Month: November 2022

Categories
мэдээ нийгэм онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Ц.Отгондаваа: Халаасны хулгайн гэмт хэрэг зохион байгуулалтын шинж чанартай үйлдэгдэж байна DNN.mn

Нийслэлийн цагдаагийн удирдах газрын мөрдөн шалгах газрын Халаасны хулгайн гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтсийн дарга, цагдаагийн дэд хурандаа Ц.Отгондаваатай ярилцлаа.

-Халаасны хулгай сүүлийн үед нэмэгдсэн гэх мэдээлэл байна. Энэ төрлийн гэмт хэргийн статистик мэдээллийг өгөөч?

-Нийслэлийн хэмжээнд 2022 оны аравдугаар сарын байдлаар нийт 4304 халаасны хулгайн гэмт хэргийн өргөдөл, гомдол бүртгэгдсэнээс 2712 буюу 63 хувь нь нийтийн тээвэр болон автобусны буудал орчимд, 1592 буюу 37 хувь нь гудамж талбай, худалдааны төв орчимд үйлдэгдсэн байна. Бид бүхэн халаасны хулгайн гэмт хэргийн нөхцөл байдалд дүн шинжилгээ хийхэд энэ төрлийн гэмт хэрэг нь бүлэг зохион байгуулалттайгаар үйлдэгдэж байна. Тухайлбал, халаасны хулгайн гэмт хэрэг үйлддэг хүмүүсээс гадна хулгайн эд зүйлийг нь хямд үнээр худалдан авч зарж борлуулдаг, энэ үйлдэл нь байнга, давтамжтай шинж чанартай болсон гар утасны ченж гэх зарим хүмүүс, хулгайн эд зүйлийг бодит шинж чанарыг нь өөрчилж, эх үүсвэрийг нь нуун далдлах зорилгоор сериалыг нь өөрчилдөг, гадна шинж чанарыг нь өөрчилдөг хүмүүс байдаг. Зарим тохиолдолд үнэтэй утас захиалдаг захиалагч хүртэл байна.

-Халаасны хулгайн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр ямар ажлууд хийж байгаа вэ?

-Халаасны хулгайн гэмт хэрэг гарч буй цэгүүдийг тодорхойлж, 92 автобусны буудал дээр хяналтын камер байрлуулж хяналт тавих, нийслэлийн иргэдийг халаасны хулгайн гэмт хэрэг, зөрчилд өртөхөөс урьдчилан сэргийлэх, нийтийн тээврийн хэрэгслийн нэгдүгээр эгнээгээр зорчих, автобусны буудал орчмын аюулгүй байдал, түгжрэлийг буруулах, нийтийн тээвэр хүлээж буй иргэдийн аюулгүй байдлыг хангах зорилгоор танилцуулга, санал судалгааг Нийслэлийн засаг даргад хүргүүлснээр Нийслэлийн Засаг даргын захирамж гарч, 800 сая төгрөгийг шийдвэрлэсэн. Нийслэлийн Засаг даргын захирамжийн хэрэгжилтийг хангахаар Цагдаагийн ерөнхий газрын дэд бөгөөд Нийслэлийн цагдаагийн удирдах газрын даргын энэ оны тушаалаар ажлын хэсэг аравдугаар сарын 26-ны өдөр байгуулагдан холбогдох судалгааг хийж дуусган мэргэжлийн байгууллагын удирдлагуудтай хоёр удаагийн уулзалтыг зохион байгуулж богино хугацаанд хийж гүйцэтгэхээр ажлын төлөвлөгөө гарган ажиллаж байна. Цагдаагийн ерөнхий газрын даргын 2022 оны наймдугаар сарын 25-ны өдөр баталсан “Хичээл эхэллээ” ерөнхий арга хэмжээний хүрээнд тус хэлтсээс санаачлан Нийтийн тээврийн автобусны хяналтын камерт үзлэг шалгалт, засвар үйлчилгээ хийх телекамерыг ашиглалтад оруулах чиглэлээр Нийтийн тээврийн газар, “Улаанбаатар Смарт карт” ХХК-тай хамтран ажилласан. Шалгалтаар 19 аж ахуйн нэгж байгууллагын 1288 тээврийн хэрэгсэл хамрагдахаас 1105 тээврийн хэрэгсэл буюу 85.8 хувь хамрагдаж, нийт 729 зөрчил дутагдал илэрсэнд мөрдөгчийн мэдэгдэл бичиж хүргүүлж хэрэгжилтэд нь хяналт тавьж ажиллаж байна. Нийтийн тээврийн үйлчилгээ эрхэлдэг аж ахуйн нэгжүүд нийгмийн хариуцлагын хүрээнд нийтийн тээврийн хэрэгслээр үйлчлүүлж байгаа иргэдийн аюулгүй байдлыг хангаж хариуцлагатай байх хэрэгтэй.

-Хүмүүс бэлэн мөнгөгүй явдаг болсон. Орчин үед халааснаас юу хулгайлах вэ?

-Бид бүхэн халаасны хулгайн гэмт хэргийн улмаас алдагдсан эд зүйлд дүн шинжилгээ судалгаа хийж үзэхэд нийт алдагдсан эд зүйлийн 82.5 хувь гар утас, 17.5 хувь нь бусад эд зүйл байна гэсэн судалгаа гарсан.

-Утсаа алдсан тохиолдолд эргүүлж олж авах боломжтой юу?

