Монгол Улсын Дуурь бүжгийн эрдмийн театрын ерөнхий найруулагч С.Баттулгатай ярилцлаа.
-Ерөнхий найруулагчаар ажиллаад удаагүй байна. Саяхан Ж.Вердийн “Макбет” дуурийг найруулж үзэгчдэд хүргэсэн шүү дээ. “Макбет” дуурийн талаар та ярихгүй юу?
-Нэгдүгээр сард Дуурь бүжгийн эрдмийн театрт ерөнхий найруулагчаар томилогдсоноосоо хойш Ж.Вердийн “Макбет” дуурь дээр ажиллаж, өнгөрсөн сарын 29, 30-ны өдрүүдэд нээлтээ хийлээ. Дуурийн театр маань энэ жил 60 жилийнхээ ойг тэмдэглэж байгаа. Энэ хүрээнд томоохон дуурийг үзэгч олондоо хүргэе гэж манай хамт олон зориг гарган Ж.Вердийн “Макбет” дуурийг сонгон ажилласан. Театр гэдэг бол хамтын бүтээл байдаг учраас энэ бол манай хамт олны бүтээл. Ямар ч байсан энэхүү дуурийнхаа ард нь гарлаа. Сайн мууг үзэгч олон, сонгодог урлаг сонирхогчид маань шүүх байх. Бид 60 жилийнхээ түүхэнд нэг шинэ алхам, шинэ зүйл хийхийг зорьсон, түүнийхээ захад хүрсэн байх гэж бодож байна даа.
-Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театрын 60 жилийн ой өнгөрсөн оны намрын нээлтээр эхэлсэн. Энэ жил ямар арга хэмжээ зохион байгуулахаар төлөвлөж байгаа вэ?
-Тийм ээ. Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театрын 60 жилийн ойтой, гоцлол дууны ангийн 70 жилийн ой давхцаж таарсан. 60 жилийн ойн хүрээнд олон ажлууд хийгдэж байна. Түүнчлэн энэ зургадугаар сарын эхээр “Хурмастын дагина” шинэ балетыг үзэгч түмэн олондоо хүргэнэ. Монгол Улсын ардын жүжигчин А.Энхтайван гуайн хөгжим “Хурмастын дагина” балетыг 60 жилийн ойн хүрээнд үзэгч түмний хүртээл болгохоор ажиллаж байна. 60 жилийн ойдоо зориулан зорьж хийсэн хамгийн том ажил бол “Макбет” дуурь маань байлаа. Дуурийн театрын бүх ажилчид оролцсон, сэтгэл зүрхээ шингээн ажилласан бүтээл болсон. 60 жилийн ой тэмдэглэх хүрээнд энэ намар гадна, дотоодын уран бүтээлчидтэй хамтарсан фестиваль, гала концерт хийхээр ажиллаж байна. Хөгжмийн театр гэдэг юугаараа онцлог гэдгийг харуулахаар хичээж ажиллаж байгаа. Дуулах, хөгжимдөх бол хамгийн эхний даалгавар. Тайзан дээр дуулахаас гадна жүжиг тоглож буй учраас дүр бүтээх ёстой.
