Month: February 2016

УИХ-ын гишүүн Л.Болдтой ярилцлаа.

-АН дотор МоАН гэж нэгдэл бий боллоо гэж байна. АН-д шинэ фракц бий боллоо гээд байх юм. Ямар учиртай юм бэ?

-Энэ бол нийгэмд үйлчлэх төрийн бус байгууллага юм. Үүсгэн байгуулах хуралд оролцсон, санаачилгад нэгдсэн хүмүүсийн дийлэнх нь улс орныхоо аюулгүй байдал, хөгжил дэвшлийн төлөө санаа зовнидог, нийгэм, улс төрийн амьдралд идэвхтэй оролцдог хүмүүс байгаа учраас улс төрийн байгууллага, эсвэл Ардчилсан намын гишүүдийн бүлэг, фракц гэж ойлгогдож байхыг үгүйсгэхгүй. Уг нь ардчиллын үнэт зүйлсийг сахин хамгаалах, зөв чиглэлд хөгжүүлэх үзэл санаан дор нэгдсэн сайн дурын байгууллага, нэгдэл, нийгэмлэг бий болох хөрс суурь, нийгмийн захиалга нэлээн эртнээс эхэлж, хэсэг бүлэг хүрээнд жил гаруйн өмнөөс яригдсан юм. Хэнийг ч хүчилж албадаагүй энэхүү санаачилга өөрийн энерциэрээ томорч явсаар өнөөдөр хэлбэрээ оллоо гэж ойлгож болно. МоАН нэгдэл ийм зарчмаар үүсч нэгтгэгдсэн төрийн бус байгууллага гэж ойлгох нь зүйтэй.

-Гэхдээ л өмнө нь улс төрд байсан одоо ч байгаа хүмүүс харагдаад байгаа болохоор л сонирхоод байна л даа?

-Улс төрд оролцоотой, төр засгийн шийдвэр гаргах түвшинд ажиллаж байсан, одоо ч идэвхтэй ажиллаж байгаа цөөнгүй хүн МоАН санаачилгад нэгдээд байгаа нь үнэн. Энэ утгаараа нийгмийнхээ суурь, үнэт зүйлийг хөгжүүлэхийн тулд заавал “улс төр хийх, нам байгуулах” алба байхгүй. Ардчилсан нийгмээ арчилж тордох, засч залруулах, улс эх орныхоо хөгжилд хувь нэмэр оруулахын тулд улс төр, улс төрийн намаас гадна ажиллаж байгаа олон зуун залуу, бизнесмэн, олон нийтийн байгууллагууд байдаг шүү дээ. Тэдний л адил бид үзэл санаа, үйл ажиллагаагаа нэгтгэж байгаа хэрэг. -Ардчилсан намын гишүүд байгаа болохоор нам доторх нам ч юм уу гэж хүлээж авч байна. Ардчилал гэдэг үгийг Ардчилсан намын өмч мэт хүмүүс ойлгодог?

-Ер нь ардчилал бол улс төрийн нэр томьёо биш. Ардчилал бол үндэсний хөгжлийн үзэл санаа юм. Тийм учраас иргэд чөлөөтэй эвлэлдэн нэгдэж, хөгжлийнхөө үндсэн үзэл санаа болох ардчиллыг уул усаа, газар шороогоо, эх хэлээ хамгаалж эвлэлдэн нэгддэг шиг хамгаалах л ёстой юм. Ардчилал л гэхээр л улс төр, улс төрийн нам, фракц, хувь хүнтэй холбож явцууруулж, жижигрүүлж ерөөсөө болохгүй юм.

-“Алтан гадас”-аас тасарсан гишүүд МоАН-ийг байгуулсан нь ямар юм бол. Алтан гадас фракц тарлаа гэж ойлгох уу?

-Энэ бол нээлттэй олон нийтийн байгууллага учраас манай байгууллагын үндсэн зарчим, үзэл санааг хүлээн зөвшөөрсөн, дэмждэг хэн ч элсч болох юм. Тийм учраас элссэн хүн өмнө нь болон одоо хаана юу хийж яваа нь огт хамаагүй. Тэр хүний дотоод бодол, цаад санааг тааж мэдэн түүгээр нь ангилж ялгаварлах нь боломжгүй төдийгүй зохисгүй юм. Таны асуултад тухайлаад хариулахад “Алтан гадас”-аас хэд нь дэмжээд байгааг бүртгэсэн зүйл алга. “Алтан гадас”-т харьяалалгүй хүн ч цөөнгүй байгаа байх. Нөгөө талаар таны асуултыг сонсоод улс төрд ойр хүмүүс улс төрийн нам, фракц биш олон нийтийн байгууллага байгуулахаар гайхаад байгаа юм болов уу гэж бодлоо.

-МоАН анхны хурлаа хийж 10 зүйл бүхий тунхаг гаргалаа гэсэн. Тунхгийн гол утга нь юу вэ?

