Хууль бусаар хилээр гаргасан дал гаруй сая жилийн настай Тарбозавр Батаар үлэг гүрвэлийн олдворыг өнгөрсөн 2013 оны тавдугаар сарын 17-нд АНУ-аас Монголд авчирсан билээ. Зориулалтын байр, агуулах сав байхгүйгээс хэсэг хугацаанд Дархан-Уул аймагт хагас жил шахам байсан Т.Батаарыг өнөөдөр нийслэлд авчирч, Ленины музейд байрлууллаа. Үлэг гүрвэлийн төв музейн захирал Н.Жавзмаа “Т-Батаар болон түүний нөхдийг өнгөрсөн аравдугаар сараас эхлэн Дархан-Уул аймагт байрлуулж, нутгийн иргэдэд үзүүлж, сонирхуулсан. Нэгэнт шүүхээс Ленины музейг төрийн өмч болохыг тогтоосон тул Т.Батаар болон түүний нөхөд гэртээ ирж байна. Ардын хувьсгалын 93 жилийн ойн баяр наадмаас урьтаж иргэдийн хүртээл болгохоор зорьж ажиллана” гэлээ.
МҮАН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Б.Цогтгэрэлтэй ярилцлаа.
-Монгол үндэсний Ардчилсан нам байгуулагдсанаар даруй найман жил болжээ. Энэ хугацаанд танай нам улс төрд хэр байр сууриа олсон гэж дүгнэдэг вэ?
-Хоёр удаагийн Ерөнхийлөгч, УИХ-ын болон удаа дараагийн Орон нутгийн сонгуульд оролцлоо. Өнөөгийн явж байгаа улс төр, намуудын төлөвшил, төрийн байгууламж, төрийн тогтолцоо нь үндэсний хөгжлийн бодлого гаргах, түүнийгээ хэрэгжүүлэхэд учир дутагдалтай төдийгүй, урт хугацаанд алдаа завхралд хүргэж болзошгүй тухай, үндэсний үзлээрээ нэгдэж, үндэсний зөвшилцөлд хүрэх, монгол төрөө шинээр урлан бүтээх тухай бид ярьж байсан юм. Энэ нь өнөөдөр олон хүн, улс төрчдийн номлол болсон байгаа нь МҮАН-ын үзэл баримтлал нийгэмд зохих үр дүнгээ өгсний шинж юм. Харин эрх барьж байгаа томоохон намуудаар дамжуулан төрийн засаглалын зарчим болгох чиглэлд барьж байсан байр суурь маань туйлын найдваргүй болох нь харагдаж байна.
-Байр суурь туйлын найдваргүй болох нь харагдаж байгаа тухайгаа дэлгэрүүлэхгүй юу?
-Анхнаасаа улс төрийн тогтсон үзэл баримтлалгүй нийлсэн хүмүүс, албан тушаал, эрх мэдэл, эдийн засгийн прагматизмаар амьсгалдаг хүмүүсээр бүрдсэн намуудаас ийм зүйлийг хүсэх нь ирээдүйгүй юм байна гэдэг нь харагдаж байна. Ийм учраас Монголын нийгэмд улс төрийн шинэ дэг журам, хуваарилалт, үндэсний зөвшилцөлд суурилсан ухаажсан улс төр хэрэгтэй байгаа юм.
-Улс төрийн хүчнүүдийг хараад байхад олон жил болсон гэдгээрээ бахархаад байх шиг санагдах юм. Ер нь ямар шалгуураар намыг дүгнэх юм бэ. Олон жил оршин тогтносон нь хүчтэй фактор мөн үү?
