Цахилгаан машин хурд, хүчний үзүүлэлтээр шатахуунаар ажилладаг машиныг гүйцэх хэмжээнд хүрч эхэлсэн нь агаарын бохирдлыг багасгах ач холбогдлоос гадна дэлхийн эдийн засгийн хүндийн төвийг өөрчлөхөд хувьсгал авчирна хэмээн найдаж болохоор харагдана.
Америкийн Тесла Моторс (Tesla Motors) компанийн бүтээсэн Тесла Модель Эс (Tesla Model S) нь таван хаалгатай, том хэмжээ бүхий цахилгаан машин. 426 км замыг туулах 85 киловатт цагийн батерейтай. Худалдаанд гарсан бүх цахилгаан машинуудаас хамгийн хол зайг туулдаг гэдгээрээ онцгойрсон. 62,4 мянган доллараас эхэлж, 87,4 мянга хүртэл үнэлэгдэж байгаа энэ машин 2013 оны эхний улиралд Америкт 4750 хувь борлож, “Шилдэг борлуулалттай, тансаг зэрэглэлийн суудлын машин” болсон юм. Европт мөн борлуулалтын амжилт үзүүлж, Норвегид 2013 оны 9-р сард эхэлсэн худалдааны эхний хоёр долоо хоногт 322 ширхэг зарагджээ. Тесла Модель Эс нь батарейг автоматаар сольж тавих боломжтой. Ердийн машины шатахууны савыг дүүргэхээс хоёр дахин бага хугацаанд сольдог болсон байна.
2011 оноос Япон, АНУ, Баруун Европт дэлгэрч байгаа цахилгаан машин нь хорт утаа хамгийн бага ялгаруулдаг, түлшний хэмнэлттэй технологиороо ирээдүйтэй машин гэж тодорхойлогдох болсон.
1970-аад оны нефтийн хямралын дараа үйлдвэрлэгчид болон эрдэмтэд эрчим хүчний шинэ төрлийн эх үүсвэрийг автомашинд ашиглах оролдлогуудыг хийж эхэлсэн байдаг. Хосолмол хөдөлгүүртэй автомашинууд ч Монголын гудамжаар гүйж яваа. Хийгээр ажилладаг машинууд ч цөөн боловч бий. Аль аль нь шатахууныг орлуулах оролдлого. Цахилгаан машинуудыг шатахуунаар ажилладаг уламжлалт машинуудын загвар дээр тулгуурлан бүтээдэг. Өөрөөр хэлбэл шатахуунаар ажилладаг хөдөлгүүрийг цахилгаан хөдөлгүүрээр солих төдий өөрчлөлт нь бас бус дутагдалтай гэж зарим мэргэжилтнүүд шүүмжилдэг. Энерги дамжуулалтын алдагдал ихтэй гэх мэт өө сэв ийм тохиолдолд яригдаж байна. Зөвхөн цахилгаан машинд зориулсан загвар бий болбол дөрвөн дугуйтай, дөрвөлжин кабинтай гэх машины тухай ойлголтыг эвдэх вий. Зарим цахилгаан машин зургаан дугуйтай хэлбэр хэмжээ нь арай л өөр өөр бүтээгдэж байгаа юм билээ.
Хэрэв олонхи машинууд шатахуунаар ажиллахаа больчихвол газрын тосны нөөцийг эзэгнэхийн төлөөх тэмцэл шаардлагагүй болно. Оросууд нефтийн кранаа хаахаас бид айхаа болино. Цахилгаан машин бий болсноор газрын тос үйлдвэрлэгчид, үндэстэн дамнасан монополь компаниудын эрх ашиг хөндөгдсөн учраас энэхүү шинэ технологийг хэсэг хугацаанд дарсан гэх мэдээлэл ч явдаг. Интернэтээр яваа “Хүн төрөлхтнөөс нуусан 10 бүтээл” гэдэгт лав цахилгаан автомашин, Америкийн трамвай нэг, хоёрдугаарт нэрлэгдсэн байна лээ. Гэхдээ л агаарын бохирдлыг бууруулах боломж, байнга өсч байдаг шатахууны үнэ хүмүүсийг цахилгаан машиныг илүүд үзэхэд хүргэж, автомашин үйлдвэрлэгчид ч цахилгаан машин бүтээж түүнийгээ сайжруулахаар ажиллаж байна. Цахилгаанаар цэнэглэгч станц барих нь зардалтай. Тооны хувьд цөөн нь цахилгаан машины борлуулалтад сөргөөр нөлөөлдөг. Харин Японы “Тоёота” компани электрон машиндаа зориулан утасгүй цэнэглэгч туршиж байгаа гэнэ. Энэхүү утасгүй зай хураагуурыг монголчуудын хэрэглээ болсон Пирус маркийн машинуудад туршиж буй. Ийнхүү ухаалаг цахилгаан машинууд тун удахгүй жолоочид ядаргаа багатайгаар цэнэглэгддэг болох нь. Түгжээнд зогсч байхдаа, дэлгүүр хэсэхдээ, гэртээ, ажил дээрээ байхдаа машинаа цэнэглэж амжина.
