“Толкин” сонирхогч Ж.Адъяасүрэнтэй ярилцлаа.
-Ямар учраас “Толкины уншлагын өдөр” арга хэмжээг зохион байгуулахаар болов?
-Жил бүрийн гуравдугаар сарын 25-нд дэлхий даяар зохиолч, хэл зүйч Ж.Р.Р Толкины фен нийгэмлэгүүд “Tolkien Reading Day” арга хэмжээг зохион байгуулдаг. Үүнийг бид “Толкин уншлагын өдөр” гэж нэрлэсэн. Яагаад гуравдугаар сарын 25-ны өдөр вэ гэвэл бөгжийг галт уул руу шидэж устгасан. Ж.Р.Р Толкинтой холбоотой гурван чухал тэмдэглэлт өдөр байдаг. Нэгдүгээрт, Толкины төрсөн өдөр нэгдүгээр сарын 3, хоёрдугаарт, гуравдугаар сарын 25 “Tolkien reading day”, гуравдугаарт, есдүгээр сарын 22 “Хоббитын өдөр” гэсэн өдрүүд байдаг. Хоббитын өдрөөр “Хоббит” зохиол 1937 онд анх хэвлэгдсэн өдөр. Энэ өдрийг хүмүүс ихэвчлэн Хоббитууд ямар байдаг шиг хөгжилдөж өнгөрөөдөг. “Tolkien reading day” өдрөөр хүмүүс номтойгоо гүнзгий танилцах, сүүлийн үед Толкинтой холбоотой гарсан ном, зохиолын талаар мэдээлэл солилцож унших өдөр. Манай “Бөгжний эзэн болон Хоббит цуврал сонирхогчид” группийнхэн сүүлийн хэдэн жил хийнэ гэж бодож байсан ч “Ковид-19” цар тахлаас үүдэн хойшлогдсоор энэ бямба гаригт зохион байгуулахаар болсон.
-“Бөгжний эзэн болон Хоббит цуврал сонирхогчид” фэйсбүүк группийн талаар тодруулбал?
-Бөгжний эзэн болон Хоббит цуврал ном зохиолд дуртай хүмүүс нийлж групп нээсэн. Зургаан жилийн өмнө нээгдэж байсан. Одоогоор 3700 гаруй гишүүнтэй.
-Өмнө нь ийм төрлийн арга хэмжээг зохион байгуулж байсан уу?
-Өмнө нь ийм үйл ажиллагаа зохион байгуулж байгаагүй. Группийн идэвхтэй гишүүд цуглаж номын үйл явдал зэргээр ярилцдаг байсан.
-Ж.Р.Р Толкин гэдэг хүн ямар хүн байсан юм бэ. Ямар ном, зохиолуудтай вэ?
-Ж.Р.Р Толкин хэл зүйч хүн байсан. Хэл судлахдаа ихэвчлэн умард Европын хэлийг домог зүйтэй нь холбон судалдаг. Хэл гэдэг зүйл вакум орчинд оршдоггүй. Төвөдийн буддын шашин Монголд нэвтэрсэн болохоор төвөд үг манай хэлэнд байдаг зэрэг түүхтэй холбоотой. Исланд, Финланд, Англи, Герман үндэстний эртний домог зүй зэргийг судалдаг байсан. Хэл зүйч хүн учраас “Oxford” толь бичгийн W үсгээр эхэлсэн дийлэнх үгийг Толкин тайлбарлаж байсан. Толкин Англи улсын домог зүйг бусад орнуудтай харьцуулахад хязгаарлагдмал байдаг гэж үздэг байсан. Англи улсад байдаг домог нь нутаг устай нь холбогдсон домог их ховор байсан учраас өөрийнхөө хэмжээнд Английн домог зүй шиг зүйлийг зохиох гэж оролдсон. Энэ бүх хүчин зүйлсээс бүрдэн “Бөгжний эзэн” ертөнцтэй холбоотой номууд үүссэн. Олон нийт, уншигчдад хүртээл болсон он цагийн дарааллаар гэвэл “Хоббит” ном 1937 онд хэвлэгдсэн бөгөөд борлуулалт өндөр байх үед дараагийн ном хэрэгтэй байна гэж “Бөгжний эзэн-3” номыг гаргасан. Түүнийг 1973 онд нас барсны дараа бага хүү Кристофер Толкин нь эцгийнхээ гар бичвэрүүдийн редакторлан нэгтгэж, багцлан хамгийн эхэнд 1977 онд “Силмарилион”, 1980 онд “Unfinished Tales”, “Дундад ертөнцийн шастир” 12 боть номыг дарааллуулж гаргасан. Маш их баялаг ертөнц.
