Баянгол дүүрэг XI хороо, Хувьсгалчдын гудамж иргэн Адьяасүрэнгийн гэрийн гадаа. 2017.11.30ны 18.51 цаг
Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх тэргүүтэй албаны хүмүүс өчигдөр нийслэлийн хамгийн их утаатай дөрвөн цэгт ажиллалаа. Эхлээд Дэнжийн-1000 дахь 39 дүгээр сургуульд очлоо. Сургуулийн нэгдүгээр давхарт агаарын чанарын мэдээллийн дэлгэц суурилуулжээ. Сурагч, багш нь уг дэлгэцийг харж утаа хэр зэрэг байгааг, аюултай түвшинд хүрч байгаа эсэхийг хараад мэдчих боломжтой бөгөөд хэт их утаатай гэвэл амны хаалт зүүх зэргээр өөрийгөө утааны хороос хамгаалах боломжийг өгдөг юм байна. Мөн энэ сургуулийн зарим ангид агаар цэвэршүүлэгч тавьжээ. Өмнө нь энэ сургууль халаалтдаа 24-25 сая төгрөг зарцуулдаг байсан бол одоо төвийн шугам сүлжээнд холбогдсоноор 3-4 сая төгрөг зарцуулдаг болжээ. УИХ-ын гишүүн, Өргөдлийн байнгын хорооны дарга М.Оюунчимэг “Энэ сургууль 1700 хүүхэдтэй. Өмнө нь халаалт дулааны асуудал маш хүнд байсан. Өнөө жил тэрийг нь шийдэж чадсан ч цэвэр усыг нь шийдэж чадаагүй байгаа” гэж байлаа. Одоогоор энэ сургуулийн таван ангид агаар цэвэршүүлэгч төхөөрөмж байршуулаад байгаа аж. Нийслэлийн хэмжээнд цэцэрлэг, сургууль, эмнэлэг гээд 1300 өрөөнд уг төхөөрөмжийг байршуулаад байгаа юм байна.
Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч С.Батболд “Бага ангиудад уг төхөөрөмжийг суурилуулж байсан бол одоо дунд ангиудад суурилуулахаар ажлаа эхэлж байгаа” гэв. Энэ үеэр Өргөдлийн байнгын хорооны дарга М.Оюунчимэг уг ажил нь Д.Сарангэрэл сайд Өргөдлийн байнгын хорооны даргаар ажиллаж байх үед агаарын бохирдол, түүний хор хохирлыг бууруулах талаар зөвлөмж гаргаад түүнийгээ Засгийн газарт хүргүүлж энэ оны нэгдүгээр сарын 3-нд тогтоол гаргасан тухай яриад эл тогтоолын хүрээнд энэ агаар шүүгчүүдийг байршуулах, агаарын бохирдлыг бууруулах бүс тогтоох зэрэг олон ажил эхэлснийг дурдаж байлаа.
Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх “Хүүхдүүдэд агаарын бохирдлоос өөрийгөө хамгаалах сургалтуудыг та нар сайн зохион байгуулж байх хэрэгтэй. Би боддог юм, энэ агаарын бохирдол яндангийн утаа, ядуурлын утаа, хариуцлагагүйн утаа, сэтгэл байхгүйн утаа гээд олон утаа нийлчихэж байгаа юм.