-Урт насалсан намын түүх бол монголчуудын түүхийн толь юм. Энэ утгаараа бол хүндэтгэн үзэх ёстой фактор мөн. Харин хүчтэй байгаагийн фактор бол яавч биш. Учир юу вэ гэхээр хүчтэй үзэл санаа, зам мөрийн хөтөлбөргүй бол эрч хүч, нөөцөө барсан хөгшин амьд биетэн л гэсэн үг. Хэзээ ч мөхөж, эс бөгөөс задарч болно. Насжилтаар яривал Монгол Ардын нам, тэгээд Ардчилсан нам, Бүгд Найрамдах нам, Иргэний Зориг нам гээд л явж өгнө. Том гээд байгаа намууд гэхэд л өнөөдөр хүчтэй ялгарах, үзэл баримтлалгүй явж байгаа. Намынх нь нэрнээс салгаад, эвсэл, солиод харвал бүх зүйл нь адилхан яг л кока кола, пепси хоёр шиг л брэнд нэрүүдээ л ашиглаж амьдарч байна. Ардчилсан нам Монголын ард түмний бүх нийтээрээ өрнүүлсэн тусгаарлан тогтох гэсэн их тэмүүллээр өрнөсөн ардчилсан хөдөлгөөний инерцийг өөриймшүүлэн, өмчилсөн байдлаар хандаж байна л даа. Ардын нам Монголын бүхий л сэхээтнүүдийн тугаа болгон түүхээ бүтээлцсэн намын нэрээр дулдуйдан монголчуудын 90 жилийн түүхийг өмчлөх өнгө аясаар л аргацаан оршин тогтнож байна. Үүнийг буруутгах аргагүй, брэндүүдийг маш сайн ашиглаж байгаа. Гэхдээ энэ нь хүчтэй улс төр биш болоод байна. Харин ч бүр Монголын нийгмийг олон ургальч үзэл гэхээсээ илүүтэй сөрөг ард түмэн болгоод хуваачихлаа. Үүнийг өөрчлөхгүйгээр Монголын нийгэм урагшлахгүй, өнөөдөр ямар байна, дараагийн сонгуулийн дараа ийм л байна. Манай тал, дайсны гэдэг шиг, байр нь солигдсон ч нэмэгдэхүүний байрыг өөрчлөөд нийлбэрийн чанар огт өөрчлөгдөхгүй. Манай нам монгол төрд сөрдөг хүчин байх ёсгүй гэж үздэг. Сөрөг хүчний нам, төрийн бус байгууллага энэ тэр чинь монгол төрийг сульдааж байгааг харж л байгаа шүү дээ.
-Нам оршин тогтнох гол үндэсийг юу гэж харж байна вэ. Танай намын үндсэн зарчим юу бол?
-Энэ их маргаантай асуудал. Уг нь бол нам хүчтэй улс төрийн үзэл сурталтай, бат нягт зохион байгуулалттай мөн хүчтэй дэмжигчидтэй байх аваас оршин тогтноно. Гэхдээ улс төрийн байгууламж, төрийн тогтолцооноос хамаараад улс орон бүрд намын оршин тогтнох хэлбэр ялгаатай. Жишээ нь авторитар, тоталитар тогтолцоотой орнуудад төр барьдаг хөтөлдөг намууд, дагуул намууд, дэмжигч намууд, сөрөг хүчнүүдийг саармагжуулах үүрэг бүхий намуудыг бодлогоор оршин тогтнох боломжийг нь хангаж байх жишээтэй. Зарим оронд бол ерөөсөө сонгууль бүрийн өмнө л шинээр ялах нам, эвслийг зохион байгуулдаг жишигтэй байдаг.
Манай нам бол үзэл баримтлалын тулгын гурван чулуутай тэр нь үндэсний үзэл, ардчилсан үзэл, шударга ёсны үзэл юм. Одоогийн бидний энэ замнаж байгаа нийгэм чинь капиталист нийгэм шүү дээ. Хөрөнгөтний нийгмийн мөн чанар нь хувиа хичээх, хувь хүмүүсийн тэр шунахай үзлийг өөгшүүлэх, дээдлэх тийм философитой учир бид үндсэн хуулиндаа хүртэл хүний эрх, эрх чөлөөг дээдэлнэ гээд л тунхагладаг. Манай нам бол бүхний түрүүнд үндэсний эрх ашиг байна гэж үздэг. Улс үндэсний эрх ашгаа хувь хүний эрх ашгаас дээгүүр тавина. Нийтийн эрх ашгийг нэг хүнийхээс дээгүүр тавих гэсэн ийм л зарчмыг барьж байгаа. Ардчилал үндэсний үзлээ ярьдаг болох, бэхжүүлэх боломж олгосонтой адил үндэсний үзэлгүй ардчилал бол хөлөөрөө толгой хийнэ. Америкчууд, хятадууд, германчууд Монголын эзэн болж болноо л гэсэнтэй адил юм.
-Өнөөдрийн ардчиллын талаар ямар байр суурьтай байгаа вэ. Сонгодог ардчилал бий болсон уу?
