Оюу толгой хэмээх өнөр өтгөн ам бүл үүсч бий болсон цагаас хойш нэгэн үе хэдийнэ өнгөрчээ. Өдгөөгөөс арав гаруй жилийн өмнө хөрөнгө оруулалтын үндсэн гэрээг үзэглэснээр Монголын өнцөг булан бүрээс цугларсан шилдэг мэргэжилтэн, уурхайчин залуус дэлхийн өндөр ур чадвартай инженерүүдтэй мөр зэрэгцэн ажиллах том хийгээд ховор боломж бүрдсэн билээ.
Олон улсын нэр хүндтэй том бүтээн байгуулалт, уул уурхайн энэ төсөлд олон мянган монголчууд салбар, мэргэжлээрээ хуваагдан баг болон амжилттай ажилласаар байгаа. Өөрийн мэдлэг оюун, хүч хөдөлмөр, залуу насаа улс орныхоо үлгэр жишээ уурхайд зориулан, гавьяаны амралтандаа гарах ахмадууд жил бүр нэмэгдсээр байгаа билээ.
Тэдгээр баг хамт олноос гавьяаны амралтандаа суусан ахмадуудыг бид энэ удаагийн “Нэг ангийнхан” буландаа урьж, нэгэн үеийн дурсамжийг нь сэргээлээ.
Осол зөрчилгүй, нэгэн цул болсон өргөлт угсралтын багийнхан
Бидний урьсан эхний баг хамт олон бол Оюу толгой компанийн өргөлт угсралтын багийнхан. Ил уурхайн анхны бүтээн байгуулалтыг эхлүүлэхэд гадаадаас оруулж ирсэн хүнд даацын техник хэрэгслийг угсрах, ажилд оруулах гол үүрэг энэ багийнханд оногджээ. Анхны өргөлт угсралтын багт ажилласан хүмүүсийн нэг бол оператор Мягмарын Батболд байлаа. Тэрээр Оюу толгой хэмээх их айлын үүдээр 2011 оны зургадугаар сард алхаж, ил уурхайн хамгийн анхны бүтээн байгуулалтын хүнд даацын тоног төхөөрөмжийг угсарчээ.
Өргөлт угсралтын энэ “ангийнхан” маань 40 гаруй хүнтэй. Хэлтсийн дарга буюу ангийн дарга нь Ганзориг хэмээх шижигнэсэн залуу байж. Бөхбаяр, Отгонбаяр, Эрдэнэхүү нарын мастерууд багаа гурван ээлжээр удирдан ажиллана. Багийн бүрэлдэхүүнд оператор М.Батболд гуайгаас эхлээд Гунгаажав, Наранцогт, Галбаатар, Төмөрхуяг, Амарбат нарын гол операторууд ажилладаг. Мөн тэдний багт Энхжаргал, Мягмардорж, Нямжаргал, Амирлангуй, Ариунжаргал нарын дохиочин залуус хамрагдана. Баатархүү, Лхагваа нарын шат угсралтын багийнхан ч харьяалагдаж, нэг баг хамт олон болж, осол авааргүй, зөрчилгүй нэр төртэй ажиллаж иржээ. Тэдний “ангийнхан” хоёр эмэгтэй байж. Тэд бол админ Батдулам, дохиочин Энхжаргал нар.
Кран гэдэг тухайн уурхайн хамгийн гол техник. Уурхайн бүхий л үйл ажиллагаанд кран л үүрэг гүйцэтгэдэг. М.Батболд гуай хүдрийг ухаж авахаас эхлээд бүтээгдэхүүн болгон савлах хүртэлх бүхий л дамжлагууд дээр оператор хүний хувьд ажилласан ховор хувь завшаантай хүмүүсийн нэг. Уурхайд 2.5 тонноос эхлээд хамгийн хүнд 250 тонн хүртэл авто кран ажиллана. Операторуудад бол тэдгээр бүхий л кран ажлын талбар нь.
М.Батболд гуайн Оюу толгойгоор овоглох болсон үеийн хамгийн том бахархал анх ажилд орох үеийн ярилцлага гэнэ. Тэрээр өмнө нь Бороогийн уурхайд үлгэр жишээ ажилласан операторын багийн гишүүн байж. Тийм ч учраас Оюу толгой компанийнхан орчин үеийн өндөр чадвартай монголчуудыг ажиллуулах сонирхолтой байсан нь лавтай. Зочин маань Оюу толгойн оффис дээр урилгаар дуудагдаж очоод ярилцлагад орохдоо “Надад цалин чухал биш. Дэлхийд тэргүүлж байгаа уурхайн төсөл дээр ажиллах болсондоо баяртай байна. Энэ л миний бахархал” гэж хэлж байж. Үүнийг сонссон гадаад мэргэжилтэн М.Батболд гуайд гүнээ талархаж байсан сайхан дурсамжийг хүүрнэсэн юм.
Ганзориг ахлагчтай өргөлт угсралтын багийнхан дотроо эвсэг, найрсаг хамт олон гэдгээрээ уурхайдаа нэр хүндтэй гэнэ. Тэр дундаа Төмөрхуяг кранист залуустаа түшигтэй тулхтай, дулаан энерги үргэлж цацаж байдаг шилдэг мэргэжилтэн байсныг М.Батболд гуай дурсан ярьж байв. Ганзориг, Отгонбаяр, Бөхбаяр нарын мастерууд ч хамт олныхоо төлөө гэсэн сэтгэл зүтгэлтэй хүмүүс байв.Ийм хамт олонтойгоо найман жилийн хугацаанд оператороор ажилласан М.Батболд гуай 2019 онд гавьяаны амралтандаа гарчээ.
