Month: October 2014

Categories
мэдээ нийгэм

“Бүргэдийн баяр” болж байна

Баян-Өлгий аймгийн Бугат сумын нутаг Саят толгой хэмээх газарт өнөөдөр “Бүргэдийн баяр” эхэлж байна. 15 удаагаа зохион байгуулагдаж байгаа тус арга хэмжээг Баян Өлгий аймгийн Засаг даргын Тамгын газр, Соёл, спорт, аялал жуулчлалын газар, Монголын Бүргэдчид Холбоо хамтран зохион байгуулж байгаа аж.

“Бүргэдийн баяр-2014” арга хэмжээний үеэр бүргэд болон морины тоноглолтой бүргэдчин шалгаруулах уралдаан, бүргэдээр амьд ан бариулах, көкпар буюу тулам булаалдах тэмцээн, мөнгө шүүрэх тэмцээн, урианхай суурийн харваа, казах үндэсний шилдэг хувцастай хос шалгаруулах зэрэг төрөл бүрийн арга хэмжээ болох юм байна.

Categories
мэдээ спорт

Таеквондо: М.Түмэнбаяр хүрэл медаль хүртлээ

Азийн наадмын таеквондогийн тэмцээн өнгөрөгч мягмар (09.30) гаригаас эхэлсэн билээ. Өнөөдөр Монголын баг тамирчдаас эрэгтэйчүүдийн 54 кг-ын жинд М.Түмэнбаяр өрсөлдлөө. Тэрээр 1/16-д Кувейтын Абдалазизг, шөвгийн наймд Палестиний тамирчин Малик Абуалровыг 11:4 онооны харьцаагаар хожиж, хүрэл медалийн болзол хангасан юм. Улмаар мөнгөн медалийн төлөө БНСУ-ын Ким Тэхунтай тоглож, 4:19 онооны харьцаагаар хожигдлоо. Ким Тэхуны хувьд мөнгөн медалийн болзол хангаж, алтан медалийн төлөө тоглохоор шалгарлаа.

“Инчён-2014” наадмын 14 дэх өдөр буюу өнөөдөр/10,03/ Монголын боксчдоос Азийн наадмын анхны аварга төрсөн бол таеквондын тамирчдаас анхны медальтан төрлөө.

Одоогоор Монголын баг тамирчин 5 алт, 4 мөнгө, 12 хүрэл, нийт 21 медаль хүртсэн амжилтаар 45 улсаас XVI байрт жагсаж байна.

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Утаагүй зуух худалдаж авсан иргэд 256 мянган төгрөгийн хөнгөлөлт эдэлнэ

“Цэвэр агаар сан”- ийн гүйцэтгэх захирал Д.Баасантай ярилцлаа.

-“Цэвэр агаар сан”-ийн санхүүжилтээс яриагаа эхэлье?

-Экспортын нүүрсний кг тутмаас нэг төгрөгийг “Цэвэр агаар сан”-д төвлөрүүлдэг. Дээр нь автомашины агаарын бохирдлын татвар нэмж ордог. Ингээд 2011 онд үүсгэн байгуулагдсанаасаа хойш жилд дунджаар 30 орчим тэрбум төгрөг төвлөрдөг байсан. Харин энэ жил эдийн засаг сайнгүй байсан учраас 20 тэрбум 260 сая төгрөгөөр баталсан. Үүнээс энэ оны эхний есөн сарын байдлаар дөрвөн тэрбум орчим төгрөгийн санхүүжилт хийгдсэн. Оны эцэс гэхэд нийт 17 орчим тэрбум төгрөгийн санхүүжилт хийгдэх ёстой. Энэхүү урьдчилсан тооцоолол ёсоор гурван тэрбум төгрөг хэмнэгдэхээр байна. Энд нэг зүйлийг хариуцлагатайгаар мэдэгдэх гэсэн юм. Ийн цугларсан хөрөнгийг би ганцаар дур мэдэн зарцуулдаггүй. Өөрөөр хэлбэл “Цэвэр агаар сан”-гийн хөрөнгө оруулалтаар хэрэгжих төсөл хөтөлбөрүүдийг Ерөнхий сайдаар ахлуулсан Агаарын бохирдлыг бууруулах үндэсний хороо лхагва гариг бүр хуралдаж, тэд ямар төсөл хөтөлбөрүүдийг санхүүжүүлэхээ сонгодог. Дээр нь “Цэвэр агаар сан”-гийн БОНХЯ-ны сайд С.Оюунаар ахлуулсан удирдах зөвлөл сонгогдсон төсөл хөтөлбөрүүдийг санхүүжүүлэх эдийн засгийн нөхцөл боломж, үр өгөөжийг нь хэлэлцсэнийэцэст батлах эсэхээ шийддэг. Тэгээд ч “Цэвэр агаар сан” өөрийн албан ёсны сайт дээрээ үйл ажиллагааныхаа төсөл хөтөлбөр, тэдгээрийн санхүүжилтийг ил тод зарладаг болсон.

–Агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд танай сангаас юун түрүүнд утаагүй зуух, шахмал түлш үйлдвэрлэхэд ихээхэн анхаарсан. Хэр үр дүнтэй байна вэ?

-Улаанбаатар хотод бүсчилсэн байдлаар 45 мянган утаагүй зуух түгээх ажил ид дундаа орж байна. Одоогоор 29 мянга гаруй нь тараагдчихсан. Үлдсэнийг нь энэ ондоо багтаан тараана. Бүсчилж тараана гэхээр төвийн зургаан дүүрэг, тэр дундаа хүн ам шигүү суурьшсан, хорт утаа хамгийн ихээр ялгаруулдаг гэр хороолын иргэдэд утаагүй зуухаа тараана. Сэлэнгэ констракшн компанийн “Өлзий”, “Роял Оушн” компанийн “Дөл”, Элеменко компанийн “Талст”, “Их тэнгэрийн хүч” компанийн “Векас 107” хэмээх дөрвөн төрлийн зуухыг худалдан авсан тохиолдолд Дэлхийн банк, “Цэвэр агаар сан”-гаас төлбөрийнх нь 90 орчим хувийг төлж, иргэдэд үнэгүй шахуу тараадаг байсан. Үлдсэн 10 хувь л иргэд төлдөг гэхээр 30-аас 40 орчим мянган төгрөгөөр 400-аас 500 мянган төгрөгийн үнэтэй зуухыг иргэд худалдан авч байсан гэсэн үг. Мэдээж 29 мянга гаруй утаагүй зуух хөнгөлөлттэй үнээр тараагдсан гэх утгаараа тэр чинээгээрээ агаарын бохирдлыг бууруулсан нь тодорхой. Гэхдээ яг хичнээн хувиар буурсан гэдгийг хэлэх хэцүү. Үүнийг яг таг нарийн шинжилж тогтоодог мэргэжлийн байгууллага ч алга байна шүү дээ.

Утаагүй зуух тараахаас гадна хорт утаа бага ялгаруулдаг шахмал түлш нийлүүлэх шаардлага зүй ёсоор тулгарсан. Энэ асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд Засгийн газраас багагүй хөрөнгө гаргасан байдаг юм шүү дээ. Дулааны Хоёрдугаар цахилгаан станцыг түшиглэн нийслэлийн гэр хороололд амьдарч буй иргэдийн тэн хагасыг шахмал түлшээр хангах хүчин чадал бүхий үйлдвэрийг өнгөрсөн Засгийн газрын үед байгуулсан юм шүү дээ. Үүнд 17 тэрбум төгрөг зарцуулсан. Гэтэл технологи нь буруу учраас улсын комисс хүлээж авахгүй, шахмал түлшээ үйлдвэрлэлгүй өдийг хүрсэн. Барьцалдуулагч технологийг нь манайхан хийж чадахгүй байгаа юм билээ. Дархан-Уул аймагт “Шарын гол энерго” компани, “Баялаг эрдэнэ цом” зэрэг компаниуд өнгөрсөн жил шахмал түлш хэрэглэгчдэд нийлүүлсэн байдаг. Илчлэг, тоосонцор, шаталт зэргээрээ зохих стандартыг хангасан тохиолдолд “Цэвэр агаар сан” хамтарч ажиллахад бэлэн байна. Шахаж, барьцалдуулсан хагас коксжуулсан нүүрс л гэхээрээ утаагүй түлш болохгүй нь мэдээж. Манай зүгээс утаагүй нэг тонн түлшийг 125 мянган төгрөгөөр худалдан авах саналыг аж ахуй нэгжүүдэд тавьсан. Үүн дээр тээвэрлэлт, түгээлтийн зардал нэмэгдээд 150 орчим мянган төгрөгөөр хэрэглэгчдийн гар дээр очих болов уу.

–Танай сантай гэрээ хийсэн шахмал түлш үйлдвэрлэгч аж ахуй нэгж бий юу?

-Одоогоор манайхтай гэрээ хийсэн компани алга. Манайхтай гэрээ хийж, үйлдвэрлэлээ хэвийн явуулахын тулд дээрх компаниудад хөрөнгө оруулалт шаардлагатай. Гэтэл өмнөх 17 тэрбумын хөрөнгө оруулсан Дулаанаар Хоёрдугаар цахилгаан станцын дэргэдэхүйлдвэр ашиглалтанд ороогүй, зарим нэг утаагүй түлш үйлдвэрлэхээр зээл авсан компаниуд гэрээний дагуу бүтээгдэхүүнээ нийлүүлээгүй байна. “Баялаг эрдэнэ цом” компанийн утаагүй түлш чанарын шаардлага хангахгүй байгаа бол шаардлага хангаж байгаа “Шарын гол энерго” компани 200 гаруй сая төгрөгийн өртэй. Ер нь хувийн хэвшлийнхэн дангаар энэ мэт шахмал түлшний үйлдвэр байгуулах боломжгүй. Зайлшгүй төр засгийн дэмжлэг зүй ёсоор шаардагдана. Гэтэл өмнөх хөрөнгө оруулсан үйлдвэр нь бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэх боломжгүй болохоор төр засгийнхны итгэл алдарна биз дээ. Тиймээс бид өнөөдөр стандартад нийцсэн, үйлдвэрлэл нь хэвийн явж буй, өр ширгүй үйлдвэртэй гэрээ байгуулах чигийг баримталж байна.

–Энэ жилээс утаагүй зуухны үнэ нэмэгдэнэ гэдэг үнэн үү?