“Ухаалаг цахилгаан машин Теслагийн моторын оронд багаж байна”. “Наад машин чинь маш үнэтэй, хааяа бас гал гараад байгаа сураг байна лээ. Цэнэглэдэг газар нь цөөхөн” гэх мэт сэтгэгдэл цахим ертөнцөд хөвөрнө. Цахилгаан машины талаар монголчуудын анхны сэтгэгдэл ийм. Үнэндээ цахилгаан машин монголчуудын хувьд цоо шинэ зүйл биш. Бидний анзаарахаа байсан цахилгаан машин бол троллейбус шүү дээ. Зах зээлд шилжиж байсан эхний үед мөнөөх тэнгэрээс уяатай хөлөг маань “Тог тасарсан” хэмээх шалтгаанаар үе үе зогсч биднийг гудамжинд явгалдаг байж билээ. Одоо бол ийм шалтгаанаар бидний унаа зогсохоо байсан нь өөртөө цахилгаан хадгалдаг технологийн дэвшлийн буян.
Цахилгаан машин, шатахуунаар явдаг машины эдийн засгийн үр ашгийн тооцоог холоос хайх хэрэггүй. “Цахилгаан тээврийн” гэх тодотголтой Д.Жаргалсайхан “Троллейбус 100 км-т автобуснаас арав дахин хямд зардал гаргадаг” гэв. Цахилгаан машины эрин үе эхэлбэл монголчуудын хувьд бас нэг том боломж нээх юм. Учир нь монголчууд газрын тос үйлдвэрлэдэггүй харин цахилгаанаа өөрсдөө үйлдвэрлэдэг. Цахилгаан экспортлох ирээдүйтэй гэгддэг орон. Цахилгаан машин төмөр хөлгийн зах зээлийн 4-5 хувийг эзэлж буй гэнэ. Сүүлийн үед “Экологбус” машины үйлдвэрт цахилгаан машины захиалга ирэх болсон аж. Хотын ойролцоох Буяны үйлчилгээ үзүүлдэг компани гэхэд л хоёр цахилгаан машин захиалж хийлгэжээ. Д.Жаргалсайхан “Цахилгаан такси бааз байгуулъя” гэж санал гаргаж байсан удаатай. Нэг км-т 800 төгрөгөөр бус түүнээс хамаагүй хямд үнээр үйлчлэх таксины төлөө ажиллаад үзэх ёстой юм сан.
Уг нь манай хотын удирдлагууд цахилгаан машиныг аль хэдийнэ анзаарчээ. Э.Бат-Үүл дарга агаарын бохирдлыг бууруулах ажлын хүрээнд Японы 100 хувь цахилгаан автомашин үйлдвэрлэдэг “Митсубиши моторс” корпорацид хамтран ажиллах санал тавьсан удаатай. Тус корпорацийнхан хоёр цахилгаан автомашиныг Хотын захиргаанд хандивлаж, туршилтын шугамаар албан хэрэгцээнд ашиглаж буй. Туршилтаар ашиглах явцад нэг сарын хугацаанд 60 000 төгрөгийн цахилгааны зардлын тооцоо гарчээ. Уг автомашиныг бүтэн цэнэглэсэн тохиолдолд 4000 төгрөгөөр 130-150 км зам туулах хүчин чадалтай гэнэ.
Хотын дарга “Сард 60 мянган төгрөгийн зардал гарна гэхээр манайхан огт итгэж өгөхгүй байсан юм. Гэтэл энэ цахилгаан автомашиныг Канад Улсад амжилттай туршсан бөгөөд манай улсын эрс тэс уур амьсгалд хэрхэн зохицохыг бид энэ өвөл турших гэж байна. Хэрэв туршилт амжилттай болбол хамгийн түрүүнд нийслэлийн харьяа агентлагуудыг цахилгаан автомашинаар хангахаар төлөвлөж байгаа. Ингэснээр нийслэлийн иргэдийн татварын багагүй мөнгийг хэмнэнэ” хэмээн мэдэгдсэн.
“Автотээврийн хууль”-д “Хот доторх болон хот орчмын нийтийн зорчигч тээвэрлэлтийн үйлчилгээнд байгалийн шатдаг хий, цахилгаан эх үүсвэрээр ажилладаг автотээврийн хэрэгсэл ашиглана” гэсэн заалт бий. Үнэхээр энэ заалт хэрэгжвэл утаа хаяад, хоолой хорсгоод явдаг автомашинууд хэрэглээнээс гарах цаг ирэх л байх даа.
