Нийслэлд барьцаалан зээлдүүлэх газар буюу ломбард олон. Сүүлийн үед
ломбардаар үйлчлүүлсэн иргэд барьцаанд тавьсан эд зүйлээ авч чадахгүй алдах тохиолдол
ихэссэн гэнэ. Хотын төвд тэр дундаа Монгол Улсын Боловсролын их сургуулийн эргэн
тойронд ийм үйлчилгээ үзүүлдэг газрууд элбэг. Монголд анх энэ үйлчилгээ нэвтрэхдээ
алт, монетон эдлэл, мөнгөн аяга мэтийн цөөн тооны эд зүйлийг барьцаанд авч мөнгө
зээлдүүлдэг байсан. Гэтэл одоо ломбард төрөлжих болжээ. Ялангуяа хотын гэр
хорооллууд болон оюутнууд ихээр холхилддог гудамжнуудад төрөл бүрийн зүйл барьцаанд
авдаг “Үнэлгээ өндөр, хүү бага” гэх уриатай ломбардууд олон байна.
Гар утас, нотебүүк л барьцаанд авдаг газарт очлоо. Ломбардны жижигхэн
дөрвөлжин цонхоор эзэнтэй нь ийн ярилцав.
-Утас
барьцаанд авч байгаа юу?
-Ямар утас.
-Ямар
утас авдаг юм бэ?
-Smartphone, android.
-Samsung
S5?
-Алив үзье. Хэдийг авах юм?
-200
мянган төгрөг.
-Хэдийг авмаар байна?
-Дээд
тал нь хэд хүрэх вэ?
-Үнээ хэл.
-Тэгвэл
Samsung S2 хэд вэ?
-Үзье. (Гар утсыг эргүүлж тойруулж үзэж байгаад) 80 мянга гэлээ.
Ингэж ярилцаж байх зуур ломбардаар үйлчлүүлэхээр дараагийн хүмүүс ирж зогссон учир
тэндээс гарав.
Гар утасны худалдаа үйлчилгээний “Тэди” төвд ломбарднаас ирсэн утас
зардаг ченжүүдийн лангуу байдаг гэнэ. Дээр дурдагдсан Samsung S2 утас тус төв дээр
эдэлгээнээсээ хамаарч 230-280 мянган төгрөгийн ханштай байгаа юм байна. Хэрвээ уг
утсыг 80 мянгаар барьцаалаад алдлаа гэж үзвэл тухайн ломбардынхан хүү, алданги зэргээ
нэмж тооцоод гар утасны ченжүүдэд бөөндчихдөг аж. Ийм замаар гар утасны зах зээлд
ломбарднаас хуучин утас нийлүүлэгддэг юм байна.
Номын ломбард гэх хаяг олж харлаа. Байрлаж байсан төв нь түр хаагдсан
учир уг ломбард үйлчилгээгээ зогсоочихож. Энэ хавьд наймаа хийдэг, ойр орчмыг цэвэрлэдэг
ТҮК-ийн ажилчдаас уг ломбардны талаар тодрууллаа. “Уг нь ажилладаг юм. Ойрд ажиллахгүй
байгаа. Оюутнууд их үйлчлүүлдэг. ШУТИС-ийн оюутнууд, анагаахын охид хичээлийн холбогдолтой
ном сурах бичгээ тавьдаг гэсэн” гэцгээв. Гудамжинд ном зардаг эмэгтэй “Дээр үеийн
ховор, үнэтэй номууд барьцаанд авдаг гэсэн ш дээ, “Монте Кристо гүн” ч юм уу, Жюль
Верний “Усан доогуур 20 мянган бээр аялсан нь” гэх зохиолууд. Хүмүүс их үйлчлүүлж
байгаа харагддаг” хэмээсэн юм.
Багшийн дээдийн эргэн тойрны ломбардуудаар ороход ямар ч байсан үйлчлүүлэгчгүй
харагдсангүй. Гар утас, зөөврийн компьютер, note, зургийн дижитал аппарат гээд өөрт
байгаа эд зүйлээ ломбардны эзэнд харуулж үнэлгээг нь сонсохтой олон таарлаа.
