Categories
мэдээ цаг-үе

Адуу буудсан 69 настай Б.Дулам гуайн биеийн байдал тааруу байна

-БУРХАН ХУЛГАЙЛСАН АХ ДҮҮ НАРЫГ СААТУУЛАВ-

Цагдаагийн ерөнхий газрын Хэв­лэл мэдээллийн төвийн дарга Б.Баатархүү өнгөрч буй долоо хоногт гэмт хэрэг цөөн гарсан гэдгийг онцолж байна лээ. Гэвч танхайн гэмт хэрэг цагдаагийн байгууллагад олон бүртгэгдсэн гэнэ. Өвөрхангай аймгийн Хархорин суманд байрлах “Эрдэнэзуу” хийдийн музейд хулгай орж соёлын хосгүй үнэт өв болох долоон бурхан алдагдсан хэрэг энэ сарын 19-нд гарсан. Хэргийг Өвөрхангай аймгийн Хархорин су¬мын цагдаагийн хэлтэс болон Зохион байгуулалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэх газрын цагдаа нар илрүүлсэн би¬лээ. Хэргийг эрхэлсэн тодорхой ажилгүй Доржсүрэн, Мөнхзул, Хишигбат гэх ах, дүү нар үйлдсэн болох нь мөрдөн байцаалтын явцад тогтоогдоод байгаа. Хэргийг үргэлжлүүлэн шалгаж байгаа аж. Тэднийг соёлын хосгүй үнэт бурхадыг хулгайлах за¬хиалгыг хятадууд өгсөн байж магадгүй хэмээн шалгаж байгаа аж. 

АНУ, КАНАДЫН ИРГЭДИЙН ДАНСЫГ МАНАЙ УЛСАД  ХООСОЛЖ БАЙСАН ХЯТАДУУДЫГ СААТУУЛАВ 

Олон улсын эрх бүхий карт  эзэмшигч АНУ, Канадын иргэдийг  банкны карт уншигч машин ашиглан луйвардаж байсан БНХАУ-ын иргэдийг Зохион байгуулалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэх газ¬рын Эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтсийн ажилтнууд  илрүүлэн  шалгаж  эхэллээ. Эх сурвалжийн мэдээлж буйгаар БНХАУ-ын гурван иргэн, манай улсад  амьдардаг  ӨМӨЗО-ы  иргэн  болон Дорноговь аймгийн харьяат нэг эмэгтэйг энэ хэрэгт холбогдуулан цагдан  хориод байна. Хятад иргэд АНУ болон Канадын  иргэдийн олон улсын эрхтэй дансны мэдээллийг хакеруудаас худалдан  авч, түүнийгээ ашиглан хуурамч карт хийлгээд, энэ оны дөрөвдүгээр сард  Монгол Улсад ирсэн байна. Улмаар  зочид буудал, рестораны карт уншигч  машин (пос тер­¬минал)-ыг нь ашиглаж, картыг нь уншуулан бэлэн мөнгө  авч байжээ. Албан бус эх сурвалжийн  мэдээлснээр Дорноговь аймагт нэгэн  зочид буудлын карт уншигчийг ашиглан 10 гаруй мянга, Улаанбаатарт БНХАУ-ын хөрөнгө оруулалттай нэгэн  рестораны  карт уншигчаар 100-гаад  мянган ам.долларын гүйлгээ хийсэн  байжээ. 

Б.Дулам гэх 69 нас­тай эмгэн хоёр азарга буу­даж хөнөөсөн хэрэгт буруутгагдаж баривчлагдах ялаар шийтгүүлсэн талаарх мэдээлэл хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээр гарсан билээ.  Хүүгийнхээ тариан талбайг манадаг байсан тэрээр тариан талбай руу орсон адуунуудыг ТОЗ-8 маркийн буугаар буудаж хөнөөсөн нь тогтоогдож Булган аймгийн шүүхээс Б.Дуламд иргэн Н.Эрдэнэсайхан, Г.Нэргүйбаатарын азаргыг буудсан хэргээр гурван сар арав хоног баривчлах ял оноосон юм. Хэрэг өнгөрсөн оны тавдугаар сарын 30-нд Булган аймгийн Орхон сумын хоёрдугаар багийн нутаг Бумбаны тохой гэх газарт болжээ. Харин 69 настай Б.Дулам гуай  Булган аймгийн хорих 439 дүгээр хорих ангид хоригдож байна. Удахгүй түүнийг хот руу шилжүүлэхээр болжээ. Н.Эрдэнэсайханы хүрэн зээрд азарга Орхон аймгийн наадамд соёолондоо түрүүлж, Хангал сумын 80 жилээр аман хүзүүдсэн, “Дүнжингарав”-т дөрвөөр, бусад наадамд түрүү, айраг авч байсан азарга гэнэ. Мөн үр төл нь ч  томоохон наадмуудад айрагдаж байжээ. Түүний хүү ээжийн биеийн байдал тааруу байгаа гэж мэдэгдээд байгаа. 

