ӨДРИЙН СОНИНЫ 2014 ОНЫ АРАВДУГААР САРД НИЙТЛЭГДСЭН ЯРИЛЦЛАГЫГ ХҮРГЭЖ БАЙНА.
Монгол Улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, Хөгжмийн зохиолчдын холбооны шагналт, “Пентатоник” наадмын таван удаагийн шагналт, “UBS” телевизийн захирал, хөгжмийн зохиолч Лхагвадоржийн Балхжавтай ярилцлаа.
-Урлагаар хүний нийгмийг баясгаж гэгээрүүлнэ гэдэг гайхамшиг. Таны хувьд мянга гаруй дууны аялгуу зохиож ард түмнээ баярлуулсан гэв үү?
-Мянгаад дуу байна. Хорь шахам жүжиг, киноны хөгжим, үндэсний оркестор болон морин хуурын чуулгат зориулсан дан хөгжмийн бүтээлүүд гээд нэлээд бүтээл бий. Анхны дуу маань гэвэл ардын уран зохиолч, төрийн шагналт яруу найрагч Д.Пүрэвдоржийн шүлэг “Амин нутаг” шүү дээ. Яагаад ч юм Монгол эх орондоо сэтгэл зүрхнээс хайртайн илэрхийлэл болж энэ дуу надаас төржээ. Тэрнээс залуу хүн хайр сэтгэлийн тухай дуу ч юм уу бичиж болох л байсан. Зохиосон мянгаад дууны минь жаран хувь нь эх орны тухай байгаа нь “Амин нутаг”-аар эхэлсэний буян заяа гэж боддог. Хамгийн сүүлд гэхэд би С.Эрдэнэболдын шүлгээр “Хамтдаа хайрлах эх орон” гэж дуу бичлээ. Эх орны тухай хоёр дууны хооронд би “Тэр намайг дурсдаг болов уу”, “Зүүдний ханхүү”, “Нулимсаа арч охин минь”, “Би жаргалтай”, “Зүүдэнд ургасан тэр минь”, “Үггүй мордсон чи минь”, “Ижий бурхан”, “Шинэ жил манайд ирлээ”, “Жинжиймаа” зэрэг олон бүтээл туурвижээ. Аль бүхнийг нэрлэж барахав.
-Та хөгжим зохиох суурь дэвсгэртэй хүн байв уу?
-Манай аав Байшин үйлдвэрлэх комбинатад насаараа жолоочоор ажилласан ч урлагийн асар өндөр мэдрэмжтэй хүн байсан. Цэргийн гуулин хөгжим тоглож байхад минь дэмждэг байлаа.
-Аав чинь Байшин үйлдвэрлэх комбинатын жолооч байсан гэхээр та хотын унаган хүүхэд үү?
-Би өөрийгөө хоёр сэтгэлгээтэй хүн байж гэж одоо бодоод байгаа юм. Миний аав, ээж хоёр намайг цэл залуухан насандаа гаргасан, би бол цэргийн хүүхэд байхгүй юу. Тиймээс миний хүүхэд насны бүх амьдрал Төв аймгийн Алтанбулаг суманд өвөө эмээтэйгээ өнгөрсөн. Зун нь хөдөө байдаг байсан болохоор яаж морь тарлахав, хонио хаагуур хариулахав, тэр бүгдийг сайн мэднэ. Өвөл нь харин хоёрдугаар дөчин мянгатын хүүхэд болно. Хотын хүүхэд орцондоо гитар тоглож, дуулна. Ийм хоёр амьдралын дунд өссөн болохоор миний уран бүтээл морин хуур болоод орчин үеийн бүх хөгжимтэй холбоотой байдаг. Хэрвээ би тас хөдөөгийн хүүхэд байсан бол зохиолын дуу талдаа, бас хотын унаган хүүхэд байсан бол эстрадын чиглэлийн хүн байх байсан шүү.
-Таны “Талын Монгол айл” дуу ч монгол поп мөртлөө этник талдаа байдаг нь “хоёр нутагтан” байсны чинь илэрхийлэл байна шүү дээ?
-Балхжав гэдэг сэтгэлийн хүн маань хоёр хуваагдсаны л нэг илрэл наад дуу чинь мөн шүү. Одоогийн манай телевизийн “Universe best songs”-ын шалгаруулалтыг Хөгжим бүжгийн дунд сургуулийн багш нар тухайн орон нутагт нь очиж авдаг байлаа. Тэгэхэд 24 дүгээр сургуулиас нэрт хуурч Жамьян багш маань манай ангиас балетын ангид Баярааг, морин хуурчийн ангид намайг шалгаруулж авч явж байсан. Тэр чинь би гуравдугаар ангид байсан гэхээр 1970 он юм.
-Та агуу их Жамьян хуурчийн гарын шавь байх нээ?
-Ёстой гарын шавь нь. Гурваасаа арванхоёрдугаар анги төгстлөө тэр их хүний морин хуурчийн ангид сурлаа. Даанч тоглоогүй гучин жил болсон болохоос биш яах аргагүй мэргэжлийн морин хуурч юм, би. Морин хуур хөгжим ч хийл шиг хөгжчихлөө. Ширэн цартай хуурыг ваннын өрөөндөө тоглоход чийг цохиод хэцүү байдаг. Одооны морин хуурыг гадаадад захиалаад хийлийн стандартын дагуу олон жил хатаасан модоор урлаж байна. Тийм ч учраас морин хуурт хоёрхон чавхдастай мөртлөө дэлхийн сонгодог хөгжмүүдийг тоглож болж байна.