Макбет дүрийг Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театрын гоцлол дуучин, СТА шинэ залуу дуучин Л.Бүүвэйбаатар, нэлээн туршлагатай олон жил театрт дуулсан СТА Э.Бумхүү хоёр залуу уран бүтээлчид бүтээлээ. Өөр өөрийн дүрийн онцлогууд их харагдаж байсан. Миний хувьд их бахархууштай байгаа зүйл нь дуучид маань дуулахын сацуу дүр бүтээх гэж маш их хичээлээ. Энэ нь ч хүмүүст хүрч эхнээсээ “Дүрийн гаргалгаа их сайхан байлаа” гэж хэлж байна. Мэдээж В.Шекспирийн “Макбет” зохиол бол маш их алдартай олон хүнд хүрсэн байдаг бол Ж.Вердийн хөгжим туурвиж дуурийн бүтээл болгосон “Макбет” ямар байдаг вэ гэсэн ялгааг бид харуулахыг зорьсон юм. Ж.Вердийн “Макбет”, В.Шекспирийн “Макбет” хоёр өөр юм гэдгийг хөгжим сонирхогчид маань ойлгосон байх. Хөгжим дээр тулгуурлаж хөгжмийн хэлээр дүрийг хэрхэн тодотгож болдог вэ гэдгийг манай Л.Бүүвэйбаатар, Э.Бумхүү, Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Ш.Наранчимэг, Б.Энхнаран гайхалтай харууллаа. Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Ш.Наранчимэг, Монгол Улсын соёлын тэргүүний ажилтан Б.Энхнаран гэх гайхалтай сопрано хоолойтой хоёр дуучин маань хатагтай Макбетын дүрийг дүр болгож чадсан гэж би харж байгаа. Дуулах бол нэг хэрэг, хөгжим дээр тулгуурлан, суурилж дүр бүтээнэ гэдэг ямар байдгийг харуулсан. Бид дүр бүтээж байна гээд хөгжмөөсөө салаад явчихаж болохгүй. Тэгэхээр хөгжим ямар утга агуулга илэрхийлж буй, ямар интонаци, тональность дуугарч байгаа, яагаад заавал тэнд харматик өнгөнүүд буй, ямар учраас Ж.Верди ингэж бичсэн гэдгийг заавал гаргаж, түүнд тулгуурлаж байж дүрийг гаргана. В.Шекспирийн драмын жүжгийн зохиолын дүрээр үүнд гаргавал хөгжмийн хэл үгүй болно. Тийм учраас хөгжим дээр суурилсан дүр ямар байдаг гэдгийг манай уран бүтээлчид гаргаж чадлаа. Тэр тусмаа гол дүрд дуулсан дөрвөн дуучин үнэхээр сайн гаргасан гэж бодож байна. Тус дуурь дээр ажилласан найруулагчийн зүгээс харахад Макдуф гэх томоохон дүрийг Монгол Улсын соёлын тэргүүний ажилтан Б.Батжаргал гайхалтай гаргалаа гэж харж байгаа. Бидэнд мэдээж алдаа оноо байсан байх, шинэ уран бүтээл учраас байлгүй л яах вэ. Шинэчлэлт хийх гэж хичээж ажиллаж, техник технологийн хувьд өргөн ашиглаж инноваци шингэсэн бүтээл хийх гэж оролдлоо. Энэ маань театрт анхдагч байсан учраас алдаа оноо байсныг үгүйсгэхгүй. Юутай ч бид зорьсон зорилтдоо өндөр хувьтайгаар хүрч чадсан гэж бодож байгаа.
-Та анх урлагийн салбарт хэрхэн орох болсон бэ. Багаасаа урлагт дуртай хүүхэд байв уу?
-Би анх одоогийн Бадмаараг ахлах сургуулийг Соёлын коллеж байх үед дуу хөгжмийн багшийн ангид элсэж орж байсан. Багадаа урлагт маш сонирхолтой, дуу хуурт дуртай хүүхэд байлаа. Соёлын коллежид ороод хөгжмийн боловсролыг анх эзэмшиж байлаа. Үнэхээр сургалт сайтай байсан, одоо ч тийм байх. Тэр үед манай элсэлтэд 80 гаруй хүүхэд орсон ч хагас жилийн дараа 34-үүлхэнээ л үлдсэн. Үүнээс дахин нэг жилийн дараа гэхэд үнэхээр суръя, хийж бүтээе гэсэн 22 хүүхэд үлдсэн. Сургууль маань маш сайн сургалттай байсан, их зүйлийг сурч авсан. СУИС-ийг Монгол Улсын ардын багш, хүндэт профессор О.Ичинхорлоо багшийн удирдлага дор 2008 онд дуурийн дуучин мэргэжлээр төгссөн. Ингээд Дуурь бүжгийн эрдмийн театртаа найрал дуучнаар 10 жил ажиллаж, ОХУ-ын Москвад Театрын урлагийн их сургуульд (ГИТИС) хөгжмийн театрын найруулагчаар суралцаж төгсөж өнгөрсөн жил ирсэн. Өнгөрсөн жил дөрөвдүгээр сарын 30-нд дипломын ажил болгож Р.Леонковалло “Паяцы” дуурийг найруулан нээж байлаа. Яг жилийн ой дээрээ дахин дуурь нээсэн нь их ховор аз завшаан юм. Тухайн үед “Паяцы” дуурийг сонгодог урлаг сонирхдог хүмүүс ирж үзээд их өндөр үнэлгээ өгч явсан. Түүнээс хойш хичээх ёстой юм байна гэж бодож явна даа.
