Month: October 2014

Ардчилсан намын Үндэс­ний зөвлөлдөх хорооны гишүүн Ж.Равдандоржтой ярилцлаа.

–Саяхан интернет сайтад Ш.Түвдэндорж та хоёрыг МоАХ-ноос гаргалаа гэсэн мэдээлэл байна. Гэтэл ардчиллын тогоонд өдий удаан чанагдаж явж ирсэн анхны хэдэн мундаг залуучуудын нэг нь та байжээ. Энэ ардчиллын тогоонд чанагдсан тухайгаа сөхөөд ярилцъя?

-Саяхан МоАХ хуралдсан. Энэ хуралдаанаараа хэд хэдэн асуудал авч хэлэлцсэн. Удирдах зөвлөлийн гишүүний хувиар надад хуралтай гэж хэлээгүй. Дараа нь Ардчилал сонин, сайтуудаас мэдээлэл авсан. Энэ хурлаар 3-4 асуудал авч хэлэлцсэн юм байна. Тухайлбал нэгдүгээрт ардчилсан намын дотоод нөхцөл байдлын тухай, жишээлбэл үндэсний зөвлөлдөх хороо хуралддаггүй, дотоод ардчилал алга байна гэх мэт. Хоёрдугаарт мөн МоАХ-ны удирдлагын буруугаас болж МоАХ-ны үйл ажиллагаа буруу явж байна. Удирдлагаас болоод МоАХ ажиллахгүй байна гэсэн ийм дүгнэлт гаргасан байна. Гуравдугаарт Засгийн газрын үйл ажиллагаанд өөрчлөлт орвол ямар хүмүүсээ сайд болгох тухай асуудлыг ярьсан байна. Дөрөвдүгээрт одоо Ардчилсан хувьсгалын анхдагч партизануудын тэтгэвэр тэтгэмжийн тухай асуудлыг тус тус ярилцсан байна. Ийм дөрвөн чухал асуудлыг авч хэлэлцжээ гэж би ойлгосон. Тэгээд МоАХ-ны удирдлаганд ажиллаж байсан гүйцэтгэх захирал Ш.Түвдэндорж, орон нутаг, дүүрэг хариуцсан миний биеийг үүрэгт ажлаас чөлөөлсөн байна.

–Одоо та тэгэхээр энэ ажлыг хийхгүй байгаа гэсэн үг үү?

-Хийхгүй байгаа. Гэхдээ энэ бол чөлөөлөгдөх асуудлыг би хувь хүний хувьд тоохгүй. Яагаад гэвэл би улс төрд 25 жил чанагдлаа. Түрүүн өөрөө хэллээ анхдагчдын нэг гэж хэллээ. Би Ардчилсан хувьсгалд оролцоод залуу насаа энэ үйл хэрэгт зориулсан. Тэгэхээр одоо манай байрыг Ардчиллын ордон гэж хүмүүс яриад байдаг гэтэл энэ бол ардчиллын ордон биш. Ардчиллын ордон бол одоо баригдах гээд байж байна. Энэ байрыг МоАХ-ны цагаан байшин гэж нэрлэдэг. Энэ цагаан байшинд би 22 жил амьдарсан. Энэ цагаан байшинд амьдраад хамаг залуу насаа өнгөрөөгөөд улс төрийн үйл ажиллагаа явуулж ирсэн. Бүх зүйлээ зориулсан гэсэн үг. Ажлаас халагдах зүйл хаана ч байна. Энэ тал дээр бодож санаад байх зүйл огт байхгүй. Миний хувьд МоАХ-г хэзээ ч муулахгүй. Муулах үндэслэл байхгүй. МоАХ бол монголын ард түмэнд их зүйлийг хийсэн. Аугаа их зүйлийг хийсэн. Монголын хойч үе ч үүнийг дурсана. Учир нь юундаа байна гэхээр энэ хурлаар 4 асуудал хэлэлцсэн байна. Эдгээр ньбүгдээрээ шүүмжлэл дагуулсан асуудлууд байсан. Энэ хэлэлцсэн асуудлыг буруу гэж шүүмжлэх гээд байна. Юу нь буруу вэ. Тэгэхээр Ардчилсан холбоо гэдэг байгууллага бол дүрмээрээ төрийн бус байгууллага. Төрийн бус байгууллага улс төрийн үйл ажиллагаа явуулдаггүй. Монгол Улсын хуулиар улс төрийн үйл ажиллагааг улс төрийн намууд явуулна. Төрийн болон төрийн бус байгууллагын хууль гэж байдаг энэ дагуу ажиллах ёстой. Тэгэхээр шууд намын асуудал яриад намын дотоод ардчилал муу байна гээд ярьсан байна. Гэтэл манай Ардчилсан нам бол дотоод ардчилал хамгийн өндөр хөгжсөн нам. Тэгэхээр намын асуудлыг нэг төрийн бус байгууллага яриад байж болохгүй. Тэгэхээр би юу яриад байна вэ гэхээр МоАХ одоо өөрчлөгдөх ёстой. МоАХ-ны анхны үүрэг зорилго бүгд биелсэн. Шашин шүтэх эрх чөлөөтэй болсон, олон намын системтэй болсон, олон банкны систем гээд бүгд биелсэн. Эдгээр нь 1992 оны Үндсэн хуулиар бүгд баталгаажсан. Гэтэл МоАХ анхныхаа зорилгоосоо хөндийрчээ гэдэг ч юм уу, анхны зорилго биелээгүй гэдэг зүйлийг огт ярьж болохгүй. Харин МоАХ-ны бодлого, удирдлага нэг хүний гарт төвлөрч байгаа нь буруу.

–Энэ хурлаар МоАХ-ны ахмадуудын нийгмийн асуудлын талаар, дараагийн сайд нарын томилгоо гэх мэт асуудлыг ярилцсан байна. Тэгэхээр МоАХ Ардчилсан намд төлөөлөгч байгууллага юм уу? Тэгэхээр нэг үндэстэй хэрнээ тусдаа статустай хоёр байгууллага баймаар санагдаад байна. Нэг нь холбоо гээд төрийн бус байгууллага баймаар нөгөө нь Монголын АН гэж баймаар юм шиг. Холбоо, намд нөлөөлөх нөлөөлөл нь хэр байдаг юм бэ?Ер нь МоАХ-ны үйл ажиллагаа сүүлийн үед ямар байдлаар явагдаж байна вэ?