-Угтаа бол зуухны үнэ нэмэгдэж байгаа хэрэг биш. Дэлхийн банк, “Цэвэр агаар сан”-аас өмнөх шигээ 90 хувийг төлж, хөнгөлөх бус тогтмол256 мянган төгрөгийг нь гаргахаар болсон. Тэгэхээр өндөр үнэтэй зуух худалдаж авбал иргэдийн төлөх зөрүү мөнгө төдий чинээ их байна. Хямд зуух авбал төлөх зөрүү нь бага байна. Зуухны үнээс шалтгаалаад иргэдийн төлөх зөрүү мөнгө дунджаар 10-170 мянга байна. Ингэж иргэдийн төлөх мөнгөн дүнд зохицуулалт хийхгүй бол ямар өндөр үнэтэй зуухыг хэрхэн хөнгөлж худалдаж авснаа ойлгохгүй байна.Утаагүй зуухаа зарсан тохиолдол цөөнгүй гарсан. Зарим нь бүр хөдөө орон нутаг руу ч өвлийн идэш, мах сүүгээр сольчихсон байх жишээтэй. Ингэх юм бол бидний төслийн зорилго, Улаанбаатарын агаарын бохирдлыг бууруулах зорилго биелэлээ олохгүй шүү дээ.

Өнгөрсөн хавраас худалдаж авсан утаагүй зуухаа хэрэглэж буй эсэхийг шалгах зорилготой хяналтын баг ажиллуулж эхэлсэн. Зарж үрсэн тохиолдолд зуухаа зах зээлийнх нь үнээр худалдаж авах шаардлага тавина.

-“Цэвэр агаар сан” утаагүй зуух хөнгөлөлттэй үнээр тарааж, шахмал түлшний үйлдвэрийг дэмжихээс өөр дорвитой ажил хийдэггүй хэмээн шүүмжлэх хүмүүс цөөнгүй байдаг л даа?

-Зуух, түлш тараахаас гадна өнгөрөгч гурван жилийн хугацаанд Баянзүрх дүүргийн Цагаан даваа орчмын 54 объект, Дэнжийн 1000 орчмын мянган айл өрх, 39 дүгээр сургууль болон тэр хавьд шинээр баригдах спорт цогцолборыг төвлөрсөн дулаан хангамжинд холбож, тэр хавийн 160 гаруй нүүрсээр галладаг халаалтын зуухыг татан буулгасан. Баянзүрх дүүргийн наймдугаар хороо буюу Цагдаагийн академи орчмын 600 гаруйайл өрхийг төвлөрсөн дулаан хангамжинд холбосон. Ингэснээр жилд 22 мянга гаруй тонн нүүрс түлэхээ больсон гэсэн үг. Үүнээс гадна Хан-Уул дүүргийн Шувуун фабрик орчмын халаалтын зуухыг 5.6 мВт хүчин бүхий хос халаалтын зуух болгож шинэчилсэн бол хотын захын 10 гаруй цэцэрлэг, сургууль, сувилал, аврах гал унтраах анги, цэргийн ангиудын нам даралтын болон халаалтын зуухыг шинэчлэх ажлуудыг хийсэн. Энэ жил шинээр Чингэлтэй дүүргийн 10 дугаар хороо, 39 дүгээр сургууль, Баянгол дүүргийн 113 дугаар сургуулийг төвийн дулаанд холбоно. Бас тэрбум гаруй төгрөгөөр цахилгаан дамжуулагч зарим трансформаторуудыг шинэчилж өргөтгөх ажлуудыг хийхээр төлөвлөсөн. Эдгээрээс гадна Сэлбэ голын эхийг сэргээх, Туул голын эхийг ойжуулах төсөл, хөрсний бохирдлын судалгаа шинжилгээ, гэр хорооллын нүхэн жорлонгуудыг ариутгах ажлуудыг санхүүжүүлсэн байдаг.

Японд үйлдвэрлэсэн утаа шүүгч үр дүнтэй байсан ч үйлдвэрийг нь Монголд байгуулах гүй л бол өртөг өндөртэй байгаа. Хэрэв энэ үйлдвэрийг байгуулчихвал бид агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд түлш, зуухтай “ноцолдох” хэрэгцээгүй болно гэсэн үг.

–Танай сангийн хөрөнгө оруулалтаар нийтийн тээврийн зарим автобуснуудад газын хосолмол хөдөлгүүр суурилуулсан гэж байсан. Дээрх автобуснууд яагаад нийтийн тээвэрт явдаггүй юм бэ?

-“Дашваанжил” компаниатай хамтарч хийн түлшний дөрвөн ч ШТС байгуулсан. Үүнтэй уялдуулан дизель түлш хэрэглэдэг 250 автобусанд газын хосолмол хөдөлгүүр суурилуулсан. Гэсэн ч автобус үйлдвэрлэгч “Daewoo” компани маш их эрсдэлтэй хэмээн дүгнэсэн учраас хэрэгжээгүй л дээ.

М.УУГАН-ЭРДЭНЭ

Categories
мэдээ цаг-үе

Гавьяат багш С.Марта: Шавь нараас минь ирсэн хоёр алимны хайрцаг дүүрэн захидал миний хамгийн үнэтэй өмч

Гавьяат багш, 84 дүгээр сургуулийн захирал С.Мартатай ярилцлаа.

–Гавьяат багш болсонд тань баяр хүргэе.

-Баярлалаа. Би гавьяат багшийн шавь. Бага ангийн маань багш Долгор гэж гавьяат байлаа. Гавьяат авах үедээ багшийгаа бодож зогслоо. Шавийн эрдэм багшаас гэж үнэн үг. Би сайн багш нараар хичээл заалгасан азтай хүн. Монголын багш нарын өдрийг энэ жил анх удаа намар тэмдэглэж байна. Дэлхийн багш нарын баярыг тохиолдуулаад танай сониноор дамжуулаад багш нартаа талархсанаа илэрхийлмээр байна.

–Та хичнээн жил багшилж байна вэ?

-Би Түүх нийгмийн ухааны багш. МУИС-ийн түүхийн ангийг 1979 онд төгссөнөөс хойш 35 жил багшилжээ. Тухайн үедээ сургуульдаа багшаар үлдэх санал авсан ч хөдөө явж багшилсан. Манай хань цэргийн хүн л дээ. Нөхрөө дагаад Зүүн баянгийн цэргийн хотхон руу явсан юм. Тэгээд л тэндээ дунд сургуульд багшилж эхэлсэн.

–Багш мэргэжлийнюу нь сайхан гэж та боддог вэ?

-Өдөр бүр хүүхдийн гэгээн инээдтэй нүүр тулдаг нь миний ажлын хамгийн гоё агшин. Багш нар ямар ч хар хорын сэтгэлгүй, гэрэл гэгээ, хүсэл баясал цацруулсан гэгээн ертөнцөд ажилладгаараа бусад мэргэжлээс онцгойрдог. Цаг наргүй ч хамгийн жаргал­тай ажил даа.

–Хичнээн анги дааж төгсгөсөн бэ?

-Таван удаа анги даасан. Зүүн баянгийн арван жилийн сургуульд багшилж байхдаа хоёр анги дааж байлаа. Хөнгөн хүнсний техникумд багшлах үедээ нэг анги дааж төгсгөсөн. 84 дүгээр сургуульдаа ирээд хоёр анги даасан. Анх 1990 онд сургуульдаа ирж байлаа. Тэр үед багш нарыгсонгон шалгаруулж авдаггүй байсан үе. Томилогдож ирнэ, эсвэл орон тоо байвал авдаг байсан цаг. Гэтэл захирал, сургалтын менежер хоёр маань нэг нэг өдөрарваад цагийн хичээл дээр сууж байж намайг ажилд авч байлаа.

–Ерээд онд олон багш ганзагын наймаанд явах гэж ажлаасаа гарч байсан. Мэргэжилдээ үнэхээр дурласан хүн л хоёр өдрийн турш шалгуулж байжбагшаар ажиллах сонголт хийнэ дээ?

-Зүүнбаянгийн дунд сур­гууль л намайг багш болгосон. Энэ сургуулийн сурагчид намайг багш гэж хүндэлсэн. Багшийн мэргэжилд дурлуул­сан. Тийм болохоор ямар ч цаг үед өөр ажил хийе гэсэн бодол толгойд орж ирдэггүй. Их, дээд сургуульд багшлаач гэсэн санал цөөн биш удаа ирдэг ч дунд сургуулиасаа явах дургүй. Хар хорын сэтгэлгүй инээд хөөрөөр дүүрэн энэ орчиндоо хайртай.

–Даасан ангиудаас сэтгэлд тод үлдсэн, “амины анги” гэвэл алийг нь онцлох вэ?

-Бүгд л сэтгэлд дотно, дулаан орон зайтай. Гэхдээ хамгийн анх дааж авсан ангийнхандаа илүү амь байж магадгүй. Анх удаа намайг багшаа гэж дуудсан, багш болгосон хүүхдүүд. Надтай зэрэг өтөлж яваа (инээв). Би даасан ангийнхаа хүүхдүүдийг дарга сайд ч юм уу, алдар цуутай хүн болсноор нь хэм­жих дургүй. Бид хүнээр хүн хийх л үүрэгтэй. Тийм учраас өөрийгөө олсон, өөрийнхөө хүчээр амьдралын төлөө тэмцэж яваа, алдаж оносон ч өөрийнхөө чадлаар өндийж босч чадсан, хүн болсон хүүх­дүү­дээр бахархдаг. Миний ангийн хүүхдүүдээс төлөвшлийн хувьд нь энэ л хэцүү дээ гэх хүүхэд байхгүй. Бүгдээрээ хүн болж чадсан.

–Сэтгэлд тод үлдсэн шавь нар мэдээж олон бий. Гэхдээ онцлоод нэг шавиа дурсаач?

-Сая анхны ангиа ярьсан болохоор одоо хамгийн сүүлд даасан ангиасаа нэг жишээ хэлье. Миний отгон анги түүх нийгмийн ухааны төрөлжсөн сургалттай байлаа. “Номин талст” хамтлагийн Дэлгэрмөрөн, Хаянхярваа хоёр чинь манай анги. Дэлгэрмөрөн эмэгтэй хүүхэд шиг маш нямбай. Хачин гоё бичнэ. Хичээлийнхээ гол хэсгийг улаанаар тэмдэглэх зэргээр өнгө ялгана гэж жигтэйхэн. Дэвтрийн ажил­ла­гаан дээр ярих юмгүй. Өрөвч зөөлөн гэж яана. Багш нарт юмны учрыг ухсан асуулт их тавина. Хааяа цагаахан дүрсгүйтэнэ ээ. Багш нарын өрөөнд орохоор л өөдөөс танай Дэлгэрмөрөн тэглээ, ингэлээгэсэн багш тасрахгүй. Хэрэгтэй хэрэггүй асуудаг гэж ирээд шүүмжилнэ.Тэгэхээр нь би “Манай Дэлгэрмөрөн чинь өвөрмөц, оньсогот ертөнц. Та нар оньсогыг нь таачихаач дээ” гэдэг байлаа. Би Дэлгэрмөрөнгөө сайн хүн болно л гэж боддог байсан. Одоо бол сайн дуучин. Олонд нэртэй яваад нь шавиараа бахархдаг. Гэхдээ би арай өөр мэргэжил сонгоно гэж боддог байсан юм.