Х.АНХБАЯР НАРТ ХОЛБОГДОХ ХЭРГИЙГ ШҮҮХ ХУРАЛ ХОЙШЛОВ

“Тэнгри холдинг” группийн захирал Х.Анхбаяр, ерөнхий менежер Н.Отгонболд, Ц.Чанд­мань, Газрын тосны газрын дарга агсан Д.Амарсайхан нарт холбогдох хэргийг өчигдөр Дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны II шүүх хэлэлцэхээр товлосон байв. Гэвч хэд хэдэн нөхцөл байдлын улмаас шүүх хурал зургадугаар сарын 5-ныг хүр­тэл хойшиллоо. Дээрх хүмүүсийг шүүх хурал өчигдөр ШШГЕГ-ын харьяа Цагдан хорих 461 дүгээр ангийн хур­лын танхимд эхлэхэд шүүг­дэгч нар болон тэдний өмгөөлөгч есөн хүн шүүх бү¬рэлдэхүүн болох Дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны II шүүхийн шүүгч Б.Батболор, Г.Есөн-Эрдэнэ, С.Батгэрэл, прокурор О.Сарангэрэл на¬раас татгалзах саналтайгаа илэрхийлсэн юм. Энэ үн­дэс­лэлээ өмгөөлөгч нар “Талийгаач Д.Амарсайханы үхэлд шүүх бүрэлдэхүүн болон прокурор ямар нэгэн хэмжээгээр буруутай. Про¬курор энэ хэрэгт ашиг со¬нирхлын зөрчилтэй байна. Талийгаач Д.Амарсайханыг улсын яллагч үндэслэлгүй хорьсноос амиа алдсан. Мөн талийгаачийг яллагдагчаар татсан тогтоолгүй, процессийн а묬даа гараад байхад шүүгч Б.Батболор санаатайгаар үүнийг дарагдуулж, шүүх хур­лыг явуулах гэж байна” хэмээн шүүгч, прокуророос татгалзах саналаа гаргав. Мөн “Тэнгри холдинг” группийн захирал Х.Анхбаярын өмгөө¬лөгч хур­лыг орхисон юм. Тиймээс хур­лыг хойшлуулахаар болжээ.

Э.БААТАР

Categories
булангууд мэдээ нэг-ангийнхан

“Энхийн хүч” отрядынхон

Монгол Улсын их сургуу¬лийн хуулийн ангид элсэхэд шалгуур өндөр учир хүссэн хүн бүр ордоггүй байв. 1984 онд их сургууль хуулийн ганц¬хан ангид элсэлт авчээ. Гэтэл 35 хүүхэдтэй энэ ангид аравдугаар ангиа төгсөөд конкурсдэж тавхан хүүхэд орсон байна. Бусад нь хуулийн дунд сургуулийг дүүргэсэн, хот, сум, дүүрэгт захиргаанд даргын алба хашдаг албан хаагчид голдуу байжээ. 

17-36 насныхнаас бүр䬬сэн энэ ангийг бусад оюутнууд сониучирхана. Ямар сайндаа ангийнх нь хаалгаар шагайснаа “Хуулийн нэгдүгээр курсийнхэн эцэг эхийн хурлаа хийж байгаа бололтой. Оюутнуудын аав ээж нь ирчихэж” гэж ярилцаж байсан удаатай гэнэ. 

