өгөв. Энэ цохилтонд оросууд стратегийн бөмбөгдөгч онгоц, Хар тэнгис дэх хөлөг онгоц болон хуурай газраас нийт 127 пуужин харваж, 109 дроноор дайрсан байна. Харин Украины агаарын цэргийн хүчнийхэн Оросын 102 пуужин, 99 дроныг устгасан гэж мэдээлжээ. Өчигдөр гэхэд л Украин даяар агаарын дайралтын сэрэмжлүүлэг бараг найман цаг үргэлжилсэн бөгөөд богино хугацааны завсарлагааны дараа довтолгоон дахин давтагдаж байв.

Украины ерөнхий сайд Денис Шмигал “Энэ удаагийн Оросын агаарын довтолгоонд Украины 15 бүс нутаг хохирол амссан” гэж Telegram хуудсаар мэдэгдээд “Дайсан янз бүрийн төрлийн далавчит пуужин, кинжаал, дрон хэрэглэсэн. Украинчуудаас шархдсан, нас барсан хүмүүс гарсан. Тэдний гэр бүл болон найз нөхдөд гүн эмгэнэл илэрхийлье. Оросын террористуудын бай нь дахиад л манай эрчим хүчний дэд бүтэц болж хувирлаа. Харамсалтай нь хэд хэдэн газарт хохирол учирч “Укренерго” системээ тогтворжуулахын тулд цахилгаанаа таслахаас өөр аргагүй болсон” гэж тайлбарлажээ. Харин Украины Онцгой байдлын алба (SSES) Оросын дайралтын улмаас Украины бүс нутагт долоон хүн нас барж, нийт 47 хүн гэмтэж бэртсэний дөрөв нь хүүхэд байсан. Украины 50 гаруй суурин эвдэрч, 57 гаруй объектод гэмтэл учирсан байна. Тодруулбал, Одесса мужид хувийн орон сууц, олон тооны тээврийн хэрэгсэл шатаж, Житомир Ривне, Киев болон бусад бүс нутгуудын дэд бүтцийн чухал объектууд эвдэрсэн. Олон суурин газрууд, тэр дундаа Киев хотод цахилгаан тасарч, нийслэлийн зарим дүүрэгт цахилгаан тасарсны улмаас усан хангамж ч тасалдаад байна.

Мөн Вышгород хотын ойролцоо байрладаг Киевийн усан цахилгаан станцын техникийн хэсэг халдлагад өртсөн. Гэхдээ Киевийн усан цахилгаан станцын далан задрах ямар ч аюул байхгүй байна. Манай цагдаа нар Оросын цэргийн гэмт хэргийг баримтжуулж байна” гэж мэдээлжээ. Мөн Киевийн бүс нутгийн цэргийн захиргааны дарга Руслан Кравченко эвдрэл учирсан бүх газартай танилцсаны дараа Киевийн усан цахилгаан станц онц ноцтой хохирол амсаагүй гэдгийг батлаад “Бид бүх зүйлийг сэргээж, бүх хохирлыг арилгах болно” гэж мэдэгджээ.

Оросын энэхүү томоохон халдлагын дараа Украины ГХЯ-ны сайд Дмитрий Кулеба “Украины түншүүдийн хоёрхон шийдвэр Оросын терроризмыг зогсооход тусалж чадна. Нэгдүгээрт, Оросын нутаг дэвсгэрт байгаа бүх албан ёсны цэргийн объектуудад алсын зайн цохилт өгөх Украины эрхийг баталгаажуулах, хоёрдугаарт, Оросоос манай улсын агаарын орон зайд ойртож буй пуужин, дроныг устгахын тулд тэдний өгсөн агаарын довтолгооноос хамгаалах зэвсгийг ашиглах явдлыг зөвшөөрөх” гээд “Эдгээр шийдвэрүүдийн аль нь ч шинэ хурцадмал байдал бий болгохгүй. Харин ч эсрэгээрээ терроризм, Оросын халдлагын тоо, түүнтэй холбогдон гарах манай иргэдийн хохирлын тоог бууруулах болно. Иймээс хойш тавилгүй, яг одоо эдгээр шийдвэрийг гаргах хэрэгтэй байна” гэжээ. Тэгвэл АНУ-ын ерөнхийлөгч Жо Байден ОХУ-ын зэвсэгт хүчин Украины эрчим хүчний системд цохилт өгснийг эрс шийдэмгий буруушаасан бол Цагаан ордны Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн хэвлэлийн төлөөлөгч Жон Кирби Оросын энэ халдлагыг “Хүйтний улирал ойртож байгаа энэ үед Украины ард түмнийг харанхуйд байлгах гэсэн Оросын энэхүү оролдлогыг бид эрс буруушааж байна” гэж мэдэгдэв.