-Та Монгол Улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Л.Эрдэнэбулган найруулагч гуайн шавь шүү дээ. Багшийнхаа тухай ярихгүй юу?
-Тийм. Анх ОХУ-д найруулагчаар суралцах үүд замыг нээж өгсөн хүн бол Монгол Улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Л.Эрдэнэбулган дуурийн театрыг их олон жил нуруун дээрээ үүрч явсан гайхалтай агуу багш минь юм. Би багшийнхаа хамгийн отгон сүүлийн шавь нь. Багш минь миний цаашаа хаа хүрэх, юу хийх зэргийг зааж өгч сургасан ачтай буянтай хүн. Багш бид хоёр нэг нутгийнх.
-“Хурмастын дагина” балетаас гадна дэлхийн болон Монголын ямар сонгодог дуурь, балетын тоглолтыг үзэгч олондоо хүргэхээр төлөвлөж байгаа вэ?
-Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театр нь 58 дуурь, 58 балетаар урын сангаа баяжуулж ирсэн түүхтэй. “Макбет” дуурь нь 59 дэх дуурь болж 60 жилийн ойн дээр мэндэлсэн. “Хурмастын дагина” балет 59 дэх балет болж зургадугаар сарын эхээр үзэгч түмэн олны хүртээл болно. Ирэх намар мөн нэгэн балетыг үзэгчдийнхээ хүртээл болгохоор бэлдэн ажиллаж байна. Тухайн үед нь балетын нэр нь зарлагдана. Ер нь цааш цаашдаа Дуурь бүжгийн эрдмийн театр маань дэлхийн алдартай сонгодог дуурь, балетуудыг үзэгч түмнийхээ хүртээл болгоно гэж зорихоос гадна үндэсний дуурь, сонгодог бүтээлүүдээ дэлхийн түвшинд хүргэж хилийн чанадад тоглох зорилт тавин ажиллаж байна. Томоохон бүтээлүүдийг шинээр бүтээж, захиалгаар хийх ажлууд яригдаж байгаа. Дэлхийн тайзан дээр дуучид аль хэдийнэ гарч алдар цуугаа мандуулж буйг бүгд л харж байгаа байх. “Макбет” дуурийг тавихад дуулах дуучин манайд байхгүй, манайд ахадсан зүйл гэж их олон хүн ярьж байсан. Өнөөдөр тэр хүмүүс харж байгаа байх. Манайх ямар ч бүтээлд уран бүтээлч талаасаа бэлэн, бэлэн болсон гэдгийг харууллаа гэж хувь хүнийхээ зүгээс бодож байна. Дэлхийн хэмжээний уран бүтээлчид театрт байдаг. Театр гэдгийг зөвхөн байшин барилга гэж битгий хараарай гэж миний хэлэх дуртай үг байдаг. Театр бол уран бүтээлчид дээр суурилдаг уран бүтээлчийн байгууллага. Тийм учраас уран бүтээлч чанартай байж тухайн театрын чанар хамт яригдаж байдаг. Түүнээс уран бүтээлчгүйгээр зүгээр л эртний түүх дурсгалын үнэт өв болсон барилга л болж үлдэнэ. Тиймээс театр гэдэг нэр бол уран бүтээлч хүмүүс дээр суурилдаг гэдгийг үзэгч олон маань ойлгож аваасай гэж хүсдэг.
-Та Монгол Улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Л.Эрдэнэбулган гуайгаас гадна өөр ямар алдартай найруулагчидтай хамтран ажиллаж байсан бэ?
-Би Ё.Цэрэндолгор найруулагчийг “Риголетто” дуурийг дахин сэргээж найруулж байх үед нь найрал дуучнаар хамтран ажиллаж байсан. Г.Эрдэнэбаатар найруулагчтай олон жил хамтран ажилласан. ОХУ-д Георгий Исаакян маш алдартай, өнөө цагт дуурийн урлагт од болон гялалзаж буй хүний удирдлага дор таван жил суралцсан. Багш минь өөр нүдээр дуурийн урлагийг харах, өнөө цагт яаж холбох, юу нь зөв юу нь буруу гээд бүх л номын дууг сонсгож, заасан хүн.