Заримдаа сэтгэл гаргах хэрэгтэй. Хүн болгон өөрсдийнхөө эрүүл мэндэд анхаарах хэрэгтэй. Үр хүүхдүүдийнхээ эрүүл мэндэд ч анхаарах хэрэгтэй. Улс орны эдийн засгийн байдал хүндхэн байгаа энэ тохиолдолд аль аль талдаа анхаарах хэрэгтэй байна. Энэ утаатай тэмцэх нь бүх нийтийн асуудал байж байж бид тэмцэнэ шүү дээ. Би ч гэсэн асуудалтай. Надад үр хүүхдүүд байна. Би бас утаатай орчинд амьдардаг. “Чингис” зочид буудлын тэр хавьд чинь жинхэнэ утаа буудаг шүү дээ. Би тэндээ амьдарсаар л байгаа. 10 гаруй жил тэндээ утаан дунд амьдарч байна. Байрнуудын дунд утаа буучихдаг. Өглөө, орой гарахад маш их утаатай тийм хүнд газар тэнд байдаг юм. Тийм учраас утааны зовлонг сайн мэдэрдэг. Энэ бол бидний амьдралын зовлон. Үүнийг давж гарахын тулд төр засаг нь анхаарах хэрэгтэй. Зохион байгуулалт сайн байх хэрэгтэй, хөрөнгө мөнгөө зохицуулах хэрэгтэй. Дээр нь хүн болгоны хүчин чармайлт, хүн болгоны сэтгэл хэрэгтэй байна. Гал түлж байгаа айл өөрсдийгөө бодох хэрэгтэй ш дээ. Би хаймар түлэх үү, зуух руугаа пүүз хийж түлэх үү, дугуйны олгой хаймар түлэх үү, хортой бодис шатаах уу, моторын ашигласан масло шатаах уу гэдэг нь тэр хүний асуудал. Зуух руугаа тийм зүйлийг хийж байна гэдэг чинь Монголынхоо эсрэг ажиллаж байна гэсэн үг. Үр хүүхдийнхээ эсрэг ажиллаж байна гэсэн үг. Хүн төрөлхтний эсрэг ажиллаж байна гэсэн үг байхгүй юу. Ард түмнийхээ эсрэг хорт бодисыг цацаж байна, нэг ёсондоо ард түмнийг хордуулах ажиллагааг би өөрөө зохион байгуулж байна шүү гэдгээ хүн бүхэн дотроо бодох хэрэгтэй. Тийм учраас утааны эсрэг ажил гэдэг бол хэдийгээр хөрөнгө мөнгөтэй холбоотойн зэрэгцээ сэтгэл санааны асар том асуудал юм. Сэтгэлгээгээ өөрчлөх хэрэгтэй. Хүн болгон утаатай тэмцэхийн тулд дотроо нэгийг бодож “Би чинь үр хүүхэд, улс үндэстнээ бодох ёстой шүү. Ард түмнийхээ генийг бодох ёстой шүү. Бяцхан үр хүүхдийнхээ агаарыг бохирдуулж болохгүй шүү” гэж бодож чадвал хүн арай ч тэгж зуух руугаа элдэв янзын юм хийгээд шатаагаад суухгүй байх гэж би боддог юм. Тийм ухамсар манай нийт ард иргэдэд байх ёстой. Үүнийг хэдүүлээ тал талаас нь ойлгуулах хэрэгтэй, сурталчлах ёстой, бүх нийтийн үйл хэрэг болгох ёстой. Тэгж байж бид утааг тэмцэж дийлж гарна уу гэхээс биш зөвхөн Монгол Улсын төр мөнгө гаргаад энэ асуудлыг шийднэ гэвэл өнөөдрийн байдлаар тун боломжгүй. Гэхдээ бид тодорхой түвшинд бүхий л боломжоо дайчилж ажиллаж байна шүү дээ” гээд энэ бүхнийг сургуулийн сурагчид, тэдний эцэг эхчүүдэд сайн ярьж тайлбарлаж ойлгуулж өгч байгаарай гэж хичээлийн эрхлэгчид нь захисан юм.
У.Хүрэлсүх Ерөнхий сайд “Улаанбаатар хотын утааг 100 хувь гэж бодох юм бол 80 гэр хороолол, уурын зуухны утаа. Галлагаатай, яндантай утаа гаргаж байгаа газрууд дийлэнхийг нь эзэлж байна. 10 хувийг нь автомашины утаа, зургаан хувь нь цахилгаан станцуудын утаа, үлдсэн хувь нь бусад утаа эзэлж байна. Ингэхээр бидний хамгийн ихээр анхаарал тавьж байгаа зүйл бол гэр хороолол, уурын зуухны асуудал байхгүй юу. 3000 мянган уурын зуух байна. Дээр нь 220 мянган өрх гэр байна. Эд нар нийлээд жилд 1.2 сая тонн нүүрс шатааж байгаа. Бидний зорилго бол энэ уурын зуухуудыг буулгах, төвлөрсөн системд холбох, дээр нь гэр хорооллуудыг цахилгаанд холбох, хороолол хорооллоор нь дулаанд холбож өгөх гэх зэргээр аль болох гал түлэхгүй, нүүрс шатаахгүй байхаар асуудлаа шийдэх тэр нөхцөл боломжийг төрөөс бий болгож өгөх нь төрийн ажил. Энэ бүхэнд иргэд, аж ахуйн нэгжүүд маань өөрсдөө санаачилгатай оролцох ёстой. Өнгөрсөн арван жилийн хугацаанд Монгол Улсын төрөөс нийтдээ төсвөөс 147 тэрбум төгрөг зарцуулсан байдаг. Мөн дээрээс нь 60 сая ам.долларыг гадны зээл тусламж, хандив мөнгө цуглуулж зарсан. Мэдээж үүний тодорхой хэмжээний ач тус нь гарсан байж таарна. Зарим нэг нь үр дүнгүй зарагдсан байхыг үгүйсгэхгүй. Тийм учраас бид цаашдаа нэг зорилт тавих ёстой. Ерөөсөө утаатай тэмцэхийн тулд эрчим хүчийг ашиглах ёстой, гэр хорооллыг барилгажуулах ёстой, дэд бүтцийг нь сайжруулах ёстой. Ингэж том түвшинд энэ ажлыг хийх ёстой. Хамгийн гол нь иргэдийн минь ухамсар сайн байх ёстой” гэж яриад адаглаж л айлууд гэрээ сайхан дулаалаад дадчих ёстой гээд дээр үед аав ээжтэйгээ нийлээд гэрээ алимны цаасан хайрцаг, боодлын бор цаасаар хэрхэн дулаалж өнтэй өвөлждөг байсан тухайгаа сонирхуулсан юм.