Б.ЯНЖМАА
УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар 
УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан болж байна. Хуралдаанаар
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн санаачилсан Шилэн дансны тухай хуулийн хэрэгжилтийн бэлтгэлийг хангах тухай уулзалт хэлэлцүүлэг өнөөдөр Иргэний танхимд боллоо. Хэлэлцүүлгийг Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар зохион байгуулж, яамдын дэд сайд, Төрийн нарийн бичгийн дарга нар, Ерөнхийлөгчийн зөвлөхүүд, Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар, УИХ-ын Тамгын газар, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар, холбогдох агентлаг, нийслэл, дүүргийн удирдлага, төрийн бус байгууллагууд, иргэд, хэвлэл, мэдээллийн байгууллагын төлөөлөл оролцсон юм.
Улсын хэмжээнд томуу, томуу төст өвчний тохиолдлын тоо нэмэгдэж байна гэж ХӨСҮТ-өөс мэдээллээ. Тодруулбал, энэ сарын 20-26-ны өдрүүдэд улсын хэмжээнд нийт 174.499 хүн амбулаториор үйлчлүүлсний 9.875 буюу 5.7 хувь нь томуу, томуу төст өвчинтэй гэж оношлогдсон байна. Иймд иргэдэд томуу, томуу төст өвчнөөс сэргийлэх зорилгоор хүйтэн, сэрүүний улирал эхэлж байгаа тул хувцсаа тохируулан өмсөх, даарч, хөрөхгүй байх, гэр, сургууль, цэцэрлэг, ажлын байрны өрөө тасалгаанд цаг тутамд 10-15 минут цэвэр агаар оруулж, өдөрт 2-оос доошгүй удаа чийгтэй цэвэрлэгээ хийх, илчлэг сайтай, амин дэмээр баялаг хоол хүнс, жимс, жимсгэнийн шүүс хэрэглэх, гараа тогтмол савандаж угаахыг зөвлөв.
Төсвийн байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаанаар 
Тус байнгын хороо өмнөх хуралдаанаараа хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх эсэх асуудлыг шийдвэрлэхдээ, Төсвийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, Боловсролын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүд, Монгол Улсын 2015 оны төсвийн тухай хууль батлагдсантай холбогдуулан авах зарим арга хэмжээний тухай Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оруулж хэлэлцүүлэх шаардлагагүй гэж шийдвэрлэсэн хэдий ч чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар гишүүдийн олонхийн саналаар хэлэлцэх нь зүйтэй хэмээн үзэж анхны хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр шилжүүлсэн. Харин бусад дөрвөн хууль, тогтоолийн төслийг гишүүд дэмжсэн билээ.
Харин Ч.Хүрэлбаатар гишүүний Боловсролын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийг хэлэлцэх шаардлагагүй гэсэн зарчмын зөрүүтэй санал гишүүдийн дэмжлэгийг хараахан авч чадаагүй юм.
БНСУ-д өнөөдрийн байдлаар манай улсын 24175 иргэн албан зөвшөөрөлтэй ажиллаж амьдарч байгаа гэх тоо байдаг аж. Түүнээс гадна цагаач маягаар амьдарч буй олон монгол хүн хүүхдээ дагуулан амьдарч байгаа нь нууц биш. Тэгвэл Монголын цагаач ажилчдын хүүхдүүдийг сургуультай болгох ажлыг Солонгосын нэгэн гэр бүл санаачилсан сурагтай.
Манай улсын зарим иргэд БНХАУ-д худалдаа хийх зорилгоор хилээр нэвтрэхдээ гуравдагч оронд үйлдвэрлэсэн хүнсний бүтээгдэхүүнүүдийг авч гарах гэж байгаад өндөр торгуульд унах явдал ихээр гарах болжээ. Учир нь тухайн бүтээгдэхүүнийг зохих ёсны лабораторид шалгуулалгүйгээр оруулж байгаа нь БНХАУ-ын хуулийг зөрчсөн үйлдэл болж байгаа тул ийнхүү ихээр нь хурааж, иргэд хохирч байгаа юм.
Их Британийн нэрт дуучин Робби Уильямс ирэх оны дөрөвдүгээр сард Орост тодруулбал Москва, Санкт-Петербург хотуудад тоглолтоо хийх гэнэ. Тэрбээр 2015 онд “Let Me Entertrain You” нэртэй аялан тоглолтоо хийхээр төлөвлөсөн байна. Энэ нь шоу-бизнесийн түүхэнд бичигдэн үлдэх концерт болох гэнэ. Орост хийх тоглолтын бэлтгэл ажлыг хангахаар 100 гаруй тайз чимэглэлийн мэргэжилтнүүд очих бөгөөд 20 ачааны машинд ч багтахааргүй тоног төхөөрөмж аваачих аж.
Хууль зүйн байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаанаар