Булган аймгийн Бүрэгхангай сумын харьяат улсын начин Дармаагийн Тамиртай ярилцлаа. Тэрээр Их Монгол Улс байгуулагдсаны 811, Үндэсний их баяр наадам, Ардын хувьсгалын 96 жилийн ойн хүчит бөхийн барилдаанд улсын арслан Н.Батсууриар дөрөв, П.Бүрэнтөгсөөр тав даван улсын начин хэмээх эрхэм цол хүртээд байгаа билээ.
-Үндэсний их баяр наадмын хүчит бөх ийн барилдаанд тав даван улсын начин цол хүртсэн танд баяр хүргэе. Сэтгэгдлээсээ хуваалцаач?
-Төр, түмний минь үндэсний их баяр наадам өргөн дэлгэр сайхан болж өнгөрлөө. Улсын цол авсан болоод ч тэр үү жил, жилийн баяр наадмаас хамгийн онцгой нь байлаа. Сэтгэл маш өндөр байна. Уул усны минь буян заяа түшлээ хэмээн их сүсэглэж байна даа. Өдийг хүртэл дэмжиж ирсэн багш, дасгалжуулагч, аав, ээж, ханьдаа, нутаг усныхан, дэмжигч байгууллагууддаа маш их баярлалаа.
–Таны хувьд үзэгчдийг шуугиулсан урамтай сайхан барилдаанууд үзүүлж, наадмын тааврыг өөрчилж чадлаа. Учраа бөхчүүдийн хувьд ч улсын цолтой хүчтэнгүүд байсан шүү дээ. Ер нь цолонд хүрнэ гэдэгтээ итгэлтэй байв уу?
-Улсын цолонд хүрэхчин зорилго өвөртөлсөөр улсын баяр наадамдаа зодоглосон. Харин учраа бөхүүдийн хувьд их чанга байлаа. Миний хувьд хоёр, гурвын даваанд Улсын начин Б.Чимэдвандан, Б.Одхүү нартай, дөрвийн даваанд Улсын арслан Н.Батсуурьтай учраа таарсан. Харин тавын даваанд П.Бүрэнтөгс арслан амласан юм. Ийм иртэй, бяртай бөхчүүдтэй таарсан шүү дээ. Хоёр ч хүчтэй арслантай таарлаа. “Цолонд хүрч чадахгүй ч юм болов уу даа. Улсын цол авна гэдэг амаргүй даваа юм байна” гэсэн бодол төрсөн. Гэсэн ч аз, хийморь ивээж санасандаа хүрсэн. Мөн том цолтой хүчтэнгүүдээр улсын цол авсандаа их баярлаж байна.
-Улсын арслан Н.Батсуурь, П.Бүрэнтөгс нартай учраа таарчихаад юу гэж бодож байв даа?
-Яагаад ч юм тэр өдөр их тайван байсан шүү . Бэлтгэлээ сайн базаасан болоод ч тэрүү нэг л тайван, айж бэргэх зүйлгүй байлаа. Давж чадахаар, болчихмоор л юм шиг санагдаад л. Яахав нуулгүй хэлэхэд П.Бүрэнтөгс арсланг амлахад цол авч чадахгүй нь дээ л гэж бодсон. Иртэй, бяртай сайн бөх. Өмнө нь учраа таарч өвдөг шороодож л байсан. Гэхдээ давсан ч, даваагүй ч сайхан барилдъя гээд л зүлэг ногоон дэвжээнээ гарсан даа. Тэр эгзэгтэй мөчид Монгол Улсын заан Д.Баасандорж, М.Өсөхбаяр нар маань хамгийн их зааж, зөвлөсөн. Тэд маань “Өөрийнхөөрөө барилд. Адилхан л бүтэн жилийн турш бэлтгэл, сургуулилт хийсэн. Дутаад байх зүйл байхгүй. Хэнээс ч айх хэрэггүй” гэж урам зориг, сэтгэлийн дэм хайрлаж байлаа. Миний хувьд Улсын заан Д.Баасандорж, М.Өсөхбаяр гэх эрхэм хоёр багшаасаа үргэлж л суралцсаар явна. Амьдралын болоод спортын туршлагын хувьд ч тэр. Маш их баярлаж явдаг даа.
-Энэ жил Булган нутгийн бөхчүүд хаагуур бэлтгэлээ базаасан бол?
-Манай “Булган хан ” дэвжээний бөхчүүд миний төрсөн нутаг Булган аймгийн Бүрэгхангай суманд бэлтгэлээ базаалаа . Аймаг, сумын цолтой 30-аад бөх манай галд гарсан. Энэ жилийн бэлтгэл, сургуулилт маш сайн байлаа. Санасандаа хүртэл бэлтгэлээ хийж чадсан гэж бодож байна. Манай дэвжээг Д.Баасандорж заан ахалж гарсан. Харин туслах дасгалжуулагчаар аймгийн заан Н.Мөнх-Ирээдүй багш маань ажилласан.
-Бөх болох гараагаа хэдийнээс эхэлж байв?
-Монгол хүн болсон хойно багын л барилдаж ноцолдох дуртай байлаа. Харин дунд сургуульд ороод элдэв, тэмцээн уралдаанд оролцож өөрийнхөө хэмжээнд чамгүй л амжилт гаргачихдаг байсан. Тухайн үедээ А.Сүхбат аваргын уран барилдаануудыг шимтэн харж, бөх болох хүслээ улам нэмсэн хэрэг. Миний хувьд Булган аймгийн “Эрдмийн өргөө” цогцолборыг дүүргэсэн л дээ. Сургуулийн биеийн тамирын багш Ханддорж, Эрдэнэ-Очир, Эрдэнэбилэг, Одгэрэл нар маань намайг бөх болгох эхлэл, суурийг тавьсан ачтай хүмүүс юм. Дунд сургуулиа дүүргэчихээд Үндэсний биеийн тамирын дээд сургуульдаа сурахын сацуу Д.Баасандорж багшийнхаа удирдлаган дор тууштай бэлтгэл хийж эхэлсэн. Ер нь бол 2008 оноос үндэсний бөхийн бэлтгэлээ туутай хийж, сайн бөх болохын тулд хичээж эхэлсэн гэж болно. Анх шавь нь болоод ирэхэд Д.Баасандорж багш маань “Хүн шиг хүн болж байж бөх болдог юм шүү” хэмээн захисан. Энэ үг тэр үеэс хойш миний зүрх, тархинд хадаастай явсаар л байна. Ер нь хүн чанартай, жудагтай байх нь бөх хүний эрхэмлэх зүйл гэдэгтэй хэн ч маргахгүй болов уу.
-2010 онд аймгийн начин цол хүртсэн гэж сонссон юм байна. Энэ тухайд?
-Тийм шүү. Ухаандаа тууштай бэлтгэл хийж эхэлснээсээ хойш хоёр жилийн дараа гэсэн үг л дээ. Харин 2013 онд аймгийн арслан цол хүртэж байлаа.
-Харин анх хэдэн онд улсын баяр наадамд зодоглож байв. Тухайн үеийн сэтгэгдлээсээ хуваалцаач?
-Үндэсний их баяр наадмынхаа хүчит бөхийн барилдаанд тав дахь жилдээ зодоглож начин цолны болзол хангалаа. Анх наадамд зодоглохдоо Улсын начин Ганбатаар хоёр давчихаад жигтэйхэн их баярлаж билээ. Бодож санах ч юмгүй, хоёр давчихсандаа баярлаад л гүйж явсан даа. Харин гурвын даваанд Н.Батзаяа харцагад унасан. Ямартай ч улсын наадамдаа хоёр, гурав давчихаад л байлаа. Жилээс жилд даваа нэмэгдсээр байсан. Өнгөрсөн жилийн хувьд дөрөв давсан.
– Бөхийн найраа бүр гаарлаа гэж шүүмжлэх хүмүүс цөөнгүй байдаг. Таны хувьд үүнд ямар бодолтой байдаг вэ?
-Байх ёсгүй зүйл л гэж боддог. Бөхчүүд маань үнэн хүчээрээ барилдаж монгол түмнээ баясгаж явах ёстой л гэсэн бодолтой явдаг даа. Тэр бодлоо ч биелүүлж, хүчийг үзэн сайхан цол авлаа. Ямартай ч нэгэнт л үндэсний бөхөөрөө хичээллэсэн хүний хувьд оргилд нь хүрнэ гэсэн том зорилготой шүү.
-Улсын цолонд хүрэхэд гэр бүлийнхэн тань хамгийн их баярласан болов уу?
-Тэгэлгүй яахав. Ээж, аав хоёр минь “Миний хүү мундаг байлаа. Зорьсондоо хүрч чадлаа. Хүүгээрээ бахархаж байна” гэсэн. Миний хань болон хүү минь мөн маш их баярласан. Би эхээс хоёулаа л даа. Ах минь сумын заан цолтой хүн байдаг. Улсын цол авснаараа ахынхаа ч гэсэн хүслийг биелүүлсэн гэж бодож байгаа.
-Улсын хэмжээнд олон тооны түймэр асч, хүн бүхэн л чадахаараа хандив тусламж илгээж байна. Эдгээр сайн санаат хүмүүсийн эгнээнд энэ жилийн баяр наадмын түрүү бөх улсын арслан Ц.Содномдорж тэргүүтэй хүчтэнүүд нэгджээ. Та ч мөн адил хандив өргөсөн байсан…
-Энэ жилийн хувьд гал түймрийн дэгдэлт их байна. Үүнд эмзэглэхгүй байхын аргагүй. Иргэн хүнийхээ хувьд би өөрийн боломжоороо хандив өргөсөн байгаа.