Сургуулийн өмнөх боловсрол болон ЕБС-ийн сургалтын хөтөлбөрийг шинэчлэн боловсруулах, сурах бичгийн эх зохиох, дасгал ажлын дэвтрийг боловсруулах баг өчигдөр нээлтээ хийж, үйл ажиллагаагаа эхлүүллээ. Энэ үеэр удирдлагын багийн ахлагч, Боловсролын судалгааны үндэсний хүрээлэнгийн захирал, доктор М.Итгэлтэй ярилцлаа.
-Сургуулийн өмнөх болон ЕБС-ийн сургалтын хөтөлбөрийг яагаад шинэчлэхээр болов. Шинэ сургалтын хөтөлбөр ямар стандартын дагуу яаж боловсруулагдах вэ?
-Сургуулийн өмнөх болон ЕБС-ийн сургалтын хөтөлбөр 10-12 жил тутамд өөрчлөгддөг цикльтэй. Энэ жишгээр бага боловсрол 2014 онд, суурь бүрэн дунд боловсрол нь 2015, 2016 онд шинэчлэгдсэн. Одоо сургалтын “Цөм” хөтөлбөр хэрэгжиж байгаа. Үүнийг бид дахиж up-date (шинэчлэл) хийх чиглэлээр ажиллаж байна. Сургалтын хөтөлбөрт 10-30 хувьтай агуулгын өөрчлөлт хийдэг уламжлалтай. Тэгэхээр сургалтын хөтөлбөрийг өөрчлөхдөө хамгийн түрүүнд дараагийн хөтөлбөр ямар үзэл баримтлалтай байхыг судалдаг. Энэ ажил 1-2 жилийн судалгаан дээр суурилдаг. Шинээр хэрэгжүүлэх гэж байгаа сургалтын хөтөлбөрийн үзэл баримтлал маань өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд судлагдаад Засгийн газрын энэ оны дөрөвдүгээр сарын 15-ны хуралдаанаар батлагдсан. Үүний дараа сургалтын хөтөлбөрийн дизайн гэдэг концепци руу ороод ямар бүтэцтэй байх тал дээр ажилласан. Одоо хөтөлбөр боловсруулах гуравдугаар түвшний ажил явагдаж эхэлж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, сургуулийн өмнөх боловсрол зургаа, бага боловсрол есөн чиглэлийн судлагдахуун хичээлээр шинэ хөтөлбөрөө боловсруулахаар багаа бүрдүүлээд өнөөдөр(өчигдөр) үндсэн үйл ажиллагаа руугаа орлоо.
-Хэзээнээс хэрэгжих билээ?
-Суурь болон бага боловсролын сургалтын хөтөлбөрийг боловсруулаад нэг жил туршигдана. Энэ туршилт 2025 оны есдүгээр сарын 1-нээс 2026 оны зургадугаар сар хүртэл үргэлжилнэ. Үндэсний хэмжээнд хэрэгжиж эхлэх нь 2027 он.
-Одоо хэрэгжиж байгаа “Цөм” хөтөлбөрийн үр дүнг яаж дүгнэж байгаа вэ?
-“Цөм” хөтөлбөрийн хувьд хэд хэдэн судалгаанууд хийгдсэн байдаг. Сургалтын хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн тайланг 2019 онд Боловсролын хүрээлэнгээс гаргасан байгаа
Ерөнхийдөө “Цөм” хөтөлбөр яаж хэрэгжиж байна вэ гэдэг чиглэлээр хийгдсэн судалгааны тайлан юм. Дараа нь 2021 онд 137 сурах бичигт хийсэн судалгааны тайлан гарсан байна. Үүний ард гүйцэтгэлийн үнэлгээ буюу сургалтын амжилтын тайлан гэж гарсан. Эндээс харахад доод эрэмбийн буюу цээжлэх, тогтоох, унших гэсэн ур чадвар сайн. Харин дээд эрэмбийн буюу бүтээлчээр сэтгэх, анализ хийх чадварууд бага эзэмшигдэж байна гэж дүгнэжээ.
-Тэгэхээр 137 сурах бичгийн хувьд анхаарах ёстой гэсэн үг үү?