-Хөгжим бүжгээ төгсчихөөд хаана хуваарилагдав?
-Хөгжим бүжгээ төгсөөд Улсын ардын дуу, бүжгийн чуулгад ангийнхаа Цэнгэлмаагийн хамт хуваарилагдлаа. Манай ангийнхан бүгд Дарханд оччихсон байгаа. Тэр үед Дархан хот шинээр байгуулагдаад дуу хүртэл зохиогдчихсон байсан. Залуу хүн болохоор тэднийгээ нэг дор байгаад их атаархаж, бараг л нойргүй хонодог байлаа. Харин би энд нэг их удалгүй гадаадын сургуульд явсан шүү.
-Хаанахын ямар сургуульд явсан юм?
-Польшийн Лодсын хөгжмийн сургуульд явсан. Тэр сургуульд явахад ардын жүжигчин Д.Лувсаншарав агсан шалгалт авч дэмжсэнийг мартах аргагүй. Тэгтэл Польшид өөрчлөн байгуулалт өрнөж ЗХУ-ын Ленинград хотод найруулагчийн ангид ирж байсан. 1986 онд сургуулиа онц төгсөөд иртэл Монголын үндэсний телевизэд туслах найруулагчаар томиллоо. Эндээсээ Телекино үйлдвэр рүү шилжиж “Шувууд буцах намар” анхны киноны зураг авалтаар хөдөө ажиллаж байтал хотын захиргаанаас захирамж гарч, шинээр байгуулагдах хотын телевизийн уран бүтээл хариуцсан дэд захирлаар томилогдсоныг дуулгасан. Ингэж 1992 оны долдугаар сард томилогдож есдүгээр сард телевизээ нээх үүрэг авсны дагуу өдөр шөнөгүй ажиллаж “Улаанбаатар” телевизийг үүсгэн байгуулж хорь гаруй жил ажиллаж байна даа.
-Та “UBS” телевизийн хамт олныхоо тухай ямар сэтгэгдэлтэй явдаг вэ?
-Би хамт олондоо үнэхээр хайртай. Яагаад гэвэл миний уран бүтээлчид баярлаж гуниглаж, гомдож шаналж чаддаг. Ийм л хүмүүсээс уран бүтээл төрдөг. Энэ бол хүнээрээ байгаагийн шинж. Баярлаж, гуниглахыг мэддэггүй хүн гантай зуны тэнгэр шиг хуурай хоосон байдаг. Анхны тоглолтоо 1999 онд хийхэд аав маань хэвтэрт, нүд нь юм харахгүй болчихсон байлаа. Гэхдээ орныхоо хажууд радиогоо аваачиж тавиад хүүгийнхээ тоглолтын тухай сонсож, хамт олноор минь бахархаж байж билээ. Тэгэхэд манайхан миний өмнөөс баярлаж, нүдэндээ нулимстай зогсож байсныг би хэзээ ч мартахгүй. Амьдрал иймдээ л сайхан даа.
-Та хамт олондоо их хайртай чинь нүдэнд чинь хураад ирсэн нулимс чинь гэрчилж байх шиг?
-Хэдийгээр би том телевизийн захирал, мундаг хүн шиг харагддаг ч гэсэн хэлж ирэхгүй зовлонгийн өмнө өөрийн эрхгүй өвдөг сөхрөх үе ирдэг. Тэр үед хажуунаас өргөөд босгох хамт олон надад байдаг. Аавыгаа алдчихаад яахаа ч мэдэхгүй зогсож байхад аавыг минь тэврээд гарч байсан тэр хүний ачийг би мартахгүй. Дараа нь Монгол Улсаараа овоглосон уран бүтээлч болоход манайхан аавын минь оронд аав болж, тэр орон зайг хайраараа нөхсөн. -“Миний дуунууд” тоглолт чинь энэ жил 16 дахь жилдээ зохиогдож байна. Анхны тоглолт чинь сэтгэлд чинь мартагдахгүй биз?
-Төсөөлж байснаас ч хавьгүй олон хүн ирсэнд урамшиж түүнээс хойш тоглолтоо жил өнжилгүй хийлээ. Энэ жилийн тоглолт маань энэ сарын 23-25-ны өдөр 19 цагаас “UB Palace”-ийн концертын их танхимд уламжлал ёсоор болох гэж байна даа. Монголын гайхамшигтай дуучид, хамтлагууд ирж миний дуунуудыг толилуулдаг болохоор би үзэгчдээ сэтгэл өндөр байдаг гэж боддог доо.
-Танай хамт олон “Содура” хэмээх уран сайхны киноныхоо нээлтийг хэзээ хийх гэж байна?
-Хоёр жилийн турш хийсэн зураг авалтаа дуусгаж, цаатан эмэгтэйн нэрээр нэрлэсэн “Содура” киногоо үзэгчдэд хүргэхэд бэлэн болсон. Бидний сайн мэдэхгүй цаатан ардын амьдрал ахуйг дэлгэцэнд мөнхөлж байгаагаараа ихээхэн онцлогтой бүтээл л дээ. Кино бүтээх их ажил эхэлсний дараахан Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Хөвсгөлийн их тайгыг зорьж, цаатны урцад хонож, тэдний зовлон жаргалыг хуваалцахад “Зөв ажил эхлүүлжээ” гэж өөртөө урмын ташуур өгсөн дөө.
Л.БАТЦЭНГЭЛ
З. БАТХУЯГ