-Тус хэлтсээс Нийслэлийн дүүргийн Цагдаагийн газар, хэлтсийн алба хаагчидтай хамтран энэ төрлийн гэмт хэргийг илрүүлэх, алдагдсан эд зүйл, гар утсыг олж өгөх, иргэдийг хохиролгүй болгох зорилгоор хэд хэдэн удаагийн хамтарсан эргүүл шалгалт, арга хэмжээ, ажлуудыг зохион байгуулан ажиллаж байна. Миний дээр ярьсанчлан энэ төрлийн гэмт хэрэг зохион байгуулалтын шинж чанартай үйлдэгдэж байна. Иргэдийн халааснаас гар утсыг нь хулгай хийсэн хүн хямд үнээр хулгайн эд зүйл авч зарж борлуулдаг ченж гэх нэртэй зарим хүмүүст зардаг. Тэдгээр хүмүүс нь тухайн гар утасны сериалыг нь бас нэг хүнд өгч өөрчлүүлж засаж янзлуулаад зардаг. Энэ нь байнгын шинжтэй болчихсон байна. Цагдаагийн байгууллагаас иргэдийн гомдол мэдээллийг хүлээн авч холбогдох мөрдөн шалгах ажиллагааг явуулж тухайн алдагдсан гар утсанд өөр дугаар орсон эсэх, хэн нэгэн ашиглаж байгаа эсэхийг прокуророос зөвшөөрөл авч шалгадаг. Үүрэн телефоны газруудын ажлын ачааллаас шалтгаалан тухайн лавлагааны хариу 14 хоногоос нэг сар, зарим тохиолдолд хоёр сарын дараа ирж байх жишээтэй. Энэ нь өөрөө тухайн иргэний гаргасан гомдол мэдээллийг цагдаагийн байгууллагын ажилтан шалгахгүй удаад байгаа юм шиг иргэдэд ойлгогдоод байна. Бодит байдал дээр зарим тохиолдолд цагдаагийн байгууллагын ажилтнаас үл хамаарч мөрдөн шалгах ажиллагаа удааширч байдаг. Цагдаагийн байгууллагын алба хаагч нар лавлагаа явуулахаас гадна эрэн сурвалжлах ажлыг хийдэг. Тухайн иргэний гар утсаа алдсан цаг хугацаа, байршил цэг тодорхой бол ойролцоох хяналтын камерт сэжигтэй этгээдийн дүрс бичлэг бичигдсэн, бичлэгээр хэн болохыг нь тогтоох боломжтой тохиолдолд эрэн сурвалжлах ажлыг яаралттай зохион байгуулж олж тогтоон эрүүгийн хариуцлагад татаж хохирогч иргэнд гар утсыг нь хүлээлгэн өгдөг.

Тус хэлтсээс халаасны хулгайн гэмт хэргийг бүлэглэн зохион байгуулалттайгаар үйлддэг сэжигтэй этгээд, хулгайн эд зүйлийг худалдан авч борлуулдаг, санхүүжилтээр хангадаг гар утасны ченж гэх зарим хүмүүсийг Монгол Улсын Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 18.6 “Мөнгө угаах гэмт хэрэг” дэх хэсэгт зааснаар эрүүгийн хариуцлагад татах чиглэлээр арга хэмжээ авч ажиллалаа.

Энэ оны ес, аравдугаар сард дүүргийн Цагдаагийн газар, хэлтсийн алба хаагч нартай хамтран нэгдсэн шалгалт, баримтжуулалтыг зохион байгуулан энэ төрлийн гэмт хэрэг үйлддэг этгээдүүдээс хулгайн гар утас худалдан авч зарж борлуулдаг гар утасны ченж гэх тодотголтой 11 хүнийг илрүүлж яллагдагчаар татаж мөрдөн шалгах ажиллагааг хамтран явуулж байна. Цаашид энэ ажил үргэлжилж явагдана.

-Энэ төрлийн гэмт хэрэгт ямар арга хэмжээ авдаг вэ. Хариуцлага нь бага болохоор халаасны хулгайн гэмт хэрэгтнүүд засрахгүй дахин дахин үйлдээд байна уу?

-Цагдаагийн байгууллагаас прокурорын байгууллагатай хамтран хэрэгжүүлж буй эрүүгийн хариуцлагыг хүндрүүлэх нөхцөлтэй буюу Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.1 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсгийн 3.1 дэх хэсэгт заасан “…байнга үйлдэж амьдралын эх үүсвэр болгосон…” гэсэн заалтыг мөрдөгч, прокурор бүрэн дүүрэн нотолж, халаасны хулгайн гэмт хэрэг үйлдэж буй этгээдүүдийг хулгайн эд зүйлийг нь хямд үнээр худалдан авч санхүүгээр нь дэмждэг байж болзошгүй ченж гэх зарим хүмүүс болон хулгайн гар утасны сериал өөрчилж буй этгээдүүдийг Монгол Улсын Эрүүгийн хуулийн 18.6 “Мөнгө угаах“, 18.6.2 “Энэ гэмт хэргийг… 2.2” байнга тогтвортой үйлдэж”-д заасан зүйл ангиар эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх тал дээр тодорхой арга хэмжээ авч хамтран ажиллах нь зүйтэй. Өөрөөр хэлбэл, ялыг хүндрүүлэх хэрэгтэй байна.

-Утас, картаа иргэд ямар программ суулгаж байж хамгаалах вэ?

-Иргэд гар утсандаа хулгайд гар утсаа алдахаас хамгаалах дохиоллын аппликэйшнийг олон нийтийн цахим сүлжээнээс татаж утсандаа суулгаж ашиглах бүрэн боломжтой. Энэ талаарх мэдээлэл цахим орчинд хангалттай их байгаа.

-Алдсан гар утсыг ашиглах, дамлаж зарах боломжгүй болгохын тулд яах ёстой вэ?

-Энэ асуудлыг бид судалж байна. Үүрэн телефоны аж ахуйн нэгжүүд бүгд ашгийн төлөө байгууллага гэдгийг иргэд ойлгох хэрэгтэй. Бид тухайн алдагдсан гар утсыг иргэн өөрийн бичиг баримт, гэрээтэй очоод ашиглаж буй дугаарын үүрэн телефоны гомдол мэдээлэл хүлээн авдаг хүнд бүртгүүлснээр цаашид холбогдох ажиллагаанууд нь хууль эрх зүйн зохицуулалтаар хэрэглэгчээс бусад үүрэн телефоны сүлжээнд ашиглагдахгүй байж болох чиглэлээр мэргэжлийн хүмүүстэй уулзаж, ярилцаж, судалж байна.

-Иргэд өөрсдөө халаасны хулгайн гэмт хэргээс хэрхэн сэргийлэх вэ?