-Нэгдүгээрт МоАХ-ны үйл ажиллагаа, хоёрдугаарт ЗГ-ын бүтцийн өөрчлөлтөөр сайд нараа оруулах талаар ярьсан байна. Одоо бол тэгж сандал суудал ярьдаг цаг биш. Одоо бол бидажиллах хэрэгтэй. Тэгж байж бид 2016 оны сонгуульд оролцоно. Тэгэхээр ард түмэн юу хийж байгааг мэднэ. Энэ Улаанбаатар хотын жишээ байна шүү дээ. Энэ мэтчилэнгээр юмаа хийх хэрэгтэй. Тэгж бужигнаж самуурч элдэв бус болох шаардлага байхгүй. Тэгэхээр удирдлагын буруутай үйл ажиллагаа байхгүй юу. Би өнгөрсөн 7 сард МоАХ-ны ерөнхий чуулганыг хуралдуулъя гээд мэдэгдэл гаргасан.Мэдэгдлээ аймаг дүүргийнхээ Ардчилсан холбооны дарга нар, удирдах зөвлөлийн гишүүдэд хүргүүлсэн.Тэгээд эдгээр хүмүүс дотроос нэг, хоёр нөхөр “Ж.Равдандорж МоАХ-г тараан бутаргаж, хуваах гэж байна” гэж ярьсан байна. Энэ бол ил тод асуудал. Аливаа ажил хийхэд зөрөлдөөн гарна, хүмүүс үзэл бодлын зөрүүтэй байдаг. Тэгж хагалган бутаргалаа гэдэг шалтгаанаар чөлөөлсөн юм байна гэж би ойлгосон. Манай удирдах зөвлөлийн гишүүд МоАХ дангаараа нэг хүний байгууллага болсныг ойлгох хэрэгтэй.

–МоАХ хэр баян байгууллага вэ?

-За асуудал баяндаа биш. Тэгэхээр тэр асуудлыг УИХ-д өргөн барина гэсэн байна. Ерөнхийлөгч, ЗГ-т тавиад шийдвэрлүүлж чадаагүй гээд улс төр оруулаад ийм асуудлыг тавьсан байна. Би бол анхдагчдын нэг. Энэ тэтгэвэр тэтгэмж ярих юм бол өөрөө өөрсдийгөө дэвшүүлж өөрсдийгөө шагнаж болохгүй. Би Ардчилсан холбооны анхдагч партизануудад байр өгөхийнэсрэг асуудлыг яриагүй зүгээр процессыг ярьж байна. Тэрийг төр засаг мэдэж байгаа. Төр засаг өгдөг өмнө нь ардын хувьсгалын партизануудад гээд өгч л байсан. Ингэж улс төржүүлж болохгүй. Үүгээр би юу хэлэх гээд байна вэ гэвэл МоАХ-ны бодлого алдагджээ. 3-р Их хурал гэж шоу хийсэн. Церемони маягийн сүртэй ёслолын ажиллагаатай хурал болсон. Яг ажил хэрэг ч хурал хийгдээгүй. МоАХ-ны дарга хууль ёсны дарга мөн үү асуудал ингэж тавигдана. МоАХ-ны дүрмэнд “МоАХ-ны даргыг 4 жилийн хугацаатай сонгодог. Нэг удаа улиран сонгогдож болно” гэж заасан байдаг. Мөн дүрмээрээ МоАХ-ны чуулганыг 3 жилд нэг удаа зарлан хуралдуулах ёстой.

–За энэ даргын сонгууль явагдсан уу?

-Нэг ч явагдаагүй. МоАХ-ны Ерөнхий чуулган нэг ч хуралдаагүй. МоАХ-ны даргын сонгууль 2006 оноос хойш нэг ч удаа явагдаагүй.

–МоАХ-г хэн санхүүжүүлж байна вэ?

-МоАХ-ны дарга Х.Баттулга санхүүжүүлдэг.

–За тэгэхээр ард түмний эрх ашгийн байгууллага биш МоАХ-г хэн нэгэн мөнгөтэй хүн толгойлоод явж байгаа юм шиг санагдаад байна?

-Хүнд тэгж харагдаж болно. Гэхдээ хийсэн юм бол бий л дээ. Бодлого хийсэн юм хоёр бол өөр. Тэгэхээр тэгж шоудаж болохгүй гэж хэлэх гээд байна. МоАХ фракцыг МоАХ-ны дарга толгойлох ёстой юу. Ийм учраас би өнөөдөр олон нийтэд улс төрчдөд хандаж МоАХ фракцыг өөрчлөн байгуулж байгааг зарлаж байна. МоАХ фракцыг албан ёсоор өөрчлөн байгуулна.Үйл ажиллагаа нь явагдаж байгаа. АН-ын ҮЗХ, УИХ-ын түвшинд энэ үйл ажиллагаа явагдаж байна. Өнөөдөр МоАХ-ны дарга Х.Баттулга МоАХ фракцыг хянаж чадахаа больсон. МоАХ фракц гэж одоо байгаа юм уу бүү мэд хэдэн тийшээ тараад алга болсон.

–Одоо МоАХ фракцыг шинэчлэн байгуулахын зорилго юу вэ?

-Шинэчлэн байгуулах нь МоАХ фракцыг шинэчлэн зорилго бол бодлогыг өөрчлөе. Бүгдээрээ нийлж хуралддаг болъё. Түүнээс нэг хүн орж ирээд нэг юм тулгаад яриад баймааргүй байна. Тийм учраас одоо МоАХ фракц гэж одоо байхгүй. Тийм учраас МоАХ фракцыг шинээр зохион байгуулна. Ийм учраас МоАХ фракцыг бодлого, зохион байгуулалтын хувьд албан ёсны болгож байгаа. Энэ бол улс төрийн нэлээд чухал мэдэгдэл. Тэгэхээр би МоАХ-г муулмааргүй байна. Муулах зүйл МоАХ-нд байхгүй. Энэ үйл хэргийн төлөө үхэхээс бусдыг хийсэн байхгүй юу.