–Нэг хамтлагийн хоёр дуучин сурч байсан гэхээр танай анги сургуулийн урлагийн үзлэгийн үеэр гялалздаг байж дээ?

-Нэг их дуулаад байдаггүй байсан шүү. Хаянхярваа бол дуулна. Гэхдээ жаахан ичимхий. Тэр үед “Гэгээн алсын одод”, “Одод болохын хүслэн” гэх мэт хүүхдийн авъяасыг нээдэг сайн тэмцээ­нүүд болдог байлаа. Манай ангийнхан их орно. Тэндээс л манай хоёр гарч ирсэн дээ.

–Хүүхдийг хайрлах сайхан сэтгэлтэй хүн л сайн багш болдог юм шиг. Таны хувьд багш хүнд хамгийн түрүүнд байх ёстой чанар гэвэл…?

-Надад голдуу л сахил­гагүйдуу хүүхэдтэй ангийг даалгаж өгдөг байсан. Би даасан анги бүрийнхээ хүүхдүүдтэй илэн далангүй харилцах дуртай. Миний гол зарчим гэвэл энэ. Манай ангийн­хан ээж, аавдаа хэлдэг­гүй нууцаа ирж хэлдэг байлаа. Одоо ч тийм. Амьдралдаа тохиосон нарийн нандин бүхнээ ярина шүү дээ. Багш хүн хүүхдийн өмнө толь л гэсэн үг. Гоё сайхан хувцаслах хэрэгтэй. Тэр бүү хэл гар хурууныхаа зангааг хүртэл бодож байх ёстой. Цаашлаад яривал хэт дэл сул үг хэлж болохгүй. Учир нь хүүхэд багшийгаа даган дуурайдаг. Сайн багшийн хичээлийгхүртэл сэтгэлээ гаргаж хичээж давтдаг. Лав л хичээл орох үед миний хичээлийн даалгаврыг хийгээгүй хүүхэд гараагүй.Миний хичээлийг өөр багш нарын хичээл дээр хийж байгаад багшийгаа бухимдуулсан тохиолдол цөөн биш удаа гардаг байсан.

–Гуч гаруй жил багшлах хугацаанд юу эсийг анзаа­­­рахав. Хүүхдүүдэд, аав, ээжүүдэд үүнийг л сануулаад хэлэхсэн гэсэн үг бий байх?

-Амьдралын туршлагаас харахад “Чи муу, чи сул байна, ингэх хэрэгтэй” гэж үглэж, чиглүүлжявсан хүүхдүүд амьдралд сайн яваад байх шиг санагддаг. Тийм хүүхдүүд сурч байх хугацаандаа өөрийгөө жинхэнэ утгаар нь олдог байх. Энэ ийм сайн сурчболоод байхад би чадаж л таарна гэж өөрийгөө ирлэж, тэмүүлж сурсан учраас илүү амьдралын ухаан суудаг юм шиг. Тийм хүүхдүүд одоо ч гэсэн мэндгүй зөрнө гэж байхгүй. Гэтэл сайн гэж дандаа магтуулдаг хүүхдүүд хамгийн наад зах нь үг дааж сураагүй байдаг. Муу хэлүүлж сураагүй. Сэтгэлийн хатгүй болчихдог юм шиг. Хамгийн эхний бэрхшээл тулаад ирэхэд л шантардаг. Дандаа магтуулаад арван жил болчихоор амьдрал тэр чигтээ тийм дардан байх шиг сэтгэдэг. Тэр хэрээр гундаж, амьдралд уруудах нь элбэг санагдах юм. Гэхдээ энэ миний хувьдаа хийсэн ажиглалт. Бусад багш нар юу гэхийг мэдэхгүй

–Таныг багшилж байх үед захидал их бичдэг байсан цаг. Захиа, занаа шавь нараас ирнэ биз?

-Өчнөөн бий. Хоёр алимны хайрцаг дүүрэн захидал байгаа. Шуудангаар ирдэг, цаасан дээр буулгасан, сэт­гэ­лийн үгтэй захидал гэдэг бол хамгийн үнэтэй зүйл юм байна. Танаар хичээл заалгаж байсандаа баярладаг, таны хэлсэн үг үнэхээр үнэн байсан гэсэнүгтэй захиа их ирдэг байлаа. Би яг өөрийнхөө мэргэжлээр хувьчилж конкурсэнд бэлд­дэг байсан юм. 256 хүүхдийг их дээд сургуульд элсэх конкурсэнд бэлдсэн. Бүгдээрээ их, дээд сургуульд орсон шүү. Тэднээс минь 178 нь яг миний мэргэжлээр буюу нийгмийн ухаанаар их дээд сургуульд элсэн суралцаж байлаа. Үүгээрээ их бахархдаг. Энэ тооноос улбаалаад хүүхдүүдийн даган дуурайхыг эрмэлздэг багш байсанюм болов уу гэсэн “горьдлого” төрдөг. Тан шиг багш болохсон гэсэн үг сонсох ямар сайхан санагддагийг зүйрлэх юм биш.

–Сэтгэлд үлдсэн, өнөө хэр дурсагдаад байдаг захидал гэвэл алийг нь онцлох вэ?

-Миний нэг шавь алдаж эндээд шоронгийн хаал­га татаж байсан юм. Хам­­гийн сахилгагүй гэж яригд­даг байсан хүүхэд л дээ. Шоронд ороод надад таван удаа захидал бичлээ. Хам­гийн эхний захидал нь харамс­лаар дүүрэн. Хоёр дахь захианаасаа өөрийгөө буруут­гасан, ухаарсан, өөрт нь хэрэг­тэй юм хэлдэг байсан дотнын хүмүүсээ сана­галз­сан хандлагатай боллоо. Сүү­лийн захидал нь огт өөр өнгө аястай. Сайхан амьдар­на гэсэн итгэлээр дүүрэн захидал. Удаагүй тэр газраасаа гарсан. Одоо маш сайн явж байна. Сайхан гэр бүлтэй. Нүүр бардамамьдарч яваа. Баяр ёслолын өдрөөр над руу утсаар ярихаар өөрийн эрхгүй уйлдаг (нүдэнд нь нулимс цийлэгнэв). Миний шавь алдаж эндчихээд өөрийнхөө хүчээр өндийж босч чадсан. Одоо ангийнхны маань хэн нэгэнд ямар нэгэн зовлон бэрхшээл тулгарахад л тэр маань хамгийн түрүүнд зохион байгуулна. Ерөнхий координатор. Над руу багш нарын баяр, төрсөн өдрөөр ярьдаг, цагаан сараар ирж золгодог шавь нарын маань нэг. Төрсөн өдрөөр ярихаар нь баяр­лалаа гэж хэлчихээд нулимсаа дуслуулна. Багший­гаа баярлуулсан сайхан хүү дээ.

–Багш ямар байхаас хүүх­дийн хувь заяа шалтгаалдаг гэдгийг ухааруулсан сайхан жишээ байна. Багш хүнд байх ёсгүй чанарын талаар яриагаа үргэлжлүүлье?

-Хүүхдийг ялгаж үзэхгүй байх. Хөрөнгө мөнгө, сурлага, өмссөн зүүснээр нь ялгах эрх багшид байх ёсгүй.Зүрх сэтгэлээсээ хүүхэдтэй харилцдаггүй багш байна шүү. Харамсалтай санагддаг. Хүүхдийг ялгаж үздэг, хүүхдэд чин сэтгэлээсээ ханддаггүй багш хүүхдийн хувь заяаг хүртэл өөрчилдөг. Тийм жишээ миний амьдралд ч байна. Дүү минь сурлага сайтай, сайн хүү байлаа. Ганц, хоёрхон удаа даалгавраа хийлгүй ирж, багшаасаа айснаас болж худлаа хэлснийх ньтөлөө мөнхөд “Чи муу” гэж чичлүүлснээсээ болоод сур­гуульдаа дургүй болчихсон. Тэрэндээ өнөөдрийг хүртэл харамсдаг. Би өөр багшийн ангид байсан огт өөр амьдрах байсан даа гэж хааяа ярьдаг юм. Үнэхээр үнэн. Багш гэдэг хүн хүүхдийн хувь заяанд нөлөөлдөг. Дахиад хэлэхэд хүүхдийг ялгаж, чичилж харьцах эрх багш хүнд байх ёсгүй. Хар хорын сэтгэлгүй, гэнэн цайлган хүүхдүүдийн хэнийг нь яаж ялгах вэ дээ. Манай сургуулийн дал гаруй хувь нь дандаа залуу багш нар. Би залуу багш нартаа “Хамгийн гол нь сэтгэлтэй ажилла” гэж захидаг юм. Сэт­гэл гаргах л юм бол аяндаа зүтгээд эхэлдэг. Зүтгэж бай­гаа юм чинь амжилт гарч л таарна. Наад зах нь “Багшаа сайн байна уу” гэж хэлсэн хүүхдийн өмнөөс инээгээд мэндлэх хэрэгтэй. Анзаараад байхад зарим багш хүүхэд мэндлээд байхад сонсоогүй юм шиг яваад өгдөг. Мэндэлж байгаа хүүхэд яаж үлдэх вэ гэд­гийг огт тоодоггүй. Инээ­гээд сайн байна уу гэчихэд багшаас юу ч унахгүй. Гэтэл багштайгаа мэндэлсэн хүүхэд “Багш миний өөдөөс инээгээд мэндэллээ” гээд тэр өдөртөө баяр хөөртэй явна. Инээд бол өгч байгаадаа ямар ч гарзгүй өгсөн хүндээ хамгийн том бэлэг.

–Хэцүү хүүхдийг зөв, сайн хүн болгоход багшийн нөлөө хэр их гэж та боддог вэ?

-Маш их. Би тийм хүүхдүүд­тэй ажиллах дуртай.Багш гэдэг өнцгөөс дээрээс нь харж биш. Яг зэрэгцэж сууж байгаад илэн далангүй ярилцдаг. Өчнөөн жишээ авч ярина. Гэр бүлтэйгээ ч холбож ярина. Тэгээд итгэл өгдөг. Тийм хүүхдүүдэд итгэл өгөхөөр хүний итгэлийг алдахгүйн төлөө ямар их сэтгэл гаргаж хичээдэг гэж санана. Гэтэл тийм хүүхдүүдэд ихэнх хүн итгэдэггүй шүү дээ. Итгэл дааж амьдарна гэдэг эрхэм дадлыг би хүүхдүүдээсээ авсан.Дээд сургууль төгсөн төгст­лөө хүний итгэлийг дааж амьдрахын утга учрыг бараг мэддэггүй байсан гэхэд хилс­дэхгүй. Багш болоод л итгэл ямар чухал гэдгийг ойлгосон. Хүний итгэлийг дааж амьдрахсан гэсэн хүслээ амьдралынхаа зарчим болгосон.