-Иргэдэд энэ төрлийн гэмт хэрэгт өртөж хохирохгүй байхын хэд хэдэн зүйлийг анхааруулж хэлмээр байна. Та гар дээрээс эх үүсвэр нь тодорхойгүй, хямд үнээр гар утас авч байгаа нь өөрөө энэ халаасны хулгайн гэмт хэрэг, зөрчлийг өөгшүүлж байгаагийн нэг хэлбэр. Тэр утасны цаана хэн нэгэн хүн хохирсон, магадгүй таны ойр дотны хүн ч байхыг үгүйсгэхгүй. Өвлийн улирал эхэлсэнтэй холбогдуулан зузаан хувцасны гадна халаасанд иргэд гар утас, эд зүйлээ хийж явахдаа өөрсдөө сонор сэрэмж, анхаарал болгоомжтой байж, халаасны хулгайн гэмт хэрэг үйлддэг хүмүүст боломж битгий олгоорой. Халаасны хулгайн гэмт хэрэг хийдэг хүмүүс нь сургуулийн насны хүүхдүүдийн анхаарал болгоомжгүй, яарсан сандарсан байдлыг нь далимдуулж гар утас эд зүйлийг ихээр хулгайлж байна. Зарим эцэг, эхчүүд хүүхдэдээ үнэтэй утас авч өгдөг. Энэ байдалдаа ч анхаарах хэрэгтэй.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Хураасан үр тариа өмнөх оны мөн үеэс 152.4 мянган тонноор буурчээ DNN.mn

ҮСХ-ноос улсын хэмжээд, жил бүрийн 10 дугаар сарын байдлаарх дүнг танилцууллаа. Хураасан үр тариа өмнөх оны мөн үеэс 152.4 мянган тонн буюу 26.9 хувиар буурлаа.

Үр тариа:

  • 2019 онд 397.2
  • 2020 онд 393.9
  • 2021 онд 566.4
  • 2022 онд 413.9 болж буурчээ.

Төмс: 2019 онд 189.2

  • 2020 онд 241.3
  • 2021 онд 178.0
  • 2022 онд 211.2 байна.

May be an image of text that says

Categories
гадаад мэдээ

Польшид унасан пуужинг НАТО хянаж байжээ DNN.mn

Польшийн нутагт унасан пуужингийн чиглэлийг НАТО-гийн онгоц хянаж байсан тухай “CNN” мэдээлжээ. Оросын тусгай ажиллагаа эхэлснээс хойш тус эвслийн онгоц Украины нутаг дэвсгэрийг байнга хянаж байгаа юм. Шалгалтын явцад пуужингуудыг Украины агаараас хамгаалах системээс харвасан гэж дүгнэжээ. Энэ сарын 15-нд Польшийн “ZET” радио Украины хил орчмын тосгонд хоёр пуужин унаж хоёр хүн амь үрэгдсэн болохыг мэдээлсэн юм.

ОХУ-ын Батлан хамгаалах яам дээрх пуужингууд Оросынх гэх мэдээллийг үгүйсгэж пуужингийн хэсгийн зургууд нь Украины зенитийн С-300 цогцолборын хэсэг елемент гэдгийг баталж байна хэмээн мэдэгдэж байв. АНУ-ын Ерөнхийлөгч Жо Байден ч Польшийн нутагт унасан пуужингуудыг Оросын нутгаас харвасан гэдэгт эргэлзэж буйгаа илэрхийлсэн. Дараагийн өдөр нь тэр Их долоо болон НАТО-гийн холбоотнууддаа пуужин унасан нь Украины Агаараас хамгаалах хүчний үйл ажиллагааны уршиг гэж мэдэгдсэн байв. Польшийн Ерөнхийлөгч Анжей Дуда дахин ийм явдал давтагдах ёсгүй гээд азгүй тохиолдол гэж нэрлэжээ.

Г.Амарсанаа

Categories
мэдээ эдийн-засаг

Шинэ орон сууцны 1 мкв талбайн үнэ 3.6 сая төгрөгт хүрчээ DNN.mn

Орон сууцны үнэ аравдугаар сарын байдлаар өмнөх оны мөн үеэс 4.3 хувиар өссөн байна. Улаанбаатар хотын орон сууцны үнэ 2022 оны аравдугаар сард өмнөх оны мөн үеэс 4.3 хувиар, өмнөх сараас 0.2 хувиар тус тус өсчээ.

Үндэсний статистикийн хорооноос мэдээлснээр, өнгөрсөн сард шинэ орон сууцны 1 метр квадрат талбайн дундаж үнэ 3.30 сая төгрөг болж, Сүхбаатар дүүрэгт хамгийн их буюу 3.65 сая төгрөг байна.

Categories
мэдээ онцлох-нийтлэл туслах-ангилал эдийн-засаг

Нүүрсний хулгайгаар УИХ-д нээлттэй сонсгол хийе DNN.mn

Хоёр сая тн нүүрс хулгайд алдагдсан дуулиан нийгэмд үүсээд багагүй хугацаа өнгөрлөө. Улс төрийн бүлэглэлүүдийн оролцоотой энэ том хулгайг илчлэх түр хороог УИХ-аас саяхан байгуулсан. “Хилийн боомтуудаар ачаа, тээвэр, нүүрс нэвтрүүлэх болон чөлөөт бүсийн үйл ажиллагаанд учирч байгаа хүндрэлийг шалган тогтоох” нэртэй уг түр хороог УИХ-ын гишүүн Г.Ганболд гишүүн ахалж ажиллаж байгаа. Тэрбээр “Өдрийн сонин”-д өгсөн ярилцлагадаа нүүрсний хулгайг ил болгохын тулд нээлттэй сонсгол хийх ёстой гэж хэлж байв. Учир нь манай хил гаалийнхны мэдээнд зөвхөн Булганы боомтоор гэхэд 1.845 мянган тн нүүрс гарсан гэжээ. Гэтэл Хятадын талын хэвлэлүүд тус боомтоор 2.300 мянган тонн нүүрс Монголоос импортолж авсан гэж бичиж байгаа юм билээ. Хоёр улсын гаалийн байгууллагын мэдээлэл ийм зөрүүтэй байна. Тэгэхээр нүүрс тээвэртэй холбоотой бүх улсуудыг цуглуулж байгаад УИХдээр нээлттэй сонсгол хийе. Уурхайн амнаас ачигдсан нүүрс хилийн цаана хүрэх хүртэлх процессыг хариуцдаг хүн бүрийг дуудаж хариулт авах ёстой. Тухайлбал, боомтын дарга, гаалийн мэргэжилтнүүд, нүүрс тээвэр хийдэг машинуудын эзэн гээд бүгдийг оролцуулах нь зөв шийдэл болно. Ингэж ард түмний нүдэн дээр үнэн зөвөөр өчиж, асуудлаа нээлттэй хэлэлцмээр байна.