Хэдий гаднаас нь харахад ах, эгч нар сурч байгаа юм шиг ч эдний ангийнхны хувьд нас бол зүгээр л тоо байж. 37 настай Ц.Данзансодов ангиа даргална. Тэрээр таван хүүхэдтэй, өрхийн тэргүүн учир ангийнхандаа ихэд анхаарал хандуулна. Б.Даваасүрэн, Г.Бадамханд, Ж.Бямбаа, Б.Пүрэвдорж, Ю.Ганбат Н.Тунгалагтамир нар ангийнхаа ахмадуудын тоонд орно. Эд нар бүгд гэр бүл, үр хүүхэдтэй учир аливаад хариуцлагатай ханддагаараа багш нарынхаа итгэлийг хүлээнэ. Эдний ангийнхан факультет, сур­гуулийнхаа Оюутны зөвлөлд ажиллацгаана. Ж.Бямбаагаа их сургуулийн оюутны зөв­лөлийн даргаар ажиллаж байсныг одоо ч дурсах дуртай аж. Мөн Монголын хуулийн салбарын бүхий л мундаг, чадалтай багш нараар хичээл заалгаж байснаа их хувь заяа хэмээн бодоцгоодог гэнэ.

Ангийн багш Н.Чинбат нь 28 настай залуухан багш. Ангийнхаа зарим оюутнуудаас насаар дүү ч мэдсэн сурсан дуулснаараа бүгдийг гайхаш¬руулна. Оюуны өмчийн газрын дарга Н.Чинбат гэхээр хүн бүр таних билээ. Тэрээр ангийнх­наа дөрөв, таваар нь микро болгоод хуваачихна. Микро микроороо ширээнд сууж гэрийн даалгавар, бие даалтаа хий­нэ. Хэрвээ микрээс хэн нэг нь хичээлээ таслах юм уу, даалгавар хийгээгүй ирвэл бусад нь зэмлүүлнэ. Зэмлэл хүртэхгүйн тулд өнөө тасалсан нөхрийнхөө араас нэхэл дагал болж олж ирэх юм уу, даалгаврыг нь хийлцэнэ. Ийм болохоор эдний ангийнхан бие биендээ их амь. Хичээл дээр нэгэндээ анхаарал хандуулдаг шигээ хувийн амьдралд нь ч тусална. Стипентийн мөнгөнөөс хүүхэдтэй хүмүүс­тээ зориулж ангийн фонд үүсгэнэ. Нийт 40-өөд хүүхдийн нэрс гаргаад хүүхэд тус бүрт 70 төгрөг төсөвлөнө. Энэ бүхнийг хөтөлж байсан дэвтрээ одоо ч хадгалдаг юм байна. Уг дэвтэрт хүүхдүүдийн нэрсийг жагсаагаад юу юу авч өгсөн, бэлгүүдийг хэн аваачиж өгсөн зэргийг нямбай бичжээ. 

Пальто, даашинз, ноосон цамц, захны даавуу гээд хувцас хунараас эхлүүд алим чихэр гээд амттан,  хоёр гурван ч хүүхдэд унадаг дугуй авч өгчээ. Бүр хөдөө байдаг ар гэрийнхэн рүү нь шуудангаар бэлгээ илгээнэ. Хариуд нь хүүхдүүд баярласнаа илэрхийлж цахилгаан явуулдаг байжээ.  

Аравдугаар ангиа төгсөөд орж ирсэн тавыгаа нөгөөдүүл нь дэргэдээсээ салгахгүй. Хичээл номыг нь ягштал хийлгэж, чадах ядахаараа тусална. Хичээл номын тал дээр эдний ангийнхан гаргууд сайн. Бүгд онц сурна. Багш нараасаа магтаал сонсоцгооно. Ихэнх хичээл нь орос хэл дээр явагддаг. Сурах бичгүүд нь орос хэл дээр. Багш нарынхаа лекцийг дурайтал нь бичнэ. Тэгээд гэртээ ирээд ойлгохгүй үгүүдээ толиноос орчуулна. Хуулийн хэллэг учир орчуулахад заримдаа хүндрэлтэй. Гэхдээ хуулийн чиглэлээр ажиллаж байсан ангийнх нь ах, эгч нар нь баргийн зүйл дээр толгойгоо гашилгахгүй болохоор бусдадаа заана.