“Манай сургуульд суурилуулсан агаар шүүгч цэвэршүүлэгч нь маш нарийн тоосонцоруудыг бүрэн шүүдэг гэсэн. Мөн хүхрийн давхар ислийг зохих хэмжээнд барьдаг төхөөрөмж гэсэн. Уг төхөөрөмжүүдийг тавиад сар орчим болж байна. Өмнө нь ангийн агаар исэлдсэн юм шиг байдаг байсан. Одоо тийм агаар гарвал энэ төхөөрөмж нь шүүгээд агаарыг цэвэршүүлдэг юм билээ” гэж 39 дүгээр сургуулийн Сургалтын менежер Н.Түмэнжаргал ярив.
Тус сургуулиас гараад Баянгол дүүргийн XI хороо буюу МҮОНРТээс нэлээд хойшоогоо байрладаг Хувьсгалчдын гудамжинд очлоо. Тус хорооны оршин суугч Р.Адьяасүрэнгийнх байшингаа дулаалснаар дулаан алдагдал байхгүй болсон байна. Эднийх өмнө нь гурван машин нүүрсээр нэг өвлийг бардаг байсан бол одоо сэрүү унаснаас хойш нэг машин нүүрс авсан нь дуусаагүй байгаа аж. Ер нь байшингаа зориулалтын материалаар дулаалахад маш их үр дүнтэй юм байна гэдгийг гэрийн эзэн хэлж байлаа. Харин гэрийн эзэгтэй “Манайх шиг ингэж 30 хувиа өөрөө гаргаад үлдсэнийг нь төрөөсөө гаргуулаад гэрээ дулаалъя гэсэн айлууд зөндөө байна. Харамсалтай нь дулаалгын материалынхаа 30 хувийг гаргачих айл алга. Цалингийн, банкны олон төрлийн зээлийн хажуугаар дахин зээл авах боломж алга гэх айлууд их байна. Тийм болохоор 30 хувиа бүрдүүлэхэд нь туслалцаа дэмжлэг үзүүлж олон айлыг дулааны асуудлаа шийдэхэд нь тусална уу” гэж Ерөнхий сайдад хүсэлт тавьж байлаа. Энэ үеэр ШУТИСийн багш нарын төлөөлөл дулааны алдагдлыг хэмждэг багажаар Р.Адьяасүрэнгийн байшингийн булан, хана, тааз зэргээр дулаан хэр алдагдаж байгааг шалгаж үзүүлэв. Дулаалахаас өмнө болон дараахь байдлыг Ерөнхий сайдад зургаар харуулж байлаа. Тэднийхээс гараад зэргэлдээх айлаар нь орсон юм. Тухайн айл гэрээ дулаалж амжаагүй учир өдөрт олон удаа нүүрс түлдэг гэж ярьж байлаа.
Агаарын чанарын явуулын станцын үйл ажиллагаатай танилцав.