–Энэ бол аргагүй МоАХ-нд сэтгэл зүрхээ өгч явсан хүний сайхан үг байна.

-Би энэ үйл хэргээс гарна гэж байхгүй. МоАХ-ноос гарна гэж байхгүй. Энэ бол надтай хамт өнгөрөх зүйл. Энэ бол цус гарахгүй хувьсгал хийсэн гэж ярьдаг. Тийм биш. Энд аягүй олон хүн үхсэн. Энэ зүйлийг чинь даадаг хүн байна даадаггүй хүн байна. Энэ их амьдралын нугачаа, дарамт байна. Гэхдээ л үзэл бодолдоо үнэнч байгаа. Одоо энэ 25 жилийн хугацаанд Монголын ардчиллын төлөө бат зогссон хүмүүс бол МоАХ-ныхон. Зогсох зогсохдоо маш хатуу зогссон. Үзэл санаагаа худалдана гэж байхгүй. Тийм учраас нэг өрөө байр гээд л дээрээс нь янз бүрийн асуудал болгоод улс төржүүлж болохгүй. Би үндсэндээ хоёр асуудал дэвшүүлж байна. Нэгдүгээрт МоАХ-г улс төржүүлж болохгүй. МоАХ-г нам болох юм гэнээ гэж их яригдаж байна. Бидэнд мэдэгдэхгүй юм яригдаад байна. Бас олны үг ортой гэдэг. Тэгвэл худлаа шүү гэдгийг үзүүлмээр байна шүү дээ. МоАХ нам гэж байхгүй. Энэ сайхан байгууллагыг дүрмээр нь явуулмаар байна. Тэр дүрмэнд юу хийх ёстойг жагсаасан байгаа. Одоо гэтэл МоАХ удирдлагаа дагаад хуваагдаж байна. Тэгэхээр МоАХ-ны анхан болон дунд шатны байгууллагууд бодох хэрэгтэй. Олон асуудал байгаа. Энэ бүгдийг ярья гэсэн юм. Тэгэхээр нэгдүгээрт МоАХ-г улс төржүүлж болохгүй. Хоёрдугаарт МоАХ фракцыг шинээр өөрчлөн байгуулагдсаныг албан ёсоор зарлаж байна.

–Шинээр өөрчлөгдөн байгуулагдаж байгаа фракцад ямар хүмүүс нэгдэж байгаа вэ?

-Ихэнхи нь манай хуучны гишүүд. Ер нь бол дэлхийн жишигт том намууд фракцтай байдаг. Энэ фракцын асуудал бол Эртний Ромын үеэс үүдэлтэй. Анхны МоАНамын үед фракцтай байсан. 81-ийн бүлэг гэж байсан. Мөн 1992 онд МоАХ нам болох гэж байна гээд 77-гийн бүлэг гарч байсан гээд олон асуудал бий. Тэгээд улс төр үргэлжлээд байна. Монгол Улсыг удирдах ажлыг намаар дамжуулж хэрэгжүүлдэг хуультай. Тэр хуулийн дагуу л явж байгаа.

–МоАХ-ны нэг хэсэг хүмүүс шинэ юм хийх гээд тэнд бас нэг улсууд нэг өөр юм бодоод яваад байна. Энэ байдлыг дотоод ардчилал гэж ойлгох уу, эсвэл хагарал хуваагдал гэж ойлгох уу? Та өнөөдөр шинэ фракц зарлаж байна?

-Энэ асуудлыг бол ингэж ойлгох хэрэгтэй. Энэ бол хуваагдал биш. МоАХ хэзээ ч хуваагддаггүй. Зөндөө муудалцах асуудал гарна. Эцсийн эцэст нэг хэргийн төлөө нэгддэг. Ардчилсан нам ч бас адилхан. Тэгэхээр фракц байвал байсан шиг байх ёстой. Би бол ҮЗХ-ны гишүүн учраас улс төрөө ярина. МоАХ-ны хувьд бол тийм хуваагдал байж болохгүй.

–Та ер нь 7-р сард ямар шаардлага тавьсан юм бэ?

-Энд олон зүйл байна. Өнөөдөр МоАХ-ны үйл ажиллагаа яаж явагдаад байгаа юм бэ? Тэр удирдаж байгаа хүн албан ёсны хүн мөн юм уу? Сонгууль байна уу? МоАХ-ны дүрэм журмаараа явсан байна уу? Бодлого нь яаж явсан байна вэ гээд олон асуудал байна. Нэг хүний бодлого явж байна уу. Өөрөө дээр санхүүжилт гээж асууж байсан. Үнэхээр энэ хүн МоАХ-г санхүүжүүлж байгаа. Тэгэхээр нэг хүний санхүүжилтээр ингээд цаашид явах юм уу? Дүрмэнд юу гэж заасан юм бэ? Тэгэхээр бүр нарийн асуудлыг бол би МоАХ-ны хурал дээр ярина. Энд бол хамаагүй элдэв зүйл яриад хэрэггүй. Ярих юм их олон байна.

–МоАХ-ны шинэ фракц үүсгэн байгуулагдсан юм байна. Энэ фракц нэлээд хүчтэй фракц болж байгаа юм гэсэн сэтгэгдэл төрлөө. Та тэгэхээр энэ шинэ фракц гараад иртэл Х.Баттулга дарга тэнд МоАХ-ны дарга гээд байж байгаа. Санхүүжилтийг баринаа гэдэг бол тэр хүн өөрийнхөө үзэл бодлыг тулгана эрх ашгийг нийцүүлнэ. Өөрийн карьерт ашиглах хэмжээнд хүрнэ. Тэгэхээр энэ асуудлаас урьдчилан сэргийлж энэ зүйлийг зохион байгуулж байна уу, үүсчихсэн учраас зохион байгуулж байна уу?