Гэрэл зургийн аппаратны ломбардаар ортол оюутан бололтой хоёр залуу
note-өө ямар үнэ хүрэхийг нь асууна. “600 мянга хүрэх үү” гэж лавлана. Ломбардны
зээлдүүлэгч “Яг барьцаанд тавина гэвэл хүрэх үнийг нь хэлье. Тавихаар болбол ирээрэй”
хэмээнэ.
Canon 1000 D загварын аппаратыг 150 мянгаас илүү үнээр авахгүй гэнэ.
Учир нь аппаратны үйлдвэрлэгчээс гадна дагалдаж ирэх хэрэгсэл, дуран, овор хэмжээ,
хүчин чадал зэргийг нь нарийн хараад үнэлдэг аж.
Гэрэл зураг сонирхогчид аппарат худалдаж авахдаа эхлээд ломбардуудаар
явж гайгүй үнэтэй, үзүүлэлт сайтай аппарат асуудаг гэнэ. Тэгээд үнэ, санал нийлбэл
худалдаж авдаг аж. Иргэдийн барьцаанд тавьсан эд зүйлээс аппарат, зөөврийн компьютер
их орхигддог гэнэ. Оюутан залуучууд эд зүйлээ өндөр үнээр барьцаанд тавихаараа эргэж
ирж авах магадлал нь бага байдаг аж. Тийм болохоор ломбардаар ирж үйлчлүүлж байгаа
хүмүүсийн байр байдал, ажил төрөл гээд бүхнийг нь сайн аждаг хэмээцгээнэ.
Хулгайн эд зүйл барьцаанд авдаг, хулгайн бүлэглэлтэй хамтран ажилладаг
гэх ломбардууд байдаг тухай холбогдох газруудаас нь мэдээлдэг. Гэтэл ломбардууд
үүнийг эрс эсэргүүцэж “Бид хуулийн хүрээнд, тогтоосон дүрэм журмаа баримтлан ажилладаг.
Ломбард гэхээр хүний юмыг бага үнээр авчихаад ирж авахгүй бол тэр дор нь зарчихдаг
гэж хараад байдаг. Гэтэл хугацаа нь хэтэрсэн эд зүйлийг зарах нь тийм ч элбэг тохиолддоггүй.
Хуучин эд зүйлийнхээ хүүг сунгуулах хугацаа нь дуусаад сар болоход ломбардны орлого
болгодог байсан бол одоо хүлээлгийн хугацаа өөр болсон. Ломбардны үйлчилгээний нөхцөл
харьцангуй уян хатан болчихсон” хэмээн тайлбарлаж байлаа. Ломбардны сарын хүү
6-8 хувь байгаа бөгөөд нэг грамм алтыг ойролцоогоор 60 мянга, монетыг 32 мянган
төгрөгөөр тооцож байгаа аж.
Ломбардны үйлчилгээг зохих стандартын дагуу хүргэдэг, энэ салбарт
олон жил ажиллаж холбогдох газруудаас өргөмжлөл, сайшаал хүртсэн ломбардны сүлжээнүүд
бий. “Начин заан”, “Сайн” зэрэг ломбардуудыг нийслэлчүүд төдийгүй хоттой ойр байдаг
орон нутгийнхан анддаггүй аж. Учир нь иймэрхүү ломбардуудад юмаа үлдээхэд дараа
нь санаа амар байх боломжтой гэж үздэг юм байна.
“Сайн” ломбардны хүлээлтийн хугацаа нь хоёр сар буюу 60 хоног байдаг
юм. Тухайн үйлчлүүлэгч эд зүйлээ эднийд өгчихөөд хүүг нь өгч сунгуулж чадахгүй бол
хугацаа нь дууссан өдрөөс эхэлж 60 хоног хүлээдэг аж. Хэрвээ зээлдэгч гэрээт хугацаанд
мөнгөө тушаалгүй, эд зүйлээ орхивол Монгол Улсын иргэний хуулийн 181 дүгээр зүйлийг
үндэслэн, хугацаа хэтэрсэн 60 дахь өдрөөс барьцааны зүйлийг борлуулж, аж ахуй нэгжийг
хохиролгүй болгодог юм байна.
