Үндэсний бөхийн допингийн шинжилгээ тойрсон олон асуудал бий. Тив дэлхийн зэрэглэлийн тэмцээнүүдийн шинжилгээний хариу өдөртөө гардаг бол баяр наадамд шөвгөрсөн бөхүүдийн шинжилгээний хариу хоёр сар орчмын дараа гардаг нь араасаа асар их хардлага дагуулдаг. Өөр нэг ноцтой асуудал нь допингийн шинжилгээнд бүдэрсэн бөхчүүдийн нэрс Дэлхийн допингийн эсрэг байгууллага (WADA) –ын хар жагсаалтад бүртгэгдээгүй байгаа юм. Үүнээс үзэхэд наадамд шөвгөрсөн бөхчүүдийн шээсийг дэлхийн допингийн эсрэг агентлагийн итгэмжлэгдсэн лабораторид шинжлүүлэх нэрийн дор мөнгө угаах ажиллагаа явж байх магадлал байгаа юм.
Спортын их эмч Л.Бат-Очиртой ярилцлаа. Түүний тухайд өнгөрсөн жилүүдэд баяр наадмын допингийн шинжилгээнд гардаж ажиллаж байсан юм.
-Баяр наадамд шөвгөрсөн бөхчүүдийн допингийн шинжилгээний үйл явц хөшигний ард явдаг нь нийгэмд хардалт дагуулах юм. Энэ шинжилгээг авах үйл явц ил тод, нээлттэй байж болдоггүй юм уу?
-Манайх WADA-ийн гишүүн орон. Шинжилгээ авахдаа WADA-ийн л дүрмийг баримтална. Дүрэмдээ бол нээлттэй явуулах боломжгүй талаар заасан байдаг. Допингийн шинжилгээ өгөх хүн хянагч эмчийн хамт өрөөнд ороод л зориулалтын саванд шээнэ. Үүнийгээ A, Б гэсэн хоёр саванд хувааж хийдэг. Шинжилгээнд “А” савтай шээсийг явуулна. Харин шинжилгээний хариутай санал нийлэхгүй байгаа тохиолдолд “Б” савтай шээсийг шинжилгээнд явуулдаг. Бөхчүүдийн шинжилгээг энэ журмаар л авдаг.
-Тамирчин олон улсын итгэмжлэгдсэн лабораторид допингийн шинжилгээнд хамрагдаад бүдэрсэн тохиолдолд нэр нь хар жагсаалтад ордог шүү дээ. Үндэсний бөхчүүдээс допингийн шинжилгээнд бүдэрдэг ч нэрс нь хар жагсаалтад орохүй юм. Ер нь бөхчүүдийн допингийн шинжилгээг итгэмжлэгдсэн лабораторид хийдэг юм уу?
-Энд нэг зүйлийг ойлгох хэрэгтэй. Тухайн хар жагсаалтыг та анзаарсан бол зөвхөн олимп, тив дэлхийн зэрэглэлийн тэмцээний үеэр допингийн шинжилгээнд бүдэрсэн тамирчдын нэрс бий. Өөрөөр хэлбэл, тэр олон тамирчин шинжилгээнд бүдэрч байхад нэг бүрчлэн нэрсийг нь хар жагсаалтад оруулдаггүй. Жүдо, чөлөөт, бокс, биатлон гэх мэт их спортын тамирчид бүдэрсэн тохиолдолд хар жагсаалтад оруулна. Мөн үндэсний бөхчүүд допингийн шинжилгээнд хамрагдахад овог, нэр нь БНСУ дахь лаборатори руу явдаггүй. Зөвхөн код л очдог. Тухайн кодны нэг нь лаборатори луу очоод нэг хувь нь тухайн тамирчинд үлддэг. Хариугаа авахдаа кодоо тулгана. Тиймээс допингийн шинжилгээнд бүдэрлээ гээд л овог, нэрийг нь хар жагсаалтад оруулах боломжгүй.