–Би ямар азаар багш болсон юм бэ гэж бодох тохиолдол зөндөө л дөө. Гэхдээ онцлоод ярих тохиолдол бий байх?

-Ханиа алдаад хэцүү бай­хад шавь нар маань ирж байлаа. Өнгөрсөн зун Монгол Улсын гавьяат багш болоход бүгд утасдаж баяр хүр­гэсэн. Сураг тасарсан хүүхдүүд хүртэл энд тэндээс залгасан. Амьдралын жаргал, зовлонтой үед шавь нар минь дэргэд байлаа. Энд тэнд явж байхад сайн уу багшаа гээд хүрээд ирэх бас их гоё агшин. Сүүлийн жилүүдэд захирлаар ажиллахаар анги даахаа больчихож байна л даа. Есдүгээр сарын нэгэнд захирал гэдэг утгаараа цэцэг бэлгэнд авдаг ч ангийн багш нар өөр шүү. Тэвэрт багтахгүй шахам цэцэгтэй болдог. Багш хүнд хамгийн том бэлэг бол шавиасаа цэцэг авах. Есдүгээр сарын 1-нд жаахан “гуниглана” аа (инээв). Гэхдээ хэдэн жилийн өмнө нэг баяртай үйл явдал тохиосон шүү. Сурагчид маань “Та зааланд ороод ирээч” гэдэг юм. Яваад ортол заал дүүрэн хүүхдүүд. “Мөрөөдөл биелдэг юм” нэвтрүүлгийнхнийг урьчихаж. Гайхаад учрыг нь асуутал”Сурах орчныг минь таатай болгож, мөрөөдлийг минь биелүүлсэн учраас ийм нэвтрүүлэгт оруулсан юм аа” гэцгээгээд их гоё бэлэг өгсөн. Царан дээр сэтгэлийн үгээ бичээд өгсөн. Миний авсан хамгийн том бэлэг энэ дээ.

Ц.БААСАНСҮРЭН

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Засгийн газар 13 яамтай байх төслийг хэлэлцэж эхэллээ

Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг өчигдөр Засгийн газрын бүтцийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Засгийн газрын бүрэлдэхүүний тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийг УИХ-ын даргад өргөн мэдүүлсэн. Хүлээлт үүсгээд байсан бүтцийн өөрчлөлтийн асуудлыгЕрөнхий сайд өргөн мэдүүлснээр Төрийн ордны улс төр идэвхижиж, хөл хөдөлгөөнтэй байлаа. Засгийн газарт ямар өөрчлөлт оруулах болсноо Н.Алтанхуяг сайд хэвлэлийнхэнд мэдээлж, УИХ-ын чуулган хэлэлцэж байсан асуудлаа орхин энэ л асуудалд намын бүлгүүд анхаарч хэлэлцэв.

Ерөнхий сайд хэвлэлийн хурлын үеэр хэлэхдээ “Шинэчлэлийн Засгийн газар хоёр жил ажиллалаа. Энэ хугацаанд Зам, тээврийн яам их эрч хүчтэй ажиллажээ. Монгол орны замын харилцаа, тэр дундаа орон нутгийн зам, энэ салбарын бодлогыг гаргасан байна. Барилга, хот байгуулалтын яам тусгайлан байгуулагдсанаараа барилгын асуудал, орон сууц, найман хувийн хүүтэй зээлийг иргэдэд хүргэж ард түмэнд бага хүүтэй зээл авах боломжийг олголоо. Үүний зэрэгцээ эрчим хүчний салбарт амжилттай ажиллаж сүүлийн 20 жилд байгаагүй ажлыг хийсэн. 200 мВт-ын хүчин чадалтай станцыг ашиглалтад орууллаа. Амгалангийн цахилгаан станц удахгүй ашиглалтад орно. Нэг шүүмжлэл байдаг. Тэр нь төсөв хоёр хуваагдсан тухай. Нэг нь Сангийн яам нөгөө нь Эдийн засгийн хөгжлийн яаман дээр гэж. Үүнийг анхаарч, арга хэмжээ авахаар бүтцийн өөрчлөлтөд тусгалаа” хэмээн өгүүлсэн.

Түүний нэмж өгүүлснээр зам тээврийн хийгээд барилга, хот байгуулалтын ажил хоёр жилд амжилттай ахиж бодлого сайн байсан учраас эдгээрийг нэгтгэхэд буруудахгүй гэж үзлээ гэсэн юм. Ийнхүү тус салбарыг нэгтгэн Дэд бүтцийн хөгжлийн яам болгохоор болжээ. Мөн Уул уурхайн яам, Эрчим хүчний яамыг нэгтгэж Геологи, уул уурхай, эрчим хүчний яам гэж байгуулахаар болсон байна. Гуравдугаарт Эдийн засгийн хөгжлийн яамыг Сангийн яам руу татаж Сангийн яам нэртэйгээр ажиллуулах саналтай байгаа аж. Ерөнхийдөө Эдийн засгийн яам бонд босгож, Монгол орны хөгжлийн бүтэн дүр зургийг гаргах ажлыг хийсэн учраас Сангийн яаманд татан төвлөрүүлэх нь зүйтэй гэж үзсэн гэдгийг Ерөнхий сайд өгүүлсэн. Ийн зургаан яамыг гурав болгохдоо Эдийн засгийн хөгжлийн яамнаас хөрөнгө оруулалт, концесс, зээл тусламжийн бодлогыг Сангийн яам руу шилжүүлэхээр төлөвлөжээ. Харин манай гадаад харилцаа улам эдийн засагжих шаардлагатай байгаа учраас эдийн засгийн хамтын ажиллагааны бодлогыг Гадаад харилцааны яам руу шилжүүлэхээр болсон гэдгийг ч хэлж байв. Ингэж Гадаад харилцааны яамны үүрэг, ач холбогдлыг нь өндөрсгөхдөө Шадар сайд бөгөөд Гадаад харилцааны сайд гэж байхаар болжээ.

Ерөнхий сайд ийн мэдэгдээд сэтгүүлчдийн асуултад хариулт өгөлгүй явж одсон. Харин ЗГХЭГ-ын дарга Ч.Сайханбилэгээс дараахь асуултад хариулт авсан юм.

–Шадар сайд Д.Тэрбишдагва Засгийн газарт ажиллахгүй гэсэн үг үү?

-Ерөнхий сайд хэлэлгүй өнгөрсөн байна. Тэргүүн шадар сайд гэж байх юм шүү.

–Бүтцийг тодорхой ярилаа. Харин бүрэлдэхүүн буюу яамдыг толгойлж ажиллах хүмүүсийг яаж тодруулж байгаа юм?

-Эхлээд бүтцээ батална. Тэгээд бүрэлдэхүүний тухай асуудлыг тусгайлан өргөн барина. Асуудал ингэж л шийдэгдэнэ.

Хэвлэлийн хурлын дараа АН, МАН, “Шударга ёс” эвслийн бүлгийн хурал ээлж дараалан зарлагдан хуралдаж эхэлсэн. АН-ын бүлэг хийгээд “Шударга ёс” эвслийн бүлэг Ерөнхий сайдын өргөн мэдүүлсэн Засгийн газрын бүтцийн өөрчлөлтийн талаар ямар байр суурьт хүрснээ мэдээлсэнгүй. Харин УИХ дахь МАН-ын бүлэг “Ерөнхий сайд ирж мэдээлэл өгөх байсан ч ирсэнгүй” гэж мэдэгдэв. МАН-ын бүлгийн хурлын дараа намын дарга М.Энхболд болон бүлгийн дарга С.Бямбацогт нар ийн ярилаа.

М.Энхболд: ОДООГИЙН ОРУУЛЖ ИРСЭН БҮТЦЭЭС ЦОМХОН ЧАДВАРЛАГ БҮТЦИЙГ УИХ БАТЛАХ БАЙХ ЁСТОЙ

–Танай бүлэг хуралдаад Засгийн газрын бүтцийн тал дээр ямар байр суурьт хүрэв?

-Ерөнхий сайдын өргөн барьсан Засгийн газрын бүтэцтэй танилцлаа. УИХ дахь намын бүлгүүд ч гэсэн энэ асуудал дээр хуралдаж байр сууриа нэгтгэсэн байх. Манай бүлгийн хувьд нэмж тодруулах зүйлс байсан тул 14 цагт хуралдсан бүлгийн хуралдаан дээрээ Ерөнхий сайдыг урьсан. Харамсалтай нь Ерөнхий сайд мааньирсэнгүй. Ажлынх нь боломж таарсангүй юу, ямартаа ч ирсэнгүй. Тиймээс бүлэг эцсийн шийдвэрээ гаргаж чадсангүй.

–МАН-ын бүлэг урьдчилсан байдлаар ярьсан байх. Бүлэг ямар байр суурьт одоогоор хүрээд байгаа вэ. 16 яамыг 13 болгож цөөлөхөөр Засгийн газраас оруулж ирлээ?

-Яамдын тоо тийм чухал биш. Хамгийн гол нь яамдын уялдаа байх ёстой. Ямар ямар салбарууд аль яаман дээр нэгдэх ёстой, эрхлэх асуудлынхаа хүрээнд ямар асуудлуудыг авч үзэх хэрэгтэй вэ гэдэг дээр бүлэг урьдчилсан байдлаар ярьж байна. Одоогийн оруулж ирсэн бүтцээс цомхон чадварлаг бүтцийг УИХ батлах ёстой гэж бодож байна.

С.Бямбацогт: БИДНИЙ ХҮСЭН ХҮЛЭЭЖ БАЙСАН ХЭМЖЭЭНД АСУУДАЛ ОРЖ ИРСЭНГҮЙ

–Танай бүлгийн зүгээс Н.Батбаяр сайдыг огцруулах асуудлыг өргөн барьсан. Бүлгийн хуралдаанаар ямар шийдэлд хүрэв?