Яг үнэндээ нүүрсний хулгайг яриад нэг сар орчим боллоо. Ямар ч урагшаа ахисан юм алга. Тодорхой албан тушаалтнуудад эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн гэхээс өөр нарийн мэдээлэл нь бүрхэг хэвээр байна. Тэгвэл нүүрсний хулгайтай тэмцэж байгаа үйл явцыг дорвитойхон шиг хөдөлгөх ажил бол ердөө нээлттэй сонсгол хийх шүү дээ. Угаасаа УИХдээр худал мэдээлэл өгөх нь хуулиар хориотой байдаг. Тиймээс нээлттэй сонсголын үеэр хэн нь үнэн, хэн нь худлаа ярьсныг дэлгэх хэрэгтэй. Энэ ажлыг МАН-ын дарга Л.Оюун-Эрдэнэ санаачлах ёстой. Нийгэм шаардаж байгаа учраас УИХ-ын гишүүддээ хүсэлт хүргүүлэх нь нэн түрүүний асуудал болоод байна.

Нүүрсний хулгай гарснаас хойш Ерөнхий сайд руу 30 гаруй гишүүн хандсан гэх дам яриа байна лээ.”Нүүрсний хулгайн асуудал гэж юу болоод байгаа юм бэ. Одоо үүнийгээ болиулъя” гэх янзтай ярьсан хүмүүс ч байгаа дуулдсан. Нийгэмд бүүм болсон энэ асуудалд өшөө олон хүн нэр холбогдож мэдэх учраас цааш явуулахгүй гэх сонирхол нөлөө бүхий улстөрчдөд байгааг үгүйсгэх аргагүй. Нүүрсний хулгайг илчлэх түр хороо ажиллаж байгаа нэр зүүж асуудлыг замхруулмааргүй байна. Тэдний эрх мэдэлтнүүд, улстөрчдийн нөлөөнд автахгүй байх ганц гарц бол бүх ард түмнээрээ хэлэлцүүлэх нээлттэй сонсгол юм шүү. Ард түмэн гэдэг бол бага парламент байдаг. Иймд нүүрсний хулгайгаар УИХдээр нээлттэй сонсгол хийх асуудлыг даруй ажил хэрэг болгох хэрэгтэй байна.

Categories
мэдээ улс-төр

УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлын тов DNN.mn

УИХ-ын Намрын чуулганы энэ долоо /2022.11.17-18/ хоногийн нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлын дарааллыг танилцуулж байна.

Д/Д

ЧУУЛГАНЫ НЭГДСЭН ХУРАЛДААН

ЦАГ

ТАНХИМ

1

· Газрын тосны бүтээгдэхүүний тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2021.11.29-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/

· Газрын ерөнхий хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2022.06.17-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/

· Кадастрын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2022.06.17-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/

· Монгол Улсын Иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2022.06.17-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/

· Нийгмийн зайлшгүй хэрэгцээг үндэслэн газар чөлөөлөх тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2022.06.17-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/

· Газрын төлбөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2022.06.17-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/

· Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2022.04.05-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/

· Боловсролын ерөнхий хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүд /Засгийн газар 2021.06.24-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/

· ““Эрдэнэт үйлдвэр” төрийн өмчит үйлдвэрийн газрын технологид тохирохгүй хүдрийн овоолгыг ашиглах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Алтанхуяг 2022.04.14-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/

· Монгол Улсын Ерөнхий сайдын мэдээлэл: Намрын ургац хураалт болон өвөлжилтийн бэлтгэл хангах чиглэлээр авч хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээний талаар

· Бусад

10.00

“Их хуралдай”
Categories
мэдээ эдийн-засаг

Г.Эрдэнэбат: Ковидын хуулийн үйлчлэл дууссанаар иргэд ипотекийн зээлээ төлөх ёстой болно DNN.mn

Цар тахлын оргил үед УИХ-аас ковидын түр хуулийг баталсан билээ. Энэ хуулийн хэрэгжилтийн хугацаа дуусах гэж байгаатай холбогдуулан УИХ дахь АН-ын бүлгийн хуулийн зөвлөх Г.Эрдэнэбаттай ярилцлаа.

-Ковидын хуулийн хэрэгжилт ирэх арванхоёрдугаар сарын 31-ний өдрөөр дуусгавар болно. Уг хуулиар хязгаарласан ямар, ямар эрх сэргэх вэ?

-Энэ хууль бол цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх зорилготой түр хууль. Ингэхдээ ард иргэдээ ковидоос хамгаалахын тулд хүний эрхэд тодорхой хязгаарлалт тавих болон хөл хорионы улмаас нийгэм эдийн засагт үүсэх асуудлыг шуурхай шийдвэрлэх, зохион байгуулах эрх мэдлийг Засгийн газарт олгосон зэрэг асуудлыг зохицуулах хууль юм. Хүний эрхийг хязгаарлахтай холбоотой хөдөлгөөний, цагийн гэх мэт хязгаарлалт тогтоох, энэ хязгаарлалтаас нь болж үйл ажиллагаа нь доголдсон аж ахуйн нэгжүүдэд дэмжлэг үзүүлэх, улсын хилээр нэвтрэх хөдөлгөөнд хязгаарлалт хийх гэх мэт асуудлыг зохицуулсан. Эдгээр хязгаарлалт нь ч, дагах дэмжлэг нь ч аль хэдийнэ дууссан. Хилээр нэвтрэх хөдөлгөөнд хийх хязгаарлалт нь манай талаас хамааралгүй үргэлжилж байгаа. Харин нөгөө талаасаа Засгийн газар энэ хуулиар чамгүй олон үүрэг хүлээж, түүнийгээ дагалдуулан эрх мэдэлжиж авсан. Төрийн албаны томилгоо, төрийн худалдан авах ажиллагаа зэргийг тусгай горимоор хэрэгжүүлэх эрх мэдлээ бол ягштал хэрэгжүүлж байгаа шүү дээ. Хуулийн 3.2-т “Албан тушаалтныг сонгон шалгаруулахаар хуульчилсан зохицуулалтыг энэ хуулийн үйлчлэл зогссон өдрөөс эхлэн тухайн хуульд заасан хугацааг баримтлан хэрэгжүүлнэ” гэж заасныг үндэслээд өнөөдөр 1000 давсан албан тушаалтныг ямар ч сонгон шалгаруулалтгүй томилж ажиллуулаад байна.

-Үйлчилгээний салбартай холбоотой хуулинд орсон хоригууд юу, юу байгаа билээ?