Мөн Их Британийн Гадаад хэргийн сайд Дэвид Ламми “Оросын арми Украины иргэний дэд бүтцэд халдсан халдлагыг хатуу зэмлэн буруушааж, Украины зүүн нутагт Ройтерс агентлагийн ажилтан амиа алдсанд бас гүнээ харамсаж байна” гэж мэдэгджээ. Харин Украины ерөнхийлөгч Владимир Зеленский “Командлагч Александр Сырский бид хоёр Оросын энэ цохилтын хариуд, манай холбоотнуудын нийлүүлсэн “F-16” онгоцуудыг Оросын пуужин, дроныг устгахаас гадна Оросын цэргийн эсрэг хэрхэн яаж ашиглахыг нарийвчлан тохиролцлоо. Оросын Курск мужид Украинд яг хэрэгтэй байгаа чиглэлээр бид үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлж байгаа бөгөөд сүүлийн 24 цагийн хугацаанд бид хяналтын бүсээ өргөжүүлж, олон орос цэргийг олзлоод байна” гэж мэдэгдэв.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Өнөөдрийн байдлаар 40.036 хүүхэд нэгдүгээр ангид суралцахаар бүртгүүлжээ DNN.mn

Төрийн өмчийн сургуулийн нэгдүгээр ангийн цахим бүртгэлд 78,461 хүүхэд бүртгэгдэхээс 73,270 хүүхэд бүртгүүлэх боломжтой, 2,131 хүүхэд хянагдаж байгаа, 2,476 хүүхэд түр түдгэлзүүлсэн, 584 хүүхэд бүртгэхээс татгалзсан төлөвтэй байна.

2024 оны наймдугаар сарын 27-ны 17:00 цагийн байдлаар:

  • Бүртгэх боломжтой 73,270 хүүхдээс 40,036 буюу 54.6% нь элсэлт батлагдсан төлөвтэй буюу сургуульдаа бүртгэгдэн баталгаажсан
  • 3,150 хүүхэд буюу 4.3% элсэлтээс татгалзсан буюу эцэг эх, асран хамгаалагч нар нь элсэхээс татгалзсан төлөвт
  • 30,084 хүүхэд буюу 41.1% нь эцэг эх, асран хамгаалагч нар элсэлтээ эцэслээгүй байна.

Иймд Е-Монголиа системд элсэлтийн хүсэлтээ шийдвэрлэхийг санууллаа.

Нэгдүгээр ангид орох хүүхдүүдийн бүртгэл энэ долоо хоногийн Баасан гарагийн 17:00 цагт хаагдах юм байна.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Эрдэнэтолгой орчимд ус зайлуулах 188 метр шугам хоолой угсарч дууслаа DNN.mn

Баянзүрх дүүргийн 24 дүгээр хороо, Эрдэнэтолгой орчимд таван байршилд хөрсний ус гарч, Эрдэнэтолгойн гудамжны уулзвараас Газарчин дээд сургууль хүртэлх авто зам дагуу ус тогтож, эвдрэл үүссэн.

Улмаар нийслэлийн Засаг даргын нөөц хөрөнгөөр ус зайлуулах шугам хоолойг хийх, усны урсцыг зогсоох ажлыг ГУББГ-аас эхлүүлсэн. Тэгвэл өнөөдөр ГУББГ-аас 188 метр урт борооны ус зайлуулах шугам, 17 байршилд ус хүлээж авах шүүрт худаг угсарч дууслаа.

Ингэснээр Цайз захын уулзвараас Эрдэнэтолгойн уулзвар хүртэлх 1.7 км автозамын засвар шинэчлэлтийн ажлыг эхлүүлэх боломж бүрдээд байна. Уг замын засвар шинэчлэлтийн ажлын тендерийг наймдугаар сарын 15-ны өдөр зарласан бөгөөд энэ сарын 30-ны өдөр нээнэ.

Замын засвар шинэчлэлтийн хүрээнд инженерийн шугам сүлжээний худгийн тагийг асфальтбетон хучилтын түвшинд тааруулах, тэмдэг тэмдэглэгээ, авто замын зорчих хэсгийн асфальтбетон хучилтын ажил хийгдэх юм.

ГУББГ-ын Ерөнхий инженер С.Батсайхан “Уг байршилд гарсан хөрсний усыг Баганат хорооллын баруун талаар зүүн уулын сувагтай нийлүүлж, “Сүнжин гранд” зочид буудал орчмоор гаргаж, Туул гол руу нийлүүлсэн. Ингэснээр Шархадны авто замын ус их тогтдог хонхор 3 хэсэгт ус зайлуулах шугам хийгээд байна. Цаашид өөр байршилд хөрсний ус ундрахгүй бол борооны уснаас шалтгаал авто замд ус тогтохгүй” гэлээ.

Categories
мэдээ спорт цаг-үе

“Парис-2024” паралимпийн наадамд спортын зургаан төрлөөр оролцоно DNN.mn

“Парис-2024” зуны паралимпийн наадам өнөөдөр нээлтээ хийж, манай улсаас 12 тамирчин оролцоно.

Энэ удаагийн паралимпын наадамд манай улсаас:

  • Байт харваа
  • Жүдо
  • Таеквондо
  • Пауэрлифтинг
  • Хөнгөн атлетик
  • Усанд сэлэлт гэсэн зургаан төрөлд 12 тамирчин оролцоно.

Монголын тамирчид зуны паралимпын наадмаас гурван спортын төрлөөр тодруулбал, “Бээжин-2008” паралимпийн наадмаас Д.Баатаржав алт, “Рио-2016” паралимпаас Э.Содномпилжээ, Б.Ууганхүү хүрэл, “Токио-2020” паралимпаас Э.Содномпилжээ алтан медаль хүртсэн билээ.

Манай улсын пара тамирчид зуны паралимпын долоо дахь наадамдаа оролцох гэж байгаа бөгөөд анхлан “Сидней-2000” паралимпын наадамд оролцсоноос хойш тамирчдаа тасралтгүй илгээж байгааг Биеийн тамир спортын улсын хороо мэдээлжээ.

