“Бяцхан мисс” олон улсын хүүхдийн байгууллагын захирал Э.Оюунтунгалагтай ярилцлаа.
-“Бяцхан мисс” олон улсын байгууллагын үйл ажиллагааны талаар танилцуулахгүй юу?
-Манай байгууллага байгуулагдаад 20 жил болж байна. Олон улсын хүүхдийн хувийн байгууллага улсдаа ганц манайх л байдаг. “Бяцхан мисс” олон улсын хүүхдийн байгууллага нь дотроо “Охидын мисс” төв, “Academy-16” өсвөр үеийн насны хүүхдүүдэд зориулсан хөтөлбөр хэрэгжүүлж ажилладаг.
-Танай байгууллага 16-гаас доош насны хүүхдүүдэд судалгаа хийдэг гэсэн үү?
-Олон улсын хүүхдийн байгууллага учраас хүүхдийн үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагуудтай хамтарч ажиллан хоёр жилд нэг удаа өөрсдийн үйл ажиллагаанд зориулан төрөл бүрийн судалгааг хийдэг юм. Монголд өнөөдрийн байдлаар хүүхэдтэй холбоотой нарийн судалгаа хийсэн мэдээллийн сан байдаггүй.
Аливаа зүйл, ямар нэгэн ажил тоон судалгаатай байж хийгдэнэ. Хүүхдийн байгууллагуудын хувьд судалгаа муутай байдаг учраас бид ямар нэгэн үйл ажиллагааг заавал судалгаатай эхлүүлдэг.
-Танай байгууллага хоёр жил тутамд судалгааг шинэчилж хийдэг гэлээ. Сүүлийн судалгааныхаа үр дүнгээс хуваалцахгүй юу. Ямар судалгаа хийсэн бэ?
-Бид сүүлд “Өсвөр насны хүүхдүүд хаана явна вэ” судалгааг хийж, 12-16 насны ойролцоогоор 24 мянга гаруй хүүхдийг хамруулсан. Судалгааны үр дүнгээс үзэхэд дөрвөн хүүхэд тутмын нэг нь ар гэр, гэр бүлийн асуудалтай орчинд байсан. Бидний санаачилсан “Academy-16” нь “Биднийг сонс” гэсэн хөтөлбөр. Биднийг сонс гэж нэрлэсэн нь “Бидний ирээдүйг бүтээх гэж буй бол биднийг сонсоосой” гэсэн өсвөр насны хүүхдүүдийн дуу хоолой. Хүүхдийг бага насанд байх үед нь эцэг эхчүүд их анхаарал хандуулдаг ч өсвөр нас буюу амьдрал дээр биеэ даах насных нь өмнө анхаарлаа сулруулдаг. Хүүхэд өөрөө сургуульдаа явж, найз нөхдийн хүрээлэлтэй болж тэдэнтэйгээ зөвлөлддөг болдог учраас өсвөр насны хүүхдүүдийн хүмүүжил болон хөгжих нь эзэнгүй байгаа юм шиг л харагддаг. Тэгэхээр “Биднийг сонс” хөтөлбөрийг хүүхдүүдийн дуу хоолойг сонсож тэдэнд зориулсан зүйлийг хийгээч ээ гэх мессэж өгөхийн тулд коронавирусийн үед санаачилж өнгөрсөн жилийн дөрөвдүгээр сард “Academy-16” нээсэн. Одоогоор улиралд нэг удаа хүүхдүүдтэйгээ агаар салхинд гарангаа тэдний дуу хоолойг сонсож, нэвтрүүлэг бэлтгэж байна. Өсвөр насны хүүхдүүдэд тулгарч буй мэргэжил сонгох зэрэг шаардлагатай асуудалд сэтгэл судлаач, мэргэжлийн хүмүүсийн зөвлөгөөг өгүүлж, богино хэмжээний контентыг бүтээж байгаа.
-Судалгаагаар 16-гаас доош насны хүүхэд эцэг эх, найз нөхөд, нийгмээс юуг хүсч байна вэ?
-Боловсрол бол цаанаасаа өгөгдөж байдаг зүйл. Түүний дараагийн хэрэгцээ нь хүмүүжил. Хүмүүжлийг хүн гэр бүл, сургууль, найз нөхдийн хүрээлэл орчноос олж, хүмүүжиж байдаг. Манайд Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын хөгжлийн газар гэдэг ганц л хөгжил дээр суурилж буй газар байна. Гэвч тус газарт очиход урдаас халамж л ярьдаг. Монголын бүх иргэд арчаагүй, хүмүүжилгүй юм шиг харьцдаг. Хөгжилд анхаарч, хөгжил рүү чигээ барьсан газрууд байхгүй байна. Хүүхдүүдэд очиж хөгжих хөгжлийн газар байхгүй учраас тэд гар утаснаас хамааралтай болж байна. Хүүхдэд уулзаж ярилцдаг, мэргэжлийн хүмүүсээс зөвлөгөө авдаг газар байгуулж, хүүхдийн хөгжлийг өөр өнцгөөс харж анхаарахгүй бол үнэхээр болохгүй байгаа юм. Үүнд зориулж бүх хүүхдийг оролцуулж чадахгүй юм аа гэхэд хэсэгхэн ч гэсэн хүүхдүүд энэ газрыг хөгжих боломж гэж хараасай гэсэн үүднээс “Academy-16”-г нээсэн. Одоогоор хоёр салбартай үйл ажиллагаагаа явуулж байна.