Шалгалтын өмнөх өдөр дотуур байранд ирээд билетээ бүгдийг нь уншиж давтана. Гадуур гэртэй хүүхдүүд нь шөнөжин билетээ уншаад дотуур байранд хонох нь элбэг байж. 

Залуу хүмүүс хойно заримдаа саваагүйтэлгүй яахав. Оюутны дотуур байранд ороод сүнс дуудна гэж хөөрцөглөнө. Ширээ тойрч суугаад бүгд гараа барьцгаана. Энэ үед сүнс ирвэл ширээний голд байх аягатай ус цалгилах ёстой аж. Нэг удаа тэр аягыг нэг банди нь чигчий хуруугаараа сэм хөдөлгөчихсөн чинь охид нь айгаад бөөн дуу шуугиан болж байсан гэнэ.

Хичээлээс бусад үед насны зөрүү алга болчихно. Олон хүүхдийн эцэг болсон залуус ангийнхаа багачуудтай танхимдаа хөөцөлдөн тоглоно. Ширээн дээгүүр гүйлдэж ноцолдоно. Яг л хүүхэд шиг сахилгагүйтэцгээнэ. 

Хичээлээс гадна урлаг, спорт, нийгмийн олон ажилд идэвхтэй оролцоно, ангиараа. Урлагаар эдний урд гишгэх анги факультетад нь байдаггүй байсан гэнэ. Сургуулийнхаа нэгдсэн тоглолтод шалгарцгаана. Ж.Наранцацралт, Д.Ариунцэцэг хоёр их сайхан хоршиж дуулна. Д.Бадрах гармон гайхалтай тоглодог. Д.Түдэв, Н.Тунгалагтамир хоёр “Цэнхэрлэн харагдах уул”-ыг сонсголонтой гэгчийн дуулцгаадаг байжээ. Эрэгтэй, эмэгтэйгээр хор дуулна, бүжиглэнэ. Эдний ангийн Ч.Нямсүрэн гоё биелдэг бол С.Отгонбаяр нь хөгжим, дуу, бүжигт авьяастай оюутан байсан гэнэ. 

Харин спортод ах, эгч нар нь маруухан. Ялангуяа модон морин дээгүүр харайна гэдэг тэдэнд бэрх даваа. Дүү нар нь модон морин дээгүүр салхи мэт л шунгинаад өнгөрдөг бол нөгөөдүүл нь чадахгүй, мордчихно. 

Эдний анги бөхтэй. Тэр нь улсын начин Д.Бадрах. Самбо бөхийн дэлхийн аваргын хүрэл, Дэлхийн цомын хошой мөнгөн медальт, ОУХМ, олон улсын шүүгч Д.Бадрах хичээлдээ тун чармайлттай нэгэн байсан гэнэ. Спортынхон тэр дундаа бөхчүүдийг хичээл номондоо тааруу гэцгээх нь бий. Гэтэл Д.Бадрах аль болох хичээлдээ суухыг хичээнэ. Хичээлээ таслахгүй. Спорт, сургууль хоёроо гайхалтай зохицуулдаг байсан тухай ангийнхан нь магтана. Зайлшгүй олон улсын тэмцээн уралдаанд явахаар болбол нөхөд нь түүний хичээл, лекцийг нөхөж бичиж өгцгөөдөг байж. Хортой цаасаар дэвтэр дээр нь хичээлийг нь нөхөж өгч байсан удаа ч бий гэсэн. 

Эдний ангиас ганц хос төрсөн нь Б.Болд, Р.Болормаа нар. “Өөр хэд хэдэн хос гарахаа дөхсөн шүү” гээд тухайн үед үерхэж байсан нөхдөө хуруу даран тоолцгооно. Баяр ёслол болбол бие биедээ бэлэг өгнө. Эрэгтэй, эмэгтэйгээрээ сугалаа татаж, нэр нь таарсан хүндээ бэлэг бэлддэг учир баяр дөхөхөөр “За, хэн намайг сугалсан бол. Ямар бэлэг ирдэг бол доо” хэмээн догдолдог байсан гэнэ. Ангийн охид нь гэр бүл, үр хүүхэдтэй ангийнхаа эгч нарынд очиж хоол унд эргүүлж, үс гэзгээ орооно. Дэгжин хувцасны моод ярьцгааж, бие биедээ зовлон жаргалаа хуваалцана. 