-2020 оны арваннэгдүгээр сараас хүнсний үйлдвэр, тээвэр, эрүүл мэндийн үйлчилгээ зэрэг 18 чиглэлээс бусад үйл ажиллагаанд хязгаарлалт тогтоосон. Үйлчилгээний салбарын үйл ажиллагаанд цагийн хязгаарлалт тогтоосон. Хилийн боомтын зорчих хөдөлгөөнийг хязгаарласан. Улмаар 2021 онд 15 салбар үлдээгээд бусдынх нь үйл ажиллагааг түр зогсоосон. Үүнийгээ 2021 оны гуравдугаар сард вакцинжуулалт эхэлсэнтэй холбоотойгоор буцаагаад нээсэн. Ингээд 2021 оны тавдугаар сараас үндсэндээ шат дараалалтайгаар эдгээр хязгаарлалтуудаа цуцалж эхэлсэн дээ.

-Ковидын хуулийн хугацаа дууссанаар банк санхүүтэй холбоотой авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээнүүд цуцлагдах уу. Жишээлбэл, банкны харилцах дансанд хүү тооцохгүй, валютын хадгаламжийг албан журмаар даатгалд хамруулахгүй байх зэрэг зохицуулалтууд орсон шүү дээ?

-Хэрэв ямар нэгэн хууль гаргаж тусдаа зохицуулалт гаргаад ирэхгүй л бол бүгд цуцлагдах учиртай.

-Ипотекийн зээлийн эргэн төлөлтийг хойшлуулах боломж энэ хуулиар нээгдсэн. Тэгвэл хууль дуусгавар болсноор иргэд зээлээ төлж эхэлнэ гэсэн үг үү. Ер нь ипотекийн зээлийн төлөлтийг тусдаа хуулиар хойшлуулах боломж бий юү?

-Мэдээж хуулийн үйлчлэл дууссанаар иргэд ипотекийн зээлээ төлөх ёстой болно. Банк санхүүгийн салбараа дампууруулахгүй гэвэл зээлээ төлөх л ёстой болох байх. Эдийн засгийн талаасаа дахин хойшлуулах боломжтой эсэхийг хэлж мэдэхгүй байна.

-Сүүлийн үед ковидын тохиолдол нэмэгдлээ гэж эрүүл мэндийн байгууллагаас зарлаж байна. Ковидын хуулийг цаашид сунгах шаардлагатай юу?

-Дэлхийн олон орнууд ковидын дахин дэгдэлттэй холбоотой хөл хорио болон бусад хязгаарлалтууд хэсэгчилсэн байдлаар дахин сэргээх талаар яриад эхэлсэн бололтой. Япон гэхэд гурван тунтай иргэдийг хилээр нэвтрүүлэх шаардлага тавиад эхэлсэн байх жишээний. Гэхдээ бид өнгөрсөн хугацааны сургамж, алдаа оноогоо дэнсэлж байж цаашид ямар арга хэмжээ авахаа нэлээд буурьтай бодож шийдвэрлэх хэрэгтэй болов уу. Түүнээс дахин хатуу хөл хорио хязгаарлалт тавиад унавал нийгэм, эдийн засгийн сөрөг үр дагавар нь биднийг амархан сөхрүүлэх эрсдэлтэй гэж бодно.

-Энэ хуулийн хэрэгжилт, үр дүнг хуульч хүний хувьд та хэрхэн харж байна вэ?

-Эдийн засгийн макро үзүүлэлт хэвийн байгаа, эрдсэлээс амжилттай сэргийлэх бодлого хэрэгжсэн гэж санхүү, эдийн засгийн салбарын мэргэжилтнүүд дүгнэсэн байна билээ.

Гэхдээ хувь хүмүүст үүний үр нөлөө сайнаар туссан нь эргэлзээтэй. Учир нь айл өрхийн орлого, эдийн засгийн үзүүлэлтүүд буурсаар л байгаа юм билээ.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Аюулт үзэгдэл, ослын улмаас 27.5 тэрбум төгрөгийн хохирол учирчээ DNN.mn

Объектын түймэр 2022 оны эхний 10 сард 2548 удаа бүртгэгдэж, өмнөх оны мөн үеэс 436 (20.6%)-гаар, биологийн гаралтай аюулт үзэгдэл 174 болж, 97 (2.3 дахин их)-оор тус тус өсчээ.

Аюулт үзэгдэл, ослын улмаас 2022 оны эхний 10 сарын байдлаар 27.5 тэрбум төгрөгийн хохирол учирч, 3.1 тэрбум төгрөг зарцуулсан байна.

May be an image of text that says "Iা ундэсний статистикийн хороо аюулт узэгдэл, осол2 улсын хэмжээнд, 2022 оны эхний 10 сарын байдлаар ус, цаг уурын гаралтай аюулт узэгдэл 103 126 142 80 геологийн гаралтай аюулт узэгдэл 34 48 20191-X 2020 -x 2021 I-x 282 63 2022 I-X биологийн гаралтай аюулт узэгдэл 96 86 77 174 хуний уйл ажиллагаатай холбоотой осол 4 084 3 400 2702 3 230 корона вируст халдварын тохиолдол ороогуй."

Categories
мэдээ спорт цаг-үе

Б.Энхтүвшин Мастерcийн хар бүсний дэлхийн аваргын мөнгөн медальтан боллоо DNN.mn

Абу Даби хотноо болж буй “World Pro JiuJitsu Championship 2022” тэмцээний мастерс 4 ангиллын Хар бүсний -85кг жинд барилдсан Ид шидийн орон|Magic Mongolia тамирчин Б.Энхтүвшин мөнгөн медалийн эзэн болсноор ДЭЛХИЙН АВАРГЫН 4 ДЭХ МЕДАЛИА хүртлээ

May be an image of 4 people and people standing

May be an image of 2 people, people standing and indoor

Categories
мэдээ онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

Н.Ганибал: Засгийн газар зохиосон төсөвтөө тааруулж хууль бичдэгээ л болих хэрэгтэй DNN.mn

УИХ-ын гишүүн Н.Ганибалтай ярилцлаа.