-Ардчилал бол нийгмийн тогтолцоо, тасралтгүй үйл явц. Монголын ардчиллын хувь заяанаас улс эх орны аюулгүй байдал, хөгжил дэвшил шууд хамаарч байгааг бид мартаж болохгүй. Бидний ярьж хүсч байгаа шударга ёс, сайн сайхан оршихуй, тусгаар тогтнолын баталгаа нь ардчилал.

Гэхдээ энэ үйл явц маань цаг үе бүхэнд өмгөөлөл, арчилгаа, ухаарал шаарддаг зүйл юм. Бидний 26 жилийн түүхтэй ардчилал маань ямар ухаарал өгөв, цаашид ямар арчилгаа, өмгөөллийг биднээс шаардаж байна вэ гэдгийг бид тодорхойлж, Тунхаглал болгон гаргасан юм. Төрийн бус байгууллагын маань үзэл санаа, зорилго, үнэт зүйлийг багтаасан баримт бичиг, нэг ёсондоо Үндсэн хууль маань юм. Монголын ардчиллын үнэ цэнийг Тунхаглалдаа тусгасан. Тухайлбал, Монгол Улсыг ардчилалд шилж гэсэн болзлыг хэн ч бидэнд гаднаас тулгаагүй. Бидний эргэн тойронд хил дамнан орж ирэх ардчилал байгаагүй. Коммунист нийгэмтэй бүс нутгийн хамгийн гүнд нь байрлаж байсан ч ард түмэн маань ардчиллыг сонгосон. Ийм унаган ардчилалтай орон хуруу дарам цөөн. Мөн бид ардчилсан хувьсгалыг үг хэлэх эрх чөлөөнийхөө хүчээр ойлголцол, эв нэгдэл дунд тайван замаар хийсэн, одоо ч энэ зарчмаараа хөгжүүлж яваа. Үүгээрээ бахархах, бас үүнийгээ хадгалан хамгаалах ёстой. Гэх зэрэг энд тусгасан эрхэм зүйлсийг бид алдахгүй хадгалж, цаашид арчилж хөгжүүлж явах ёстой гэсэн үг.

-Зарим хүмүүс МоАН гэхээр МоАХ-той андуураад байна. МоАН гэдэг нь ямар үгийн товчлол вэ?

-Монголын ардчиллын нэгдэл гэсэн нэрийн дор нэгдэж байгаа юм. МоАН гэдэг өнөөгийн Ардчилсан намын унаган нэр, үүнтэй ижилхэн байна гэж хүмүүс хэлж байна. Ардчилсан нам анх л ардчиллыг Монгол Улсад хувьсгалаар авчирсан, хамгаалж бэхжүүлэх бат цайз нь байх үүрэг, хариуцлагатай улс төрийн хүчин. Энэ үүрэг, хариуцлагаа үргэлж ухамсарлаж, тэр нь удирдлага, гишүүдийнх нь үйл ажиллагаагаар цаг ямагт илэрхийлэгдэж байх ёстой. Ардчилсан нам ардчиллын үзэл санааг тээгч, өмгөөлөгч, хөгжүүлэгч нь байх энэхүү үүргээ бүрэн гүйцэд ухамсарлаж чадаж байна уу. Эсвэл үүнийгээ мартаад улс төрийн орон зай, албан тушаалд хүрэх арга зам болон хувирч байна уу гэдгийг бид шүүн ярьж, алдаа дутагдал байвал засч залруулах үүрэгтэй. Энэ утгаараа МоАН гэсэн товчлол язгуур үзэл санаа, үнэт зүйл бүхий тэртээх ерээд оны Ардчилсан намыг санагдуулж байгаа бол бас болохгүй юмгүй.

-МоАН-д орно гэвэл гишүүнчлэл бий юу. Хэрэв тийм бол намынхаа гишүүдээс элсүүлэх үү?

-Сайн дурын байгууллага учраас хэнийг ч гишүүнээр элсүүлэх талаар албадахгүй, гэхдээ бүрэн нээлттэй.

-МоАН-ийн үйл ажиллагааны гол чиглэл нь юу байх вэ. Гишүүдийг нь харж байхад АН-ын гишүүд байна. АН-ын дарга уг нь “Манай нам фракцгүй нам боллоо” л гээд байсан?

-Бид төрийн бус байгууллагын зарчмаар л ажиллана. Байгууллагын маань гишүүд улс төрийн намтайгаа хэрхэн ажиллах, улс төрийн ямар үйл ажиллагаанд оролцох нь бас л тусдаа асуудал. Энд нам доторх фракцийн үйл ажиллагаа огт яригдаагүй шүү. Ардчиллыг хамгаалах, өмгөөлөх, хөгжүүлэх нь бидний зорилго гэдэг товчхон хариулт өгье. Дээр дэлгэрэнгүй хариулт өгсөн гэж бодож байна. Ардчилал гэхээр л улс төр, улс төрийн нам, фракц, хувь хүнтэй холбож явцууруулж, жижигрүүлж ерөөсөө болохгүй юм.