Categories
мэдээ нийгэм улс-төр

Засгийн газрын ээлжит хуралдаан үргэлжилж байна DNN.mn

Засгийн газрын ээлжит хуралдаан үргэлжилж байна.

Өнөөдрийн хуралдаанаар,

-Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2025 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2026-2027 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Монгол Улсын 2025 оны төсвийн тухай, Үндэсний баялгийн сангийн 2025 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2025 оны төсвийн тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2025 оны төсвийн тухай хуулийн төсөл болон эдгээртэй холбогдуулан боловсруулсан бусад хууль тогтоомжийн төсөл

-Газрын тосны боловсруулах үйлдвэр байгуулах төслийн явцын талаар

-Төрийн байгууллагын нэгдсэн цахим хуудасны талаар зэрэг 19 асуудлыг хэлэлцэхээр төлөвлөжээ

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Цахилгааны төлбөрөө төлөөгүй хэрэглэгчдийн хэрэглээг түдгэлзүүлнэ DNN.mn

Улаанбаатар Цахилгаан Түгээх Сүлжээ ТӨХК-аас төлбөрийн өртэй айл өрх, аж ахуйн нэгжүүдийг хэрэглэсэн цахилгааны төлбөрөө яаралтай төлөхийг санууллаа.

Эрчим хүчний салбарын тасралтгүй ажиллагааг хангахын тулд тус байгууллагаас өр авлагыг бууруулах ажлын хүрээнд хэрэглээг түдгэлзүүлэх ажлыг тухайн цахилгаан хэрэглэгч нь нэг сарын төлбөрөө төлөөгүй бол гэрээнд заасан хугацаанд, хоёроос дээш сарын төлбөрийн өртэй бол хугацаа харгалзахгүйгээр хийхээр болжээ.

Цахилгааны төлбөрөө төлөөгүй хэрэглэгчдийн хэрэглээг түдгэлзүүлнэ

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

О.Одонбаатар: Сошиалд хандивын аяныг ашиглаж бусдыг залилдаг этгээдүүд 15-40 насныхан байна DNN.mn

Хүнд өвчтэй болон гадаадад эмчлүүлэх шаардлагатай хүүхэд, томчуудад туслах хандивын аян, постууд олон нийтийн сүлжээнд тавигддаг. Гэвч эдгээр зовж шаналсан иргэдийн мэдээллийг ашиглаж, бусдыг залилдаг гэмт хэрэг сүүлийн жилүүдэд нэмэгдэх болжээ. Энэ нь хандив тусламж гуйсан иргэндээ ч, хандив өргөсөн хүмүүст ч халтай явдал. Энэ хэрэг зөрчлийг таслан зогсоох боломж байдаг эсэх талаар ЦЕГ-ын Урьдчилан сэргийлэх газрын Гэмт хэрэг зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх хэлтсийн дарга, цагдаагийн дэд хурандаа О.Одонбаатартай ярилцлаа.


-Цахим залилангийн гэмт хэргийн нөхцөл байдлын талаар эхлээд мэдээлэл өгөхгүй юү?

-Цахим хэрэгсэл ашиглаж үйлдэж байгаа гэмт хэргүүд сүүлийн жилүүдэд нэмэгдэх болсон. Үүнд залилах гэмт хэрэг, бага насны хүүхдийг садар самуунд уруу татах, хар тамхи, мансууруулах бодис хэрэглэхэд, мөрийтэй тоглоом руу уруу татах хэргүүд түгээмэл гарч байна. Үүнээс голлон үйлдэгдэж байгаа нь залилах гэмт хэрэг.

Залилах гэмт хэрэг нь хүний нэр барьж мөнгө зээлэх, бараа худалдан авах, мөнгө шилжүүлэх хүсэлт илгээх, бусдын фейсбүүк хаягийг хакердаж тухайн хүний өмнөөс мөнгө зээлэх, олны танил хүмүүс болон байгууллагын нэр ашиглаж азтан тодруулах, хандив тусламж авахаар хуурамч данс нээх, өөрчлөх, байрны түрээс, улсын бүртгэлийн аж ахуй нэгжийн тамга, тэмдэг хийж өгнө гэх мэт хэргүүд байна.

Цахим залилангийн хэрэгт мөнгө зээлэх гэмт хэрэг 29.7 хувь, бараа худалдан авах мөнгө шилжүүлэх хүсэлт илгээх, олны танил хүмүүс байгууллагын нэр ашиглан азтан тодруулах нь 40.1 хувь, хандив, тусламж авахаар хуурамч данс нээх 20.8, байр түрээслэх гурван хувийг эзэлж байна. Сургууль, цэцэрлэг эхлэх гэж байгаатай холбоотой энэ төрлийн гэмт хэргүүд эрс өсдгийг анхааруулж байна. Оноор нь харвал 2019 онд цахим гэмт хэрэг 4688, 2020 онд 4270, 2021 онд 6558, 2022 онд 11839, 2023 онд 12985 болж эрс нэмэгдсэн. Энэ төрлийн хэргүүдийг таслан зогсоох зорилгоор Цагдаагийн байгууллага урьдчилан сэргийлэх аянуудыг санаачлан зохион байгуулж байгаа. “Та татгалз”, “Ятгах тусам нягтал”, “Дээрэлхэл дэлгэрэх ёсгүй” зэрэг контент, постер, хэвлэлийн мэдээллүүдийг шат дараатайгаар урьдчилан сэргийлэх ажлын хүрээнд явуулж байгаа. Эдгээр арга хэмжээний үр дүнд гэмт хэрэг тодорхой хэмжээнд буурч байгааг онцлох ёстой.