-Бөхчүүдийн допингийн шинжилгээг итгэмжлэгдсэн лабораторид хийдэг талаар та онцолж байна. Тэгвэл энэ олон бөхчүүд допингийн шинжилгээнд бүдэрч байхад WADA яагаад огт тоохгүй байна вэ. Допингийн хэрэглээ хавтгайрсан гэх шалтгаанаар олон улсын тэмцээнээс бандуулах эрсдэл ойрхон байгаа юм биш үү?
-WADA өөрөө улс орнуудын үндэсний спортыг нэг их тоодоггүй юм. Их спорт л гэхээс үндэсний спортод огт ач холбогдол өгдөггүй. Энд тодорхой жишээ татаад ярья л даа. АНУ-ын үндэсний спорт бол сагсан бөмбөг. Дэлхийн хамгийн том лиг тэнд байна. Сүүлийн гурван жилийн хугацаанд тэндээс допингийн шинжилгээ авсангүй. Тамирчид “нисч” байна шүү дээ. Тамирчдынх нь статистик үзүүлэлтүүд ч эрс өссөн. Допингийн нөлөөгөөр тэр. Үүнийг WADA огт тоодоггүй. Үр дүнд “NBA”-ын үзэгчид хэд дахин нэмэгдсэн үзүүлэлт харагддаг. Шууд хэлэхэд, допинг гэж зүйлийн тунг нь тааруулж хэрэглэж байна гэх юм уу даа. Мөн энд Японы үндэсний спорт сумо бөхийг дурдаж болно. Допингийн хэрэглээ нээлттэй байдаг. Тийм байхад WADA манай хэдхэн бөхчүүдийн асуудалд анхаарал хандуулж нэрсийг нь хар жагсаалтад оруулж, олон улсын тэмцээнээс бандана гэж хэзээ ч байхгүй. Харин манайхнаас жүдо болон чөлөөт бөхийн тамирчид ингэж олноор допингийн шинжилгээнд бүдэрвэл асуудал үүснэ. Оросуудын араас орно л гэсэн үг. Тэдний хувьд зохион байгуулалттайгаар допинг хэрэглэсэн нь тогтоогдож олон улсын тэмцээнд оролцох эрхээ хасуулсан шүү дээ. Допингийн шинжилгээнд гардаж ажилладаг эмчийн хувьд онцлоход, манай их спортын тамирчид допингийн зөрчилд тэр бүр холбогдоод байдаггүй юм шүү.
-Бөхчүүдийн шинжилгээг захын эмнэлэгт хийлгэсэн нэр зүүгээд л мөнгө угааж, бөхчүүдийн нэр төрд халдаад байдаг юм биш үү?
-Захын хувийн эмнэлэгт ийм шинжилгээ хийх боломж байхгүй шүү дээ.Бөхчүүдийн шинжилгээний хариуг та анзаарвал албан ёсны зөвшөөрөлтэй эмчийн гарын үсэг, тамга тэмдэг ч байгаа. Тэрнээс биш дурын лаборатори руу явуулаад тийм хариу авах ямар ч боломжгүй.
-Таны ярианаас үндэсний бөхөд допингийн шинжилгээ хэрэггүй гэж ойлголоо. Зохистой хэрэглээ байх нь зөв гэж та хэлж байна уу?
-Яг тийм ч биш л дээ. Өнөөдрийн нөхцөл байдалд хэрэглээг нь чөлөөтэй орхичихвол хэдхэн бөхийн эрүүл мэнд ойрын арван жилд л сүйрнэ. Зохистой хэрэглэх мэдлэг, мэдээлэл тэдэнд байхгүй. Хамаагүй хэрэглээд л эрүүл мэндээ устгах эрсдэлтэй. Цаашдаа нэмэлт бүтээгдэхүүнийг зохистой хэмжээнд нэвтрүүлбэл үндэсний бөх илүү олон хүний сонирхол татна. Илүү ширүүн өрсөлдөөн гарна. Харин адуу, малд хэрэглэдэг амь тариа хамаагүй тунгаар хэрэглээд байвал хэдхэн жилийн дотор л бөхчүүд маань эрүүл мэндээрээ хохироод дуусна гэв. Бид дээрх асуудлаар Монголын үндэсний допингийн эсрэг байгууллагаас тодруулга авахаар хандсан ч тодорхой мэдээлэл өгсөнгүй.