-Энд бүгдийг хийж байна. Бүгдийг та хамруулж ярилаа. Яг үнэнийг хэлэхэд Х.Баттулга дарга МоАХ-ны нэрээр Монгол Улсын төрийн сайдыг хоёр удаа хашлаа. Тэгээд сайдын суудлыг хаяад явж болохгүй. Яагаад гэвэл ЗГ-т орно гэдэг чинь тэнд бодлого явж байна. ЗГ-ын гишүүн болно гэдэг том бодлого, хариуцлага. Хөлөг онгоцны ахмад хөлөг онгоцоо хаяад явж болохгүй биздээ. Арынхан хүмүүс бүгд үхнэ биз дээ. Ялгаа байхгүй хариуцлагаас мултарч байгаа биз дээ. Тэгээд Үйлдвэр хөдөө аж ахуйн яам, Гадаад харилцааны яам, Соёл, спорт, аялал жуулчлалын яам, Төрийн өмчийн хороо, Зам тээврийн яам энэ бүх бодлого хаашаа явах вэ? Хаашаа явсан нь бүү мэд. Өнөөдөр Х.Баттулга даргын нэг ярилцлагыг уншсан чинь Соёл, спорт, аялал жуулчлалын яам гарч ирсэн чинь спорт баларлаа гэж бичсэн байна. Энэ мэтчилэнгээр янз бүрийн зүйл ярих бол ярьдаг газар гэж байгаа. Бид нар чөлөөтэй бие биенээ шүүмжилдэг. Эмзэглэх зүйл огт байхгүй.

–Эндээс хараад байхад танд гомдол,зангирал, бухимдал гурав давхцаад байх шиг?

-За гомдоод байх юм байхгүй. Гомддог нас ч биш. Энэ бол улс төр. Улс төрд бол их юм үзнэ. Унана босно. Бид бол улс төрийн тогоонд чанагдаад шарагдаад мулзраад дууссан хүмүүс. Бүх насаараа шүү дээ. Би МоАХ-нд гомдоогүй. Би бол МоАХ-ны байдал ямар байгааг хэллээ. Тэгэхээр гишүүддээ хандаж хэлэхэд МоАХ-гоо хараа. Жирийн гишүүд дүрмээ сайн мэдэхгүй байгаа. Тэгэхээр бүгдээрээ хуралдмаар байна.

–Та ардчиллын талаар нэг ч муу үг хэлсэнгүй. Би ардчилсан намын олон гишүүнтэй уулзаж байсан. Анх удаагаа МоАХ-г нэг үгээр ч муулахгүй, ардчиллын талаар нэг ч муу юм ярихгүй гээд сууж байсан хүнийг үзсэнгүй. Ёстой зүрх сэтгэлээ өгнө гэдэг энэ байх даа. Сүүлчийн нэг минутыг танд үлдээе. Бүхий л амьдралаа нэг зүйлд зориулсан тэгээд цаашдаа тэмцэнэ гээд сууж байгааг харж байна?

-Цаашдаа тэмцэнэ. Бид чинь бол санасан бодсон үзэл бодолдоо тууштай байдаг. Энэ асуудлыг Монгол Улсын Үндсэн хуулиар баталгаажуулсан. Одоо буцаад соцаилизм руу орно гэвэл хүмүүс яах бол. Тэгэхээр ийм их юм бүтээсэн байж нэгнийгээ муулаад байх хэрэггүй. Гэхдээ бол бүх юм цэгцэртэл өчнөөн хугацаа хэрэгтэй. тэгэхээр маш сайн ажиллах хэрэгтэй.МоАХ фракцыг шинээр өөрчлөн байгуулж байгааг дахин зарлая. МоАХ-ны гишүүд та бүхэн МоАХ-ныхоо үйл ажиллагаанд анхаарлаа хандуулаач гэж хүсмээр байна. МоАХ ингэж хагалган бутаргаж, гишүүдийн хооронд ан цав үүсгэж болохгүй. Ийм л юм хэлье.

Ярилцсан Д.БАТБОЛД

Оюу толгой компанийнТУЗ Оюу толгойн ТЭЗҮ-ийг хэлэлцсэн гэх мэдээлэл өнгөрсөн долоо хоногт хэвлэлээр хөвөрсөн. Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлөөр ТЭЗҮ-ийг хэлэлцээд сарын хугацаа өгч буцаасан гэх мэдээлэл ч чих дэлсээд буй. Энэ талаар Оюу толгойн ТУЗ-ийн гишүүн Ч.Отгочулуугаас тодруулахад “ТУЗ, Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлийн аль нь ч ТЭЗҮ-ийг хэлэлцээгүй. Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлд геологийн нөөцийн тайланнь орж ирсэн. Энэ асуудлаар хуралдаад явж байгаа. Нөөцийн тайлан дээр гэхэд гарчгаа буруу бичээд ороод ирсэн байх жишээний. Тэмдэглэлд буруугаар орчих эрсдэлтэйучраас гарчгаа соль гэсэн шаардлага тавьсан. Ордынхоо нэрийг солиод тодотгол гэсэн үг оруулаад ир гэсэн. Техникийн чанартай л зүйлүүд. Сарын хугацаанд багтааж оруулж ир гэдэг нь заавал сар болж байж асуудлыг хэлэлцэнэ гэсэн үг биш. Нэг, хоёрхон цагийн дотор засвараа хийгээд оруулж ирэх боломжтой. Тухайн компанийн өөрсдийнх нь эрхийн асуудал. ТЭЗҮ-ийн хувьд Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлийн гишүүдэд тавхан хоногийн өмнөнэг нэг хувийг тараасан. Хамгийн гол хэсэг буюу эдийн засгийн тооцоотой хэсгийг нь хэтэрхий жижиг хэвлэсэн байсан юм. Томруулдаг шилээр ч харахад хэцүү жижгээр хэвлэсэн байсан. Тэр хэсгийн хуудсуудаа арай томруулаад хэвлээд ир гэсэн шаардлага тавьсан. Шаардлагын дагуу томоор хэвлээд оруулж ирсэн. Одоо асуудалгүй. Өчигдөр (уржигдар)албан бусаар ярьсан. Оюу толгойн ТУЗ дээр маргааш, нөгөөдөр гэхэд хэлэлцэж ярилцаад Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлд оруул гэсэн чиг гарах байх. Түүнээс биш ТЭЗҮ-ийг буцаасан асуудал огт байхгүй. Цэвэр техникийн шинжтэй асуудал л өрнөсөн” гэсэн хариу өглөө.