-Ж.Р.Р Толкины зохиол болон кино нь ямар онцлогтой вэ?
-Киноны болон зохиол нь өөр өөрийн онцлогтой. Бид ихэвчлэн киногоор нь үзэж танилцсан байдаг. Энэ нь мөн кино гарахаас өмнө номыг нь уншсан байсан хүмүүсээс шүүмж дагуулдаг. Яагаад гэвэл кино нь олон нийтэд тааламжтай байлгах үүднээс киноны оргил хэсгүүдийг байлдаан болгочихсон. Гэтэл яг үнэндээ зохиолыг нь уншвал энэ нь өөр утга учиртай. Тухайлбал, нөхөрлөл гэж яг юу болох, бусдын төлөө өөрийгөө золиослох нь ямар учиртай, зориг гэж юу вэ, зөвхөн баатар хүн зоригтой байх зэрэг.
Бөгжний эзэн зохиолын гол дүр, хамгийн зангилаа дүр нь хоббиттой одойгоос ялгарахгүй жижигхэн биетэй сул дорой гэж хэлж болохуйц тийм дүр байгаа юм бэ. Толкины хэлснээр хамгийн жижиг, ач холбогдолгүй хүнээс ч гэсэн цаг нь болохоор асар их зориг гарч болдог зэргийг хөндсөн чухал зүйл байсан. Толкины зохиолууд үргэлжийн ач холбогдолтой зориг, нөхөрлөл зэрэг сэдвүүдийг агуулсан учраас 100 жилийн дараа ч уншсан ач холбогдолтой хэвээрээ байх ном юм шиг санагддаг.
-Арга хэмжээ нь ямар хөтөлбөрөөр явагдах вэ?
-Бид гурван хэсэгтэйгээр хийе гэж төлөвлөж байна. Анхны удаа зохион байгуулж буй учраас туршилтаар хийж байгаа. Эхний хэсэг “Эрдэнэсийн эрэлд” гэдэг нэртэй. Үүнд хэдэн шаттайгаар асуулт хариулт, оньсого таавар таалган ялсан баг шагналтай. Хоёр дахь хэсэгт “Толкин уншлагын өдөр”-өөр илүү ертөнцтэйгөө танилцах зорилготой учраас сонирхолтой сэдвүүдээс аван нэг нэгээрээ тайлбарлаж ярилцана. Дэлхийд “Толкины нийгэмлэг” гэж байдаг бөгөөд жил бүрийн “Толкин уншлагын өдөр” сэдэвтэй байдаг. Энэ жил хайр ба нөхөрлөл гэсэн сэдэвтэй. Энэ сэдвээр хэрхэн бичдэг байсан тухай ярилцах юм. Гуравдугаар хэсэгт есдүгээр сарын 2-нд Амазон “Бөгжний эзэн” хоёрдугаар эриний үйл явдлаар телевизийн шоу хийх гэж байгаа. Телевизийн шоу нь түүхэн дэх хамгийн үнэтэй телевизийн шоу болохоор эхний улирлын шоунд 400 сая ам.доллар зарцуулж, нэг тэрбум ам.доллар зарцуулахаар шийдсэн байгаа. Шоуны трейлер сарын өмнө гарсан бөгөөд, трейлерийг гаргаж үзэгдэл бүр дээр юу гарч буйг хоорондоо ярилцах юм.
-Элф, Хоббит, Оркууд юугаараа ялгаатай вэ?