Дуучин Нара буюу Мөнхтөрийн Нарантуяатай “Аз хур” номын их дэлгүүрийн кафед ярилцлаа. Бяцхан хүүхэдтэй учраас ийм газар юм уншихад тохиромжтой байдаг гэнэ.

-Дуучин Нара сүүлийн үед цагаа юунд хамгийн их зарцуулж байна?

-Яг одоо хамгийн их цагаа юм уншихад зарцуулж байна. УИХ-д нэрээ дэвшүүлнэ гээд зарлачихсан учраас уншиж судлах юм маш их байна л даа. Улс төрийг өмнө нь сонирхож ч байсангүй, бодож ч байсангүй. Сэтгэлийн дуудлага юм уу эсвэл ийм хувь тавилан надад байв уу. Уншиж судлах юм их болох тусам Аая гэж бодож байна. Үзнэ гэж бодож байна.

-Гэнэт яагаад ийм мэдэгдэл хийв, юу ингэж хэлэхэд хүргэчихэв?

-Яг үнэнийг хэлэхэд өглөө бодоод орой гаргачихсан шийдвэр биш. Хэн чамайг сумлачихав гэж зарим хүн асуугаад байгаа. Намайг ингэж шийдэхэд хүргэсэн хамгийн том зүйл бол хүмүүсийн хүнд хэцүү амьдрал. Хүмүүсийн зовлонг сонсоод зүгээр л эмзэглээд өнгөрөх үү. Надад хамгийн багадаа өдөрт тусламж гуйсан арваад хүн фэйсбүүкээр ханддаг. Та ингэж туслаач, хүүхэд минь өвдчихлөө, ээж маань ингэчихлээ, би хүүхдээ өсгөх гэж зовж байна, хэцүү байна гэж ханддаг.

Блиц
-Боловсрол? -Хорооллын XIII дунд сургууль төгссөн. To­kyo school of music хөгжмийн мэргэжлийн сургуулийг гоцлол дуулаачийн мэргэжлээр төгссөн.
-Үнэт зүйл чинь юу вэ? -Хүн чанар.
-Нара гэж хэн бэ? -Нарантуяа бол дайчин шаргуу хүн. Зорьсон л бол түүнийхээ төлөө бүх хүчээ дайчилдаг.
-Хамгийн сүүлд ямар ном уншсан бэ? -Ерөнхийдөө бурхны сургаал унших дуртай. Оны өмнө яагаад ч юм “Удирдагч эмэгтэйчүүд” гэдэг ном уншсан. Одоо бол маш олон ном зэрэг зэрэг уншиж байна.
-Таны шүтээн? -Миний ээж.
-Шашин шүтдэг үү? -Шүтдэг, Буддын шашинтай.

Ихэнхдээ би энэ хүмүүсийн төлөө юу ч хийж чадахгүй байна. Сэтгэлээр дэмжихээс цаашгүй. Хүмүүс “Чи ядаж төрийн бус байгууллага байгуулаач” гэдэг. Төрийн бус байгууллага зөндөө олон шүү дээ. Тэгээд өөрчилж чадаж байна уу. Эмэгтэйчүүд хүүхдүүд, залуусын нөхцөл байдал сайжирч байна уу. Төрийн бус байгууллага байгуулаад шийдчихдэг асуудал биш. Ер нь би их бодсон. Би бол Үндсэн хуулийг цээжилчихсэн явж байдаг хүн биш. Тэгээд би “Энэ талаар нэг сонирхоод үзье” гэж бодлоо. Сонирхож үзээд бүтэх ёстой юм байна. Болгож болох юм байна гэж санагдсан. Хамгийн гол нь хүмүүс намайг дэмжих нь үү гэдэг маш том эргэлзээ байлаа. Хэдийгээр хүмүүс “Лайкаар юмыг дүгнэж болохгүй” гэж байгаа ч энэ бол хамгийн бодит хандлага гэж бодож байгаа юм. Үнэндээ маш олон хүн дэмжсэн. Бас олон хүн шарыг маань малтсан. Яагаад би чадахгүй гэж. Чадчихыг хэн үгүйсгэх юм.

-Ээж болсон чинь таны шийдвэрт нөлөөлсөн үү?

-Угтаа бол намайг өөрөөс минь өөр, бас эцэг эхээс маань өөр сайн мэдэх хүн энэ хорвоод байхгүй. Ер нь би багаасаа л буруу охин байгаагүй. Буруу сэтгэлтэй, буруу бодолтой яваагүй. Ганц, хоёр хүн намайг чичлээд юм болгон дээр гаргаж ирээд байгаа нэг асуудал бий. Хүмүүс барьж авах ганц том сэдэв байна шүү дээ. Үүнийг эс тооцвол би нэг их буруу байгаагүй гэж боддог юм.