Хэн нэг нь найз охин, найз хөвгүүнтэйгээ муудалцвал ангийнхаа ах, эгч нарт сэтгэлээ уудалж, тусламж гуйна. Өнөөдүүл нь амьдрал зохиож олон хүүхэд өсгөж яваа болохоор туршлагаасаа хуваалцаж зөвлөдөг байсан аж. “Манай ах нар ч үгүй ээ мөн олон хосыг эвлэрүүлж, нийлүүлж өгсөн хүмүүс шүү” хэмээн дурсацгааж байлаа. 

Тухайн үед МУИС-ийн Нийгмийн ухааны факультетийн “Энхийн хүч” отръяд улс орон даяар нэрээ цуурайтуулж байжээ. Уг отръядынхон зуны амралт, намрын ажлаар эх орныхоо бүтээн байгуулалт өрнөж байгаа газруудад очиж зам засч, хашаа барих зэргээр хөдөлмөрлөнө. Энэ отръядын бүрэлдэхүүнд багтан ажиллаж байсан үе үеийн оюутан залуусын хөдөлмөрийг үнэлээд “Энхийн хүч”-ийг Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одонгоор шагнаж байжээ. 

Эдний ангийнхан дээд ангийнхантайгаа хамт Хөвсгөл аймгийн Төмөрбулаг суманд нэг зун ажиллажээ. Тэд Хохиуртын давааг сэтэлж, зам гаргахад хүч хөдөлмөрөө зориулсан байна. Тэдний хувьд энэ зун хэзээ ч мартагдахааргүй дурсамж үлдээжээ. Ажлын амт гэдэг чухам юу байдгийг мэдэрцгээсэн байна. Хамт олны хүч гэж ямар аугаа зүйл байдгийг ухаарах тусмаа бие биендээ ээнэгшин дасна. Тэднийг Төмөрбулаг суманд даваа сэтлэхээр очиход сумын дарга, нутгийн иргэд баяр ёслолын байдалтай угтаж авч байжээ. Ингээд залуус өдөр шөнөгүй ажиллаж Хохиуртын давааг сэтэлсэн байна. Уг давааг давахад цаана нь өгөөж ихтэй бэлчээр нутаг байдаг аж. Бэлчээр сайтай газарт малчид очиж буухын тулд тойрч, их зам туулдаг байсан гэнэ. Харин Хохиуртын давааг оюутнууд сэтэлж өгсөн нь нутгийнханд их буян болжээ. Их ажил хийсэн тэдэнд урам өгч сумын дарга нь уг давааны нэрийг Оюутны даваа хэмээн өөрчлөх шийдвэр гаргаж байжээ. Оюутнуудыг ажил хийж байхад нутгийн иргэд айраг, цагаагаар ер таслахгүй. Өдөр бүр шинэ өрөм ааруул авчирцгааж дайлна. Ажил төрлөө дуусгачихаад орой үдэш ил галын дэргэд дуулна даа. Х.Батбаяр, Д.Түмэнжаргал хоёр гитарыг жинхэнэ уйлуулна гэдэг шиг ямар ч ая аялгууг гайхалтай тоглоно. Ангийн багш нь оюутнуудаа хоёр баг болгож байгаад дууны сэдэв өгөөд дуугаар уралдуулна. Өөрөө ч сайхан дуулна. 

…Явсан зүгийг чинь ширтээд би

Янагийн дуугаа аялаад

Яралзах одтой нөхөрлөөд

Явж л байна даа хонгор минь. Энэ бол эдний ангийн сүлд дуу нь. 

Ингээд зунжингаа ажиллаж наймдугаар сарын эхээр ажлаа дуусгачихаад буцах болж. Нэгэнт Хөвсгөлд ирсэн юм чинь Хөвсгөл нуурт очъё гэцгээжээ. Гэтэл гэр бүлтэй хүмүүс нь бушуухан харих минь хэмээн гэр гэр рүүгээ яарсан гэнэ. Ангийн багш нь Хөвсгөл нуурт очиж үзье гэсэн саналыг дэмжсэн учир ангиараа далайг зорьжээ. Сүхбаатар хөлөг онгоцон дээр дурсгалын зураг татуулцгааж, дурсгалын дэвтэрт сэтгэгдлээ бичиж үлдээсэн нь одоо ч хэвээрээ. Алчуур дээр хайр сэтгэлийн үгс, амжилт ерөөсөн дурсгалын үгээ бичиж үлдээцгээжээ. 