-Ардчилал жинхэнэ утгаараа бидний ойлгож байдгаар аль ч оронд хэрэгжиж чадаагүй төдийгүй хэрэгжих боломжгүй юм байна. Түүгээр барахгүй Милтон Фридман болон чөлөөт нийгэм, эдийн засгийн номлолчид бид алдаж байжээ гэсэн утгатай наминчлалыг Фрэнсис Фукуяама “Төрийг төвхнүүлэх үү” номоороо айлдсан байна билээ. Манай ихэнх улс төрчид 1970-1980 оны үеийн Америкийн үзэл сурталчдын бүтээлүүдийг 1990, 2000 онуудад орос хэлнээс буулгаад түүнийгээ их сурталчлаад байдаг юм. Наад номлолуудыг чинь авах гээхийн ухаанаар харахгүй бол ер нь хол явахаа болиод Энэтхэг, Хятад, Бразил, Индонез, Европ, Америк даяараа өөр хөгжлийн загвар номлолыг хайж, түгээж, зарим нь бүр Марксын капиталыг гарын авлага болгож байна. Тийм болохоор галууг дуурайж хэрээ хөлөө хөлдөөх хэрэггүй. Өөрсдөө үзсэн харсан, сурсан, олсон, алдсан дээрээ тулгуурлан өөрийн гэсэн зам мөрийн урт хугацааны хөтөлбөр, стратегитэй болох түүнийгээ хэрэгжүүлж чадах тогтвортой, мэргэшсэн залгамж чанараа хадгалан ажиллах чадварлаг төрийг бий болгон бэхжүүлэх төрийн байгуулалтын системт тогтолцоотой болох цаг нэгэнт болоод байна.
-Монгол үндэсний Ардчилсан намын үндсэн чиглэл ард түмний сэтгэхүй, аж амьдралд ямар нөлөөлөл үзүүлсэн бэ. Цаашид гарах үр дүнгийн тухай ярихгүй юу?
-Ерөнхийд нь томоор харах юм бол сэхээтнүүдийн дунд үндэсний ухамсар ихэд дээшилж, бэхжиж байна. Манай нам гэлтгүй үндэсний үзлийг соёлоор, урлагаар, үндсэрхэг үзэл, бусад радикал хэлбэрээр ч гэсэн чадах чадахаараа л түгээн дэлгэрүүлж байна. Жишээ нь нийт ард түмний дунд дуучин С.Жавхлан “Хамаг Монгол” төслөөрөө, үндэсний урлагийнхан, газар шорооныхон тэмцлээрээ Ц.Мөнхбаяр нараар дамжин, жирийн иргэдийн шашин, ахуйн зан үйлээр гэх мэт илэрч байна. Төрийн үзэл суртал болох болоогүй байна. Философи нь төрийн номлол болоогүй байхад зан үйлийн шинжтэй үйлдэл хийж эхэлснээрээ Фортуна сайд гал өрддөг хүн болж хувирч байх шиг байна.
-Таны хувьд намаа рейтингээр дүгнэвэл хэдэд гэх бол?
-Би дээр нам оршин тогтнох үндэс гээд гурван зүйл хэлсэн. Манай нам монголчуудын яс, мах, цусанд шингэсэн маш сайн бат бэх, амь бөхтэй үзэл баримтлалтай. Бат нягт зохион байгуулалттай.
Харин гишүүдийн өргөн хүрээний дэмжлэг бага байгаа. Энэ нь бидний ард түмнээ намууд өмчлөхгүй, барьцаалахгүй байх, иргэдэд чөлөөт сонголтын орон зай олгох, намуудын гишүүнчлэлгүй болгох гэсэн зарчмын байр суурьтай холбоотой. Одоохондоо өөрсдөө үүнийхээ золиос болоод л явж байна. Намын гишүүдийг зуун мянга хүргэх бол асуудал биш шүү дээ. Тэгээд яах вэ гэдэг асуудал байна. Орон даяар хавтгайрсан улс төржилтийг улам л хөгжөөнө биз дээ. Энэ бол үндэсний эв нэгдэлд огтхон ч тус болохгүй. Үнэлгээ, рейтинг ярихад хүрвэл үзүүр түрүүнд үлдэх нигууртай шөвгийн дөрвийн бөх л гэсэн үг.
-Улс төрийн намуудын явах зам мөр хэр гэгээтэй санагдаж байна. Өнөөдрийн байдлаар нам шиг хэрэггүй зүйл Монголд алга байна гэх юм?