Эх сурвалжийн мэдээллээр “Рио”-гийн зүгээс Оюу толгойн хувьдкомпанийнхаа ТУЗ-д ТЭЗҮ-ээ өгчээ. Өнгөрсөн сарын 25, 26-ны аль нэгэнд ТУЗ-д ТЭЗҮ-ээ өгсөн гэх мэдээлэл байна. Оюу толгойн ТУЗ-ийн хувьд ТЭЗҮ-тэй танилцаж, өөрийн болгоход багагүй хугацаа орж таарна гэсэн таамгийг учир мэдэх улс хэлж байна. Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлийнхөн ордын геологийн нөөцийн тайланг ямар ч гэсэн хэлэлцээд эхэлчихэж. Нөөцийг нь хэлэлцэж баталсны дараа ТЭЗҮ рүү орох учиртай. Нөөцийн хувьд эдийн засгийн тооцоо энэ тэр нь эхний байдлаар орж ирэх ёстой аж. Эдийн засгийн тооцоолол гэх мэт хэрэгтэй мэдээллүүд нь орж ирээгүй учраас Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөл нөөцийн тайланг батлахад асуудал үүсээд байгаа гэсэн мэдээлэл ч байна.

Тодруулж хэлбэл Оюу толгойн нөөц баталгаажсаны дараа ТЭЗҮ дээр нөөцтэй холбоотой зохих өөрчлөлт хийгдэх гэнэ. Тэгэхээр Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлийн хувьдэхний ээлжинд нөөц батлах ажил байгаа юм байна. Нэг зүйлийг сануулж хэлэхэд “Рио”-гийн зүгээсэнэ оны зургадугаар сард багтаан ТЭЗҮ-ээ өгнө гэж байсан юм. Татварын ерөнхий газар татварын акт тавьсны дараахан хөрөнгө оруулагчид”Энэ асуудлыг шийдэгдсэний дараа ТЭЗҮ-ээ өгөх эсэхээ шийднэ” гэсэн агуулгатай мэдээлэл гаргаж байсан юм.

Татварын маргаан таслах зөвлөл Оюу толгойд тавьсан 130 сая ам.долларын татварын актыг 30 сая хүртэл бууруулаад байгаа. Хөрөнгө оруулагчид татварын хэмжээг бууруулсан шийдвэртхэрхэн хандаж байгааг энэ сарын 2-нд төслийн санхүүжилттэй холбогдуулж гаргасан TRQ-гийнмэдээнээс харчихаж болно. “Туркойз хилл” мэдээлэлдээ “Маргаан таслах зөвлөл 30 сая ам.долларын татвар төлүүлнэ гэсэн шийдвэр гаргасан. Бид үүний үнэн зөв эсэхийг нягталж байна” хэмээн онцлоод буй. Эндээс 30 сая ам.долларын татварыг хөрөнгө оруулагч тал төлөхгүй ч байж магадгүй гэсэн гаргалгааг хийчихэж болохоор. Зөвшөөрөхгүй ч байж магадгүй гэсэн өнгө TRQ-гийн албан мэдээллээс анзаарагдаж байна.

Төслийн санхүүжилт дээр олон улсын 15 банк хамтран ажиллах сонирхлоо илэрхийлээд буй. Банкуудын зээлийн баталгааны хугацааесдүгээр сарын 30-наар дуусгавар болсон юм. “Туркойз хилл” албан мэдээндээ банкуудын зээлийн баталгааны хугацаа сунгагдаагүй, санхүүжилтийн хугацааг сунгах хүсэлт гаргаагүйгэж онцолсон. Банкуудтай энэ асуудлаар ярилцаж байгаа, хэлцлийн явцаас хамаарч хугацаагаа сунгах хүсэлтээ гаргана гэсэн санаа ч TRQ-ээс гаргасан мэдээлэлд бий. “Хувьцаа эзэмшигчид далд уурхайн төслийн санхүүжилт, шинэчилсэн ТЭЗҮ-ийгбатлах, Эрдэс баялгийн зөвлөл хүлээн авах зэрэг үлдсэн асуудлуудаа шийдвэрлэхээр ярилцаж байгаа. Мөн бүтээн байгуулалтад шаардлагатай зөвшөөрлүүдийг авах хэрэгтэй байна” гэсэн өгүүлбэр хөрөнгө оруулагчдын олон улсад цацсан мэдээлэл дээр дурайж байгаа. Тэдний олон нийтэд өгсөн мэдээллээс хэлцэл дажгүй сайн явагдвал банкуудтай зээлийнбаталгааны хугацааг дахин сунгах талаар ярина гэсэн агуулгыг төвөггүй ухаж болно.

Гэхдээ олон улсын банкуудад Оюу толгой гэсэн дэлхийд томд тооцогдох төслийн санхүүжилтэд хамтрах өндөр сонирхол байгаа. Үүнийг Европын сэргээн босголт хөгжлийн банкны мэдэгдлээс харж болно. Тус банк Оюу толгойд өгсөн баталгааны хугацаагаа энэ оны эцэс хүртэл хүчинтэй гэж мэдэгдээд буй. Бусад банкуудын хувьд ч Оюу толгой төслийн санхүүжилтээс татгалзах сонирхол байхгүй болов уу. Тэд хэлэлцээрийн явцыг анхааралтай ажиглаж байгаа нь мэдээж. Дашрамд сонирхуулахад банкууд үүнээс өмнө зээлийн баталгааны хугацаагаа гурван удаа сунгасан юм.Засаг төлөөлсөн эрхмүүд төслийн санхүүжилт дээр байр суурь нэг байгаа, шаардлагатай тохиолдолд сунгаад явж болно гэсэн мэдэгдлийг удаа дараа хийж буй. Саяхан гэхэдУул уурхайн сайд Д.Ганхуяг “Хөрөнгө оруулагчид төслийн санхүүжилтэн дээр зээлдүүлэгчидтэй ойлголцолд хүрсэн байх” гэсэн үг унагасан.