Зун, намрын ажлаар Сэлэнгийн Ерөө, Хөтөлийн цемент шохойн үйлдвэр, сангийн аж ахуйд очиж ажиллаж байсан гэнэ. Эрдэм ном сурч, их сургуулийн оюутан гэгдэж явсан он жилүүддээ эх орныхоо бүтээн байгуулалтад гар бие оролцон зүтгэж явснаараа эд нар одоо ч бахархдаг юм байна. Учир нь тэр бүхэн өнөөдрийн зэрэгт хүргэсэн гэж боддог аж. Одоо эдний ангиас 12 хүүхэд шүүгч, тав нь прокурор, гурав нь багш, дөрөв нь зөвлөх, хоёр нь нотариатч, зургаа нь хувиараа ажил хийж, улс эх орныхоо ирээдүйд хөрөнгө оруулалт хийн амжилттай явж байна. 

1989 онд сургуулиа төгсөхдөө арван жил болоод уулзаж байя гэж тогтоцгоожээ. Ингээд 1999 онд уулзсан байна. Дараа нь 2009 онд. Гэтэл ангийнхнаас нь дөрөв, тав нь бурхны оронд одчихсон байж. “Хэдүүлээ ойр ойрхон уулзаж байхгүй бол болохгүй юм байна. Арван жил гэдэг чинь хол юм байна. Сайхан нөхдөө алдсанаа ч мэдсэнгүй. Ингэхээр таван жил болоод уулзаж байя” гэж тохирчээ. Өнөө зуны долдугаар сарын 4-нд уулзахаар болсон гэнэ. Энэ удаагийнх олон ой тохиож байгаагаараа онцлог уулзалт болж байна гэцгээнэ. Юу гэвэл 1984 онд нэг ангид орсны 30, их сургуулийн төгсөлтийн 25 жилийн ой нь давхцаж байгаа аж.  

…Удтал хүлээсэн сэтгэлийг минь амрааж

Усны чанадаас нисээд ирээрэй

Уяхан зүрхний дурсамжаа хөглөж

Учран золгохын ерөөл тавья гэсэн шүлгээр ангийнхнаа урьж байгаагаа хэсэг нөхөд нь илэрхийлсэн юм.

Д. САРУУЛ

Categories
мэдээ онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Хотонд дуугарах буутай болохгүй бол хойно урдаас чоно, нохой…

Туурга тусгаар Украйн улсын хамгийн сор болсон Крым гэдэг үзэсгэлэнт газрыг Оросын Ерөнхийлөгч Путин айлгаж байгаад булаагаад авчихав. Гартаа барих зэвсэг, хотондоо дуугарах буугаа хураалгачихсан Украйн улс яаж ч чадсангүй. Уг нь Украйн улс хотонд дуугаргах сайн буутай байсан. Бүүр сайн буюу цөмийн зэвсэгтэй байсан юм. Оросын цөмийн физикийн том эрдэмтэд Украйн цустай байсан гэлцдэг. Украйн Оросын цөмийн физикийн эрдэмтэдтэй нийлж сайн зэвсэгтэй болсон. Украйн Оросоос хүн амаар цөөн ч цөмийн энерги ашиглахаараа илүү байлаа. 1994 онд Америк, Орос хоёр сайдаж, олон улс орон хүйтэн дайны аюул холдлоо гэж санасан даа. 