-Монголын улс төр гацаанд орсон гэдгийг бүгд л хэлдэг. Энэ нь сонгогчдын дунд улс төрийн намуудад итгэх итгэлийг улам бүр сулруулж байгаа. Тэгээд хэн тэр гацаанаас нь гаргах юм бэ. Дэлхийн аль ч оронд эрх баригчид консерватив байдаг. Өөрөөр хэлбэл өөрчлөлт шинэчлэлтэд хойрго ханддаг. Аливаа өөрчлөлт тэдний нийгмийн статус, хүрсэн түвшинг нь эрсдэлд оруулдаг болохоор тэр. Яаж ч муулсан тэд аргаа олоод л энэ болохгүй дотроо өөрсдийгөө борлуулаад явах нь мэдээж. Асуудал ребром гэдэг шиг хатуу тавигдсан үед л сэхээтнүүд хөдөлдөг байх шинжтэй. Өнөөдөр уг нь тийм үе ирээд байгаа юм. Өнгөрсөн хорь гаруй жилд бид үндэсний баялаг бүтээж чадалгүй, үндэсний үйлдвэрүүдээ босгож, хөл дээр нь бэхжүүлж чадалгүй дороо эргэж хургасаар байтал бодит үйлдвэрийн бүхий л салбаруудад гадныхан орж ирээд баттай суучихлаа. Гайгүй гэж байгаа компаниуд нь гадны охин компаниуд болж хувирлаа. Эдийн засгийн бодит секторүүдээ хөгжүүлж чадаагүй тул Монголын эдийн засгийн шингээх чадвар маш муу байна. Зам, барилгыг дэмжинэ. Хөрөнгө оруулалтын 80 хувь нь гадагшаа урсаад бүтээн байгуулалтыг нь хятадууд голыг нь барьж байна. Уул уурхай бол үндсэндээ машин механизм, шатахууны импортын эдийн засаг л болохоос, бодитой нийгэмд ач тусаа өгөхгүй байна. Нэр төдий боловсролын тогтолцоо, автомашины эдийн засаг айл өрхийн ядуурлын шалтгаан болж байгааг бүгд л харж байна. Ардчиллаасаа айгаад дуугарч чадахгүй байгаа юм. Энэ байдлаар манай эдийн засгийн зүрх Эрээн болж, яаж саарал ордноо гадны шууд оролцооноос хамгаалах вэ гэдэг асуудалтай тун удахгүй нүүр тулж мэдэхээр болоод байна шүү дээ.
-МАХН-МҮАН-тай хамтарч “Шударга Ёс Эвсэл” байгуулан засаг барилцаж байгаа, сүүлийн үед МАХН-ын гаргасан шийдвэр эвслийг төлөөлөөд байгаа ажиглагдах юм?
-Нэг их сүртэй улс төр аль ч намд нь байхгүй байгаа гэдгийг би дээр хэлсэн. Жижигхэн тулга тойрсон, хувийн тоглолтууд байна. Ер нь парламент намаржин хаваржин ярьсан давхар дээлээ тоглосон юм аа гэдэг шиг унагачихсан. О.Баасанхүү “Тэмүүжин, Тэмүүжин” гээд дэлхий даяар шившгээ тариад Баларсанхүү боллоо. Гадагшаа олон тэрбум доллар яриад л, парламент дээрээ болохоор цэцэрлэгийн дээвэр, халаалтын зуух яриад л сууж байгаа. Энэ улс орнууд чинь нүд чихтэй шүү дээ. Жижигхэн Баагий гээд бидний дунд нэг яриа байдаг шүү дээ. Тэрэн шиг бид тараа таниулаад баймааргүй л байна.
-Улс төрд нам амжилт гаргахад ямар түлхүүр хэрэгтэй вэ. Өнөөдөр байгаа намууд улс төрийнхөө түлхүүрийг атгаж чадсан болов уу?
-Эрх мэдэлд хүрэх түлхүүр гэвэл бүгдэд нь л байгаа. Кока кола, пепси гээд л энэ чинь маш том хэрэгсэл, дээр нь ард түмнээ хувьчлаад авчихсан. Монголын нийгмийг хөгжилд хүргэх хэрэгсэлтэй байна уу гэвэл Ардчилсан нам, Монгол Ардын нам хоёрт л лав алга, байгаа ч үгүй гэдэг нь 20 жилд хоёр хоёр удаа батлагдаж байх шиг байна. Ерөөсөө нам томрохоор дотоод улс төр нь амин чухал асуудал болоод улсын бодлого хоёрт тавигддаг байдал ажиглагдаж байна. Манай хоёр талд том, маш нарийн зохион байгуулалт, төлөвлөлттэй систем оршиж байна. Бусад орнууд ч тийм байна. Системтэй ажиллахад адилхан систем л бий болгох хэрэгтэй тэр утгаараа бол ухаалаг төрийн ойлголт бол ухаантай, чадварлаг төрийн ойлголт. Биет байдлаар цомхотгох тухай байж боломгүй. Төр өмчтэй, хүчтэй, чадалтай, эрх мэдэлтэй байх нь монголчуудын үндэсний үзэлд, монголчуудын аюулгүй байдал, тусгаар тогтнолын баталгаа болно. Нийтийн өмч дээр суурилсан, өөрөөр хэлбэл байгалийн баялаг, дэд бүтэц, соёл, боловсрол, эрүүл мэндийн хамгийн гол нуруунууд төрийн оролцоотой л байх нь нийтийн эрх ашигт үйлчилнэ гэсэн үг. Дэлхийн хамгийн том эдийн засаг бүхий хурдтай хөгжиж байгаа орнууд ийм л замаар хөгжиж байна. Либерализмаар өвчилсөн хүмүүсийн гүн суусан байр суурийг өөрчлөх гэдэг нь Монголын зовлон болж эхэлж байх шиг.