Уурхайд тэр дундаа кран, хүнд даацын техник угсрах ажил амаргүй, эрсдэл өндөртэй. Хамгийн чухал нь энэ хамт олон ажиллах хугацаандаа ямар ч осол аваар, зөрчил гаргаж байгаагүй гэдгээрээ эдүгээ ч бахархан ярьдаг аж. Жил бүрийн шинэ жилийн баяраар өргөлт угсралтын багийнхан тал талаас уулзаж, баяраа тэмдэглэдэг уламжлалтай болжээ.
Харин Оюу толгой компанийн хэмжээнд гавьяаны амралтанд гарсан нөхдөө Сар шинийн баяр, Ахмадын баяраар хүлээн авдаг, байнгын харилцаа холбоотой байдагт ахмадууд ихээхэн баярладаг юм байна.
Нийгмийн хариуцлагын брэнд төслүүдийн эзэд
Хариуцлагатай уул уурхайн олон улсын сонгодог хийгээд шилдэг жишгийг Монгол Улсад Оюу толгой компани л хэрэгжүүлж буй. Энэ үйл хэрэгт үнэтэй хувь нэмэр оруулсан хамт олон бол Оюу толгой компанийн Орон нутгийн асуудал хариуцсан захирал асан Шуркагийн Байгалмаагаар ахлуулсан багийнхан юм.
Ш.Байгалмаа захирал анх Оюу толгойн толгой компани “Айвенхоу Майнз” байх үед усан хангамж хариуцсан ахлах инженерээр ажиллаж эхэлжээ. Яг л Оюу толгойн бүтээн байгуулалтын ажил эхлэх үеийн бэлтгэл хангагдаж байсан 2005 он. Ийнхүү гурван жилийн хугацаанд ажиллаад түр завсарлан MCS компанийн урилгаар Энержи ресурс компанид тогтвортой хөгжлийн асуудлыг хариуцах болжээ. Тэндээ хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуй, байгаль орчин хариуцсан дэд ерөнхийлөгч хүртэл дэвшин ажиллаж байх үед Оюу толгой компаниас урилга ирүүлсээр байжээ.
Учир нь “Энержи ресурс”-ын туршлага манай улсад шинэлэг загвар болж байв. Уул уурхайн компани орон нутгийн иргэд, иргэний нийгмийн байгууллагатай тулж ажилладаг, төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг дээд түвшинд хүргэж, түншлэлийн нэлээд сайн загвар болсон нь манай улсад шинээр алхах гэж байгаа Оюу толгой компанид авууштай зүйл байв. Тийм ч үүднээс энэ шинэ туршлагыг үр дүнтэй хэрэгжүүлж байгаа Ш.Байгалмаа захирлыг урьсан учиртай аж.
Ш.Байгалмаа захирлын баг хамт олон Оюу толгой компанийн нийгмийн хариуцлагын хүрээнд орон нутагт хэрэгжүүлж байгаа брэнд төслүүдийн санаачлагчид юм. Хуулийн дагуу уул уурхайн компани орон нутагтай хамтын ажиллагааны гэрээ үзэглэх ёстой. Ш.Байгалмаа захирлыг ажлаа авах үед энэхүү гэрээ нэлээд удаашралтай зогсонги байдалд байсан гэгддэг. Тэрээр малчид, орон нутгийн иргэдтэй уйгагүй ярилцаж ойлголцсоны үр дүнд хамтын ажиллагааны гэрээг үзэглэж чаджээ.
Эдүгээ Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа уул уурхайн компаниуд дундаас орон нутгийн хамтын ажиллагааны үлгэр жишээ сан бол “Говийн оюу” сан юм. Жил бүр тус санд Оюу толгой компаниас таван сая ам.доллар төвлөрүүлж, орон нутгийн хөгжлийн төслүүдэд зарцуулагдсаар байгаа юм. Анх нөлөөллийн сум байсан Ханбогд, Баян-Овоо, Манлай, Даланзадгад өнөөдөр түншлэлийн сум болтлоо нягт уялдаатай, орон нутгийн иргэдийн эрх ашгийг хамгаалан, тэднийг хөгжил рүү хөтлөн алхаж чаджээ.
Түүнийг ажиллаж байх үед гадаад, дотоод удирдлагын баг бүрэлдэхүүн ихээхэн дэмжиж байсны ач тус гэж тэрээр онцолж байв. Энэ тухай Ш.Байгалмаа захирал онцлохдоо “Би өөрийгөө азтай гэж боддог. 20 орчим жил барилгын салбарт ажилласан инженер хүний хувьд уул уурхайн салбараар гадаадад суралцсан. Ингээд Монголдоо хариуцлагатай уул уурхайг анхнаас нь бий болгосон хоёр том уурхайд нэр төртэй ажиллаж чадлаа. Ялангуяа 145 жилийн түүхтэй Рио Тинто компанийн менежмэнт Монголд орж ирнэ гэдэг ховор боломж. Ийм зузаан түүхтэй олон улсын компанийн гүйцэтгэх удирдлагын багт ажилласандаа маш их баярладаг. Түүнээс гадна монгол залуусаараа бахархдаг. Оюу толгойг монгол залуус л авч явна” гэсэн билээ. Тэрээр “Оюу толгой” компанийн гүйцэтгэх удирдлагын багийн гишүүдээс хамгийн түрүүнд гавьяаны амралтандаа гарсан нэгэн билээ.