-Ширээний хүүхэн гэж үү?

-Үгүй ээ. Нүцгэн зураг байгаа юм л даа. Би ширээний хүүхэн байгаагүй, бааранд ажиллаж байсан. Аль дээр үед л тайлбарласан. Тухайн үед амьдралын шаардлагаар сурахын хажуугаар өдөр тутмын амьжиргаандаа нэмэр болгох гээд ажиллаж байсан. Тэрийгээ хэлж л байсан. Мөн ч яригдаж дуусахгүй сэдэв юм даа. Гэхдээ яахав. Хамгийн гол нь миний зорилго зөв гэж бодож байна. Мэдэрч байгаа хүмүүс байгаа. Тийм болохоор тууштай зорьж байна даа.

-Нара улстөрч болчихоороо нүцгэн зургаа яана аа гэж санаа тавьж байгаа хүмүүс ч байна?

-Нүцгэн зураг яах вэ. Нэгэнт олон жилийн өмнө авахуулчихсан зураг. Хэрвээ байгууллага хувь хүний хооронд байгуулсан гэрээ мөрдөгддөг байсан бол тэр зургуудыг өдийд хэн дуртай нь ашиглах ёсгүй л байхгүй юу. Монгол контенттой “Зөвхөн монгол контентын өмч” гэж гэрээ байгуулсан. Гэтэл одоо тэр гэрээ хэрэгжихгүй байна. Зураг авахуулж байхдаа жаахан охин байлаа. Хэдэн төгрөг нь амьдралд хэрэг болчих юм байна гэж бодсон. Залуу эмэгтэй хүний хувьд залуу насаараа гоёх, залуу насаа мөнхлөхийг хүссэн. Эмэгтэй хүний л бие шүү дээ. Ямар нэг байдлаар садар самууныг сурталчилсан юм байхгүй. Хүмүүс урлаг талаас нь харахыг хүсэхгүй, чичлээд байна л даа. Би хүн бүрт “Наадах чинь урлаг юм” гэж хэлж чадахгүй. Тэгээд орхихоос.

-Үнэндээ бол нүцгэн зурагнаас илүү ичиж нуухаар асуудалтай улстөрчид зөндөө л дөө?

-Уг нь бол миний нүцгэн зураг хүмүүст ямар гай тарьчихав. Би “Хүүхнүүд ээ, нүцгэлээрэй” гэж уриалаагүй. Хэнийг ч юунд ч уриалаагүй. Үнэндээ улстөрчдөөс асууж чадахгүй байгаа асуултаа надад тавиад байгаа юм.

-Нэг хэсэг Францын тэргүүн хатагтайн нүцгэн зургийн талаар шуугиж л байсан. Хэдэн жилийн дараа юу болохыг хэн хэлж мэдэх билээ?

-Хүүхэд дуучин болно, модель болно гэж ярьдаг. Харин улстөрч болно гэж хүн мөрөөддөг юм болов уу. Би тэр тухай их бодлоо. Ерөнхийлөгч болно гэж хүсдэг хүүхдүүд байдаг л даа. Ерөнхийлөгч бол улс орны эцэг гэж боддог учраас хүүхдүүд ингэж хэлдэг. Харин хэр олон хүүхэд улстөрч болно гэж боддог билээ. Энэ хүн бүрийн хүсэх гэгээн ариун мэргэжил мөн үү. Хэзээ нэгэн цагт улстөрч болно гэсэн мөрөөдөлтэй байсан бол анхнаасаа их муу санаатай байх байж л дээ. Костюм өмсөөд, үг хэлээ цэнээд явах байх л даа. Миний хамгийн гэгээн мөрөөдөл дуучин, жүжигчин болох. Эмэгтэй хүн бүр сайхан ээж байхыг хүсдэг болов уу. Миний бүх гэгээн мөрөөдөл биелэсэн л дээ. Гэхдээ амьдралын шаардлагаар энэ олон хүний зовлон жаргалыг хараад эмзэглээд юу ч хийж чадахгүй байгаадаа хий дэмий шаналах энэ сэтгэл намайг ийм сонголт хийхэд хүргэсэн юм. Монголчуудын төлөө үнэхээр залбирч байсан удаа бий. Харин тэдний төлөө ачаа үүрнэ гэж урьд нь бодож явсангүй.

-Нэр дэвшихээ зарласны дараа санал тавьж байгаа нам хүчин байгаа юу?

-Байна. Ер нь бол өмнө нь “Манай намд элсээч” гэж санал тавьж байсан нам бий. Сая мэдээлэл тарсны дараа гурван ч нам хандсан. Гэхдээ одоохондоо энэ талаар яримааргүй байна. Би сая бодлоо. “Хурууны хээ” нэвтрүүлэгт орохдоо ХҮН намаас нэр дэвших тухай мэдээлэл гарсан байна лээ гэхээр нь би гайхаад, ХҮН нам гэж ямар нам бэ, хэний нам бэ гээд хэлчихсэн. Үүндээ ХҮН намаас хүлцэл өчье. Яагаад гэвэл өмнө нь надад нам, улс төрийг судлах шаардлага үнэхээр байсангүй. Тэгж хэлснийхээ дараа би ХҮН намыг судаллаа л даа. Уг нь сэхээтнүүдийн нам юм байна шүү дээ. Сүүлд популист гэж цоллуулаад байгаа С.Ганбаатар гуай дарга нь болчихсон юм байна. Уг нь намайг улс төрд орно гэж хэлэхээр залуу хүмүүс урам зориг аваад гарч ирээсэй гэж хүссэн л дээ. “Би Нарагаас илүү, мундаг” гэж урьд нь нийгэмд үг хэл, үйл хөдлөлөөрөө танигдсан хүмүүс яриад байгаа болохоор эмзэглэх үе гардаг. Хүүхэд, эмэгтэйчүүдийн дуу хоолой хүчтэй байж чадахгүй болохоор би гарч ирсэн юм.

-Нара, залуу эмэгтэй хүний хувьд хэлээч. Залуу эмэгтэйчүүдэд ямар асуудал тулгарч байна?

-Хүмүүс намайг зөвхөн өрх толгойлсон эмэгтэйчүүдийн тухай ярих нь гэж бодоод байх шиг байна. Үгүй юм. Нийгэмд тулгамдсан асуудал зөвхөн өрх толгойлсон ээжүүд гэвэл үгүй. Хүүхдийн эрх яаж зөрчигдөж байна, ямар их хүчирхийлэлд өртөж байна. Хүүхэд төрөөд л өвчинд өртөмтгий байна. Агаарын бохирдол, орчин нөлөөлж байна. Агаарын бохирдлын тухай энэ улстөрчид бараг л сүүлийн хорин жил ярьж байна. Харин юу ч өөрчлөгдсөнгүй. Уг нь өөрчлөх сэтгэл байсан бол шийдэл олдоно. Бусад улс оронд агаарын бохирдлыг бууруулж чадаж байхад ядахдаа л тэднийг дуурайж болох байсан. Хүсвэл бид гадаадаас томчуудыг урьж авчраад том хөрөнгө оруулалт босгочихдог. Яагаад утааны асуудлыг шийдэхэд дорвитой хөдөлж чадахгүй байгаа юм. Утааны асуудлыг яриад л байвал ахиад хорин жил, дөчин жил өнгөрөх нь байна. Утаагаар амьсгалаад шууд унаад өгөхгүй ч утаанаас үүдэлтэй ямар олон өвчнөөр хүмүүс үхэж байгаа бол. Нийгэмд тулгамдсан асуудал бол зөвхөн залуу эмэгтэйчүүдийн асуудал биш.

-Гэрийнхэн чинь улс төрд орно гэдгийг яаж хүлээж авсан бэ?

-Угаасаа манай гэрийнхэн дэмжиж байгаа. Бид л өөрчлөхгүй бол хэн өөрчлөх юм бэ гэсэн. Намайг дооглоод шоолоод байгаа хүмүүс үнэхээр амьдралдаа сэтгэл хангалуун байгаа юм байх даа. Гараад л нийгэм нь амар амгалан, үнэ хөөрөгдөлгүй, бухимдалгүй байгаа гэж үү?

-Хүүхдийн чинь эцэг энэ талаар сэтгэгдэл илэрхийлсэн үү?

-Энэ талаар ярилцаагүй л дээ. Бид хоёр үнэнийг хэлэхэд ямар ч холбоогүй болоод жил болох гэж байна.

-Эмэгтэй хүн ганцаараа байж хүүхэд төрүүлж өсгөнө гэдэг зоригтой шийдвэр?

-Энэ бол миний хүсч хүлээж байсан хүүхэд. Миний хүсэл мөрөөдөл бурхнаас гуйсан гуйлтын дагуу ирсэн бэлэг. Надад эргэлзэх юм байгаагүй.

-Нара гэдэг гялалзсан сайхан охин. Олон эр хүний мөрөөдөл болохоор эмэгтэй. Тэгж бодохоор хайрлаж чадаагүй эр хүнд сэтгэл дундуур үлдсэн?

-Хүнд нөлөөлөх олон зүйл байдаг. Ар гэр, найз нөхөд гэж байна. Хүн бусдын нөлөөнд автдаг амьтан. Хүчтэй биш бол өөрийнхөөрөө байхад хэцүү. Бид эхний үедээ үнэхээр аз жаргалтай байсан. Тийм болоод л би дурласан, хүүхэд төрүүлэхдээ эргэлзээгүй. Бодож бодож сүүлдээ ийм хувь тавилантай юм байна л гэж тайвширсан. Энэ бүхэн миний амьдралд, тэр хүний амьдралд тохиолдох ёстой л зүйл байж дээ.

-Сонгуульд ороход мөнгө их орох байх даа?