Америк, Орос хоёр том гүрэн ятгасааар байгаад Украйн орны өөрийгөө хамгаалж бусдыг айлгадаг буу буюу цөмийн зэвсгийг нь хураагаад авчихсан. Америк, Орос хоёр том гүрэн Украйн улсын цөмийн зэвсгийг хурааж авахдаа Украйн улсын тусгаар тогтнол, бүрэн бүтэн байдалд аюул учирвал цөмийн зэвсгийг нь хурааж авсан Орос, Америк хоёр хамгаална гэж Будапештийн тунхаглалд гарын үсэг зурсан байгаа. Гэтэл хотонд дуугаргах ганц буугаа хураалгасан Украйн руу Путин дайраад Крымийг нь авчихлаа. Өнөө Америк нь ч  Украйныг хамгаалсангүй, зэр зэвсгээр тусалсангүй. Худлаа, амаараа хамгаалаад суучихсан. Ингээд ганц сайн зэвсгээ хураалгасан улсын хохь болоод үлдэх нь тэр. Хэрвээ Украйн зэвсгээ хураалгаагүй байсан бол Орос дайрч чадахгүй, газар нутгаас нь булааж чадахгүй байсан.  Путин болон түүний ойр тойрныхон Украйнд “Су-30” гэдэг бөмбөгдөгч онгоцоор зочилно гэж томорч чадахгүй байсан. Хоосон буунаас хорин хүн айна гэж ямар үнэн үг вэ. Хойд Солонгосыг хар даа, хоосон пуужингаас 200 улс орон айж, Ерөнхийлөгч нь гэж нэг коммунист бацаан пээдийж байна. Хойд Солонгос руу хойшид хэн ч дайрч,  хэн ч элэг барьж чадахгүй. Орос Украйны нутгийг булааснаас хойш дэлхийн цагийн байдал эвгүй боллоо. Хойно урдаас нутаг ус, хот хороо руу маань чоно, нохой өнгийхгүй, хулгай дээрэм, элэг барихгүй гэсэн баталгаа байхгүй боллоо. Тусгаар орон л юм бол ганц сайн буутай болно байгаа. Ганц сайн цөмийн пуужинтай л болмоор байна. Хойно урдаас чоно, нохой өнгөлзөх нь байна шүү дээ. Төрийн томчууд нэрэлхээд л байгаа болохоос биш хойд, урд хоёр хөрш Монголын асуудлыг монголгүй шийдэж дээрэлхдэг XIX, XX зууныхаа үе рүү эргэн орчихоод байгаа. Энэ бол сэтгүүлчийн л бодол. Гэтэл Монгол Улсын ардчилсан төр засаг Монгол бол цөмийн зэвсэггүй бүс гэж харин ч нэг мундаг зарласан. Үүндээ ч үнэнч байгаа. 

Монгол Улс мориороо, хуучин түүхээрээ биш, технологи эзэмшсэн толгойгоороо гайхуулж улс орноо хамгаалж хөгжүүлж чадна. Дэлхийд гайхагдсан боловсрол, технологи эзэмшсэн залуус олон байна. Цөмийн энергийн түүхий эдийн асар их нөөц байна. Цөмийн физикийн салбарт ч Монгол бол дэлхийд гайгүй толгойд тооцогддог. Цөмийн физикийн 20-иод эрдэмтэн байдаг. МУИС гэхэд математик, цөмийн физикчдийг төрүүлснээрээ хаанахын яма рч их сургуулиас дутахгүй ээ.  МУИС-ийн ректор, Дубна дахь цөмийн хүрээлэнгийн орлогч захирал хүртэл хийж явсан н.Содном агсны шийрийг хатаах залуус, цөмийн “физикийн гавал толгойнууд” Монголд байна. Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг, Цөмийн энергийн газрын даргаар Н.Тэгшбаяр гэдэг цөмийн физикч  залууг тавьсан нь харин ч нэг нүдээ олсон томилгоо болсон юм.  Ер нь бизнесийн салбарт “М-Си-Эс”-ийн Ж.Оджаргал шиг, Уул уурхайн салбарт “Рио Тинто”-гийн Зэсийн салбарын олон улсын үйл ажиллагаа эрхэлсэн ерөнхийлөгч Б.Болд шиг, Цөмийн энергийн салбарт Н.Тэгшбаяр шиг мэдлэгтэй залуус салбар бүрт тав арав байхад л Монгол Улс хөгжинө. Яагаад монголчууд цөмийн эрчим хүчийг морь шигээ эзэмшиж чадахгүй гэж… Тэгвэл  нэгэнт л цөмийн зэвсэгтэй болж болохгүйгээс хойш (Болж өгвөл цөмийн ганц пуужинтай болоход гэмгүй. Сайн буугүй айлыг чоно, нохой, хулгай дээрэм элэг бариад байдаг юм. Г.Д) цөмийн физикийн мэргэжилтэй залуустаа итгэл өгч, хойд урд хил дээрээ цөмийн хоёр цахилгаан станц бариад Орос, Хятад гэдэг хоёр том зах зээлийг цөмийн эрчим хүчээр хангахад л Монгол Улс гарч өглөө. 