-Цахим гэмт хэрэг, тэр дундаа хандивын аяныг ашиглаж бусдыг залилах тохиолдол олон нийтийн сүлжээнд нэлээд ажиглагддаг болжээ. Хандив тусламж хүссэн хүмүүс, хүүхдийн зургийг ашиглаж, өөрсдийнхөө дансыг тавьчихдаг. Иргэд тэр мэдээллийг нягтлахгүйгээр мөнгө шилжүүлдэг. Энэ хэргийг цагдаагийн байгууллага шалгадаг уу. Ямар арга хэмжээ авдаг вэ?

-Энэ төрлийн хэрэг дээр ирсэн гомдлын дагуу мониторинг хийгээд шалгаад явж байгаа. Нэгдүгээрт, иргэдийн гомдлын дагуу хяналт шалгалт хийдэг. Хоёрдугаарт, Цагдаагийн байгууллага өөрөө мониторинг хийж, илт гэмт хэргийн шинжтэй үйлдэл байвал устгуулах, холбогдох этгээдүүдийг олж тогтоон, шүүхээр шийдүүлж хохирсон этгээдийн хохирлыг нөхөн төлүүлэх зэргийг зохион байгуулж байна.

-Хандивын мэдээллийг ашиглаж залилан үйлддэг хүмүүст голдуу юу ажиглагддаг вэ?

-Сүүлийн үед ихэвчлэн цахим, интернэт орчинд ажиллах чадвартай залуус буюу 1540 орчим насны хүмүүс энэ төрлийн хэргийг үйлдэж байна.  Хохирч байгаа иргэдийн хувьд найман настай балчраас 80 настай буурал хүртэл байгаа нь харамсалтай.

-Гэмт хэрэгтнүүд интернет орчинд ажиллах чадвартай залуус байна гэлээ. Энэ төрлийн хэргийг илрүүлж шалгахад бэрхшээл юу байна. Зарим иргэдийн зүгээс гомдол гаргадаг ч хэрэг үүсгэдэггүй, шийдвэрлэж чаддаггүй гэсэн шүүмжлэл байгаа?

-Цахим орчинд үйлдэгдэж байгаа хэрэг тул тухайн хэрэг үйлдсэн этгээдийн ID дугаараар нь, байршил, нэвтэрсэн компьютерийн сериал дугаараар нь хөөх ажил явагддаг. Мөн хакердаж байгаа үйлдэлд нарийн мэдлэг шаарддаг учраас илрүүлэхэд хүндрэлтэй. Цагдаагийн байгуулагад энэ төрлийн мэргэжлийн алба байгуулагдсан. Үүний араас хөөцөлдөөд илрүүлэх, хохирсон иргэдийн хохирлыг төлүүлэх, зөрчсөн эрхийг сэргээхээр ажиллаж байгаа.

-Үүнээс гадна сошиал сүлжээнд хуурамч хаяг нээн бусдын нэр хүндэд халдах асуудал байна. Энэ төрлийн хэргийг шалгах боломжтой байдаг уу. Хэрэв илрүүлбэл ямар хариуцлага тооцдог вэ?

-Мэдээж энэ төрлийн хэргийг илрүүлэх боломжтой. Энэ асуудалд Эрүүгийн хуульд болон Зөрчлийн хуулиар эрхзүйн зохицуулалтыг шийдэж өгсөн. Бусдын нэр хүндэд халдах, хаяг хакердах, бусдын нэр ашиглах зэргийг Цагдаагийн байгууллагаас тогтоох ажил хийсээр байна. Дээрх гэмт хэрэг, зөрчлийг үйлдсэн этгээдийг олж тогтоож, зохих журмын дагуу хариуцлага хүлээлгэдэг.

Хамгийн гол нь цахим орчинд иргэн өөрөө хэн нэгний гуйлт, мөнгө зээлээч гэсэн хүсэлт ирвэл тухайн хүн рүү холбогдох ёстой. Заавал утсаар ярьж тодруулаарай. Цахим хаягаас мөнгө асууж, гуйсан хаяг ээж чинь байсан ч итгэж болохгүй. Цахим сүлжээгээр тантай харьцаж байгаа хүн хэн ч байж магадгүй. Мэдээж Цагдаагийн байгууллагаас тухайн иргэний гомдол, мэдээллийн  дагуу биеэр болон бичгээр Хянан шийдвэрлэх хуульд заасны дагуу утас, цахим хэрэгсэл ашиглаж өгч буй гомдлыг бүгдийн шалгаж, шийдэж байгаа. Мөн цахим сүлжээнд илт залилангийн шинжтэй зарыг шалгаад устгуулах арга хэмжээг зохион байгуулж байдаг. Мөн олон дагагчтай группүүдтэй хамтарч ажилладаг. Гэмт хэрэг үйлдэгдсэний дараа тухайн данс эзэмшигчийг олж тогтоох ажлыг хойшлуулашгүйгээр явуулж байна.