-Мэдээж энэ талаар санаа зовж байгаа. Нэг компани, нэг бүлэглэлээс, нэг намаас санхүүждэг бол тэдэндээ өр төлөх гэж л ажиллах байх. Маш олон жирийн хүмүүс намайг дэмжээд санхүүжүүлдэг бол сайхан аа гэж бодож байгаа. Хүмүүс ямар татаастай болоод улс төрд орох гээд байна гэж хардаж байгаа байх. Надад дээрээс татах татаас байхгүй. Харин түлхээс өгөх олон түмэн байгаа гэхээр эрч хүчтэй байгаа.

Б.Эгшиглэн

Сар шинийн баярын өмнө санамсаргүйгээр зүү залгисан нэгэн эмэгтэйг эмнэлгүүд хүлээж авахгүй нааш цааш олон цаг явуулсан хэрэг гарсан байна. Юу болсон талаар өвчтөний ээж Б.Уранчимэгээс тодрууллаа.

-Таны охин зүү залгисан ч эмнэлгүүд хүлээж авахгүй нэг нэгэн рүүгээ явуулсан гэсэн. Юу болсон талаар мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Нэгдүгээр сарын 22-нд баасан гариг байсан юм. Намайг ажил дээрээ байхад манай хүргэн утсаар яриад “Ээж ээ, манай эхнэр зүү залгисан байна. Бид нар яах учраа олохгүй байна. Эхнэр ажил дээрээ түргэн дуудсан байна. Түргэний эмч Гэмтлийн эмнэлэгт үзүүл гээд яваад өгсөн байна. Танай ажил Гэмтлийн эмнэлэгтэй ойрхон юм чинь наанаасаа яваад очоорой” гэсэн юм. Охин маань юм оёдог юм. Ажил нь нэлээд хол Улиастайд байдаг. Тэгээд ажил дээрээсээ Гэмтэл рүү явсан байна. Манай ажил модны хоёрт байдаг учраас Гэмтлийн эмнэлэг рүү сандраад очсон юм. Явахаасаа өмнө ажлынхаа хүмүүсээс манай охин зүү залгисан байна. Ямар арга хэмжээ авдаг юм бол” гээд асууж сураглалаа. Хүмүүс өөрөө өөрийнхөө сонссоноор хэллээ. Гэмтлийн эмнэлгийн хүлээн авах дээр яваад очсон чинь манай хоёр зэрэгцээд ирлээ. Яасан юу, болсон гэсэн чинь охин минь хоолой хавьцаа тороод байхаар ярьж чадахгүй байна гэж байлаа.

-Тэгээд түргэний эмч үзээд юу гэсэн бэ?

-Гэмтлийн эмч үзээгүй. “Манайх үздэггүй юм аа. Манайд эхо аппарат байхгүй. Гуравдугаар эмнэлгийн яаралтай түргэн тусламжийн хүлээн авах дээр яваад оч. Тэнд үзээд өгнө” гэсэн. Уг нь түргэний эмч наашаа яв гэж зааж өгсөн юм билээ. Тэгээд тэндээс гараад Гуравдугаар эмнэлгийн Хүлээн авахад очлоо. Эмнэлгээр явж байгаагүй бид чинь эмнэлгийн нарийн учрыг бас сайн олдоггүй юм байна. Ямар эмч, сувилагч өөр эмнэлэг рүү яв гэж хэлснийг бичүүлж авахгүй бол эмч нар итгэхгүй шинжтэй юм билээ. Гэмтлийн хүлээн авахаас танайх руу яв гэж хэлсэн гэхэд “Манайх үзэхгүй. Цэргийн госпитал эмнэлэг рүү яв” гэв. Уг нь Гэмтлийн эмнэлэг танайхыг үзнэ гэж байсан даа гэхэд “Та цаг алдахын хэрэг. Манайх үзэхгүй, Госпитал яв” гэлээ. Хаа байсан Улиастайгаас ирсэн бид буцаад Баянзүрх рүү Госпитал эмнэлэг очихоор явлаа. Энэ хооронд замын түгжрэлд маш удаж байж очсон. Гэтэл дахиад л манайх үзэхгүй гэсэн.

-Яагаад тэр вэ. Харьяаллын дагуу бол Госпитал үзэх ёстой юм биш үү?

