“Этик” продакшны захирал, жүжигчин МУСТА А.Энхжинтэй ярилцлаа.
-Хэдхэн хоногийн өмнө трейлер нь цацагдсан шинэхэн уран бүтээлийнх нь талаар ярилцлагаа эхэлье?
-Юун түрүүнд “Өдрийн сонин”-ы олон мянган уншигчдад энэ сайхан өдрийн мэнд хүргэе. “Этик” продакшны өргөн дэлгэцийн тав дахь уран бүтээл “Мардай” УСК-гоо ирэх сарын 4-нд нээх гэж байна. Манай продакшн 2018 онд дөрвөн гишүүнтэй үүсгэн байгуулагдаж, нийт долоон уран бүтээл хийсэн. Тэдний тав нь өргөн дэлгэцийн буюу театрт, хоёр нь IPTV-д зориулагдсан. 1984 онд Дорнод аймгийн орхигдсон, нууцлаг хот “Эрдэс”-ийн дэргэдэх “Мардай” хэмээх ураны уурхайд цаазын ялтай хоригдлууд ажилладаг байсан түүхээс сэдэвлэсэн уран сайхны кино.
-Түүхэн сэдэвтэй болохоор удаан хугацаанд судалгаа хийв үү?
-Тэгэлгүй яахав, 2019 онд ийм кино хийе гэж ярилцаад продакшны зохиолч, найруулагч Г.Даваазул маань зохиолдоо орсон. Тэр хугацаанд бид Дорнод аймгийг зорьж тухайн үед нутаглаж байсан малчид, Дорнод аймгийн архив, цэргийн болон энгийн иргэдтэй уулзаж материал цуглуулсан. Түүхээс гадна тухайн үеийн цэргүүд, хуяг ямархуу байсан гэдгийг судалж, зохиолтойгоо уялдуулаад 2020 оны сүүлээс зураг авалтаа эхэлсэн. Зураг авалт жил гаруй үргэлжиллээ.
-Ураны уурхай дээр зураг авалтаа хийсэн юм уу?
-Нэгдүгээрт уран бол маш хортой бодис, хоёрдугаарт хол учир Мардай руу очих боломжгүй. Тиймээс хоттой ойр Гордокын дэргэд 337-р цэргийн ангийн байгууламжид Мардайн уурхайг орлох гурван том павилон барьсан. Ингээд 800-900 хүний бүрэлдэхүүнтэй зураг авалтаа хийж дуусгалаа.
-Трейлерд хүнд сценууд харагдсан. Таны хувьд хамгийн хүнд нь ямар сцени байв?
-Хамгийн хүнд нь киноны эхлэл дээр гардаг хүн шатаах сцени мөн зодооны хэсэгт нэгнийгээ санамсаргүй цохих, буутай хэсгүүд, машинд мөргүүлэх зэрэг олон хүнд сцени бий. Бидний хувьд сценүүдээс гадна хамгийн шандас сорьсон үе бол 36 цаг тасралтгүй зураг авах байсан. Олон хүний чармайлт, сэтгэл, хөдөлмөр шингэсэн учир зураг авалтаа сайхан дуусгасан.
-Жишээлбэл, хүн шатааж байгаа сценийг хэдэн удаа давтсан бэ?
-Бид хамгаалалтын хувцсаа өмсөөд галаа асаахгүйгээр маш олон удаа бэлдэж, галаа асаагаад нэг удаа л авсан. Бараг 40 секунд хүн шатаадаг, хэчнээн хамгаалалтын хувцастай ч бүгдээрээ айдастай байсан. Эрүүл ахуй, гал командын хүмүүсээ бүгдийг нь дуудаж байгаад зургаа авсан даа.
-Орос жүжигчин харагдсан…
-Түүхэндээ Мардайд дийлэнх нь Орос хоригдол, 20 гаруй монгол хоригдол байсан гэсэн ам дамжсан яриа байдаг. Гэхдээ бодит түүхээс сэдэвлэж, уран сайханжуулсан кино гэдэг утгаараа бид монгол тал руугаа татаж ихэнх нь монгол, арваад орос жүжигчин тоглосон.
-Шинэхэн уран бүтээлээ олон улсын кино наадамд сойх уу?
-Бид байгуулагдаад гурван жил суралцаад л явж байна. Хэтийн зорилго бол мэдээж олон улсын кино наадамд зориулсан кино хийх. Яг одоогоор фестивальд оролцох бодолгүй, Европын улсууд цаашлаад Австрали, Солонгос руу киногоо гаргахаар ажиллаж байна.
-Танай продакшн ихэвчлэн бодит түүхээс сэдэвлэж уран бүтээл хийж ажиглагдах юм. Энэ үндсэн зарчмуудын нэг үү?
-Амьдралаас жаахан хол, инээдмийн кино ч бий. Гэхдээ бид амьдралд ойр, хүмүүсийн мэдэхгүй түүхүүдийг уран сайханжуулж толилуулах зорилготой.
-Хүмүүс яагаад “Мардай” УСК-г үзэх ёстой вэ?
-Энэ ертөнцөд хүмүүс зовлон, жаргалыг тэнцүүлэх гэж л ирдэг байх. Энэ киноноос андын сайхан нөхөрлөл, үнэнч сэтгэл, хүн хүнээ хайрлах, хүн хүний төлөө л амьдрах ёстой юм биш үү гэдгийг ойлгох болов уу.
-Танай хамтлагт тайзны уран бүтээл хийх зорилго, төлөвлөгөө байдаг уу?