Оюу толгойн асуудлыг хугацаа алдалгүй шийдэх сонирхлыг Засгийн газрын зүгээс сүүлийн үед идэвхитэйгээр илэрхийлэх болсон. Ерөнхий сайд иргэдэд хандаж хэлсэн үгэндээ Оюу толгойн асуудлыг энэ намартаа багтааж шийднэ гэж онцолсон болОюу толгойн хувь нийлүүлэгчдийн хэлэлцээрт анхнаас нь оролцсон хүний нэг, Уул уурхайн яамны газрын дарга Ч.Отгочулуу “Үйлдвэрлэлийн ТЭЗҮ-ийг тодотгоход цоо шинэ ТЭЗҮ хийхээс хялбархан. Хүлээж авахад ч ачаалал нь харьцангуй бага. ТЭЗҮ-ийн тодотгол ороод ирвэл Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөл чиг үүргийнхээ дагуу хэлэлцээд хурдан хугацаанд хүлээж авах боломжтой. Энэ асуудалд Засгийн газрын оролцоо байдаггүй” гэж байр сууриа илэрхийлсэн. ТЭЗҮ хэлэлцэгдлээ л бол хугацаа алдалгүй батлагдах боломжтой гэсэн гаргалгааг хийчихэж болохоор л мэдэгдэл. Уул уурхайн сайд ч энэ асуудал дээр дуугүй суугаагүй. Оюу толгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалтын ажлыг ирэх оны эхний хагаст эхлүүлэх төлөвлөгөөтэй байгаа гэсэн үг унагаад буй. Харин хөрөнгө оруулагчдын тухайд TRQ-ийн аравдугаар сарын 2-нд гаргасан мэдээллээс өөр байр суурь одоогоор алга.

Оюу толгойн үнэ цэнийн 80 хувийг агуулж буй далд уурхайн бүтээн байгуулалт Засгийн газар, “Рио тинто” групп Оюу толгойтой холбоотой зарим асуудал дээр нэгдсэн ойлголтонд хүрээгүй гэх шалтгаанаар саатсан.Шинэчилсэн ТЭЗҮ-ээр далд уурхайн бүтээн байгуулалтад 4.9 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт шаардагдаж байгаа.Далд уурхайд шаардлагатай санхүүжилт 300 сая ам.доллараар өсөөд байгаа нь энэ.Өнгөрсөн хугацаанд буюу 2013-2014 онд далд уурхайн хоёрдугаар шатны бүтээн байгуулалтанд 500 сая ам.доллар зарцуулсан гэсэн тооцоо бий. Энэ тоог нэмбэл далд уурхайн санхүүжилт 5.4 тэрбум ам.доллар болж байна. Хөрөнгө оруулагчдын зүгээс Оюу толгойн эхний шатны бүтээн байгуулалт болох ил уурхайн бүтээн байгуулалтанд6.2 тэрбум ам.доллар зарцуулсан хэмээн мэдэгдэж байгаа.

Ц.БААСАНСҮРЭН

Налгар зуны гурван сар тааваараа наадсан гишүүд танхимдаа цугларч намрын чуулган эхэллээ. Засгийн газрын бүтцийг өөрчлөх асуудлаар улс төр буцалж байна.

Дөрвөн дугуй хэрэг боллоо гээд дарга дээрээ цохоод ортол шат шатных нь эрх мэдэлтнүүд хассаар байгаад ганц дугуй л оногддог нэгдлийн үеийг харуулсан кино байдаг даа.Засгийн газрын тэргүүн Н.Алтанхуяг яг үүнтэй адил бүтцийн өөрчлөлтийн төслийг оруулж ирлээ. Зургаан яамыг нэгтгэж, гурав болгож цөөлөхөөр болсноо тэрбээр мэдэгдсэн. Түүний оруулж ирсэн төслөөр бол Эдийн засгийн хөгжлийн яамыг хоёр салгаж Сангийн болон Гадаад харилцааны яам руу үүрэг чиглэлийнх дагуу хуваарилна гэв. Уул уурхай, Эрчим хүчний яамыг нийлүүлж Геологи уул уурхай, эрчим хүчний яам болгоно гэж байгаа. Зам тээврийн яамыг Барилга, хот байгуулалтын яамтай хамтатгаж Дэд бүтцийн яам байгуулна гэсэн. Засгийн газрын шинэ бүтэц ямар байх бол гэсэн таамаг төдий мэдээллүүдийг Ерөнхий сайд ийн зарлаж, дээрх хувилбарыг дэвшүүллээ. Засгийн газар бүтцийн өөрчлөлт хийж, цомхон, ухаалаг болох ёстой гэсэн шүүмжлэлийг аваад оруулж ирсэн төсөл нь энэ. Гэтэл үүнийг УИХ-ын гишүүдийн дийлэнх нь дэмжихгүй байгаа юм. Ялангуяа сөрөг хүчнийхэн илүүтэйгээр эсэргүүцлээ. Ардчилсан намын бүлэг ч хуралдаад гол гол яамдаа нэгтгэх гэж байна гэх шүүмж­лэлийг унагасан. Өмнө таамаглаж байсан шиг үүрэг оролцоо багатай яамдыгнэгтгэх байх гэсэн хүлээлт улстөрчид болоод олон нийтэд байв.