-Цахим залилангийн гэмт хэргийг хэрхэн шалгадаг талаар тодруулж болох уу?

-Прокурорын байгууллага болон арилжааны банкуудтай хамтран ажилладаг. Энэ хүрээнд хойшлуулашгүйгээр хууль бус мөнгө шилжсэн дансыг царцаах, битүүмжлэх зэргээр ажиллаж байна. Цагдаагийн тусгай 102 дугаарт залгаж “Би цахим залилангийн хэрэгт өртчихлөө, дөнгөж сая би мөнгөө шилжүүлчихлээ” гэсэн дуудлага ирлээ гэж бодъё. Ингэхэд 24 цагийн хугацаанд мөрдөгч шалгаад залилангийн шинжтэй байвал царцаах ажиллагааг хийж гүйлгээг хаадаг. Маргааш нь прокурор хянаад гэмт хэргийн шинжтэй гэж үзсэн тохиолдолд үргэлжлүүлээд шалгана. Гэмт хэргийн шинжгүй бол цуцална. Царцаах гэдэг нь хуулийн хэллэгээр тухайн дансны шилжилт хөдөлгөөнд хориг тавьж, хязгаарлалт тогтоож байна гэсэн үг.

Б.Оргилмаа, Т.Алтанминж

Categories
story-news

Г.Дамдинням: Сайд нар нь чуулганд суухгүй, асуудлаа мэддэг хүн алга

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

Г.Дамдинням: Сайд нар нь чуулганд суухгүй, асуудлаа мэддэг хүн алга DNN.mn

УИХ-ын ээлжит бус чуулганаар 2024 оны төсвийн тодотголыг хэлэлцэж буй. Гэвч өчигдрийн чуулганы хуралдаанд ирц тааруу, сайд нар суухгүй байна гэсэн шүүмжлэлийг УИХ-ын гишүүн Г.Дамдинням хэлсэн. Энэ талаар түүнтэй ярилцлаа.


-Өнгөрсөн жилийн төсвийн гүйцэтгэлийг УИХ-ын гишүүдэд нэлээд тулгаж өгсөн гэдэг шүүмжлэлийг гишүүд хэлж байна. Таны хувьд ч гэсэн чуулганы хуралдаан дээр хэд, хэдэн асуудлыг хөндөж тавьсан. Энэ талаараа тодруулахгүй юу?

-Яаралтай горимоор орж ирж байгаа хуулиудыг хурдтайгаар хэлэлцдэг

явдал нь УИХ-ын практикт байдаг л асуудал. Ийм тохиолдолд боломжит хэмжээндээ танилцаад л явдаг. Засгийн газрын төсөв, төлөвлөгөөг бид баталж өгдөг. Харин үүнийх нь хэрэгжилтийг бид ярих ёстой юм. Харамсалтай нь төсвөө батлуулах болохоороо сайд нар хуралдаа суучихаад төсвийнх нь гүйцэтгэлийг ярих гэхээр үзэгдэхгүй байна гэдэг буруу л асуудал шүү дээ. Ажлынхаа тайланг тавьж чадахгүй юм бол яах гэж сайд болсныг бас ярих хэрэгтэй. УИХ-ын гишүүд Засгийн газарт өгсөн үүрэг чиглэл, төлөвлөгөөнийхөө хэрэгжилтийг нэхэх, шаардах Үндсэн хуулиар хүлээсэн үүрэгтэй хүмүүс. Үүнийгээ л нэхээд байгаа юм. Улаанбаатар хотын үер усны асуудал сүүлийн жилүүдэд хэцүү байгаа. Үүнтэй холбоотойгоор би өмнө нь ч байр сууриа илэрхийлж байсан. Өнөөдөр “Авлига хороолол” гэгдсэн нэг газрын асуудал байна. Энэ бол Монгол Улс хуульгүй, дүрэмгүй юм шиг даналзаж байгаа газар. Газрын наймаа, авлигын тод бэлгэ тэмдэг болчихсныг бүгд мэдэж байгаа.

Үүнийг Засгийн газар, Хотын дарга нь шийдвэр гаргаад зогсоох ёстой. Хэн техникийн нөхцөлийг нь өгчихсөн юм. Бүгдийнх нь нэр ил байгаа шүү дээ. Түүнийг нь ил болгож, хариуцлага тооцох хэрэгтэй. Өнөөдөр (өчигдөр) чуулган дээр энэ талаар асуухаар бие бие рүүгээ чихээд “мэдэхгүй” гээд сууж байна. Хотын даргынх нь гаргасан шийдвэр заавал шүүх дээр очиж унаж байх ямар хэрэгтэй юм. Унахгүйгээр Хотын даргын захирамж гаргаж болно шүү дээ.Хот байгуулалт, барилга, орон суужлуулалтын яам нь яагаад үүнийг явуулаад байгаа юм, яагаад дуугардаггүй юм. Бид авлига, шударга ёс яриад байгаа бол энэ ард түмнийг доромжлоод байгаа хорооллыг зогсоох ёстой. Хотын газрын наймаа төгсгөл болох нэг цэг нь үүнийг гэж би үзээд байгаа юм. Хоёр жил гаруй энэ асуудал дээр дуугарч байна.

-Одоо бараг барилгын ажил нь дуусч байгаа юм биш үү?

