Хүннү Молд “Үлэг гүрвэлийн гайхамшиг” үзүүлэв

ШУА-ны академийн Палеонтологи, Геологийн хүрээлэнгийн нээлттэй хаалганы өдөр Хүннү Молд боллоо. Энэхүү өдөрлөгийн хүрээнд тус хүрээлэнгийн номын үзэсгэлэн худалдаа болж “Үлэг гүрвэлийн гайхамшиг” үзэсгэлэнг үнэ төлбөргүй үзүүлэв. Мөн Монгол орноос олддог палеонтологийн олдвор, Үлэг гүрвэлийн тухай баримтат киног үзүүлсэн юм. Өдөрлөгийг нээж ШУА-ны Палеонтологи, Геологийн хүрээлэнгийн эрдэмтэн нарийн бичгийн дарга доктор Н.Тунгалаг үг хэлэв.

Мөн шинжлэх ухааны ажилтнууд лекц уншсан юм. Доктор Н.Уранбилэг “Өмнөд Монголоос олддог палеонтологийн сонирхолтой олдворууд эртний ургамал, сээр нуруутан амьтан”, докторант Ц.Чинзориг “Монгол орноос олддог тэмээн хяруул маягийн үлэг гүрвэл орнитомимозаврууд ба өнөөгийн судалгааны түвшин”, магистр О.Одбаяр “Монгол орны газрын ховор элементийн ордуудын эрдэслэг бүрэлдэхүүний харьцуулсан судалгаа”, эрдэм шинжилгээний ажилтан Л.Дагва-Очир “Дэлхийн геологийн тогтоц”, Г.Алтаншагай “Бактерийн палеонтологи” лекцүүдийг тус тус уншлаа.

ШУА-ийн Палеонтологи, Геологийн хүрээлэнгийн эрдэм шинжилгээний ахлах ажилтан, доктор Н.Уранбилэг “Үлэг гүрвэлийн гайхамшиг” музейн олдворуудын талаар ингэж ярив.

ТАРБОЗАВР БАТААР

Манай хүрээлэн эртний амьтан болон ургамал гэсэн хоёр салбарт хуваагддаг. Миний хувьд эртний амьтны салбарыг төлөөлөн ажилладаг. Хүннү Мол үзэсгэлэнгийн гол танхимд байгаа гурван том үлэг гүрвэлийн эхнийх нь 1984 онд олдсон Трабазавр Батаар америкт Тринозавр Рекс гэж нэрлэгддэг. Манай Монголд л Батаар гэж нэрлэдэг. Баатар гэдэг үгнээс гаралтай. Олдвор олдсон газраас хоёр дахь нэршлийг өгөх эрхтэй байдаг. Өмнөговь аймгийн, Гурван тэс сумын бүгийн цав буюу Батаарын нутаг гэгддэг газраас олддог үлэг гүрвэлийн төрөл зүйл юм. 1955 онд Батаар гэдэг нэрийг Оросын Малаев гэдэг эрдэмтэн өгсөн. Энэхүү үлэг гүрвэлийн олдвор нь Байгалийн түүхийн музейд олон жил байж байгаад 20-иод жил гадаадын орнуудаар явж, эх орноо суртчилж байгаад буцаж ирсэн.

Тарбозавр батаарын зулзаганы бүтэн толгой, хүзүүний үеүд

ЗАВРАПОЛ

Заврапол гэх энэхүү динозавр үлэмж том биетэйгээс гадна урт хүзүүтэй. Батаараас хамаагүй том хэмжээтэй дөрвөн хөлөөрөө явдаг амьтан. Батаарын хойд хоёр хөл нь хүчтэй урд хөл нь сарвуу маягтай хөгжил багатай байдаг бол Завраполын онцлог нь дөрвөн хөл мөн сүүл нь маш хүчирхэг байсан. Энэ үзмэрт байгаа бүх үлэг гүрвэлүүд байгаль дээр хэрхэн хадгалагдсан тэр чигээрээ байгаа. Ямар ч хиймэл орлуулалтгүй юм. Энэ нь Монгол олдворуудын онцлог болдог. Гадны хөгжингүй орнууд дуурайлгаж, шавраар хийгээд жинхэнийг нь хадгалдаг. Энэхүү үзмэр Өмнөговь аймгийн, Алтан уул сумаас олдсон. Олдвор олдсон газрыг олдворт газар хэмээн нэрлэдэг.

НУГАСАН ХУШУУТ ЗАВРАЛОФ

Том олдворууд ихэвчлэн говиос олддог. Энэхүү амьтан нь завраполтой адил дөрвөн хөл нь маш хүчирхэг амьтан. Баянхонгор аймгийн Баянговийн Гурилын цаваас олдсон олдвор. Манай улсад үлэг гүрвэлийн олдвор Өмнөговь, Дундговь, Дорноговь, Баянхонгор, Говь-Алтай аймгуудын нутгаас олддог. Энэхүү гүрвэл нь нэмэхтийн цаг үе буюу 70 сая орчим жилийн өмнө байсан. Энэ цаг үе нь цэрдийн галвын төгсгөл үе юм гэж ярилаа.

Доктор Н.Уранбилэг мэргэжлийнхээ талаар ийнхүү тайлбарласан юм.

-Амьтад байгаль дээр тодорхой орчин, цаг үед амьдарч байгаад мөхөж сөнөдөг. Нэг хэсэг хөхтөн амьтад болон ургамлууд одоо хүртэл хувьсан өөрчлөгдөж амьдарсаар байна. Бид мэргэжлийн үүднээс ямар чулуу хаданд дарагддаг вэ гэдгийг онолын үүднээс мэдэж, палеонтологийн ажлаа хийдэг. Зүгээр ч нэг ухаад явдаггүй юм. Олон хоног эрэл хайгуул хийнэ. Хүчтэй бороо, салхинд биеийнх нь нэг хэсэг гадаргуу дээр ил гарч, бид ажлаа эхэлдэг.

ИГУАНОДОНТЫН ТОЛГОЙ НЬ МУШГИРАН ҮЛДСЭН БҮТЭН ХЭЛХЭЭ ЯС

ДУНДГОВЬ АЙМГИЙН БҮРЭНТОГТОХ СУМААС ОЛДСОН ХАМСАЗАВР ГЭДЭГ МАТАР ҮЛЭГ ГҮРВЭЛ

ҮР ХӨВРӨЛИЙН ХЭСЭГ ОЛОН ТӨРЛИЙН ҮЛЭГ ГҮРВЭЛИЙН ӨНДӨГНҮҮД

ОВИРАПТОРЫН ӨНДӨГ БОЛОН ТААМАГЛАЛ

БАТРАЗАВР

15 ЗУЛЗАГАНЫ ХЭЛХЭЭ ЯС. ДЭЛХИЙ ДЭЭРХИ ГАНЦ ОЛДВОР

1971 онд Өмнөговь аймгийн Булган сумын Төгрөгийн ширээ газраас олдсон Тулалдаж буй чигээрээ хадгалагдсан хоёр үлэг гүрвэлийн олдвор. Ялагч нь дээр нь байгаа өвсөн тэжээлтэн эвэрт үлэг гүрвэл. Доор байгаа нь махан идэштэн үлэг гүрвэлийн ангилалд багтдаг.

ДЭЙНОХЭЙР БОЛОН ТЭРИЗИНОЗАВРЫН САРВУУ