Засгийн газрын бүтцийн өөрчлөлтийг УИХ баасан гаригт шуурхайлан хэлэлцлээ. Ямартай ч засгийг хөдөлгөх нь зүйтэй гэсэн байр суурьт гишүүд нэгдэж, анхны хэлэлцүүлэгт нь бэлтгүүлэхээр болж байна. Хэлэлцүүлгийн шатанд Ерөнхий сайдын оруулж ирсэн төсөл яаж ч эргэж мэднэ. Эрхлэх асуудал, ажил үүргийнхнь хувьднэгтгэхболомжтой дахиад дөрвөн ч салбарын яам бий. Яваандаа Ц.ОюунгэрэлсайдынтэргүүлсэнСоёл, спорт, аялалжуулчлалыняамыг Боловсрол шинжлэх ухааны яамтай, Хүн ам, нийгмийн хамгааллын яамыг Хөдөлмөрийн яамтай нэгтгэх байх. Ардын намынхан ч ийм бодолтой байгаа. Тэдний зөвшилцөл дээр хөдөлж магадгүй ийм дүр зураг улс төрд байна. Ерөнхий сайдын өргөн барьсан бүтцээр бол Тэргүүн шадар сайдтай болно гэсэн. Харин хэлэлцүүлгийн шатанд Тэргүүн шадар сайд байтугай ёдорсайд ч үгүй болно гэх яриа ч бий. Энэ өөрчлөлтийг Ерөнхий сайд өөрийн гараар биш, УИХ-аар хийлгэхээр төсөл оруулж ирж байх шиг байна. Засгийн газрын бүтцийн асуудал дээр МАН-аас гарах саналыг тэрбээр тооцсон л байж таараа.

Засгийн газрын шинэ бүтэц батлагдсаныдараа томилгоо явагдах нь тодорхой. Энэ асуудалд Ардчилсан нам дахь фракциуд аль хэдийнэ анхаарлаа хандуулаад эхэлжээ. Шонхор, МҮДН-ийнхэн дор бүрнээ хуралдаж, шинэ яамдыг хэнээр удир­дуулах дээр тохиролцоо явж байна. Салбараа хариуцсан яам шиг яам болж хүчтэй хөгжихийн тулд удирдлага нь давхар албан тушаал хашихгүй байх ёстой. Энэ асуудалд Ерөнхийлөгч ч анхаарлаа хандуулж, Н.Алтанхуягт са­нуулсан. Ерөнхийлөгч болоод сөрөг хүчнийхэн засгийн шинэ бүтцийг аль болох дан дээлтэй байлгах гэж үзнэ.

Шинэчлэлийн Засгийн газрын тэргүүн Н.Алтанхуяг тасралтгүй сүүлийн зургаан жил намын даргын албан тушаалыг хашиж байгаа. Ардчилсан намын дотоод дүрэм журмын дагуу хуулийн хугацаа нь хэтэрсэн гэж жигүүрийнхний шүүмжлэлд багагүй өртсөн. Засгийн газрын тэргүүн чнамын даргын ажлаа өгнө гэж ярьдаг болсон. Тэгэхээр 2016 оны сонгуулиас өмнө намын даргын суудлаа өгөх биз ээ. Шинэчлэлийн Засгийн газарт хоёрхон жил хүрэхгүй хугацаа үлдлээ. Тиймээс Баабарын хэлсэн шиг мэргэжлийн байх ёстой.Засгийн газарт бүтцийн өөрчлөлт хийснээр түүний өгүүлсэн шиг мэргэжлийн тал руугаа ажиллах болов уу. Энэ парламентын хугацаанд улс төр ингэж өрнөхөөр харагдаж байгаа юм.

М.МӨНХЦЭЦЭГ

Монголын соёл, уламжлалыг дэлгэрүүлэн, таниулах “Намрын баяр” энэ сарын 13-нд Японы Осака хотод болно. Хоёр дахь жилдээ зохион байгуулагдаж буй уг арга хэмжээний хүрээнд морин хуурын аялгуу шуранхайлж, уртын дуу, хөөмий зэрэг язгуур урлагийн тоглолт болох юм.

Тодруулбал, Монгол Улсын төрийн шагналт Д.Сосорбарамын найруулсан “Үүлэн хээтэй салхи” бүрэн хэмжээний концерт тоглогдоно. Мөн Монгол Улсынхаа нэрийг дэлхийн чихнээ дуурсгаж яваа “Домог”, “Хөсөгтөн” болон поп-опера “Увертюра” хамтлаг, уртын дуучин Ж.Энхбаатар, уран нугараач Ж.Нямгэрэл нар оролцсон шилдэг мастеруудын үзүүлбэр багтаж байгаа юм байна. Энэхүү арга хэмжээний үеэряпон хэлний нэвтрүүлэг явуулсны 25 жилийн ойг тохиолдуулан Монголын Үндэсний Олон Нийтийн Радиогийн Япон хэлний нэвтрүүлгийн редакцийн таван уран бүтээлч сонсогч олонтойгоо уулзалт хийх аж. Энэ удаа Монголоос явуулах япон хэлний нэвтрүүлгийг дугаар алгасалгүй сонсож, он удаан жил захидал, сэтгэгдлээ илгээсээр буй үнэнч фэнүүдтэйгээ уулзах алтан агшин тохионо.

“Намрын баяр”-ын үеэр Монголтой харилцаа, хамтын ажиллагаа явуулдаг байгууллага, хувь хүмүүс өөрсдийн үйл ажиллагааг таниулан мэдээлэл өгөх юм. Мөн зураач Р.Оюунгэрэлийн зургийн үзэсгэлэн, монгол дээлний үзүүлбэр, үндэсний тоглоом наадгай, эх орны үйлдвэрлэлийн бэлэг дурсгалын бичил худалдаа явагдана.

“Намрын баяр”-ын тухай Монгол Улсаас Япон улсын Осака хотноо суугаа Ерөнхий консул Ч.Куландагаас дараахь тодруулгыг авлаа.