-Тийм юм шиг байна лээ. Ер нь хууль, дүрэмгүй юм шиг аашилсан л газар байгаа шүү дээ. Харин хуультай, эзэнтэй улс юм бол үүнийгээ харуулах цаг нь болсон. Үүн дээр Засгийн газар, Хотын зүгээс ажиллах ёстой. Би ч үүнийг нэхнэ, ярина. Хэн зөвшөөрөл өгч газрыг нь өгсөн юм. Хэн зөвшөөрч, тог, ус, дулааныг нь өгөх юм гээд ярих зүйл бий. Голын ай савд байгаа учраас хотод үерийн эрсдэл учруулсан. Хоёрдугаарт, төмөр замын дэргэд байгаа. Тийм болохоор яагаад ч барилга барьж болохгүй газар. Хуулиа хэрэв барьж ажиллах юм бол ийм л юм.

-Та чуулган дээр утааны асуудлыг хөндөж байсан?

-Удахгүй хүйтэрч Улаанбаатар хотын утааны асуудал дахиад л үүснэ. Бид энэ асуудлыг шийдэхийн тулд шахмал түлшний үйлдвэрийг байгуулсан. Уг нь гурван жил гаруй их аятайхан явж байснаа гэв гэнэтхэн эдийн засгийн үр ашиггүй байна гээд энэ төсөл зогсохоор боллоо гэсэн мэдээлэл хэвлэлээр гарсан. Энэ чинь 40 гаруй тэрбум төгрөг зарцуулсан үйлдвэр шүү дээ. Одоо үүн дээр хэн хариуцлага хүлээх вэ. Утааныхаа асуудлыг хэн нь шийдэх юм гээд асуухаар Эрчим хүчний яам, Хотын захиргааны хэн нь ч хариулж чадахгүй л байна. Ийм байдлаар бид Засгийн газрын үйл ажиллагааны тайланг хэлэлцэж болохгүй. Ямар ч боломжгүй. Тэгээд төсвөө тэлнэ. Төр өөрөө баахан бүтээн байгуулалт хийнэ гэж байдаг. Гэтэл төр өөрөө хийчихсэн байгаа наад захын эдгээр ажлаа хянаж, хариулж чадахгүй бол яах гэж төсөв батлаад, түүнийгээ хянаад сууж байх ёстой юм. Жүжиг тоглох хэрэггүй.

-Засгийн газрын сайд нар чуулганд суухгүй байгаа юм уу?

-Суухгүй л байна шүү дээ. Сайд нарыг нь дуудаад орж ирэхгүй байна. Сууж байгаа нь асуудлаа мэддэггүй. Мэддэг хүнтэй болмоор байна.

-Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийг буцаан татна, татахгүй гэдэг асуудал яригдаж байгаад хэлэлцээд явахаар болчихлоо. Үүн дээр та ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Шинэ Засгийн газар байгуулагдаад ажил хийх гээд байгааг ойлгож байна. Том төслүүдээ хөдөлгөж, хийж болно. Гэхдээ зөв замаар оруулж ирэх ёстой байхгүй юу. Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийг төсөв дагуулж оруулж ирээд өөрчилж болохгүй. Гол зөрчил эндээс л үүсээд байгаа юм. Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хууль гэдэг нь төсвийн шалгуурууд буюу Монгол Улс өөрөө дампуурахгүй байх. Ханш өсөхгүй байх, өргөн хэрэглээний барааны үнэ өсөхгүй байхыг зохицуулах гол хэм хэмжээ нь тэнд явж байгаа юм. Тиймээс энэ хуулийг эхлээд өргөн барьж, хэлэлцэж, өөрчлөн батлаад дараа нь үүндээ таарсан төсөв өргөн барих ёстой. Бид нэг удаа Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийг өөрчилж байсан. Гэхдээ дэлхий нийтийг хамарсан цар тахал, онцгой нөхцөл байдлын үед өөрчилсөн. Одоо бол тийм онцгой нөхцөл байдал биш. Гэвч яалт ч үгүй намын бүлгийн шийдвэр гараад явахаар болж байна. Гэхдээ цаашдаа ийм маягаар оруулж ирж болохгүй. Төрийн эрх байгууллага төсөв дээр шийдвэр гаргахдаа өөрийнхөө томилдог хэдэн байгууллагын дүгнэлтийг харах ёстой. Үүнд Үндсэний аудитын газрын тайлан, дүгнэлт, Төсвийн тогтвортой байдлын зөвлөл, УИХ-ын хяналт шинжилгээ, үнэлгээний газар, Эдийн засгийн хөгжлийн яамны дүгнэлт зэргийг харж байж бид шийдвэр гаргах ёстой. Гэтэл энэ дөрвөн байгууллага дөрвүүлээ макро эдийн засгийн тогтворгүй байдлыг үүсгэнэ гэсэн дүгнэлт оруулж ирчихээд байхад яагаад ийм буруу байдлаар оруулж ирээд байгаа юм. Энэ бол асуудал. Ийм байхад бид дэмжиж санал өгөх хэцүү. Энэ чинь цаанаа долларын ханшийг өсгөнө. Ингэснээр юмны үнэ өснө, ард түмний амьдрал хүндэрнэ гэсэн логик л яваад байгаа юм. Ийм эрсдэл байх вий гээд л гишүүд байр сууриа илэрхийлээд байна.