Э.ЭНХБОЛД
Хэнтий аймгийн Хэрлэн I сургуулийн 7А ангийн авьяаслаг сурагч Ц.Ухаанзаяа “Ачийг тань хариулья” нэртэй уран бүтээлийн хандивын тоглолтынхоо орлогоор аймгийнхаа Нэгдсэн эмнэлгийн “Төрөх тасгийн орыг шинэчилжээ. Сайн үйл бүтээсэн түүнийг Эрүүл мэндийн салбарын “Эх хүүхдэд ээлтэй сурагч”-аар өргөмжилсөн байна. Тэрээр улсын чанартай олон ч уралдаан тэмцээнүүдэд амжилттай оролцож байжээ. Тухайлбал, Нийслэлийн шилдэг сурагч, 2013 оны Хэнтий аймгийн урлаг, хүмүүнлэгийн шилдэг сурагч, Монголын Хүүхдийн төлөө үндэсний газрын “авьяас” алтан медаль, Монголын хүүхдийн ордны “эрдэм” алтан медаль, Монголын сурагчдын холбооны “авьяаслаг сурагч” алтан медаль, Цэцгэн шүүдэр уран нугаралтын улсын уралдааны хошой “алтан” медальт шилдэг сурагч ажээ.
Мөн Ц.Ухаанзаяа охин жилийн өмнө Баянзүрх дүүргийн Хүүхэд, залуучуудын сургалт хүмүүжлийн тусгай цогцолбор, “Бадамлянхуа” хүүхдийн асрах төвийн 350 гаруй өнчин болон хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд багачуудын дунд “Эгэл амьдралын тулах багана – Ирээдүйн оюунлаг эздээ баярлуулъя” нэртэй хүмүүнлэгийн арга хэмжээг зохион байгуулжээ.
Тус арга хэмжээнд өөрийн болон үе тэнгийн найзуудынхаа уран бүтээ¬лийн дээжээс сонирхуулахын сацуу 3 500 000 төгрөгийн үнэ бүхий өөрийн тоглолтын та-сал¬бараа “Огторгуйд дүүлэн одох мо¬торт дугуй” хүүхдийн ном, гарын бэлгийн хамт хүүхэд бүрт бэлэглэжээ. Мөн тус асрах төвүүдийн номын санд 500 мянган төгрөгийн үнэ бүхий 100 ширхэг “Огторгуйд дүүлэн одох мо¬торт дугуй” номыг хандивласнаас гадна тоглолтыг нь үзэхээр ирсэн бүх үеийн найзууддаа 1.5 сая төгрөгийн үнэ бүхий номыг дагуулан өгч, хүмүүнлэгийн тусламж үзүүлсэн байна.
Их, дээд сургуульд суралцдаг оюутан залуусыг ажлын байраар хангах зорилгоор өнгөрсөн жил Хөдөлмөрийн яам, Монголын Залуучуудын холбоо хамтран “Ажлын гараа”, “Сумын залуус”, “Цагийн ажил” зэрэг хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлсэн нь амжилт олж, 3000 орчим залуусыг ажилд хамруулж чадсан юм.
Хөтөлбөрийг энэ жил хоёр дахь удаагаа хэрэгжүүлэхээр болж, Хөдөлмөрийн сайд Я.Санжмятав, Монголын Залуучуудын холбооны ерөнхийлөгч А.Мөнхбат нар өнөөдөр гарын үсэг зурлаа. Ингэснээр өнөө жилийн бүтээн байгуулалтад 10 мянган оюутан залуус гар бие оролцож, Монгол орны өнцөг булан бүрт хүрч ажиллах болж байна. Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх хүрээнд Хөдөлмөрийн яамнаас хоёр тэрбум төгрөгийг зарцуулна. Харин ажилд зуучлагдан очсон залуус сард 500 мянгаас нэг сая хүртэлх төгрөгийн цалин авч ажиллах юм байна.