-Засгийн газрын гишүүнийг огцруулах асуудлыг УИХ-аар хэлэлцэх байсан боловч Ерөнхий сайдын зүгээс нэн яаралтай горимоор Засгийн газрын бүтэц бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт оруулахаар Их хуралд өргөн барьсан. Үүнийг хэлэлцэнэ. Тиймээс Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Н.Батбаярыг огцруулах асуудлыг хойшлуулж Засгийн газрын бүтцийг эхэлж шийдэхээр болсон байгаа. Ерөнхий сайд ирээгүй учраас МАН-ын бүлэг эцсийн шийдвэрээ гаргаагүй байна. Гэхдээ Ерөнхий сайдын оруулж ирсэн бүтэц бүрэлдэхүүн учир дутагдалтай байна. Засгийн газрын бүтцэд өөрчлөлт оруулах нь зөв. Орон тоог цөөлж, төсөв зардлыг хэмнэх, давхардсан чиг үүргийг арилгах олон талын ач холбогдолтой гэж Ерөнхий сайд үзэж байгаа нь өмнө үнэхээр данхар бүтэцтэй байсан, чиг үүрэг нь давхардсан байсан гэдгийг хүлээн зөвшөөрч түүнийгээ засах гэж байгаа нэг алхам. Гэсэн ч бидний хүсэн хүлээж байсан хэмжээнд асуудал орж ирсэнгүй. ССАЖЯ-ыг БШУЯ-тай, Хөдөлмөрийн яамыг ХАХНХЯ-тай нэгтгэх ёстой. Хүнээ хайрлах, халамжлах бодлогыг хамтад нь цогцоор явуулах ёстой юм. Мөн хоёр Шадар сайд байх ёсгүй гэж үзэж байгаа. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч “Зөвшилцөхдөө давхар дээлтэй байж болохгүй шүү” гэдгийг хэлсэн байна лээ. Энэ асуудлыг өнгөрсөн хавар ярьж байсан бол одоо ч гэсэн ярьж байна. Одоо давхар дээлтэй сайд хэрэв гараад ирвэл бид дэмжихгүй. Цаашид яамдын сайд нэг зөвлөхтэй, яамдын газар хэлтэс орлогч, даргагүй байх, агентлагууд, аймгийн Засаг дарга нар нэг орлогчтой байх хэрэгтэй. 16 яамаа 13 болгож оруулж ирснээрээ асуудлыг шийдэхгүй. Эдгээрээс хэмнэгдсэн мөнгөөрөө ард түмнийхээ цалинг нэмэх боломж бий. Манай бүлэг ийм байр суурь дээр цаашид ажиллах болно. Гэхдээ эцсийн байдлаар гарсан дүгнэлт биш. Ерөнхий сайдаас холбогдох тоо баримтуудыг авна.

–МАН-ын бүлэг хэзээ дахин хуралдах вэ?

-МАН-ын бүлгийн нэгдсэн шийдвэр гарч байж байнгын хороогоор оруулах ёстой. Ерөнхий сайдтай би одоо уулзах гэж байна. Ерөнхий сайд бидэнтэй хэзээ мэдээлэл солилцох боломжтой байна гэдгийг тодруулаад дараа нь бүлэг дахин хуралдана.

МАН-ынхан ийм байр суурьтай байсан. Эл асуудлыг бүлгүүд хэлэлцээд үргэлжлүүлэн Төрийн байгуулалтын байнгын хороо, УИХ-ын чуулганыг хуралдуулан шийдэх байсан ч МАН-ын энэ байр сууриас үүдэн асуудлыг өнөөдөр үргэлжлүүлэн хэлэлцэхээр болсон юм.

Ямартаа ч МАН-ын бүлгийн дарга С.Бямбацогт Ерөнхий сайдтай уулзахад өнөөдрийн бүлгийн хуралдаанд оролцох боломжтой гэдгээ дуулгажээ.

Л.МӨНХТӨР

Э.ЭНХБОЛД

Categories
мэдээ цаг-үе

Улаанбаатар хотын цагдаагийн газрын даргад нэр дэвшигчдийн хэн нь хэн бэ

Цагдаагийн албаны тухай шинэчилсэн хуулийн дагуу хотын Цагдаагийн байгууллагын даргыг цагдаагийн төв байгууллагын даргатай зөвшилцөн хотын Захирагч томилохоор болсон билээ. Энэ дагуу Улаанбаатар хотын Цагдаагийн газрын даргын сонгон шалгаруулалтын бүртгэлийгявуулж эхэлсэн. Энэ бүртгэлд шаардлага хангасан дөрвөн хүнийг бүртгэсэнбайдаг. Тэгвэл нэр дэвшигчид уржигдар хууль, эрх зүй, ерөнхий мэдлэгийн шалгалт өгч дөрвөн нэр дэвшигчийн хоёр ньбуюуДамбийнямын Цэрэндорж, Чойжанцангийн Болдбаатар нар шалгалтдаа тэнцжээ. Улаанбаатар хотын цагдаагийн газрындаргад нэр дэвшигчдийн хэн нь хэн бэ гэдгийг хүргэе.

ДАМБИЙНЯМЫН ЦЭРЭНДОРЖИЙН

НАМТАР

Тэрбээр Улаанбаатар хотод 1959 оныдөрөвдүгээр сарын 14-нд төржээ. 55 настай. ЗХУ-ын Дотоод явдлын яамны Мөрдөн байцаагчийн дээд сургуулийг төгссөн, магистр зэрэгтэй юм байна. 1980 оноос ажлын гараагаа Архангай аймгийн Цагдан сэргийлэххэлтсийн Мөрдөн байцаах группын даргын албан тушаалаас эхэлжээ. Энэ албанд 1990 хүртэлажилласан байна. Дараа нь1991 оны хоёрдугаар сарын 1-нээс 1991 оны гуравдугаар сарын 31-ний өдөр хүртэл Октябрь дүүргийн Мөрдөн байцаах тасагт ахлах мөрдөн байцаагчаар ажиллажээ. 1991-1993 он хүртэл Найрамдал дүүрэг дэх Мөрдөн байцаах тасгийн дарга, 1993-1996 он хүртэл Өвөрхангай аймгийн цагдаагийн хэлтсийн дарга,1996-1998 он хүртэл Дорнод аймгийн цагдаагийн газрын дарга, 1998-1999 он хүртэл Сонгинохайрхан дүүргийн цагдаагийн хэлтсийн дарга, 1999-2000 он хүртэл Мөрдөн байцаах газарт чиглэлийн ахлах мөрдөн байцаагч, 2000-2001 он хүртэл, Цагдаагийн академийн Цагдаагийн тэнхимийн хэлтсийн эрхлэгч хийж явсан байна. 2001-2003 он хүртэл Ховд аймгийнцагдаагийн хэлтсийн дарга, 2003 оны есдүгээр сарын 1-нээс 2004 оны арваннэгдүгээр сарын 30 хүртэл Хан-Уул дүүргийн цагдаагийн хэлтсийн Биокомбинат дахь цагдаагийнтасгийн даргаар ажилласан байна.

“АЛЬ Д.ЦЭРЭНДОРЖ БИЛЭЭ”

Одоогоос арван жилийн өмнө Д.Цэрэндорж цагдаагийн байгууллагад ажиллахаа больжээ. Цагдаагийн байгууллагынхны ярьж байгаагаар бол энэ хүнийг мэдэх хүн ховор аж. Зарим нэг нь Д.Цэрэндорж тэтгэвэртээ гарах дөхсөн хүн. Өвчний улмаас ажлаасаа чөлөөлөгдөж байсангэж байв. Харин энэ хүний нэр Улаанбаатар хотын цагдаагийн газрын даргад нэр нь дэвшиж буйг сонсоод “Ямар Цэрэндорж” гэсэн асуултыг тавих хүн олонбайна. “Хэв журмын хэлтэст Цэрэндорж гэж хүн байсан. Гэхдээ өөр овогтой л доо … Аль Цэрэндорж билээ. Уг нь тэр үед цөөхөн ийм нэртэй хүн байсан” гэх мэтээр тааварлан ярьж байв. Цагдаагийн байгууллагыг толгойлж байсан хүмүүсээс асуухад “Энэ хүний талаар мэдэхгүй болохоор сайн, муу гэж хэлж чадахгүй байна. Намайг дарга байхад уг нь байсан л юм байна. Гэхдээ нэг их нүдэнд өртөөд байдаггүй байсан болов уу” гэсэн хариулт өглөө. Д.Цэрэндорж гэдэг хүнийзураг ч ховор байдаг бололтой. Өвөрхангай аймгийн нэгэн сэтгүүлээс түүний зургийг авлаа. Уг ньнэр дэвшигчийнзургийгНийслэлийн Засаг даргын Тамгын газрын ажлын хэсгийнхнээс олж өгөхийг хүсэхэд “Ямар нэгэнгадны нөлөө сонгон шалгаруулалтын ажилд саад тотгор болно гэдэг үүднээс бид зургийг ньнийтлэхгүй байгаа. Мөрийн хөтөлбөрийг нь олон нийтэдтанилцуулахдаа “А”,”В” гэсэн хувилбараарнийтэлж байгаа гэв.

ТҮҮНИЙ ААВ УЛСЫН ЕРӨНХИЙ ПРОКУРОРЫН ОРЛОГЧ ПРОКУРОР БАЙЖЭЭ

ЧойжанцангийнБолдбаатарцагдаагийн байгууллагад ажиллаж буй болохоортүүний талаарх мэдээллийг олоход ядах юм байсангүй.Болдбаатар гэдэг хүнийг ярихаар Ж.Чойжанцан гэдэг хүний нэр тод яригдах аж.Болдбаатарын аавТөв аймгийн прокурорт ажиллаж байжээ. Дараа нь Улсын ерөнхий прокурорынорлогч прокуророор ажиллаж байгаад Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын дарга, тэтгэвэрт гарахаасаа өмнө Үндсэн хуулийн цэцэд ажиллаж байсан гэнэ. “Яагаав тэр Чойжанцан гэдэг хүн чинь одоогийн Үндсэн хуулийн цэцийн шинэ байрыг барихад багагүй гар бие оролцсон хүн” гэж онцлох аж. “Хуулийн байгууллагад олон жил ажилласан тулхтай хүн. Болдбаатараавынхаа нэр сүрээр яваагүй. Анхнаасаа л цагдаагийн байгууллагад бэлтгэгдсэн боловсон хүчин, их нуруутай залуу” гэж магтацгаах аж. Ч.Болдбаатарынэхнэр цагдаагийн байгууллагад хүүхдийн байцаагчаар ажилладаг юм байна.

НЭР ДЭВШИГЧ Ч.БОЛДБААТАРЫН НАМТАР

Ч.Болдбаатар ньТөв аймгийн Зуун мод суманд 1972 оны хоёрдугаар сарын 21-нд төрсөн.42 настай юм байна. Цагдаагийн дээд сургуулийг 1993 онд дүүргэжээ. Баянгол дүүргийнцагдаагийнхэлтэст 1993 оноос 1996 он хүртэлмөрдөн байцаагчааражиллажээ. 1996-2000 онд хүртэл Эрүүгийн цагдаагийн газарт эрүүгийн төлөөлөгч, 2000-2001 хүртэлахлах төлөөлөгчөөр ажилласан байна. 2001-2002 хүртэл Дундговь аймгийн цагдаагийн хэлтэст эрүүгийн ажил эрхэлсэн дэд дарга, 2002-2003 оны хооронд тус хэлтсийн Эрүүгийн тасгийн дарга, 2003-2006 онд Эрүүгийн цагдаагийн газрын тасгийн даргын алба хашиж байгаад 2006-2010 он хүртэл Дундговь аймгийн цагдаагийн хэлтсийн даргын албан тушаалд томилогджээ. 2010-2012 он хүртэлСонгинохайрхан дүүргийн цагдаагийн хэлтсийндаргын албыг хашиж байсан аж. Дараа нь буюу хоёр жилийн дотор Эрүүгийн цагдаагийн газрын дэд, нэгдүгээр хэлтсийн дарга, Нийслэлийн цагдаагийн газрын дэд, хэв журмын хэлтсийн дарга, Нийслэлийн цагдаагийн газрын дэд бөгөөд Хэв журам хамгаалах газрын дарга гэх мэт албан тушаалд очиж байжээ. 2014 оны хоёрдугаар сарын 7-ны өдрөөс өнөөг хүртэл Нийслэлийн цагдаагийн дэд бөгөөд захиргааны удирдлагын газрын дарга, Нийслэлийн цагдаагийн газрындаргын албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэгчээр ажиллаж байгаа аж.