-Энэ бол 1-12 дугаар ангийн сургалтын хөтөлбөрт зориулсан нийт сурах бичгийн тоо. Сурах бичиг агуулгын хувьд болж байна. Сургалтын хөтөлбөр, сурах бичиг гэж тус тусдаа зүйл. Хөтөлбөр гэдэг нь багш энэ зүйлээр юу заахыг нь чиглүүлдэг. Тэгвэл сурах бичиг нь сурагчид зориулсан. Тухайн хичээлээр ийм, ийм зүйлийг мэдэж авах ёстойг заадаг. Нэг нь багшийн гар дээр, нөгөө нь сурагчийн гар дээр байдаг гэж ойлгож болно. Сурах бичиг нь энэ хөтөлбөрийн агуулгыг хангаж байгаа боловч яг саяных шиг дээд эрэмбийн ур чадварыг олж авахад үр нөлөө багатай юм байна. Мөн залгамж холбоо султай. Яагаад гэвэл сурах бичгийн дүгнэлтээс харахад монгол хэлний нэг, хоёр, гурав, дөрөв, тавдугаар ангийн сурах бичгийн номуудыг өөр, өөр багууд бичсэн байгаа юм. Доржийн баг нэгдүгээр ангийн номыг, Бат ахлагчтай баг хоёрдугаар ангийн сурах бичигийг бичсэн байдаг ч юм уу. Тэр хоёрын хоорондох залгамж холбоо сул байна. Мөн сурах бичгийн тендер зарлачихаж байгаа тохиолдолд сурах бичгийн бүтэц, дизайн өөр, өөр болдог. Энэ нь хүүхдүүдийн сурлагын амжилтад нөлөөлж байна гэж үзсэн.
-Шинэ хөтөлбөрөөр яаж өөрчлөх вэ?
-Бага анги буюу 1-5 дугаар ангийн математикийн сурах бичгийг нэг л баг бичнэ. 6-9 дүгээр ангийн математикийн сурах бичгийг өөр нэг баг бичнэ. Одоо хийх гэж байгаа шинэ сургалтын хөтөлбөрийн үндсэн суурь гэж ойлгож болно. Түрүүчийнхээсээ гарч байгаа ялгаа нь энэ. Сурах бичгийн хувьд хоёр дахь ялгаа нь гэвэл өмнө сурах бичиг гэдэг ганц номтой байсан. Шинэ хөтөлбөрөөр сурагчийн гарын авлага, сурагчийн дасгал ажлын дэвтэртэй болно. Өөрөөр хэлбэл, дасгал ажлын дэвтэр дээр хүүхэд хичээлээ бичиж тэмдэглэж болно. Үүн дээр гэрийн даалгавраа бичээд явах юм. Харин сурах бичиг нь өнгөт байна. Зарим тохиолдолд тэрийгээ ангидаа үлдээдэг байдлаар зохицуулдаг ч юм уу. Ингэснээр цүнхний жин багасах концепци давхар хэрэгжинэ. Мөн сурах бичгийг цахимжуулах шийдэл явж байгаа. Заавал сурагчийн дэвтрээ бариад явах биш. Цахим хэлбэрээр дасгал ажлуудаа хийх боломжийг бүрдүүлнэ. Энэ тал дээр олон нийт “Сурах бичиг цахим болж байгаа гэнэ. Хүүхэд дэвтэр ном үзэхээ байчихсан юм байна“ гэдэг туйлшрал байдаг. Тийм зүйл байхгүй. Гэрийн даалгавар хийх, цахим орчинд ажиллах чадварыг хөгжүүлэхэд цахим сурах бичгийн нөлөө их байгаа.
-Сургалтын хөтөлбөрийн шинэчлэлээс ямар үр дүн хүлээж болох вэ?
-Шинэ сургалтын хөтөлбөрийн үзэл баримтлал гарсан гэж дээр хэллээ. Одоо хэрэгжиж байгаа сургалтын хөтөлбөрийн судлагдахуун буюу хичээл болгон өөр өөрийн гэсэн үзэл баримтлалтай. Математикийн хичээлд математикийн багийнхан үзэл баримтлалаа гаргадаг. Монгол хэлний хичээлийн үзэл баримтлалыг монгол хэлнийхэн гаргадаг байсан. Тэгвэл одоо хүүхэд төвтэй болно. Хүүхэд нь эхлээд юу сурах юм бэ гэдгийг тогтоож өгч байгаа. Суурь боловсролын 19 хичээл орж байлаа гэхэд энэ тооны үзэл баримтлал хүүхэд дээр очих гээд байна шүү дээ. Тэгвэл одоо сургуулийн өмнөхөөс эхлээд бүрэн дунд боловсрол хүртэл нэг малгай том үзэл баримтлалын дор явна. Жишээлбэл, бүтээлчээр сэтгэх ур чадамжийг эзэмшүүлэхийн тулд математик гэдэг хичээлийг үзэх нь ээ. Унших, бичих чадварыг сайжруулахын тулд монгол хэл нь түлхүү байх нь ээ. Эхлээд юу сурах вэ гэдэг чадамж нь тодорхойлогдсоны дараа агуулга буюу судлагдахуунууд нь гарч ирж байгаа. Ийм онцлогтой шинэ сургалтын хөтөлбөрийн үзэл