ÓÈÕ-ûí ÷óóëãàíû ºíººäðèéí ¿äýýñ õîéøõè õóðàëäààíû ýõýíä à áîëîí õîëáîãäîõ áóñàä õóóëèéí òºñë¿¿äèéí õýëýëöýõ ýñýõ àñóóäëààð ñàíàë õóðààëò ÿâóóëëàà. ¯äýýñ ºìíºõ õóðàëäààíû ¿åýð ãèø¿¿ä õóóëèéí òºñºëòýé õîëáîãäóóëàí òºñºë ñàíàà÷ëàã÷ààñ àñóóëò àñóóæ, õàðèóëò àâààä áàéñàí þì. Èíãýýä ñàíàë õóðààëòààð õóðàëäààíä îðîëöñîí ãèø¿¿äèéí îëîíõ òºñë¿¿äèéã õýëýëöýõèéã äýìæëýý.
¯¿íèé äàðàà Ç áîëîí õîëáîãäîõ áóñàä õóóëèéí òºñë¿¿äèéí õýëýëöýõ ýñýõ àñóóäëûã õýëýëöýæ ýõëýâ. Õóóëü ñàíàà÷ëàã÷èéí èëòãýëèéã Õóóëü ç¿éí ñàéä Õ.Òýì¿¿æèí òàíèëöóóëëàà.
Ìîíãîë Óëñûí Ýð¿¿ãèéí áîëîí Çàõèðãààíû õàðèóöëàãûí òóõàé õóóëü òîãòîîìæ íü Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëèàð õàìãààëñàí ¿íýò ç¿éë, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã ç¿é çîõèñòîé õàìãààëæ, ÿëãàìæòàé õàðèóöëàãà òîîöîõ ¿¿ðãýý á¿ðýí áèåë¿¿ëæ ÷àäàõã¿é áîëñîí àæ. Ñîöèàëèñò íèéãìèéí õàðèëöààíä íýí òýðã¿¿íä õàìãààëæ áàéñàí òóõàéí ¿åèéí ¿íýò ç¿éë áîëîõ ñîöèàëèñò ºì÷, íèéãìèéí äýã æóðàì, õàìòûí àæ òºðºõ ¸ñûã ãýõ ìýò íýí òýðã¿¿íä ýðýìáýëýí õàìãààëæ áàéñàí õàðèëöàà ººð÷ëºãäºæ, øèíý ¯íäñýí õóóëèàð òóíõàãëàñàí õ¿íèé ýðõ, õóâèéí ºì÷ çýðýã àðä÷èëñàí íèéãìèéí õàðèëöààíä ¿íýò ç¿éë ãýæ ¿çýæ áàéãàà îéëãîëòóóäûã ìàòåðèàëëàã õýì õýìæýýãýýð õàìãààëàõ áîäëîãûã øèíýýð àâ÷ ¿çýõ õýðýãòýé áîëñîí áàéíà.
Ãýìò õýðãèéí á¿ðýëäýõ¿¿í, çºð÷ëèéí øèíæ íü õîð àþóëûí øèíæ ÷àíàð, íèéãìèéí ¿íýëýìæýýð ÿëãàãäàæ, õóóëü ç¿éí õàðèóöëàãà òîîöîõ áîëîìæîîðîî õàðèëöàí íºõºæ áàéõ ¸ñòîé. Ó÷èð íü ãýìò õýðãèéí íèéãýìä àþóëòàé øèíæ íü áàéíãà õóâüñàí ººð÷ëºãäºæ áàéäàã. ¯¿íòýé õîëáîîòîéãîîð Ìîíãîë Óëñûí Ýð¿¿ãèéí õóóëüä “….ãýìò õýðãèéí øèíæèéã õýëáýðèéí òºäèé àãóóëñàí áîëîâ÷ ÿëèìã¿éí ó÷èð íèéãýìä àþóëã¿é ¿éëäýë, ýñ ¿éëäýõ¿éã ãýìò õýðýãò òîîöîõã¿é…” ãýñýí çààëò, áóñàä õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí “…õýðýâ ýð¿¿ãèéí õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýõýýðã¿é áîë…” ãýñýí åðºíõèé ¿ã õýëëýãýýð çààãëàñàí íü ÿë çàâøóóëàõ íýã íºõöºë áîëäîã õýìýýí ñàéä òàíèëöóóëãàäàà äóðäñàí.
Ìîíãîë Óëñûí “Çàõèðãààíû õàðèóöëàãûí òóõàé õóóëü” íü 3 á¿ëýã, 56 ç¿éë çààëòòàé, 1992 îíû 12 ñàðûí 15-íû ºäðººñ õ¿÷èí òºãºëäºð ¿éë÷èëæ, ò¿¿íýýñ õîéø 20 ãàðàí óäààãèéí íýìýëòýýð óã õóóëèéí òàâíû íýãä ººð÷ëºëò îðñîí áîëîâ÷ Ýð¿¿ãèéí õóóëüòàé õàðèëöàí óÿëäàà, õîëáîîã¿é, õýì õýìæýýíèé äàâõàðäàë ¿¿ñãýäýã àæ.