-Та ер нь эсэргүүцэж байгаа юм байна. Гэвч танай намын бүлгийн шийдвэр гарсан. Энэ шийдвэрийг дагах уу?

-Би энэ шүүмжлэлт байр сууриа илэрхийлнэ. Гэхдээ улс төрийн шийдвэр гарчихсан учраас бүлгийнхээ шийдвэрийг дагахаас өөр аргагүй шүү дээ.

-Засгийн газрын эрх мэдэл их болсноор парламентын бүрэн эрхэд сөргөөр нөлөөлж байна гэх шүүмжлэл байгаа. Үүн дээр та юу хэлэх вэ?

-Саяын тэр Худалдан авах ажиллагааны тухай хууль бол буруу л байхгүй юу. УИХ төсвийг нь батлаагүй байхад тендер зарлаад гэрээ байгуулчихсан байх юм бол УИХ тэр төсвийг нь батлах ёстой гээд байсан шүү дээ. Энэ чинь УИХ-ын төсөв батлах онцгой бүрэн эрхэд халдсан үйлдэл. Харин үүнийг нь ярьж байгаад ашгүй нэг юм буцааж байна.

-Засгийн газрын үйл ажиллагаан хөтөлбөрт олон гоё төсөл, хөтөлбөр багтсан байсан. Гэвч эдгээр төсөл хөтөлбөрүүдийг эрэмбэлж, эдийн засгийн үр өгөөжтэйгөөс нь эхлээд хэрэгжүүлэх нь зүйтэй гэдэг зүйлийг хэлэх хүмүүс байна. Та үүнийг юу гэж харж байгаа вэ?

-Яг л ийм байр суурийг шүүмжилж гишүүд яриад байгаа шүү дээ. Богд уулыг нүхэлж, урагш нь холбох төсөл нэн шаардлагатай. Бид шинэ суурьшлын бүсээ гаргах ёстой. Засгийн газраа нүүлгэнэ гэж байгаа нь зөв. Энэ төслүүд хэрэгжих ёстой юу гэвэл хэрэгжих ёстой.

-Дэд бүтцийн гэхээсээ эдийн засгийн үр өгөөжтэйг нь эхэлж хийе гээд байгаа шүү дээ?

-Үйлдвэр, аж ахуйн газрууд байгуулах том төслүүд л уг нь орж ирэх ёстой байгаа юм. Гэвч шинэ Засгийн газар өөрсдөө үүнийг зөв гээд оруулж ирж байгаа бол ажлыг нь гацаагаад яах вэ. Гэхдээ дараа дараагийн ажилдаа анхаараарай гэдэг үүднээс л бид шүүмжлээд байгаа юм.

Т.ДАРХАНХӨВСГӨЛ

 

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Монголд боловсролын салбар яагаад чухал биш байдаг вэ? DNN.mn

Хичээлийн шинэ жил хэдхэн хоноод эхлэх гэж байна. Сургууль, цэцэрлэгийн хүүхдүүд цуглаж байгаа энэ үед хэдүүлээ боловсролын салбараа эргэцүүлж харцгаая. Өнөөдөр Монгол Улсад боловсролын салбар хэрхэн үнэлэгдэж, хаана явааг бүгд мэднэ. Эрх ашгийн эрэмбээр нь авч үзэхэд хойгуур жагсдаг. Энэ нь боловсролын салбар Монголд чухал бишид тооцогддог гэсэн үг. Үүний баталгаа нь багш нарын цалингийн хэмжээ байна. Ардын хүүхдүүдийг эрдэм номонд сургах гэж бүтэн саржингаа махаа зулгааж мачийчихаад ердөө 400 ам.доллар ч хүрэхгүй цалин авч байна, Монголын багш нар.

Тэд хэзээнээсээ хамгийн бага цалингаар бүсээ чангалан амьдарсаар ирсэн. Үүнээс болж багш, ажилтнуудын орон тооны хомсдол боловсролын салбарт нүүрлэлээ. Сургууль, цэцэрлэг нийлээд 8000 гаруй багш, ажилтны дутагдалтай. Дийлэнх нь мэдээж ерөнхий боловсролын сургууль байгаа. Жилээс жилд энэ салбар дахь ажиллах хүчний хоосон орон зай улам хүрээгээ тэлж байна. Өнөөдрийн байдлаар ерөнхий боловсролын сургуульд 4200 гаруй багш, ажилтны эрэлт үүссэн гэж байгаа. Хоёрхон жилийн дараа боловсролын салбар дахь орон тооны дутагдал 20 мянгад хүрэх тооцоолол гарсан байгаа юм.