баримтлал боловсруулагдсан. Энэ хөтөлбөрөөр хүүхэд ямар потенциалтай, юу сурах вэ гэдэг нь нэгдүгээрт байгаа учраас агуулгыг хоёрдугаарт тавих байдлаар боловсруулах юм. Шинэ хөтөлбөр хэрэгжсэнээр бид дөрвөн мониторинг хийнэ гэдгээ зарлачихсан байгаа. Хамгийн нэгдүгээрт, дэлхий дахинаа бага, суурь, бүрэн дунд боловсрол дээр авагддаг чанарын үнэлгээ гэж байдаг. Энэ үнэлгээ маань 10-5 функтээр нэмэгдэнэ. Мөн сургуулийн өмнөх боловсролын сургуульд бэлтгэгдсэн байдлын үнэлгээгээр тодорхой хэмжээнд ахина гэж харж байгаа. Эдгээрийг Боловсролын үнэлгээний төв үнэлнэ. Харин гадна талд хоёр үнэлгээ авдаг. Унших болон тоо тооллын чадвар гэж дөрөвдүгээр ангиас авдаг. Үндэсний статистикийн хорооноос гаргах функтээр 80, 90 хувь болгож ахиулна. Гуравдугаарт, олон улсын PISA үнэлгээгээр 2030 он гэхэд Азийн дунджид, 2035 онд олон улсын дунджид хүрнэ гэдэг зорилт тавьсан байгаа. Учир нь бид PISA-д тааруу дүн авчихсан байгаа шүү дээ. Монголын хүүхдүүд олон улсаас 2-3 жилээр хоцорч явж байна гэсэн үг. Шинэ сургалтын хөтөлбөрийн бас нэг онцлох зүйл гэвэл үндэсний өв уламжлалыг яаж тусгаж өгөх тал дээр үзэл баримтлал гарсан байгаа. Үндэсний өв соёл гэдгийг зөвхөн уламжлал гэдэг утгаар нь явцууруулах биш. Жишээлбэл, одоо хэрэгжиж байгаа нь “Цөм” хөтөлбөр. Тэгвэл цаашдаа хэрэгжих нь “Үндэсний хөтөлбөр” юм. Сургалтын хөтөлбөрийн онол гэж байдаг. Энэ онолоор олон үндэстэн голлосон улсуудад цөм гэдэг. Жишээлбэл, АНУ, Канад гэх мэт оронд хэрэгждэг хөтөлбөр. Харин үндэсний хөтөлбөр нь нэг үндэстэн голлосон буюу Япон, Сингапур, Өмнөд Солонгос зэрэг оронд хамаатай. Эдгээр улс үндэсний хөтөлбөртэй. Өөрөөр хэлбэл, тэр үндэстний хүнийг үүсгэх зорилго байдаг. Иймээс шинэ сургалтын үзэл баримтлал маань “Үндэсний хөтөлбөр” гэдэг нэртэй явж байгаа.
-“Үндэсний хөтөлбөр”-ийг боловсруулах баг хэчнээн хүний бүрэлдэхүүнтэй вэ. Сурах бичгийг бичихэд дунд сургуулийн багш нарын оролцоо ямар байдаг юм бол?
-Жишээлбэл, гуравдугаар ангийн монгол хэлний сурах бичгийг бичихэд бага, дунд ангийн багшаас гадна Их, дээд сургуулийн багш, профессор, монгол хэлний судлаач эрдэмтэн байна. Шинэ хөтөлбөр боловсруулах баг маань 254 хүнтэй. 20 орчим нь орон нутгийн багш нар байгаа.
-Өндөр хөгжилтэй орнуудад гэрийн даалгавар бараг өгдөггүй. Харин манайх гэрийн даалгавраар хүүхдийг залхаадаг гэж ээж, аавууд нэлээд шүүмжилдэг талтай. Гэрийн даалгавар хүүхдийн сурах сонирхлыг сулруулдаг гэдэг. Үүнийг шинэ хөтөлбөрийн үзэл баримтлалдаа яаж тусгав?
-Үзэл баримтлалд гэрийн даалгаврын талаар оруулсан байгаа. Ер нь гэрийн даалгаврын хугацаа насны ангиллаас хамаараад 30-120 минут байх ёстой. Хоёрдугаарт, хүүхэд дээр заах цаг их байна гэдэг асуудал байдаг. Үүнийг ч бас үзэл баримтлалд тусгагдасан. 1, 2, 3, 4 дүгээр ангид өдөрт орох цагийн дундаж хэмжээ гэж байгаа. Мөн социализмын үеэс одоо хүртэл байгаа нэг зүйл бол нэгдүгээр ангид оронгуут нь 60 цагийн бэлтгэл хичээл гэж явдаг. Тэгвэл шинэ хөтөлбөрөөр энэ хичээл байхгүй болно. Шууд нэгдүгээр анги руугаа орж байгаа. Одоо Монгол Улсын хэмжээнд таван настныг улсын хэмжээнд цэцэрлэгт хамруулна гэсэн зорилтын дор бэлтгэл агуулга нь цэцэрлэг рүүгээ орно. Хамгийн гол нь хүүхэд болгон сургуульд бэлтгэгдсэн байдлын үнэлгээ өгнө. Үүний үндсэн дээр нэгдүгээр ангид нь оруулах ийм концепци явж байгаа.