Õ¿÷èí òºãºëäºð ìºðäºãäºæ áóé Çàõèðãààíû õàðèóöëàãûí òóõàé õóóëü áîëîí áóñàä õàðèëöààã çîõèöóóëñàí 220 ãàðóé õóóëèàð òîãòîîñîí çàõèðãààíû çºð÷èë, ò¿¿íä õ¿ëýýëãýõ çàõèðãààíû õàðèóöëàãûã òîäîðõîéëñîí õýì õýìæýýã òºðºëæ¿¿ëýí íýãòãýæ, Ãýìò õýðãèéí òóõàé õóóëèéí òºñëèéí ¿çýë áàðèìòëàë àãóóëãà, õóóëü ç¿éí òåõíèêèéã áàðèìòëàí Ǻð÷ëèéí òóõàé õóóëèéí òºñëèéã áîëîâñðóóëñàí áàéíà. Õóóëèéí òºñºëä àëáàí ¸ñíû ñàíàë àâàõààð 131 áàéãóóëëàãà, ñóäëàà÷äàä õàíäñàíààñ äàâõàðäñàí òîîãîîð 85 áàéãóóëëàãààñ 1500 îð÷èì ñàíàë èðñíèéã õóóëèéí òºñëèéí ¿çýë áàðèìòëàëä íèéö¿¿ëýí òóñãàæýý.
Õýëýëö¿¿ëãèéí øàòàíä ãèø¿¿äèéí àñóóëòàä òºñºë ñàíàà÷ëàã÷ áîëîí àæëûí õýñãèéíõýí õàðèóëàâ. Èéíõ¿¿ Ãýìò õýðãèéí áîëîí Ǻð÷ëèéí òóõàé õóóëèóäûã õýëýëöñýíèé äàðàà ñàíàë õóðààëò ÿâóóëàõàä ãèø¿¿äèéí îëîíõ òºñë¿¿äèéã õýëýëöýõèéã äýìæèâ. Àíõíû õýëýëö¿¿ëýãò áýëòã¿¿ëýõýýð Õóóëü ç¿éí áàéíãûí õîðîîíä øèëæ¿¿ëëýý.
Ìàðãààø äýëõèéí òàìõèã¿é ºäºð. Ýíý ºäºð “Тамхинаас татгалзаж байна” уриан доор 1000 сурагчийн парад Чингисийн талбайд áîëíî. Óã àðãà õýìæýýã ÓÈÕ дахь эмэгтэй гишүүдийн албан бус бүлэг, Монголын сурагчдын холбоо, ДЭМБ, Нийслэлийн эрүүл мэндийн төв, Нийслэлийн цагдаагийн ãàçàð õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëàõ þì áàéíà.
1000 сурагчийн парад 13.30 цагаас Нийслэлийн òàâäóãààð òºâ талбай руу хөдөлснөөр эхэлж, сурагчид Их Эзэн Чингис хааны хөшөөнд хүндэтгэл үзүүлýõ àæ. ̺í Данзанравжаагийн шүлэг сонс÷, тамхины эсрэг уриа хэлж, андгай өргөх íü ýý.
УИХ-ын дэд дарга Р.Гончигдоржид өнөөдөр /2014.05.29 / УИХ-ын гишүүн, Сангийн сайд Ч.Улаан Монгол Улсын 2015 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2016-2017 оны төсвийн төсөөллийн танилцуулгыг дахин боловсруулан өргөн барилаа.
Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого 2013 оны урьдчилсан гүйцэтгэлээр 5,880.6 тэрбум төгрөгт хүрч, төлөвлөгөөний биелэлт 92.1 хувь буюу 503.7 тэрбум төгрөгөөр буурсан байна. Харин 2013 оны төсвийн орлогын гүйцэтгэлийг 2012 оны мөн үетэй харьцуулахад 1,017.5 тэрбум төгрөгөөр буюу 20.9 хувиар өссөн эерэг үзүүлэлттэй гарсан байна.
Татварын орлогын төлөвлөгөөний биелэлт 89.1 хувийн биелэлттэй буюу 621.2 тэрбум төгрөгөөр буурсан нь өнгөрсөн онд нэгдсэн төсвийн орлого буурахад гол нөлөөг үзүүлсэн бол татварын бус орлого 118.6 тэрбум төгрөгөөр давж, 116.9 хувийн биелэлттэй гарчээ.