-Энэ ертөнцийн үүсэл гарлын домгоор хамгийн анх хүн, элф хоёрыг бүтээсэн. Элфүүд мөнх насалдаг учраас мөн чанар нь байгальтайгаа ойрхон. Харин хүмүүс мөнх бус, тиймээс төгсгөлтэй
амьдралыг илүү ойлгож амьдарна гэж дүрсэлсэн. Толкины өөрийн хэллэгээр хорон муу санаат тал шинэ зүйл бүтээж чаддаггүй, зөвхөн бүтээсэн зүйлийг өөрчилж дордуулдаг. Анхны харанхуйн эзэн элфүүдийг олзлон тамласаар оркуудыг гаргаж авсан. Харин Хоббит бол их сонирхолтой. Номын хавсралт дээр бичигдсэнээр Хоббитууд хоёрдугаар эриний үед хүмүүсээс салсан тусдаа төрөл гэж үздэг.
-Монголд “Бөгжний эзэн” болон “Хоббит”-ыг сонирхдог хэр их хүн байдаг вэ?
-Яг хэдэн хүн байдаг гэдгийг сайн хэлж мэдэхгүй байна. Кино нь зөвхөн Монголд гэлтгүй дэлхийд алдартай кино учраас киногоор нь хүмүүс мэддэг байх. Ямар кино гаргах төрөл бүрийн судалгаан дээр “Бөгжний эзэн” нэгт байдаг.
-Толкины зохиолуудыг группийнхэн орчуулдаг болов уу?
-Толкины зохиолуудыг монгол хэл рүү орчуулсан байдаг. “Хоббит” номыг хоёр, гурван хувилбараар орчуулсан байдаг ч албан ёсны эрхтэйгээр орчуулаагүй. Одоогоор “Монсудар” ХХК “Хоббит”-ыг орчуулж байгаа. Яваандаа “Бөгжний эзэн” номыг ч орчуулах юм билээ. Манай группийнхэн хэсэгчлэн орчуулдаг. Толкин зохиолдоо яруу найраг, дуу зэргийг оруулдаг, тэр хэсгийг группийн гишүүд дундаа Д.Цогчулуун ах хамгийн сайн орчуулдаг. Энэ мэтчилэн группийнхэн өөр өөрсдийн сонирхож буй хэсгээ орчуулж бусадтайгаа хуваалцдаг.
-Монгол орчуулгын чанар хэр байдаг вэ?
-Миний хувьд өмнө нь орчуулагдсан хувилбарууд яруу найрагтай холбоотой хэсгүүд сайн байсан гэж боддог. Гэхдээ орос хэлнээс орчуулсан учраас зарим нэг нэр томьёон дээр алдаа гарах тохиолдол бий.
-Арга хэмжээний үеэр “Бөгжний эзэн”, “Хоббит”-той холбоотой цуглуулгын зүйлсээр үзэсгэлэн гаргана гэсэн үү?
-Эвентийн үеэр манай гишүүд “Бөгжний эзэн”, “Хоббит”-той холбоотой цуглуулгаараа цомхон үзэсгэлэн гаргана. Толкины бичсэн номны олон төрлийн хэвлэлт, жижиг фигур, киноны хөгжмийн пянз, дүрүүдийн хувцас хэрэглэл зэргийг гаргахаар төлөвлөж байна.
-Арга хэмжээ нь төлбөртэй болов уу. Хичнээн хүн оролцох боломжтой вэ?
-15 мянган төгрөгийн төлбөртэй. Үүнээс 10 мянган төгрөгт лембас талх, кофе, цай, зэргийг авна. Кинонд элфүүд лембас талх хийдэг бөгөөд талхнаас нэг хазахад гурван хоногийн өл даадаг гэж гардаг. Кинонд гардагтай адил лембас талхыг үйл ажиллагаа болох “44 50” кафе бидэнд хийж өгөх гэж байгаа. Жил бүр бид “Толкин уншлагын өдөр”-өөр оригнал зураг гаргахыг хүссэн.
Ихэвчлэн Толкины ертөнцийг төсөөлөхдөө кино, гадаадын зураачдын бүтээлээр төсөөлж буй учраас монгол зураач дүрсжүүлэх нь их сонирхолтой учраас фенүүдийн нэг нь зурж өгсөн. Мөн бид “Силмарилион” номны ертөнцийн үүслийн талаарх эхний бүлгийг орчуулсан. Арга хэмжээнд мэдээж олон хүн ирвэл сайн. Хамгийн ихдээ 50 хүн оролцохоор тооцоолон бүх зүйлээ бэлдэж байна.