-Уг нь тийм. Гэтэл “Манайх гадны нөлөөтэй өвчтөнг үздэггүй” гэж хэлсэн. Уг нь тэр эмнэлэгт тоног төхөөрөмж нь байгаа юм билээ. Гадны нөлөөтэй гээд яагаад үзэхгүй байгааг нь ойлгосонгүй. Миний бодлоор суурь өвчин биш гэнэтийн ийм зүйлийг үздэггүй юм байлгүй дээ гэж бодсон. Госпиталын хүлээн авахын эмч Нэгдүгээр эмнэлэг рүү яв гэхээр тийшээ очлоо. Нэгдүгээр эмнэлэгт ямар ч асуудалгүй үзээд, хагалгаа хийгээд наад зүүг чинь авчихна гэж хэлсэн юм. Тэнд яваад очтол Нэгдүгээр эмнэлгийн Яаралтай түргэн тусламж нь очертой байсан. Хүлээж сууж байгаад үзүүлэхээр болов. Гэтэл дахиад л хүлээн авахын сувилагч нь “Манайх үзэхгүй. Та хэд госпитал руу яв. Тэндэхийн харьяа юм байна. Тийшээ яв” гэв. Бид сая тэндээс ирж байна. Энд үзнэ гээд явуулсан” гэхэд “Юу яриад байгаа юм. Тийм юм байхгүй. Манайх үзэхгүй” гээд уурласан. Нэг хүүхэн нь нэлээд ааштай юм аа. Тэгэхээр нь бидний бас тэвчээр барагдлаа. Дөрвөн цагаас хойш тав зургаан цаг эмнэлгүүдийн хооронд явлаа. Ямар хэцүү юм бэ. Яаралтай эмчилгээ авах шаардлагатай байсан бол энэ өвчтөн чинь нүд анихаар боллоо ш дээ. Танайхыг л авна гэсэн, миний охиныг үзээд өг” гэлээ. Тэгсэн хүлээн авахынх нь гурван эмчийн нэг нь намайг битгий мангас шиг орилоод бай” гээд загнаад эхэлсэн. Ингээд дуу өндөрсөөд ирсэн чинь цаанаас нэг эмч гарч ирсэн. Тэр эмч нь “Юу болоод байна. Наад камерт чинь харагдаад байна” гэлээ. Тэгээд над руу ирээд “Та яасан юм. Юу болсон юм бэ” гээд асуухаар нь болсон явдлыг л хэллээ. Олон цаг эмнэлгээр явж байна. Үзэхгүй ийшээ яв, тийшээ яв гээд байна гэдгээ хэллээ. Охин маань хөөрхий тэнд сандраад уйлаад байлаа.

-Нэгдүгээр эмнэлэг үзээгүй юу?

-Нэг юм сүүлд гарч ирсэн эмч нь сайн хүн таараад “За одоо та тайвшир. Рентгений эмч нь явчихсан байгаа. Одоо дуудаад ирүүлээдхье. Тэгээд үзээд өгье” гэлээ. Рентгений эмчийг хүлээж байгаад харуулсан чинь зүү нь ходоодон дотроо байна гэсэн. Ходоодон дотор байгаа зүүг дурангийн эмч үзээд авдаг юм байна. Тэгээд дурангийн эмч нь өдөр 15 цагт ажил нь дуусаад явчихаж. Дуудлагаар ирдэг. Төлбөрөө хийнэ гэвэл дуудаж үзүүл гэхээр нь “Төлбөр нь хамаагүй. Эмчийг нь дуудуулаад үзүүлье” гэлээ. Дурангийн эмч нь ирээд дурандсан чинь ходоодон дотор байсан зүү нь алга болчихсон. Дуранг нь оруулаад үзэж байтал алга болчихдог юм байна. Тэгээд одоо яана гэсэн чинь дахиад рентгенд харуул гэлээ. Харсан чинь нарийн гэдэс рүүгээ зүү нь орсон байна гэсэн. “Одоо хоёр хоног харж бай. Өтгөнөөрөө гарах магадлалтай” гэсэн. Зүү чинь эрхтнүүдээ цоолоод зүрх зэрэг эрхтнээ шивчихдэг юм байна л даа. Харин шулуун гэдэс рүүгээ орсон бол аюул нь харьцангуй бага гэж тайлбарласан. Тэгээд бас манай охины залгисан зүү нь оёдлын, ардаа бондгор юмтай зүү юм байна. Тиймээс бусад эрхтэн рүүгээ шивж орох магадлал бага юм байна. Тэр үед чинь цагаан сар болох гээд охин маань ажил дээрээ баахан дээлний захиалгатай байсан.Тэгээд өтгөнөө шалгаж амжаагүй. Хоёр хоногийн дараа эмнэлэгт үзүүлж чадаагүй. Ямар ч байсан гайгүй байх, тэгж байгаад рентгенд харуулна гээд явж байна гэв.

Хуульдаа яаралтай түргэн тусламж авах ёстой өвчтөнг дөрөв ангилдаг байна. Зүү залгисан өвчтөн нэн яаралтайгаар эмнэлгийн тусламж авч үзүүлэх шаардлагатай өвчтөний ангилалд ордог аж. Өөрөөр хэлбэл, өвчтөн аль ойрхон байгаа эмнэлэгтээ хандан яаралтайгаар эмнэлгийн тусламж авах эрхтэй аж. Учир нь зүү нь хүний эрхтнүүдэд шивж орж, гэмтээх, улмаар үхэлд хүргэх аюултай аж. Харин энэхүү өвчтөнг яагаад улсын томоохон эмнэлгүүд хүлээж аваагүй талаар бид дээрх эмнэлгүүдтэй холбогдож тодруулсан юм.