Орлогын албан татвар 194.5 тэрбум төгрөг, дотоодын бараа үйлчилгээний татвар 337.2 тэрбум төгрөг, гадаад худалдааны орлого 135.2 тэрбум төгрөгөөр тус тус төлөвлөсөн хэмжээнээс дутуу төвлөрсөн нь нийт татварын орлогын төлөвлөгөөний биелэлтэд нөлөөлсөн байна.
Харин хүү торгуулийн орлого 69.7 тэрбум төгрөг, газрын тосны орлого 25.9 тэрбум төгрөгөөр тус тус давж биелсэн нь татварын бус орлогын төлөвлөгөө давж биелэхэд гол нөлөөг үзүүлжээ.
Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн орлогын гүйцэтгэлийг төсөв тус бүрээр нь авч үзвэл Улсын төсвийн орлогын төлөвлөгөөний биелэлт 87.6 хувь, Орон нутгийн төсвийн орлогын биелэлт 100.4 хувь, Хүний хөгжил сангийн орлогын биелэлт 98.8 хувь, Нийгмийн даатгалын сангийн орлого 102.5 хувь байлаа. Дээрх мэдээллээс харахад улсын төсвөөс бусад төсвийн орлогын гүйцэтгэл батлагдсан хэмжээнд төвлөрсөн байна.
Монгол Улсын 2015 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2016-2017 оны төсвийн төсөөллийн танилцуулгыг дахин хэлэлцэн боловсруулаад, Өрийн удирдлагын тухай хуулийн төсөлтэй хамтад нь хэлэлцээд явна гэдгийг хууль санаачлагч дуулгалаа хэмээн УИХ-ын Тамгын газрын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээлэв.
“Гудамж” төслийн хүрээнд энэ онд хэрэгжүүлэх замын засварын ажлын төлөвлөгөөнд Сүхбаатар дүүргийн нутаг дэвсгэр дэх 100 айлын уулзварын өргөтгөл шинэчлэлийн ажил багтжээ. Энэ зам барилгын гүйцэтгэгчээр “Паблик роуд” ХХК шалгарсан бөгөөд тэд ажлаа эхэлжээ. Уулзварыг өргөтгөн шинэчлэхдээ зорчих хэсгийн эгнээг нэмэгдүүлэхээс гадна бүх чиглэлдээ саадгүй зорчих боломжтой болгож, хөдөлгөөний зохион байгуулалтад өөрчлөлт оруулах юм байна. Тодруулбал, 11 дүгээр хороолол болон 100 айл чиглэлээс аль ч тал руугаа гэрлэн дохиогоор хөндлөн нэвтрэх, 11 дүгээр хорооллоос Их тойруу чиглэл руу зүүн гар тийш шууд эргэх боломжтой болох юм байна.
Бээжингийн гудамжны зам буюу Хөгжим бүжгийн сургуулийн зам хаалттай байгаа учраас 100 айлын уулзварын хөдөлгөөний ачаалал эрс нэмэгдэж буй. Тиймээс уулзварын өргөтгөлийн ажлыг хийхдээ замын хөдөлгөөнд аль болох саад учруулахгүйгээр шөнийн цагаар хэсэгчлэн хааж, зөвхөн хучилт хийх үед нэг бүтэн өдөр зам хаах талаар “Гудамж” төслийнхөн мэдээллээ.
“Уран гарт эхчүүд” үзэсгэлэн маргааш Тусгаар Тогтнолын ордноо гаргах юм байна. Эрхэлсэн тодорхой ажилгүй болон тэтгэврийн насны өрх толгойлсон хөдөлмөрч ээжүүдийгээ дэмжиж тэдэнд урам зориг өгч, хийсэн бүтээлийг нь зарж борлуулахад дэмжлэг үзүүлэх зорилготой уг үзэсгэлэнг зохион байгуулж буй гэнэ. Энэ үзэсгэлэнд 10 хамтгамалч эмэгтэйн бүтээлүүд тавигдах ажээ.
“Шинэ бүтээн байгуулалт дунд хугацааны зорилтод хөтөлбөр”-ийн хүрээнд Зам тээврийн яамны захиалгаар “Цахилгаан тээвэр” компанид байгаль экологид ээлтэй, арван ширхэг JEA-800D загварын Монбус буюу цахилгаан тээврийн хэрэгслүүдийг угсарч үйлдвэрлэсэн билээ. Уг автобусыг нийслэлд хүлээлгэж өгөх үйл ажиллагаа өчигдөр боллоо. Арван ширхэг Монбус эхний ээлжинд 3,4 хорооллоос 120 чиглэл буюу БММЗ, болон офицероос ханын материалын чиглэлд үйлчлэх юм байна.