Товчхондоо бол энэхоёр хүнийнамтар ийм байна. Нэг нь сураг алдарсан, нөгөө нь цагдаагийн байгууллагад одоо ч ажиллаж буй болохоор энэ хоёр хүнийтухай мэдээллийн олдоц ялгаатай байлаа.

ТЭД ТЕЛЕВИЗЭЭР ХАЛЗ МЭТГЭЛЦЭНЭ

Дээрх нэр дэвшигчдийгонцлон хүргэж байгаа нь Улаанбаатар хотын Цагдаагийн газрын даргыг анх удаа иргэдийн оролцоотой сонгох болж байгаа иргэний зөвлөлийн хяналттайгаар сонгон шалгаруулах болсон учир хэн нь хэн бэ гэдгийг хүргэж буй юм. Дашрамд дурдахаддээрх нэр дэвшигчид Эрүүл аюулгүй Улаанбаатарын төлөө хэрхэн ажиллах талаар өөрсдийн мөрийн хөтөлбөрийг боловсруулжээ. Мөрийн хөтөлбөрийн хураангуйгзаримөдөр тутмын хэвлэл болон цахим сайтуудад тавьжээ. Дэлгэрэнгүй хөтөлбөрийг нийслэлийн ЗДТГ-ын www.ulaanbaatar.mn цахим хуудсанд байршуулсан байна. Тухайн албан тушаалын сонгон шалгаруулалтад иргэдийн санал, үнэлгээ чухал үүрэг гүйцэтгэх учирсанал асуулгад идэвхтэй оролцож, нэр дэвшигчийн мөрийн хөтөлбөртэй танилцаж, саналаа өгах нь улаанбаатарчуудын хувьд нээлттэй юм байна. Иргэдийн саналыгэнэ сарын08-ны өдрийг дуустал www.ulaanbaatar.mn сайтаар авах аж. Иргэд саналаа өгөхдөө тус сайтын баруун хэсэгт байрлах санал авах баннертай танилцах учиртай юм байна.Санал авах ажиллагааг шударга байлгах зорилгоор мөрийн хөтөлбөрийг танилцуулахдаа нэр дэвшигчдийн нэрийг нууцалж, А, Б гэсэн тэмдэгтээр тэмдэглэжээ. Харин сонгон шалгаруулалтад нэг үнэлгээ болох нэр дэвшигчдийн шууд халз ярилцлага, мэтгэлцээн аравдугаар сарын 05-ны өдөрбуюу ням гаригт UBS телевизээр 21 цагт болох юм байна.

Г.ЯЛГУУН

Categories
мэдээ цаг-үе

Г.Аюурзана: Залуу байснаа, бүтэлгүй, ядуу, тэнэг алхмуудаа хүн хэзээ ч мартдаггүй юм шиг

–Сайхан намаржаад байна уу. Өнгөрөгч зун уран бүтээлийн хайгуул-аялал их хийв үү?

-Өө, сайхан намаржиж байна. Уг нь чи бид хоёр ном гарсны дараа л ярилцаж заншсан сан. Яагаад юм гараагүй байхад хоргоогоод байна даа. (инээв)

-“Цагаан хар улаан” романаа гаргаснаас хойш нэг л нам гүм болчих шиг. Хэвлүүлэхгүй л болохоос биш туурвиад л байна уу?

-Сүүлийн үед би өвөл сууж юм бичдэг болоод байгаа. “Цагаан хар улаан”-аас хойш эхэлсэн зүйл алга. Мэдээж, яаж зүгээр байх вэ. Санаа сэдэл хайж ойр зуур явсаан, явсан.

–Таныг уншигчидтайгаа саявтар нэг уулзсан тухай цахим ертөнцөөр шуугиад байсан?

-Дорнодын буриад залуусын “Амин тоонто” гэдэг байгууллагаас “Бөөгийн домог” роман дээр голлож яриа өрнүүлсэн нэг уулзалт зохиосон юм.

–Солонгосын найруулагч Чой Чангүн “Цасны роман”-аар чинь хүүхэлдэйн шоу хийснийг харлаа. Таны бүтээлүүдээр дэлгэцийн болон тайзны бүтээл хийе гэсэн санал гадаад, дотоодоос их ирнэ биз?

-Өө, тэгж нэг их сонирхоод байсан юм байхгүй дээ. “Бөөгийн домог”-оор кино хийе гэсэн хоёр санал ирсэн. Нэг нь буриадууд, орос орчуулгаа өгчих гэсэн. Орос хувилбарынх нь эрх орчуулагчид нь байгаа болохоор энэ учраа хэлээд л орхисон. Харин талийгаач Жанчивдорж гуайн хүү кино болгоё гэж хүсэхээр нь зөвшөөрсөн байгаа. Дэлгэцийн хувилбар болгосон зохиолыг нь ойрын үед нэг уншиж үзэх байх.

–Та саяхан фейсбүүк хуудсан дээрээ Москвагийн оюутны байраа харсан чинь уйлмаар байна гэсэн байсан. Ер нь сайхан дурсамжууд тэнд их үлджээ дээ?

-Өө, тэгэлгүй яахав. Би чинь юугаа ч мэдэхгүй нусгай жаал тэнд очоод залуу насныхаа зургаан жилийг үрсэн юм чинь. Ер нь хүүхэд мөрөөдлөөрөө, насанд хүрсэн хүн дурсамжаараа амьдардаг ч байж магадгүй. Тэр тусмаа залуу байснаа, бүтэлгүй, ядуу, тэнэг алхмуудаа хүн хэзээ ч мартдаггүй юм шиг.

–Яруу найргийн “Бясалгал” түүврээ гаргасныхаа дараахан “Яруу найраг баяртай” гэх маягийн яриа өгч билээ. Шүлгээ аль хэр бичиж байна. Уншигчид бол энэ мэдэгдэлд чинь сэтгэл их гонсгор явдаг юм байна лээ?

-Би шүлэг бичихээ үнэхээр больсон. “Бясалгал”-аас хойш нэг ч шүлэг бичээгүй.

–Өө ямар харамсалтай юм бэ. Бишрэн шүтэгчид чинь “Аюур баруун гарын булчин дээрээ өлзий хээ шивүүлсэн юм билээ. Эхнэрийнх нь нэрийн бэлгэдэл” гэлцэх юм. Та тийм шивээс хийлгэсэн юм уу?

-За, бишрэн шүтэгч ч гэх шиг, бас ахыгаа хөөргөх нь үү. Шивээсний хувьд бол удаж байгаа зүйл шүү дээ.

–Тэжээдэг монгол банхрууд чинь олон болж байна уу?

-Уг нь өдийд сүрэг нохойтой байх байлаа. Даанч өнгөрсөн намар нэг монгол, нэг түвд эр эм хоёр банхраа хулгайд алдсан. Манай нутагт нэг өвгөн “Одоо чинь хүнтэй ч хүн байж болохгүй, малтай ч хүн байж болохгүй цаг” гэж хэлж байсан юм гэнэ лээ. Яг л түүн шиг аятайхан нохойг ч тааваар нь байлгадаггүй бас сонин цаг үед бид амьдарч байна шүү. Миний нохдын энэ хаврын гөлөгнүүдээс хамгийн сайн гарсныг нь багын найз минь аваад явсан юм. Гэтэл бас л хулгайд алдчихаж. Нохойд хүн дасаад бүр үр хүүхэд шигээ хайртай болчихдог юм. Тийм амьтныг нь хулгайлчихна гэхээр, ёстой, ярихаас ч дургүй хүрч байна.

–Өлзийтөгс найрагч сүүлийн үед ямар уран бүтээл туурвиж байна даа?

-Өлзий үргэлж онгодтой байдаг хүн. Манай гэрт одоо Өлзий л шүлэг бичиж байна даа (инээв)

–Танай Баянхонгороос төрсөн төрийн шагналт П.Пүрэвсүрэн гэж ланжгар зохиолч өнгөрөгч хавар бурхан зүг одлоо. Та түүнтэй хэр ойр байсан бол?

-Миний нутгаас уул шиг сайхан хоёр найрагч төрж өвгөн болтлоо харагдсанд нь би маш их баярлаж явдаг. Тэнгэр үзэж Тангадын Галсан ах маань урт удаан наслаасай билээ. Пүүжээ ах бол анх намайг Горькийн сургуульд явах боллоо гэдэг баярт мэдээг Баянхонгорт очин дуулгаж байсан ерөөлтэй ах минь. Намайг нэгдүгээр курс төгсөхөд Пүүжээ ах төрийн шагнал авсан. Би Москвагийн Елисеевский гастрономоос морин шилтэй “Havana Club” зориуд аваад, өлзий утастай тэмдэгтэй нь тулган ууж баясч байлаа. Бага залуугаас ойр дотно явсан цөөхөн зохиолчдын минь нэг л дээ. Хөөрхий, байсхийгээд л паргиатсан хоолойгоор утасддаг тэр ах минь ноднинхон “Ай, би Аргалантаа мөн ч их санадаг шүү. Бодохоор л нулимс гардаг юм. Нутаг гэж их л өөр зүйл дээ” гэж хэлж байсан сан. Алтан саванд нь баруун зүгт малтай айлд төрнө гэж гарсан гэнэ лээ. Муу ах минь нутагтаа очоо байлгүй дээ, бодоход.

-“Шүгдэн” романаа Ажаа гэгээнд зориулж бичсэн гэсэн. Тэр буянтантай та тийм их ойр хүн үү?