Өвчтөний хамгийн анх хандсан 103 төвтэй холбогдлоо. Баянзүрх дүүргийн 103-ын жижүүрийн эмч Пүрэвдашаас зарим зүйлийг тодруулсан юм.

-Зүү залгисан хүн түргэн тусламж дуудахад түргэний эмч ирж үзээд авч яваагүй,өөрсдөө Гэмтлийн эмнэлэгт очоод үзүүл гээд явсан байна. Яагаад тэр өвчтөнг эмнэлгийн машинаар хүргэж өгөөгүй юм бол. Замдаа замын түгжрэлд удаад бие нь муудвал яах байсан юм бол?

-Цагаан сарын өмнө болсон явдал юм байна. Тэр өдөр ямар эмч дуудлагаар очсоныг би мэдэхгүй байна. Тэгэхээр яг юу болсныг тухайн өдөр дуудлагаар очсон эмчтэй холбоо барьж тодруулаад танд 24 цагийн дотор хариу мэдэгдье.

-Гэмтлийн эмнэлэг манайх хүлээж авахгүй, манайд зүүг хайж илрүүлдэг рентген аппарат байхгүй гэж хэлэд буцаасан байна. Гэмтлийн эмнэлэгт рентген аппарат байхгүй юм уу, эсвэл танайх буруу газар руу өвчтөнг явуулсан юм уу?

-Буруу газар руу явуулна гэж байхгүй. Зүүний гэмтлийг уг нь Гэмтлийн эмнэлэг хүлээж авмаар юм аа. Юу болсныг тухайн өдрийн эмчээс нь асууж байгаад хариу өгье.

-Өвчтөн маш олон эмнэлгийн дунд өөрийнхөө унаагаар замын түгжрэлд орж явсан байна. Ингэж явж байгаад замдаа эрсэдвэл хариуцлагыг нь хэн хүлээх вэ. Эмнэлэг дээр ирсэн өвчтөн түргэн тусламжийн тэрэг дуудаж хүргүүлж болохгүй гэдэг. Дүрмэндээ эмнэлэг дээр ирээд өөр эмнэлэг рүү түргэн тусламжийн машинаар яагаад хүргүүлж болохгүй гэж заасан байдаг юм бол?

-Дүрмэндээ эмнэлэгт очсон өвчтөн түргэн тусламжийн 103 руу залгаж дуудлага өгч, өөр эмнэлэг рүү хүргүүлж болохгүй гэж заасан байдаг. Учир нь тухайн эмнэлгийн яаралтай тусламжийн эмч өвчтөнг үзээд шаардлагатай эмчилгээг хийнэ. Хэрвээ өөр эмнэлэг рүү шилжүүлэх шаардлагатай гэж үзвэл эмнэлгээс машин гаргаж өвчтөнг өөр эмнэлэг рүү шилжүүлж өгөх үүрэгтэй байдаг гэв.

Харин Гуравдугаар эмнэлгийн Яаралтай тусламжийн хүлээн авахын жижүүр эмчээс тухайн өдөр өвчтөнг яагаад хүлээж авч үзээгүйг тодруулахад “Манай рентген аппарат 24 цагийн турш ажилладаг. Хэрвээ зүү залгисан өвчтөн ирсэн бол манайх буцаахгүй. Үзээд шаардлагатай арга хэмжээг аваад явуулах ёстой. Манайд тийм өвчтөнг хүлээж авахгүй гэж явуулах эмч байхгүй. Тэр өдөр хэн гэж эмч жижүүрт байсныг мэдэхгүй байна. Хэрвээ тийм зүйл болсон бол маргааш өглөөний шуурхай хурал дээр энэ тухай танилцуулаад юу болсныг тодруулаад эргүүлээд хариу өгье. Хуулиараа бол зүү залгисан өвчтөнг яаралтайгаар бид үзээд хэрвээ өөр эмнэлэг рүү шилжүүлэх шаардлагатай гэж үзвэл манайхаас машин гаргаж бид өөрсдөө хүргэж өгдөг. Манайд өмнө нь зүү залгисан хүн ирж байсан. Тэр хүн сэтгэцийн өвчтэй хүн байсан бөгөөд гурваас дөрвөн зүү залгисан байсан. Бид тухайн үед шаардлагатай арга хэмжээг авсан” гэж тайлбарласан юм.

Дээрх эмнэлгүүдийн эмч нарын тайлбарласнаар зүү залгасан өвчтөнг очсон бүх эмнэлэгт рентген эхо аппарат байсан байна. Мөн хуулиараа ингэж гэмтсэн өвчтөнг аль ч шатны эмнэлэг яаралтайгаар үзэж,шаардлагатай арга хэмжээг авах ёстой аж.

Х.ЦЭНД