Сүүлийн үед иргэд хачигт хазуулах, могойд хатгуулж амь насаа алдах хүртэл тохиолдол гарах боллоо. Ялангуяа хөдөө орон нутагт аялал зугаалгаар яваа хүмүүс зарим төрлийн хорхой, шавьжинд хазуулах тохиолдол их бүртгэгдэх болжээ. Хорхой шавьжинд хатгуулчихаад заавал эмнэлгийн тусламж авч байхгүй бол амь насанд аюултай юм байна. Мөн могойд хатгуулж амиа алдах тохиолдол ч байсаар байна. Тиймээс энэ талаар их эмч, анагаах ухааны магистр О.Бямбасүрэнгээс зарим зүйлийг тодруулж ярилцлаа.
-Могойд хатгуулсан үед хамгийн түрүүнд ямар арга хэмжээ авах хэрэгтэй вэ?
-Хортой могойноос гадна, хоргүй могой гэж бий. Хортой могойд хатгуулсан тохиолдолд хатгасан газар нь хавдаж маш жижигхэн шарх үүсч, ганц дусал цус бултайсан байна. Ичээнээс гарах үеийн могойд хатгуулвал хордох аюултай. Могойд хатгуулсан тохиолдолд ирмэг нь арзгар бус, шил сав буюу бумбаар бумбадана. Мөн могойн хорыг аль болох түргэн амандаа соруулаад, нулимж хаях хэрэгтэй. Сорж туслах хүн байхгүй бол өөрөө сорчихож болно. Хэрэв хөлөө хатгуулсан бол хөлөө нугалж, гартаа хатгуулсан бол гарыг тохойтой нь нугалж бооно. Энэ нь могойд хатгуулсан мөчний судсаар бие махбодид хор тархахаас сэргийлж байгаа юм. Мөн хатгуулсан хэсгээ хүйтэн усанд сайтар дүрвэл сайн. Мөн өтгөвтөр найруулсан марганцтай даавуу, самбаа тавьж бооно. Хатгуулж хавдсанаас дээхнүүр хэсгээр чанга боогоод байдаг нь бол буруу шүү. Түүний оронд шингэн зүйл сайн уух хэрэгтэй. Гэхдээ спиртлэг ундаа уухыг хориглоно. Аль болох хурдан анхны тусламж үзүүлэхгүй бол амь насанд аюултай гэдгийг хүн бүр мэдэж байх хэрэгтэй.
-Сүүлийн үед хачигт хазуулж амиа алдсан тохиолдол хүртэл гарах боллоо. Хачигт халдвар манай улсын аль бүс нутагт, хаана их байна вэ?
-Манайх дэлхийн хачигт халдварын байгалийн голомтын идэвхтэй бүс нутагт хамаарагдаад байгаа. Тодруулбал ОХУ-тай хил залгаа Сэлэнгэ, Хөвсгөл, Булган, Хэнтий, Дорнод, Архангай, Говь-Алтай, Төв аймагт хачигт хазуулсны улмаас гардаг хачигт энцефалит, хачигт боррелиоз, хачигт риккетсиоз зэрэг өвчний тохиолдол их бүртгэгддэг. Хачигт хазуулсны улмаас бусдад халдварладаг нийт 30 гаруй халдварт өвчин бий. Хачигт энцефалит, хачигт боррелиоз нь хусан ой бүхий нутагт байдаг бол хачигт риккетсиоз өвчин нь манай орны ихэнх нутгаар тархсан байгаа. Тиймээс аялал зугаалга, самар жимс, эвэр, эмийн ургамал түүх, албан томилолтоор ажиллах зэрэг үедээ хачигт хазуулснаар халдвар авч өвчлөх тохиолдол их бий. Тиймээс аялагчид аль болох анхааралтай явж, битүү хувцас өмсч, урт түрийтэй гутал, том саравчтай нарны малгай өмсөх зэргээр наад захын бэлтгэлээ хангах хэрэгтэй. Мөн хачигт хазуулахгүй байх нь чухал. Байгалийн голомттой бүс нутагт явахдаа хачиг дайжуулагч хэрэглэх хэрэгтэй. Мөн хачигт энцефалит өвчний эсрэг дархлаажуулалтад идэвхтэй хамрагдаарай гэж зөвлөх байна. Хачгийн голомтот бүс нутагт байх үедээ хачигт хазуулбал хачгийн хошууг биед үлдээхгүйгээр сугалан авч, харьяа эрүүл мэндийн байгууллагад өгч, шинжилгээнд хамруулах хэрэгтэй. Мөн хачиг хазсан газраа спирт, иодоор арчих ёстой юм.
-Хачигт халдвараас урьдчилан сэргийлэх тарилга, вакцин гэж байдаг юм уу?
-Хачигт энцефалит өвчнийг тодорхой товлол, зааврын дагуу гурван удаа давтан таригдсаны дараа хамгаалах чадвартай болдог вакцин бий. Тиймээс иргэд өөрсдөө энэ вакцинд идэвхтэй хамрагдах хэрэгтэй.
-Манай оронд хаздаг шавьж хорхой нэлээд бий. Тухайлбал, зөгийд хатгуулсан тохиолдолд ямар арга хэмжээ авах ёстой вэ?
-Зөгийн хатгуур арьсанд үлдсэн байвал түүнийг авч хаяна. Хатгуулсан хэсэг дээр усаар нэг дахин шингэлсэн архи, үнэртэй усаар норгосон боолт хийнэ. Хэрэв үнэртэй ус, архи, спирт аль аль нь байхгүй бол энгийн содтой усаар жин тавьж болдог.