-УИХ 2023 оны төсвөө баталчихлаа. Сөрөг хүчний шаардлагыг авч хэлэлцсэнгүй. Батлагдсан төсвийн талаар та ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Засгийн газар 2023 оны төсвийг урьд онуудынхаа алдаа дутагдлыг давтаж, бодит байдлаас хэт өөдрөг оруулж ирсэн. Төсвийн орлогыг түүхэндээ хамгийн их буюу 19.6 их наяд төгрөгөөр тооцсон нь өнгөрсөн оныхоос 3.3 их наяд төгрөг буюу 20.4 хувиар нэмэгдсэн. Зарлага нь ч мөн хэт тэлсэн, 1.5 их наяд төгрөгийн алдагдалтай төсөл өргөн барьсан байсан. АН-ын бүлгийн гишүүд олон удаа шахаж шаардсанаар 100 тэрбум төгрөгийн зардал танаж, алдагдлаа бага зэрэг л бууруулсан.Гэвч энэ дүн эргээд нэмэгдэж болзошгүй. Яагаад гэвэл, өмнөх жилүүдэд орлогоо хэт өөдрөгөөр төсөвлөж ирсэн ч биелэгдээгүй байдаг. Дараа жил төсвийн алдагдлаа 1.4 их наядаасаа давж алдчихаад Хятадын “Тэг ковидын бодлого”, Орос-Украины дайн гээд гадна болж байгаа асуудлууд яриад сууж байх болов уу даа.

-Төсвийг дотор нь задлаад үзвэл?

-Төсвийг задалж үзвэл, хөрөнгө оруулалтаа 2.7 их наяд төгрөг болон нэмэгдүүлсэн, дээрээс нь гадаад зээл, тусламжийн бүтцийг харвал 1.3 их наядыг хөрөнгө оруулалтын зардалд, 310 тэрбумыг дамжуулан зээлдэх зардалд, 187.5 тэрбумыг урсгал зардалд, 279 тэрбумыг концессын төлбөрт зарцуулахаар тусгасан байна. Энэ бүхэн нийлээд таван их наяд төгрөгт хүрч байгаа юм. Энэ бол Монгол Улсын түүхэнд байгаагүй их хөрөнгийг ирэх оны хөрөнгө оруулалтад суулгасан гэсэн үг. Гэхдээ шинэ бүтээн байгуулалт байхгүй, өмнө зарлагдсан тендерүүд, хариуцлагагүй компаниуд, буруу төлөвлөлт хийснийхээ төлбөрийг төлж байгаа хэрэг.

-Монгол Улсын Засгийн газар 2023 онд ихээхэн хэмжээний гадаад өр төлөх ёстой байгаа шүү дээ. Тэгвэл гадаад өр өнөөдрийн байдлаар яг хэд болоод байна вэ. Эрх баригчдын өгч байгаа мэдээлэл эргэлзээ төрүүлдэг?

-Таны эргэлзэх нь зөв, өрийн талаар эрх баригчид өөрсдөдөө ашигтай байдлаар мэдээлж, ард түмнийг хуурч ирсэн. Ардчилсан нам Монгол Улсыг өрөнд унагаасан, харин бид өрнөөс салгана гэж 2020 оны сонгуулиар амлаж, 62-уулаа сонгогдсон.МАН өнөөдрийг хүртэл амлалтаа биелүүлэх нь бүү хэл өрийг хоёр дахин нэмэгдүүлсэн. 2016 онд Монголын иргэн бүрт 15 сая төгрөгийн өр ногдож байсан бол одоо 30 сая болсон.

Монгол Улсын нийт гадаад өрийн хэмжээ 2022 оны эхний хагас жилийн байдлаар 33.3 тэрбум ам.долларт хүрсэн. Энэ нь манай улсын ДНБ-ийг хоёр дахин үржсэнтэй тэнцэх үзүүлэлт. Энэ нийт өрийн 8.1 тэрбумыг Засгийн газрын өр гэдэг. Тэгвэл Төв банкны 2.5 тэрбум ам.доллар хэний өр вэ? Хувийн хэвшлийн 21 тэрбум ам.доллар доторх 12 тэрбум Оюу толгойн өр хэнийх вэ? 1.4 тэрбум ам.долларын арилжааны банкуудын өр доторх Хөгжлийн банкны бараг тэрбум ам.доллар хэний өр вэ гэдэг асуудал урган гарч ирж байгаа. Зөвхөн сүүлийн гурван жилд гэхэд л алдагдалтай төсвүүдийн үр дүнд Монгол Улсын өр нийт 10 их наяд төгрөгөөр нэмэгдсэн.

-Жилийн жилд Төсвийн тухай хууль хэлэлцэх үеэр төсвийн сахилга батын асуудал хөндөгддөг ч хэзээ ч хэрэгждэггүй. Төсвийн сахилга батыг сахихын тулд нэн тэргүүнд юун дээр анхаарах ёстой вэ?

-Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хууль анх батлагдахад заасан тусгай шаардлагууд болох төсвийн алдагдлыг хоёр хувиас хэтрүүлэхгүй, гадаад өрийн таазыг 40 хувиас хэтрүүлэхгүй байх заалтуудыг чанд мөрдөж байсан бол өнөөдрийнх шиг “өрийн хавх”-нд орохгүй байх байсан. Дээрх шаардлагуудыг төсөв өргөн барих бүртээ өөрчилж ирсэн. Сүүлийн жилүүдэд нийтдээ 10 удаа өөрчлөлт оруулсан байгаа юм. Тэгэхээр эрх баригчид “өрийн хавх”-нд улам бүр шигдэх хариуцлагагүй байдлаа дээрх хуулийн заалтуудаар хуульчилж хамгаалж байна гэж ойлгож болно.Мөн Төсвийн хүрээний мэдэгдэл буюу дунд хугацааны төсвийн тооцооллуудаа төсөв өргөн барих бүртээ өөрчилж байна. Тэгэхээр Засгийн газар зохиосон төсөвтөө тааруулж хууль бичдэгээ л болих хэрэгтэй. Уг нь баталсан хуульдаа нийцүүлж төсвөө боловсруулах ёстой шүү дээ.

-Ирэх жил ДНБ-ийг таван хувь өснө гэж тооцсон байна. Энэ хэр бодитой вэ?

-2020, 2021 онуудыг эс тооцвол, сүүлийн жилүүдэд манай эдийн засаг 4-6 хувь өссөн статистик бий. Гэхдээ валютаар буюу доллараар авч үзвэл өсөлт байдаггүй. Манай улсын ДНБ сүүлийн 10 жилд 12-15 тэрбум ам.долларын хооронд эргэлдэж байгаа. Энэ хооронд монгол төгрөгийн ханш сулраад үнэгүйдсэн тул монгол төгрөгөөр эдийн засаг өсөж байгаа мэт харагдаж байгаа ч ам.доллараар хэвэндээ л байна. Ингэж л өөрсдийгөө хуурч байна.