Сэтгүүлч миний хувьд бизнесмэн Ж.Оджаргалтай уулзаж, ярилцаж байсан. Б.Болдтой ч хоёр гурван цаг санал солилцож үзсэн. Н.Тэгшбаяртай бол  гурван удаа ч уулзсан. Тэр эх оронч залуу. Түүний удам судар, эцэг өвгийн түүх нь тун сонин юм билээ. Манжийн цэргийн хөлөөс овгийнхоо тугийг хамгаалж өдий хүргэж чадсан “Тугчин” гэдэг овгоор  бахархдаг юм билээ. Цөмийн энергийн дарга Н.Тэгшбаярын талаар багш нь бичсэн байна. МУИС-ийн Н.Тэгшбаярын ангийн оюутнуудаас цөмийн энергийн таван доктор төрсөн гэж. Цөмийн энергийн сайн мэргэжилтэн нь бэлтгэгдсэн байна. Цөмийн энергийн салбарт Н.Тэгшбаярын илтгэлийг дэлхий үнэлж байна. Монголд цөмийн энергийн асар их нөөц байна.  Эрчим хүчний хомсдол болсон хоёр том зах зээл байна. Монголчууд цөмийн энергийг эмнэлгээс авахуулаад эрчим хүч үйлдвэрлэхэд ашиглах цаг болсон. Болж өгвөл ганц сайн цөмийн пуужинтай болох юмсан. Энэ нь төр засгийн бодлого биш сэтгүүлч миний бодол шүү. Харин монголчууд бие биендээ, эрдэм мэдлэгтэй залуустаа итгэх л дутаад байна. 

Хойно урдаас чоно, нохой хот руу гэтэж айлгавал бидний цөөхөн монголчуудыг цөмийн технологи гаргуун эзэмшсэн эрдэмтэд аварна. Монголд ураны нөөц их байна гэхэд гадаадынхан үнэхээр атаархах юм. Шар нунтгийг гадаадынхан асар өндөр үнээр авъя гэж байна. Харин гадаадынхан  Монголыг цөмийн энергийн салбарт ажил хийлгэхгүй байх талаар хорлонтой бодлого явуулж байна. Монголчуудыг хооронд нь хагаралдуулах бодлого явуулж байна. Иргэдийг нь төр засгийн эсрэг турхирч байна. Ер нь хойно урдаас чоно, нохой хот руу минь гэтвэл ганц сайн буу ч хэрэг болж л таараа. Гэнэ алдаад цөмийн зэвсэгээ хураалгасан Украйныг хар даа. Яаж байна. Монгол залуус цөмийн энергийг морь шигээ эзэмшиж, жолоодож чадна.           

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Улаанбаатарт 22 хэмийн дулаан

Ихэнх нутгаар солигдмол үүлтэй. Төвийн нутгийн зарим газар болон зүүн зүгийн нутгийн хойд хэсгээр  түр зуурын бороо орно. Салхи нутгийн баруун хагаст хойноос бусад нутгаар баруун өмнөөс хойш эргэж секундэд 7-12 метр, зарим газраар түр зуур секундэд 18-20 метр хүрч шороон шуурга шуурна. Сэрүүсч Алтай, Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутаг, Орхон, Сэлэнгэ, Хараа, Ерөө голын сав газраар 12-17   градус, говь талын нутгаар 30-35 градус, баруун зүгийн   нутгаар 16-21 градус, бусад   нутгаар 20-25 градус дулаан байна.

УЛААНБААТАР ХОТ: Үүлшинэ. Бороо орохгүй. Салхи баруун өмнөөс хойш эргэж секундэд 5-10 метр, зарим үед түр зуур секундэд 18-20 метр хүрч шороон шуурга шуурна.21-23 градус дулаан байна. Оройдоо эрс сэрүүснэ.

Өглөө 05 цагт Улаанбаатарт: 16 градус дулаан, харьцангуй чийг 59 хувь, агаарын даралт 860 гектопаскаль байлаа. Даралт өдөртөө тогтвортой байна.