-2023, 2024 оны төлөвлөгөөнд тайзны уран бүтээл хийх тухай орсон. Яг үнэндээ урлаг дотроо бол бид чинь бэлтгэл бүлгийн хүүхдүүд шүү дээ (инээв).
-Өөрөө “Шинэ үе” продакшнд ажиллаж байсан. Одоо харьяалалтай юу?
-Харьяалалгүй, 2011 онд МУГЖ Н.Ариунболд ах Монголын хошин урлагийн томоохон продакшнуудын нэг Шинэ үед маш элгэмсэгээр хүлээж авсан. Ах, эгч нараасаа их зүйл сурсан. Одоогоор тусаа гарч, ах нараасаа сурсан зүйлээ үргэлжлүүлээд явж байна.
-Тайзнаас дэлгэцийн уран бүтээл рүү ороход ямар байв?
-2018 онд хамтлагийнхан маань амжилт хүсч, зөвлөгөө өгөөд өрх тусгаарласан. Анх зусланд амарч байгаад явахдаа дахиад хэдхэн хонох юм сан гэж санагалздаг шиг тайзаа, хамт олноо их санадаг байсан.
-Өөр продакшны кинонд тоглох санал ирж байна уу?
-Манай хамтлаг байгуулагдах үедээ зөвхөн өөрсдийн кинонд тоглоно гэдэг зарчимтай байсан. Одоо бүгдэд нь л уран бүтээлд тоглох санал ирдэг. Энэ жилээс кино болон уран бүтээл давхцахгүй бол тоглох сонирхолтой байгаа.
-Дараагийн уран бүтээлийнхээ тухай…
-Эхлээд “Мардай” киногоо хот, орон нутаг, олон улсад нээнэ. Дараагийн орчин үеийн сэдэвтэй киноны зохиол гарсан, тавдугаар сарын дундаас уран бүтээлдээ орно.
-Хөл хорионы үеэр уран бүтээлийн нөөц үүсгэв үү?
-Хатуу хөл хорионоос өмнө киноныхоо шоронгийн гаднах павильоныг барьчихсан байсан. Мэдээж багагүй хөрөнгөөр барьсан, яг маргааш нь зургаа авах гэж байтал хатуу хөл хорионд орсон. Бид 21 хоног карентилагдаад иртэл павильон нурчихсан, дахиад босготол дахиж карентилаад нийт хоёроос гурван удаа нурж дахин барьсан. Хатуу хөл хорионы үед хамтдаа карентилагдаж “Үнэн хайр” гэдэг аав, охин хоёрын тухай IPTV-д зориулсан контент хийсэн.
-Та цалин буух бүртээ сургууль дээрээ очдог гэсэн. Одоо хэзээ очих гэж байна?
-2011 онд анхны цалингаа аваад дээж 10 мянган төгрөг түрүүвчиндээ хадгалж, аавдаа 50 мянган төгрөг шилжүүлсэн. Цалингийн ихэнх хувь нь миний багшийн хөдөлмөр гэдэг утгаараа багшдаа очсон. Тэр үеэс хойш цалин буух бүртээ багш, доод үеийн дүү нар дээрээ очдог байсан. Сүүлдээ тэр хэд маань миний цалин хэзээ буухыг мэддэг болсон (инээв).
-Танай гэр бүлд урлагийн хүн бий юу?
-Манай аав Москвагийн их сургуульд инженерээр төгссөн, оюутан байхдаа брейк бүжиг бүжиглэдэг зураач хүн. Ээж минь 1992 оны “Монголын сайхан бүсгүй”, загвар өмсөгч эмэгтэй байлаа.
-Сүүлийн үед фото моделиор ажиллаад байна уу?
-Үгүй, найз нөхдөдөө л тусалдаг. Над шиг бүдүүн хацар, том толгойтой хүн загвар өмсөнө гэж юу байхав (инээв).
-Залуу уран бүтээлчийн хувьд Монголын кино урлагт юу үгүйлэгдэж байна гэж боддог вэ?
-Надад энэ асуултад хариулах туршлага, нас болоогүй байхгүй гэж бодож байна. Өмнөх ажлаа хамгийн сайнаараа хийж байхад ах нар шигээ туршлагажна, сайжирна.
-Та хэнээс үлгэр авдаг вэ?
-Шинэ үе продакшны Бооёо ахаасаа ахуй амьдрал, ажил, менежмент, бизнесийн хувьд гээд олон зүйл дээр үлгэр жишээ авдаг.
-Хувийн бизнестэй юу, та?
-Жижиг юм бий.
Хүүхдийг Ивээх Сан АНУ-ын Олон улсын хөгжлийн агентлагийн санхүүжилтээр “Монгол Улсад Ковид-19-ийн хариу арга хэмжээг сайжруулахад техникийн туслалцаа үзүүлэх, зорилтод нийцүүлэн тархвар зүйн хяналтыг дэмжих” (EpiC) төслийг хэрэгжүүлж байна. Энэхүү төслөөр Эрүүл мэндийн яамтай хамтран ажиллаж, аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлгүүд, сумын эрүүл мэндийн төв дэх Ковид-19-ийн халдварын үед эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг үзүүлж байгаа эмч, эмнэлгийн ажилтны чадавхыг сайжруулах мөн амьсгалын аппаратын хэрэглээ, хүчилтөрөгчийн экосистемийг бэхжүүлэх болон Ковид-19-ийн халдварын амь тэнссэн үеийн тусламж үйлчилгээг үзүүлэхэд эмнэлгийн ажилчдын мэдлэг, ур чадварыг нэмэгдүүлэхэд техникийн туслалцаа үзүүлэх зорилготой юм.