Багш нар цалин цаваг багатайгаас гадна ажлын орчин нөхцөл нь хүнд. Байнга илүү цагаар ажиллана. Эрт гэрийн бараа харна гэж лав байхгүй. Дээрээс нь багш бэлддэг сургууль үнэгүй гэх зэргээс харахад хамгийн шоовдорлогдсон, сул дорой салбар гэдэг нь мэдэгдээд байдаг. Боловсролын салбар шоовдорлогдвол Монгол Улс дэлхийд шоовдорлогдоно гэдгийг ихэнх улсууд мэддэг байх гэж бодож байна. Энэ салбар үеийн үед, аль ч нам засгийн эрхэнд гарсан байлаа ингэж гадуурхагдаж ирсний учрыг хүмүүс тэр бүр нарийн мэддэггүй. Гэхдээ нийгэмд нэг аргацаасан яриа дэлгэрсэн нь бий. Тэр нь “Хүүхдүүд ямар сонгуульд санал өгдөг биш гээд энэ салбарыг хэн ч тоодоггүй” гэдэг. Энэ бол худлаа яриа. Боловсролын салбарын сул дорой, хүчгүй байгааг илэрхийлэх гэж оролдсон хамгийн энгийн ядмагхан тайлбар. Харин ч том зургаар нь харвал ямар нэгэн бодлогын нөлөө яалт ч үгүй энэ салбарыг сөхрүүлж буй мэт харагддаг. Өөрөөр хэлбэл, стратегийн бодлогын үүднээс Монгол Улсын боловсролын салбарыг ганд нь хаясны үр дүн өөдлөхгүй байгаа юм. Үүний цаана хэн нэгэн зориудаар чиглүүлж байхыг ч үгүйсгэх аргагүй.

Одоо боловсролын салбараа намаг балчигаас нь суга татаж гаргах хэрэгтэй байна. Хамгийн энгийн шийдэл нь багш нарынхаа цалинг л нэмчихмээр санагддаг. Тэгэхгүй бол Монголын багш нар Солонгос, Австрали зэрэг улс руу дүрвээд дууслаа. Бүтэн сарынхаа цалинг өндөр хөгжилтэй оронд очоод ганцхан өдөрт л ажиллаад олчихож байна шүү дээ.

Австралид цагийн ажил хийгээд өдөртөө 250-500 ам.доллар өлхөн олдог гэсэн. Гэтэл эх орондоо мэргэжлээрээ ажиллаад байгаа хэрнээ л шүлсийг цалин авч байна. Ийм цалинтай багш нар яаж орон байр, ахуй амьдралаа сайжруулах юм бэ. Өдөр хоногийг аргацаасан байдалтай л өнгөрүүлж байгаа. Тийм болохоор багш нар амьдрахын эрхэнд массаараа өөр салбар руу урваж байгаа, гадагшаа аяллын визээр явж хар ажилчин болж буй нь тэдний буруу биш.

Манайхан багш нарын цалинг ерөөсөө нэмдэггүй. Сонгууль болгоноор улс төрийн намууд багш, эмч нарын цалинг нэмнэ гэж амлалт өгч гарч ирдэг. Гэвч маргааш нь мартчихдаг. Боловсролын салбарын өмнөх сайдууд ч тэр. Одоогийн шинэ сайд нь хүртэл багш нарынхаа цалинг оцойтол нэмнэ гэж огт дуугарахгүй юм. Багш нарынхаа цалинг нэмэхгүй бол энэ салбарт ажиллах хүн үлдэхгүй гэдгийг сайн мэдэж байгаа хэрнээ хэрэгжүүлдэггүй нь их сонин. Тэгснээ үр дүнгийн урамшуулал, орон нутгийн нэмэгдэл гээд цонхны цаанаас чихэр долоолгохдоо сайн. Нийт багш нарт наалдахгүй ийм хачин шийдвэр дээр нэмээд анги даалт, дэвтэр засах, илүү цагийн урамшуулал гээд л элдэв аар саархан юмаар дүгнэж байгаа нэртэй аргалаад сурчихсан.

Уг нь үндсэн цалинг нь нэмчихэд л бүх асуудал шийдэгдчихнэ. Багш нарын үндсэн цалинг 1000 ам.доллар болгочиход л нэг хэсэгтээ дажгүй явна. Бас багш бэлддэг сургуулийн босгыг ахиулж, өндөр оноотой хүүхэд ордог болгох хэрэгтэй. Нягтлангуудын босго яагаад өндөр байдаг вэ гэхээр тэд сургуулиа төгсөөд баталгаатай өндөр цалин дээр очдог. Харин багшаар төгсөгчид баталгаатай ажлын байртай боловч цалин муу байгаа. Одоо багш бэлддэг сургууль төгсөгчдөдөө баталгаатай ажлын байр, өндөр цалинтай болчихвол тэр сургууль үнэ цэнэтэй болно. Багшаар төгсөгчид ажлын гараагаа хамгийн багадаа 1000 ам.долларын цалингаар эхлүүлдэг болчихвол энэ салбар сэвхийтэл өөдлөөд ирнэ.

Тэр хэрээр боловсролын чанар дээшилж, нэр хүнд нь өснө. Боловсролын салбарт аюулын харанга дэлдэхэд ойрхон болсон. Тогтвортой ажлын байраа хадгалж авч үлдэхийн тулд асуудлыг ингэж шийдмээр байна. Энэ бол шинээр байгуулагдсан парламентын хувьд боловсролын салбарт оруулах хамгийн том реформ болж чадна. Үүний үр дүнд тав, арван жилийн дараа Монгол Улс ямар болох нь хэнд ч мэдээжийн асуудал. Инноваци, орчин үеийн технологи эзэмшсэн, хүчирхэг, баян чинээлэг Монгол бий болно.

Элдэв шашин, хөдөлгөөн, намчирхал, улстөржилт гээд энэ бүхэн боловсролтой газраас аяндаа арилж, нийгэм эрүүл болно. Боловсролоо тэргүүнд тавьж чухалчилдаг орон хөгжлийн манлайд яаж хүрч болдгийг Сингапур, Финландын туршлага харуулж байна.

М.МӨНХЦЭЦЭГ