-Би жинхэнэ ламыг анх удаа ойроос харсан минь л тэр хүн. Жинхэнэ гэдгийг би өргөн, дээд утгаар нь хэлж байгааг ойлгосон биз. 2006 онд Блүүминтон дахь өргөөнд нь анх нүүр учирч, үг яриаг нь чагнаж байлаа. Гайхамшигт хувь заяатай, гайхалтай амьдралыг туулж яваа гэгээнтэн дээ. Ажаа гэгээнтэн кирилл монгол үсгээр уншдаггүй учраас миний романыг уншаагүй байх. Далай ламд ойр шадар хүний хувьд өөрт нь ийм сахиусны нэртэй ном зориулахад жаахан хэцүү туссан байж магадгүй. Гэхдээ юм бүхэнд мөн чанар нь л гол шүү дээ. “Шүгдэн” гэсэн нэр нь илүү бэлгэдлийн утгатай гэдгийг л би гэгээнтэнд цухас тайлбарласан. Миний энэ роман бол колоничлол болоод Бурханы шашны утга учрын л тухай болохоос, гадуур хүмүүсийн яриад байгаа шүтлэг хоорондын зөрчилд огт хамаагүй бүтээл. Уншаагүй мөртлөө элдвийг ярьж яваа хүмүүст би “Уншаад үз” л гэж хэлдэг. Уншаад ойлгохгүй хүмүүстэй бол юугаа ярих вэ.

–Таны хамгийн дотнын анд нөхөд ямар хүмүүс байна?

-Аагий, Чибо, Сансар, Идэр гээд Москвагийн найзууд, Бобоо, Онгой, Дэлгэр, Жаамаа, Дэмбээ гээд ангийн андууд, Зоригоо, Оок, Бодио, Баганаа, Болдоо гээд манай сумынхан, Зандаа, Жаак, Баяраа, Мөөгий, Болд ах, Бямбаа ах, Ариунаа эгч гээд санаа нийлдэг нөхөд, Зико, Дэрэм, Со гээд хуурай ах нар. Үгүй, нэрлээд барахгүй юм байна аа. Нөгөө юу гэдэг билээ. Олон найзтай хүнд ганц ч найз байдаггүй гэдэг шиг л олон найзтай юм байна шүү дээ, би. (инээв)

–Та энэ жилийн наадмын түрүү бөх тодроход жигтэйхэн их баярласан сэтгэгдэл бичиж байсан даа…

-Наадам сайхан болсон шүү. 2002 онд эхнэр бид хоёр Батсуурь хэмээх жаахан хүүгээр газарчлуулан, одоогийнхоо зуслангийн газрыг анх үзэж байсан юм. Яриа хөөрөөтэй, хэвлүүхэн цовоо мөнөөх жаал “Энэ хашааг зарчих юм бол аав надад унадаг дугуй авч өгнө гэсэн” хэмээн, их л идэвхтэй нааш цааш гүйж, газрынхаа харууцыг магтан, “Тэнд их гоё булаг бий” гэхчлэн зааж байсан сан. Намсрайжав начнаас (харцага цол тэр үед байгаагүй) мөнөөх хашааг худалдан авч төвхнөснөөс хойш олон ч жил улирч. Домогт аваргын нэртэй, зургаа долдугаар ангийн мөнөөх жаал маань өнөө жил төрийн наадамд түрүүлчихдэг юм. Цаг хугацаа гэж ийм л гайхамшигт ид шидтэн юм даа.

–Зохиолчдын хороогоор ч нэг их очдоггүй гэж сонссон. Уран бүтээлийн халуун яриа өрнүүлдэг зохиолч, яруу найрагч найз нөхөд байгаа байлгүй дээ. Сүүлийн үед гэхэд хэнтэй уулзаж ярилцав?

-Ёстой хэнтэй ч уулзаагүй. Архи уухаа больсноос хойш хүмүүстэй уран зохиол ярихаа больсон. (инээв)

–Та Монголын топ таван яруу найрагч, зохиолчийг нэрлэж зарим амбийцтануудыг цус харвуулах шахсан. Тэр хэдээсээ “урваагүй” биз дээ?

-Хүний үзэл бодол гэдэг юм ойлгож танихын хэрээр байнга л өөрчлөгдөж байдаг зүйл. Гэхдээ би нэлээд юм уншиж харьцуулсны үндсэн дээр гаргасан нэрс болохоор эргэлзэж буцаад байх юм үгүй л дээ.

–Та бол олон сайхан антологиудыг хэвлүүлж уншигчдадаа өргөн барьсан. Цэвэр зохиолчийн аж төрлөөр амьдарч байгаа хүнд номоо хэвлүүлэхэд хэцүү байдаг уу, эсвэл таны бүтээлүүдийг олноо хүргэгч сайхан сэтгэлтнүүдийн ач буян их байх уу?

-Барууны зохиолчидтой харьцуулахад бид ч өөрийн дураар номоо гаргаад, өөрийгөө хамгийн мундаг нь гэж хээвнэг зарлаад болоод л байна. Ном барлах мөнгө нь байх юм бол шүү дээ. Яахав, олон жил номын мөрөө тууштай хөөснийх миний нэртэй ном гарвал авчихдаг тодорхой уншигчдын хүрээ бий болж л дээ. Гэхдээ ном хэвлүүлэх, түгээх, борлуулах гэдэг зохиолч хүнд бол ахадсан ажил. Паблишин хийгээд бүх илүү дутуу ажлыг хариуцчихаар, тэгэхдээ тэр ажлынхаа төлөө зохиогчийг монжчихгүй байх чадамжтай хэвлэлийн газар бий болоход манайд арай л эрт байх шиг байна. Яахав, тэгээд бусдынхаа жишгээр л явж байна даа. Зарим номын минь хэвлэлийн зардалд гар сунгаж нэмэр хандив болсон найз нөхөд олон бий шүү. Тэдний туслалцаагүйгээр амжихгүй байсаан.

Л.БАТЦЭНГЭЛ

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

“Хүчит шонхор” захад махны үнэ 1000-2000 төгрөгөөр буурчээ

Жил бүрийн намар махны үнэ хэсэг хугацаанд буурдаг. Биднийг “Хүчит шонхор” захад очиход худалдан авагчид тийм ч их байсангүй. Харин махны нөөц их байгаа нь харагдаж байв. Эхний лангуун дээр очиход хонины ястай махны үнэ нэг кг нь 5000 төгрөгийн үнэтэй зарагдаж байлаа. Хонины ястай мах дунджаар 5000-5100 төгрөгийн үнэтэй байсан бол үхрийн ястай мах 4500-5000 төгрөгөөр зарж байсан юм.Жирийн үеийнхээс даруй 1000-2000 төгрөгөөр хямдраад байгаань энэ. Хонины гулууз мах худалдаж авч байсан Баянзүрх дүүргийн V хорооны иргэн А.Бат-Ялалт “Ашгүй мах хямдарчихсан байна. Энэ үеийг л хүлээж байгаад махаа бөөнөөр нь авчихъя гэж бодож байсан” хэмээн ярилаа. Түүний худалдаж авсан нэг гулууз мах 110 мянган төгрөг болсон юм.

“Хүчит шонхор” захад мах зарж байсан Г.Бат-Эрдэнээс махны үнэ буурсан шалтгаан, хүмүүсийн худалдан авалт хэр байгааг асуухад “Бид хонины махаа малчдаас 4500-4800 төгрөгийн хооронд авч байгаа. Ердөө 200-300 төгрөгийн л ашиг харж байна. Яг одоогоор оюутнууд цуглаад, найр хурим эхлээд малчдад мөнгө хэрэг болсон байх. Нийлүүлэлт их байна. Худалдан авагчдын хувьд өчигдөр, өнөөдөр худалдан авалт сайн байна. Гэхдээ ер нь цалин тэтгэвэр буухад л худалдан авалт илүү байдаг” гэж ярьсан юм.

Хүчит шонхор захад дайвар бүтээгдэхүүн ямар үнээр зарагдаж байгааг сонирх­лоо. Элэг нэг ширхэг нь 500 төгрөг, үхрийн зүрх 3500, адууны зүрх 4500 төгрө­гөөр худалдаалагдаж байв. Хүмүүсийн хамгийн их худалдаж авдаг цус олгойтой гэдэс 10000, цувдай 3000 төгрөг байсан бол адууны умс, хитай 4000-4500 төгрөг, үхрийн гүзээ нэг кг нь 3000 төгрөгөөр зарагдаж байлаа. Мөн хонины хуйхалсан тол­гойг 2500, гургалдайг 3000, хонины бөөрийг 1000 төгрөгөөр тус тус худалдаалж байсан юм.

Жижиглэнгийн махны худалдаан дээр хонины ястай мах 5800 төгрөг, хонины цул мах 6100 төгрөг, тэмээний цул 5800 төгрөг байсан бол үхрийн цул мах 7500-8000, үхрийн ястай мах 7000 төгрөг байлаа. Мөн үхрийн гуяны мах 8500 төгрөг, тэмээний бөх 2000 төгрөг, адууны цул 5500-5800, адуу ястай мах 4800 төгрөгөөр худалдаалагдаж байсан юм.

Жижиглэнгийн махнаас үхрийн цул мах авч байсан Баянгол дүүргийн ХI хороо­ны иргэн Д.Хорол “Мах хямдар­сан байна гэж хөрш айлын хөгшнөөс дуулаад бүр зориод ирлээ. Бага ч гэсэн хямдарсан байгааг нь хараад баярлаж байна. Би эндээс хоёр, гурван кг мах аваад үлдсэн мөнгөөрөө хоолонд жийрэгтэй гэж гэдэс, зүрх, бөөр авах санаатай” гээд гурван кг мах аваад дайвар бүтээгдэхүүний хэсэг рүү явлаа. Мах үнэд орсноос хойш хоолондоо дайвар бүтээгдэхүүн ихээр хэрэглэдэг болсон гэнэ. Жижиглэнгийн мах зардаг заалны булангийн өрөөнд наймаачид махаа өвчдөг байна. Тэндээс хоёр эмэгтэй шуудай яс авч байгаа харагдав. Ямар яс авч байгааг нь асуухад “Энд өвчүүний яс нэг ширхэг нь 300 төгрөгийн үнэтэй. Өвчүүний яс хоолонд шөл гаргаад их зүгээр байдаг юм” гээд өөр зүйл дуугаралгүй 50 кг шуудайтай ясаа дамжилсаар гарч одлоо.

Хүчит шонхор захад гахайн мах 10500 төгрөг, сангёмсалийн буюу гаазан дээр шарж иддэг мах нэг кг нь 11000 төгрөг байлаа. Мөн гахайн өөх 10000 төгрөг, гахайн давсалсан өөх 8000 төгрөгөөр худалдаалж байв. Худалдагч Э.Цолмон “Гахайн махыг ер нь хүмүүс их хэрэглэдэг болчихсон шүү. Энгийн өдөр үхэр, хонины махны эрэлтийг яаж гүйцэх вэ. Гэхдээ баяр ёслолын үе болон амралтын өдрүүдээр эрэлт их байдаг” хэмээж байв. Мөн тахианы мөч 7000 төгрөг, тахианы цээж хоёр кг нь 16000 төгрөг, гуя 6000-6500 төгрөгөөр тус тус зарагдаж байлаа. Тахианы махны эрэлт сайн ч бас л баяр ёслолын өдөр их зарагддаг гэнэ. Мөн бар, ресторан, хоолны газрууд эндээс ихээр худалдан авалт хийдэг байна.