-Төсвийн хууль мөнгөний бодлоготой уялдах ёстой. Гэтэл зөрчилдөөд байх шиг…

-Тийм ээ, Төсвийн хууль, мөнгөний бодлого хоорондоо уялдах ёстой. Гэтэл манайд Төсвийн хууль нь Монголбанкны хатуу бодлоготойгоо зөрчилдөж байна. Монголбанк валютын нөөцийг нэмэгдүүлж, төгрөгийн ханшийг чангаруулах үүрэгтэй. Ирэх оны төсвийн тэр их хөрөнгө оруулалт бараг бүгд валют болж гадагшаа урсана.Дээр нь хэрэгцээнийхээ дийлэнхийг импортоор авдаг. Тэгэхээр валютын эрэлт улам нэмэгдэж, тэр хэрээрээ ханш нь чангарч, үнийн өсөлт үргэлжлэн өснө гэсэн таагүй дохио өгч байгаа юм.

Өнгөрсөн онд Засгийн газрын зөвшөөрөлтэйгөөр Монголын томоохон төрийн өмчит компаниуд Хятадын ТӨК-уудтай дэд бүтцийн төсөлд хөрөнгө оруулах гэрээ байгуулсан. Энэ гэрээгээр экспортод гаргах ашигт малтмалын борлуулалтын орлогоо урьдчилаад авчихаж байгаа тул ирэх онуудад орж ирэх ёстой валютын төлбөр тооцоо нь Хятадын гэрээт компанид үлдэж байгаа юм. Энэ нь валютын нөөцөд мөн сөргөөр нөлөөлнө.

-Валютын нөөцийг нэмэгдүүлэхийн тулд экспортыг нэмэгдүүлэх шаардлагатай. Таны хувьд махны экпортыг нэмэгдүүлэх талаар байнга үгээ хэлж байдаг. Тэгвэл махны экспортоос Монгол Улс жилд хэдийг олох боломжтой вэ?

-Тийм ээ, валютын нөөцийг нэмэгдүүлэхийн тулд импортын хамаарлаа аль болох бууруулж, экспортын бүтээгдэхүүний нэр төрөл болон хэмжээг нэмэгдүүлэх шаардлагатай. Тухайлбал, махны экспортыг нэмэгдүүлэх хангалттай нөөц боломж манайд бий. Монгол Улс дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангадаг гуравхан хүнсний нэг нь мах шүү дээ. Ингээд зогсохгүй жилд 200 мянган тонн орчим мах, махан бүтээгдэхүүн гадагшаа гаргах нөөцтэй. Гэтэл өнгөрсөн хугацаанд хамгийн ихдээ 2018 онд 68.8 мянган тонн мах экспортолж, 92 сая ам.долларын орлого олсон байдаг. Нөөц бололцоогоо бүрэн ашиглахгүй байна гэсэн үг. 2022 оны байдлаар үхрийн мах олон улсын зах зээлд 3.74-61.6 ам.доллараар худалдаалагдаж байна. Манайхан хамгийн хямд буюу гурван доллараар нийлүүлдэг. Энэ үнээр нь бодоход л зөвхөн махны экспортоос жилд багадаа 600 сая ам.доллар олох боломжтой. Олон улсын мах, махан бүтээгдэхүүний зах зээл дээр жилд дунджаар 30 тэрбум орчим ам.долларын худалдан авалт хийгддэг. Гэтэл манай улс хамгийн ихдээ 0.3 хувийг л нийлүүлсэн байгаа нь маш хангалтгүй үзүүлэлт юм л даа.

Махны экспорт нь валютын нөөцийг нэмэгдүүлэхээс гадна малчдын орлогыг дээшлүүлнэ. 2021 оны байдлаар Монгол Улсад мал маллаж, түүгээрээ амьдралаа залгуулдаг 188 мянган малчин өрх бүртгэгдсэн байдаг. Тэдний 56 хувь нь 200-гаас доош тооны малтай бөгөөд дөнгөн данган амьжиргаа залгуулах төдий орлого олдог. Нийт өрхийн 25 орчим хувийг эзэлдэг малчдын орлого нэмэгдэж, амьдралын чанар сайжирснаар хот руу чиглэх хүний урсгал саарна, макро эдийн засагтаа ч ашигтай шүү дээ.

-Олон улсын зах зээлд үхрийн мах үнэ 61 ам.долларт хүрч байхад манайх гуравхан доллараар худалдаалж байна гэлээ. Тэгвэл бид мал, махаа үнэд хүргэхийн тулд ямар зохицуулалт, бодлого хэрэгжүүлэх хэрэгтэй гэж та харж байна вэ?

-Малчид мал аж ахуйгаасаа мал мах, ноос ноолуур, арьс шир, сүү сүүн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, түүнийгээ борлуулан, амьжиргаагаа залгуулдаг. Тэр дундаа мал, махнаасаа жилийн нийт орлогынхоо 60 хувийг бүрдүүлдэг. Иймээс махны үнэ үнэ цэнэтэй байх шаардлагатай. Өмнө хэлсэнчлэн монголчууд жилд 200 мянган тонн мах, махан бүтээгдэхүүн экспортод гаргах бололцоо байна. Тиймээс мах, махан бүтээгдэхүүний экспортыг зайлшгүй хийх ёстой. Өнгөрсөн 30 жилийн хугацаанд махны экспортыг ярих боломж бидэнд бага байсан. Учир нь 10 жилийн өмнө Монгол Улс 40 орчим сая малтай байсан бол энэ тоо 2021 оны эцсийн тооллогоор 70 сая болж бараг хоёр дахин өсчихлөө шүү дээ. Тиймээс махаа экспортлох боломж нь нэмэгдсэн. Жилд 200 мянган тонн орчим мах, махан бүтээгдэхүүн экспортлох нөөцтэй гэдэг нь жилд 5-6 сая малыг экспортын эргэлтэд оруулах боломж байна гэсэн үг. Экспортлохгүй болохоор л дотоодын махны үнэ унаж байна. Ингээд малчдын орлого буурах учраас махны экспортыг зайлшгүй хийх, нэмэгдүүлэх хэрэгтэй гээд хэлээд байгаа юм.