Ерөнхий сайдын дараагийн очсон газар бол Баянхошууны 38 дугаар цэцэрлэг. БОАЖЯ-ны санхүүжилтээр тус цэцэрлэгийн халаалтыг цахилгаанаар шийдсэн бөгөөд “Улаанбаатар цэвэр агаар” төслийн санхүүжилтээр агаар цэвэршүүлэгчүүдийг байршуулсан байна. Ерөнхий сайд энэ үеэр цэцэрлэг, сургууль, яслиудыг даруй ийм агаар цэвэршүүлэгчээр тоноглох нь зүйтэй гээд эцэг эхчүүдэд хандан өөрсдөө ч, үр хүүдүүддээ ч маск зүүлгэж байхыг уриалсан юм. Үүний дараа Баянхошууны Зүүн салааны орчимд байрладаг агаарын бохирдол хамгийн өндөр цэгийн Харуулын станцын үйл ажиллагаатай нь танилцсан юм. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх “Өнөөдөр та бид Улаанбаатар хотын хамгийн их агаарын бохирдолтой газруудтай газар дээр нь ирж танилцлаа. Сургууль, цэцэрлэг, гэрээ дулаалсан айл, дулаалаагүй айлаар орлоо. Агаарын чанарын хяналтын харуулын байран дээр нь ирчихээд байна. Улаанбаатар хотод ийм харуулын байр 11 байдаг. Хотын агаарт мониторинг хийж олон нийтэд цацдаг станц, хяналтын төв дээр бид ирлээ. Улаанбаатар хотын агаарын хүндрэлтэй байдал ингээд үүсч эхлэх нь. Жилдээ бид таван сарын турш утаатай ноцолддог. Өнөөдөр ингээд явж байхад гэр хорооллын утааг багасгахад хамгийн чухал нэг асуудал байна. Энэ бол айлууд өөрсдийнхөө гэр орныг маш сайн дулаалах хэрэгтэй. (Ханиалгав). Жишээ нь ингээд ярихад хоолой хүндэрч эхэлж байна шүү дээ. Маш их утаатай байна. Гэрээ сайн дулаалсан айлын дулаан алдагдал 50 хувиар багасч байна. Нэг үгээр яндангаас гарах утаагаа 50 хувиар багасгаж байна гэсэн үг. Ингээд Монголын 220 мянган айл утаагаа багасгаж чадвал Улаанбаатарын утаа 50 хувиар буурна. 113 уурын зуухыг буулгана. Яндангүй болно. Төвлөрсөн эрчим хүчинд холбоно. Монгол Улсын Засгийн газраас энэ ажлыг хийхэд 23 тэрбум төгрөг зарж байгаа. Дээрээс нь 23 мянган айлыг эрчим хүчээр хангаж байгаа. Ингэж жил ирэх тусам утаанаас салах ажлуудыг хийж байгаа юм. Гэхдээ утаанаасаа салж чадахгүй байна. Ард иргэд маань эрүүл мэнд, үр хүүхдээ утаанаас хамгаалахын тулд маскийг байнга зүүх ёстой болж байна. Энэ бол мэргэжлийн хүмүүсийн зүүхийг зөвлөж буй маск. Энэ маск нь агаарын бохирдлоос 70-90 хувиар хамгаалдаг (Утаанаас хамгаалах маскийг зүүж үзүүлэв.сурв). Иймээс энэ маскийг өөрсдөдөө, үр хүүхдэдээ, гэр бүлдээ авч зүүж ашиглах ёстой. Гудамжинд явах, задгай талбайд явж байхдаа зүүх ёстой. Энэ бол таны амь насанд сөргөөр нөлөөлж байгаа агаарын бохирдлыг 7090 хувиар багасгаж байна гэдгийг бүгд мэдэрч, маскийг хэрэглэх болж байна.Улаанбаатар хотод байгаа бүх сургууль, цэцэрлэг, анги танхимд нийт хичнээн агаар цэвэршүүлэгч төхөөрөмж хэрэгтэй байна вэ гэдгийг тооцож гаргана. Үүнд хэдий хэрийн хөрөнгө мөнгө хэрэгтэй вэ, бидэнд боломж нөхцөл байна уу гэдгийг тооцоолно. Хэрвээ бүх сургууль, цэцэрлэгт энэ төхөөрөмжийг байршуулж чадвал анги танхим дотор нь агаарын бохирдлоос хамгаалж чадна. Үүнийг шийдэх нь зүйтэй. Утаа бол улсын минь бүх иргэдийн аюулгүй байдал, амь настай холбоотой асуудал учраас ард түмнээрээ утааны эсрэг тулалдаанд орцгооё гэж уриалж байна. Утаа бол бидний дайсан юм. Эхний ээлжинд маскаа зүүцгээе” гэж уриаллаа.
Гэрэл зургуудыг Г.БАЗАРРАГЧАА