–Өнгөрсөн жилээс эхлэн Консулын газраас санаачлан, явуулж буй энэ үйл ажиллагааны зорилго хийгээд гол ач холбогдлын талаар мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Токиод олон жилийн турш уламжлал болон явагдаж байгаа “Хаврын баяр” гэж байдаг. Японы баруун бүс болох Кансай орчимд Монголын Ерөнхий консулын газар байгуулагдаад гурав дахь жилийнхээ нүүрийг үзэж байна. Монгол Улсын Дипломат төлөөлөгчийн газар ажиллах болсон болохоор энэ бүс нутагт өргөн олныг хамруулах арга хэмжээ зохиох нь зүйтэй гэж үзсэн. Монголыг сурталчлах, монгол соёлыг таниулах, улмаар япончуудад Монголын талаарх сонирхлыг нэмэгдүүлэхэд “Намрын баяр” томоохон үүрэг гүйцэтгэх болно. Токио дахь “Хаврын баяр”-ыг олон нийтийн байгууллага болон оюутнууд гардан зохион байгуулдаг болсон. Энэ арга хэмжээнийхээ эхлэлийг нь тавьчихвал цаашид оюутан залуучууд маань өөрсдөө аваад явчих болов уу гэж бодож байна. Өнөөдрийн байдлаар 5000 гаруй монгол хүн Япон улсад ажиллаж амьдардаг. Тэдний 50 гаруй хувь нь баруун бүс болох Кансай орчимд оршин суудаг. Ялангуяа удаан амьдарч байгаа монголчууд, тэдний үр хүүхэд эх нутгаасаа хөндийрч, хэл соёлоо мартах нөхцөл бий болсон нь бодит байдал. Эх орны үр сад маань “Би монгол хүн, надад эх орон минь байгаа шүү” гэдгийг мэдэж байх хэрэгтэй. Мөн ажиллаж, суралцаж буй монгол залуус Монголоороо бахархах, найз нөхөд, дэмжин туслагч нартаа Монгол орноо гайхуулах сайхан боломжийг олгож байгаа юм. Дэлхий даяар монголчууд тархан суурьшжээ. Намайг Боловсролын яаманд ажиллаж байхад Шведийн монголчууд ерөнхий боловсролын сургалтын сурах бичиг явуулаач, хүүхдүүддээ монгол хэл, бичиг заамаар байна гэж үр хойчдоо эх хэл соёлоо өвлүүлэх санал гаргаж байсан нь санаанаас ер гардаггүй. Монголчууд олноор цугларч, Монголоор амьсгалах иймэрхүү арга хэмжээ улс орон болгонд дэлгэрч байгаа шүү дээ.

Мөн дээр цухас дурдлаа, япончуудад Монголын талаарх мэдээ мэдээллийг дэлгэрүүлэн, түгээх зорилготой. Манай сумочид Монголын нэрийг дуурсгаж явааг үгүйсгэх аргагүй. Гэхдээ Монголыг мэдэхгүй, ямар ч ойлголтгүй хүн зөндөө байна. Монголтой холбоотой үйл ажиллагаа явуулдаг олон нийтийн байгууллага, хувь хүмүүст урам өгч, тэдний ажлыг дэмжих хэрэгтэй байна. Олсон бүхнээ, цаг заваа Монголд зориулдаг япончууд байна. Ерэн оноос хойш ийм хүмүүс, байгууллага эрс нэмэгдсэн ч өдгөө эрч нь буурсан. Зарим олон нийтийн байгууллагуудын үйл ажиллагаа зогсоход хүрээд байна. Нас өндөр болсон сайн санаатнуудын үйл хэргийг залгамжлах залуус тэр болгон төрөхгүй байгаа нь бодит үнэн. Япон залуусын Монголыг сонирхох сонирхлыг нэмэгдүүлэхийн тулд цахим ертөнцийг түлхүү ашиглахыг зорьж байна. “Намрын баяр”-ын талаар япон хэл дээр оруулсан манай газрын мэдээлэл олон мянган уншигчтай болсон нь харилцаж холбогдвол сонирхол нэмэгдэхийн жишээ болж харагдаж байна. “Намрын баяр”-аар олон япон залуус Монголыг сонгох болно гэдэгт эргэлзэхгүй байна.

–Энэ удаагийн “Намрын баяр” өнгөрсөн жилийнхээс юугаараа онцлог байх вэ?

-Өнгөрсөн жил “Намрын баяр”-ыг анх зохион байгуулахдаа монголчуудыг хэрхэн олноор цуглуулах вэ гэдэгт санаа зовниж байлаа. Манай хамаарах бүс нутагт оршин суугаа нутаг нэгтнүүд үндсэндээ залуучууд байдаг. Залуусын сонирхдог, харахыг хүсдэг зүйлийг үзүүлэх хэрэгтэй байв. Тэгээд “Киви” хамтлагийг урихаар шийдсэн(инээв). Энэ жил бол арай өөр. Тавьж буй зорилготойгоо уяалдуулан япон, монгол аль аль нь сонирхох хөтөлбөртэй. Төрийн соёрхолт, Монгол улсын гавьяат жүжигчин Д.Сосорбарамын найруулсан 34 хүний бүрэлдэхүүнтэй,өндөр ур чадвартай ардын урлагийн төлөөлөгчид ирж байгаа. Тэднийг үзсэн монголчууд огшиж, япончууд биширч л таарна. Мөн энэ өдөр зөвхөн монголчууд гэлтгүй Өвөрмонгол, Халимаг, Буриад, Тува зэрэг монгол туургатанууд цуглах болно. Манай зохион байгуулж буй энэ арга хэмжээ Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн санаачлан буй “Олуулаа болъё” бодлогод нийцэж байгаа.

–Ерөнхий Консулын газар цаашид ямар ажил хийхээр төлөвлөж байна вэ?

-Монголыг сурталчлахаас гадна гадаад харилцааг эдийн засагжуулах Засгийн газрын бодлогыг хэрэгжүүлэхэд хүчин зүтгэнэ. Өнгөрсөн долоон сардТокио хотноо Эдийн засгийн Форумыг амжилттай зохион байгуулсан. Ирэх жил ийм Форумыг Кансай бүс нутагт,Осака хотноо зохион байгуулья гэж төлөвлөж байгаа.

Х.ЭРДЭНЭЦЭЦЭГ

Япон улс Осака хот