С.АРИУНЖАРГАЛ

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Хүний баялаг, газрын баялаг хосолсон миний Монгол үсрэнгүй хөгжинө

Ямар ч үеийнхэн ямагт хойч үеийнхэндээ сэтгэл дундуур байдаг гэсэн яриа бий. Үнэндээ ч ахмадууд “Бид­ний үед ийм байгаагүй. Энэ залуучууд чинь” гэж ирээд өөлөх дуртай болчихсон бай­даг. Гэхдээ тийм биш юм аа. Шинэ үе, шинэ цаг үргэлжид өмнөхөөсөө илүү байх юм. Ялангуяа өнөөдрийн манай залуучууд бүр чиг гойд байна. Сэргэлэн цовоо, авхаалжтай овсгоотой байгаа нь олон зүйлээс харагдаж байна. Манай шинэ үеийнхний олон улсын тавцанд гаргаж байгаа амжилтуудыг харахад л энэ бүхэн батлагдана. Амжилт гаргаж байгаа хэд нь хэцүү бэрхийг давж сөрж гарч ирсэн хүүхдүүд байх нь олонтаа. Бээжингийн олимпод алт, мөнгөн медалийг хуурайлаад ирсэн Н.Түвшинбаяр, Э.Бадар-Ууган П.Сэрдамба нар гэхэд л боломжтой айлын хүүхдүүд байгаагүй. Хөдөө мал дээр байх ээж, аавдаа үнсүүлээд хот газар хоолтой хоолгүй бэлтгэл хийж, бэлтгэлийн хувцаснаас өөр хогшилгүйгээр айлын өрөө хөлсөлж явсаар Н.Түвшинбаяр олимпийн аварга болж байсан. Э.Бадар-Ууган ч тэр. Шархадны бацаан тэрбээр ус зөөж, тэрэг түрж, гүйж харайж явахдаа аварга болон бэлтгэгдэж байж. П.Сэрдамба ижийгээ үгүйлэн, аавтайгаа өссөн өрөвдөм түүхтэй гэдгийг нь бид сүүлд л мэдсэн. Хэцүү бэрх амьдралаас тэд илүү их хөдөлмөрлөж, илүү хөлс дуслуулан байж бас бусдаас илүү амжилтад хүрсэн. Сая­хан болж өнгөрсөн жүдогийн ДАШТ, чөлөөтийн ДАШТ, Инчёны Азийн наадамд амжилт үзүүлж байгаа залуу­сыг харахад ч тэгж анзаа­рагдаж байна. Эгэл жирийн амьдрал дундаас өөрийнхөө л хүчинд найдаж урагшлахгүй бол өөр гарц байхгүй гэдгийг ухаарсан хүмүүс амжилтад хүрдэг. Эцэг эх нь тэнэгдүү, арчаа муутай айлын айхтар хүүхдүүд байдаг даа. Ар гэрээ авч явдаг, өнөөх ядарсан муу хэдийгээ тэжээдэг. Өнөөдөр Монголын нэрийг тийм айхтар хүүхдүүд л дуурсгаж байна. Өнөөдөр Монголын сагсан бөмбөгийн холбоо нь ямар байна даа. Хоорондоо хоёр хуваагдчихсан, хэрүүл тэмцлээс өөр зүйлгүй. Гэтэл тамирчид нь ганц гадагшаа явахдаа ямар их шуугиан тарив. Гадны хэвлэлүүдэд шилдгүүдийн жагсаалтад бараа нь ч байхгүй Монголын баг гайхмаар амжилт үзүүллээ гээд л бичээд байгаа. Тэд­ний санаанд монгол сагсан бөмбөгчид амьдралаа авч явах гээд давхар ажил хийдэг, түүнийхээ зав зайгаар бэлтгэл хийдэг гэдэг нь огт бууж өгөхгүй байгаа юм. Дээрээс нь гадаадад явах замын зардлаа өөрсдөө олдог гэхээр бүр үлгэрийн далай мэт санагдаж байгааг бичсэн байна лээ. Үлгэрийн балай болсон энэ бэрхшээл дундаас тэд яах аргагүй тодорч чадсан. Азийн шилдэг гурван сагсан бөмбөгчийн нэгээр тодорсон, энэ тэмцээний супер од нь байсан Тунгалагийн Санчир гэхэд телевизийн цаг наргүй их хөдөлмөрт насаараа зүтгэж яваа Тунгалаг хэмээх бүсгүйн хүү юм билээ. Тэрбээр холбоо нь хоёр хуваагдчихаад амаргүй байдаг байх даа гэсэн асуултад “Холбоо хоёр хуваагдсан ч аль аль нь сагсан бөмбөгийн спортыг Монголд хөгжүүлэхийн төлөө хойно бид ялгалгүй зүтгэнэ” гэсэн утгатай хариулт өгсөн байсан. Уг нь удирдлага нь хувийн амбицаар хуваагдчихгүй, нэг толгойтой, нэг бодлоготой байвал хамаагүй амар байж таарна даа. Гэвч хөөрхий, сагсан бөмбөгчид нь удирдлагынхаа увайгүйг ингэж л зөөллөж зөвтгөж бас амжилт гаргасаар яваа нь гайхалтай юм даа. Ийм залуустай болж байгаа бид бахархахгүй байхын аргагүй. Японд дуулиан тариад байгаа Ичиножо гэхэд л малчны хотод төрсөн хүүхэд. Түүний тухай нэвтрүүлгийг Монголын хөдөө талаас бэлтгэж гаргасан сэтгүүлч Японд ихээхэн алдаршиж байгаа дуулдана.

Бас манайд Сэлбэ голын эрэг хөвөөг хог новшинд дарагд­саныг хараад сэтгэл нь төвдөлгүй балчир биеийнхээ хэрээр хог цэвэрлэдэг С.Буян­хишиг хүү байна. Зав л гарвал хогийн уутаа аваад гардаг гэсэн. Ийм ирээдүйгээрээ бахархахаас яах билээ.

Одоо залуус өглөөд эртлэн босоод гүйж байна, дугуйн зам хөл тавихын зайгүй. Энд тэндэхийн фитнес клубүүдэд эрүүл зөв амьдрах сэтгэлтэй залуус зөндөө. Нийслэлийнхээ төв талбайг санаачилгаараа савандаад угааж байна. Өмнө нь хэзээ л ийм байлаа даа. Албан хүчээр, үзэл суртлын зэвсгээр тархиа угаалгуулсны хүчинд субботникт гардаг байсан байх. Юун гүйлт, эрүүл зөв амьдрах. Шилжилтийн үед зовж яваа нэрээр шил­­­ний бөглөө л сайн мултал­даг байсан. Одоо залуус твит­терээр үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлж, болохгүй бүтэхгүйг шүүмжлэн ёс суртахууны цагдаа хийж байна. Шүгэл үлээх эрхийг нийгмийнхээ сайн сайхны төлөө хүлээж байгаа гэдгээ мэддэг болжээ. Ер нь ийм хэмжээний газрын доорх баялагтай, ийм сийрэг толгойтой газрын дээрх баялагтай улс дэлхийд магад байхгүй биз ээ. Хүний хийгээд байгалийн баялаг хосолсон Монгол Улс маань үсрэнгүй хөгжих нь тодорхой юм. Угаасаа бэлэн болчихжээ. Харин энэхүү үсрэнгүй хөг­жилд саад болох ганц зүйл байгаа нь хоосон ярьдаг улс­төрчид л байна. Хоёр гол намын улстөрчид л улс орны хөгжилд гацаа болохоор харагдаж байна. Тэд дэндүү хоцрогджээ. Аль ерээд онд ярьж байсан Засгийн газар огцруулах сэдвээ өнөө ч яриас­тай хэвээр. Тэнэг улстөрчид яриад л байдаг, яриад л байдаг. Ярьж байснаа яриад, хийж байснаа л хийгээд. Гэтэл чалчиж суухад нь төрж байсан залуус өнөөдөр шижигнэсэн шинэ хүч болоод босоод ирлээ. Тэд Монголын хөгжлийг урагш татахаар давалгаалж айсуй.

Categories
мэдээ улс-төр

Ж.Мөнхбат: Ерөнхий сайд алдаагаа хүлээн зөвшөөрсөн

МАН-ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ж.Мөнхбат бүтцийн асуудлаар байр сууриа илэрхийлэв. Тэрээр “Ерөнхий сайд бүтцийн асуудлыг оруулж ирж байна гэдэг бол хоёр жилийн өмнө байгуулагдсан шинэчлэлийн Засгийн газрын бүтэц, бүрэлдэхүүн буруу байсан, давхардсан бүтэцтэй, төсвийн зардал үрэлгэн явж ирснийг хүлээн зөвшөөрч байна гэсэн үг. Бүтцийг өөрчлөхдөө Засгийн газрыг бүрдүүлж байгаа улс төрийн намууд болон АН нь дотоод дахь фракцууддаа бялуу хүртээх, тэдний амыг таглах байдлаар хандаж болохгүй” гэлээ. Мөн МАН хариуцлага алдсан, муу ажилласан, салбараа унагасан сайд нарыг дахин сайдаар томилохгүй гэсэн байр суурь баримтална гэдгээ илэрхийлсэн юм.

Засгийн газар хоёр Шадар сайдтай байх санал оруулж ирсэн. Гэхдээ Гадаад харилцааны сайдад заавал Шадар сайд гэсэн хачир зүүх хэрэггүй, энэ албан тушаалыг дагаад ажлын алба, зөвлөхүүд бий болох учраас төсвийн мөнгийг үрэлгэн зарцуулах ёсгүй гэж үзэж буйгаа тэрээр илэрхийлэв.

Сүүлийн үед хэвлэлээр МАНАН байгуулагдах нь, МАН засагт хамтрах нь гэсэн мэдээлэл цацагдсан. Энэ талаар намуудын хооронд яригдсан зүйл байхгүй болохыг МАН-ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ж.Мөнхбат мэдэгдлээ.

Мөн УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дэд дарга Д.Оюунхорол Засгийн газрын бүрэлдэхүүний асуудал яригдах үед сайд нарын томилгоо эзнээ олсон байх ёстойг ч энэ үеэр сануулсан юм. Тэрээр “Эзнээ олоогүй ямар ч томилгоо битгий хийгээрэй. УИХ-ын гишүүн, Засгийн газрын гишүүний албыг давхар хаших ёсгүй гэдэг саналыг бид Ерөнхий сайдад тавьсан. Монголд маш олон чадварлаг сэхээтнүүд бий. Тиймээс салбараа авч явах чадвартай хүмүүсийг сайдаар томилж, боловсон хүчний бодлогод эргэлт гаргаасай гэж хүсч байгаа” гэв.