Үйлчлүүлэгчдэд зориулаад зээлийн хүүгийн хүснэгтийг дэлгэрэнгүй тавьчихаж.
Хэдэн төгрөгийн зээл авбал ямар хүү төлөх талаар бичжээ. Автомашин, алт, монетон
эдлэл, хуучны мөнгөн аяга, эдлэл, 1.25х2 метрээс том хэмжээтэй, угааж, арчаагүй
хананы хивсийг барьцаанд авдаг аж. Энэ ломбардаар үйлчлүүлж байсан гоймонгийн бизнес
эрхэлдэг М гэх залуу “Мөнгө гэнэт хэрэг болох үед гардаг. Тэр бүрийд би иймэрхүү
найдвартай ломбардуудад алтан бөгжөө барьцаалаад мөнгө авчихдаг юм. Зарим хүмүүс
ломбард гэхээр буруу ойлгоод, түүгээр үйлчлүүлж байгаа хүмүүсийг нэг л биш гэж хараад
байдаг юм. Би гадаадын олон орноор явж үзсэн. Баруунд ийм үйлчилгээ байдаг шүү дээ”
хэмээгээд “Би ломбардаар байнга үйлчлүүлдэг” гэлээ.
“Начин заан” ломбардаар байнга үйлчлүүлдэг төрийн албан хаагч, бизнесмэнүүд
ч байдаг гэнэ. Банкнаас зээл авахаар олон бичиг баримт цуглуулж, хоног алддаг бол
ломбардыг илүү шударга буюу шуурхай гэж үздэг юм байна. Гэхдээ эд зүйл барьж орж
ирсэн хүн бүрээс юмыг нь хүлээж авахгүй. Мөнгө санхүүтэй харьцдаг мэргэжлийн хүмүүс
учир үйлчлүүлэгчээ тандах мэдрэмжтэй болчихсон байдаг болохоор буруу гараар орж
ирсэн эд зүйл тэр бүр ирдэггүй аж.
Барьцаанд үлдээсэн үнэт эдлэлийг харуул хамгаалалт, дохиололтой
газарт найдвартай хадгалдаг учир энд тэнд, байшингийн булан, тохой, подвальд байдаг
ломбардуудаас найдвартай, үүгээрээ ялгардаг гэцгээж байв.
Ер нь жилийн дөрвөн улирлын турш ломбард үйлчлүүлэгчээр тасраад байдаггүй
ч энэ хаврын хувьд үйлчлүүлэх хүний тоо татруу байгаа гэнэ.
“Агь” ломбардны эзэн “Зөвхөн
ломбард ч биш хаа сайгүй л эдийн засгийн хямралд өртчихөөд байгаа юм биш үү” гэж
ярилаа.
Ломбардаар үйлчлүүлэгчдийн тоо цөөрөхийн зэрэгцээ, барьцаанд үлдээсэн
эд зүйлээ орхих, буцааж авахгүй байх тохиолдол их гарч байгаа гэнэ. Хүүг нь сунгуулаад,
гэрээгээ шинэчлээд явбал уг нь эд зүйлээ алдах эрсдэл байдаггүй аж. Гэтэл иргэд
хүүгийнхээ мөнгийг төлж чадахааргүй хямарчихаад байгаад ломбард ажиллуулдаг хүмүүс
эмзэглэж байна. Ломбардууд тухайн эд зүйлийг хууль, дүрмийн дагуу үнэлж хүлээн авдаг
бөгөөд иргэдэд дарамт болох хэмжээний их хүү нэхэж, хэцүү байдалд түлхдэггүйгээ
сануулж тухайн эд зүйлийг барьцаалаад зах зээлийн ханшаар үнэлэгдэх үнийн дүнгийн
90-93 хувьтай тэнцэх хэмжээний бэлэн мөнгийг олгодог хэмээн тайлбарласан юм.
Сүүлийн үед LCD зурагт, богино долгионы зуух, гэрийн суурин компьютер,
модем зэрэг цахилгаан бараа барьцаалдаг газрууд ч гарч ирэх болсон гэсэн.
Д.САРУУЛ
Гэрэл зургуудыг Г.ЛХАГВАДОРЖ