-Малыг амьдаар нь экспортод гаргаж байгаа асуудалд та ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Манай улсын махны хамгийн том зах зээл бол БНХАУ. Хятадын 1.4 тэрбум хүнд ямар ч хамаагүй бүтээгдэхүүнээ экспортолж орлого олохыг дэлхийн олон орон хүсдэг. Хөрш зэргэлдээ Монгол Улсын хувьд махаа экспортлох нь хамгийн чухал. Өнөөдөр амьдаар нь мал гаргаж байгааг шүүмжлэх хэсэг байна. Өнгөрсөн хугацаанд махаа экспортолж чадахгүй байсан гол шалтгаан нь олон улсын худалдааны хоригт ордог малын өвчний асуудал байсан. Үүнээс болж л махны экспорт алдаг оног хийгдэж байсан.

БНХАУ-тай хорио цээрийн дэглэмээ тохирсон эрүүл бүсүүдийг бий болгох нь бидний нэн тэргүүний шаардлага. Өнөөдөр бид эхлэлээ тавьж байна. Эрүүл бүсээс малыг амьдаар нь гаргаж чадаж байна гэвэл цаашид эрүүл бүсүүдийг олноор бий болгож, тэндээсээ дэлхийн аль ч улс орон руу мах, махан бүтээгдэхүүн экспортлох үүд хаалга нээгдэнэ. Аливаа зүйлийн эхлэлийг тавина гэдэг сайн хэрэг. Цааш хөгжүүлж явах нь зөв. Түүнээс заавал үйлдвэрийн аргаар боловсруулж лаазалсан бүтээгдэхүүн гаргана гэдэг нь учир дутагдалтай. Зах зээлд шинэ мах л хамгийн үнэтэй байдаг. Тиймээс бид шинэ махыг онгоцоор тээвэрлээд ч хамаагүй хурганы махны эрэлт их байгаа Арабын зах зээл рүү нийлүүлэх, өдөрт нь хүргэдэг байхын төлөө ажиллах хэрэгтэй. Монголын мал аж ахуй, хүнсний салбарт зайлшгүй өөрчлөлт хийх шаардлага байна. Бид өнгөрсөн хоёр жил одоогийн байгаа нөөц бололцоон дээрээ тулгуурлаад явж үзлээ. Харамсалтай нь, стандартын шаардлага хангахгүй гэдэг ч юмуу, экпортлогдож байгаа зарим нэг бүтээгдэхүүнүүд дээр доголдол гарах асуудал ч байна. Тиймээс эрүүл бүсүүдийг бий болгож, тэдгээр бүсээс махаа шинээр нь шууд экспортлох боломжийн төлөө бид явах хэрэгтэй байна.

-Эрүүл бүсийг яаж олноор нь бий болгох вэ?

-Боломж их байна. Дэлхийн улс орнуудад эрүүл бүсийг зохион байгуулдаг туршлага байна. Эрүүл бүсийг бий болгоход тухайн бүсэд байгаа мал эрүүл гэдгээ баталгаажуулах ёстой. Вакцин тарилга туулгадаа бүрэн хамрагдсан байх ёстой. Бусад бүсээс тэр бүс рүү орж байгаа бүх мал хяналтад орох ёстой. Шинжилгээ хийлгээд эрүүл бол тухайн малыг эрүүл бүс рүү шилжүүлэн оруулдаг байхаар зохицуулах хэрэгтэй л дээ. Ковидын хоёр жилийн хугацаанд бид эрүүл бүсийн талаар сайн ойлголттой болсон шүү дээ. Вирусийн халдваргүй иргэн Монгол руугаа орж ирдэг, гадагшаа явдаг. Харин вирусийн халдвар авсан бол тусгаарлагддаг. Эрүүл бүс гэдэг бол ердөө л энэ. Тиймээс малын шилжилт хөдөлгөөнийг хорьсон байх ёстой. Хашаажуулалт байдаг юм уу, эсвэл байгалийн зохицлоо ашиглаж өндөр уулаар хашсан байдаг ч юм уу вакцинтай бүсээс эрүүл бүс рүү орох, эрүүл бүсээс өвстэй бүс рүү нэвтрэхийг зааглаж, хязгаарлах хэрэгтэй. Харин үүнийгээ экспортод гаргах гэж байгаа тухайн улс орнуудынхаа шинжээчдийг авч ирж баталгаажуулах ёстой. Ингэж эрүүл бүсийг баталгаажуулж, бий болгоно.

-Монголчууд өнөөдөр малаа эдийн засгийн эргэлтэд оруулж чадахгүй өсгөөд байна. Тиймээс нэг талаас эрчимжсэн мал аж ахуйг бодлогоор дэмжих хэрэгтэй юү?

-Зах зээлийн зарчмаар явах ёстой. Эрчимжсэн мал аж ахуйг дэмжих чиглэлд төрөөс олон бодлого явуулж байна. Бодлого нь биежиж хөгжихгүй байгаа гол шалтгаан бол мал аж ахуйгаас гарч байгаа бүтээгдэхүүний үнэ өсөхгүй байгаатай холбоотой. Махны үнэ өнөөдрийн байгаа шиг ийм үнэтэй байвал эрчимжсэн мал аж ахуй хөгжих ямар ч боломжгүй. Учир нь бэлчээрийн мал аж ахуй бол байгалийн бэлэн бэлчээрийг ашиглаж үйлдвэрлэлээ явуулдаг. Харин Эрчимжсэн мал аж ахуй бол тэжээл, газар тариалангаас шууд хамааралтай байдаг. Тэр дундаа тэжээл нэн чухал. Мөнгөөр тэжээл худалдаж авч малаа тэжээгээд буцаад малаа зарна гэсэн үг. Үнэ нь хэрвээ өнөөдрийнх шиг ханштай байвал эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэгчид хэзээ ч ашиг олж чадахгүй. Алдагдалтай ажиллана. Сүү ч ялгаагүй. Өнгөрөгч жил УИХ-аас сүүний урамшуулал олгож дэмжсэн. Үүний дагуу Засгийн газраас зохион байгуулалт хийж байна. Гэхдээ энэ урамшуулал нь сүүний фермүүдийг олноор байгуулах боломжийг хангаж байгаа эсэх нь асуудал болчихоод байгаа юм.