Бид бага насны хүүхдүүдийг сонсохгүйгээр тэдний өмнөөс ирээдүйнх нь зураглалыг хийдэг. Тухайлбал, намайг бага байх үед “Оддын охин” гэдэг кинонд ар талд нь зургаан байшин гардаг байлаа. Би түүнийг хараад ийм гоё байшинтай газар очиж үзэх юмсан гэж боддог байсан бол одоо тийм байшинг ямар ч газар барьдаг болчихсон байна. Яг үүнтэй адил миний бага насыг бодохоор 30 жилийн өмнө бид үүнийг төсөөлж байгаагүй. Одоо 30 жилийн дараахь ертөнцийг бага насны хүүхдүүд анзаарч байхад бид эсрэг зүйл ярьж хүүхдийг сонсдоггүй. Тухайн хүүхэд гуталчин болж сайхан загвартай гутал зохион бүтээх гэж байхад нь чи заавал хуульч болох ёстой гэх зэрэг тулгадаг. Өсвөр насны хүүхдүүд биднээс тэдний асуудлыг сонсохыг л хүсдэг. Тиймээс долоо хоногт нэг удаа эцэг эхчүүд заавал ч үгүй хүүхдэдээ цаг гарган, аялал зугаалгад явж тэдний үзэл бодлыг сонсоосой гэж хүсч байна даа.
-16-гаас доош насны хүүхдүүд юуг илүү сонирхдог вэ?
-16-гаас доош насны эрэгтэй хүүхдүүд спорт их сонирхож, хичээллэхийг хүсдэг болсон. Хувийн байгууллагууд спортын тал дээр тэмцээнийг маш сайн ажиллаж, орон зай ихтэй болсон. Хүмүүс ном уншихыг их шаарддаг. Гэвч номын сангийн орчинд нь очиход ном үзүүлэнгийн хэлбэрээр л байдаг. Хүүхэд гэртээ байгаа юм шиг ном унших боломжтой төвлөрсөн номын сан байхгүй. Орчны бүрдлийг сайжруулах шаардлагатай юм шиг санагддаг. Охидын хувьд загвар, төгс хөгжилд их дуртай байдаг. Дэлхийн монгол иргэнийг хүмүүжүүлж буй учраас хүүхдэд 1-2 гадаад хэл заавал байх ёстой. Гадуур хэлний курс, сургалтад охид их хамрагдаж байна. Боломжтой эцэг эхчүүд хүүхдийнхээ ирээдүйн хөгжилд анхаарч төвлөрсөн газарт аваачиж өгдөг. Хүмүүжил хөгжил хоёрыг холбосон зан чанарын сургалт зэргийг автомат зохион байгуулалтаар явуулах нь зүгээр санагддаг. Ерөнхий боловсролын сургуульд иргэний боловсрол хичээлд үздэг зүйлсийг бататган дадлага хийх газар байвал хүн бол харилцааны амьтан учраас хөгжиж байх ёстой.
-Эцэг эхчүүд хүүхдүүдээ ямар хэмжээнд ойлгодог вэ?
-Манай улс чимээгүй хүчирхийлэл ихтэй. Бидний зохиож буй тэмцээнд есөн мянга гаруй охин бүртгүүлж оролцон, зургаан мянга гаруй охин харилцаатай байж, 200 гаруй хүүхэд манай байгууллагаар үргэлж ирж очин байдаг. Өнөө үед эцэг эхчүүд хүүхдүүдтэйгээ ярилцдаггүй, хүүхдээ аргадах гэж гар утас өгдөг болсон. Тэр цахим орчинд юу байгаа билээ. Мөн зарим эцэг эхчүүд их буруу ойлголттой байж багш нар луу их дайрдаг. Сургуулийн багш өглөө 08:00 цагаас өдрийн 14:00 цаг хүртэл, цэцэрлэгийн багш өглөө 08:00 цагаас 18:00 цаг хүртэл хүүхдүүдийг харж байхад тэр хүмүүст “Та нар манай хүүхдийг хүмүүжүүлсэнгүй” гэж бүх ачааллаа нэмдэг. Гэтэл эцэг эхчүүдэд хүүхэдтэйгээ өнгөрүүлэх цаг өглөө хүүхдээ цэцэрлэг, сургуульд нь аваачиж, орой 18:00 цагаас гэртээ ирэхэд хүүхдийн унтах цаг хүртэл гуравхан цаг л байна. Гэр бүлийн харилцаа их жижиг болсон. Мэддэггүйгээ мэддэггүй хүмүүс гэж байна. Хүүхдээ мэддэггүй хүмүүс гэж хүүхдийнхээ ирээдүйд хүчирхийлэл хийж буй хүмүүсийг хэлнэ. Тэр хүүхдийг юуг хүсч, тэмүүлж буйг хамгийн эхэнд эцэг эх нь мэдэж байх хэрэгтэй. Бид чиглүүлэх үүрэгтэй болохоос биш заах ёсгүй. Бидний үзэж буй кинонд Солонгос кино ихэнх хувийг эзэлдэг. Солонгос киноны соёлоос бид их суралцаж байна гэсэн үг. Гэтэл яг бодит байдал дээр Солонгос улс гэр бүл салалтаараа дэлхийд тэргүүлдэг. Бид тэдний харилцаа, соёлыг суралцаж, үзэж буй учраас үүнд хаалт байх хэрэгтэй. Бид хүүхдийн хүмүүжилд стандарт тогтоох ёстой. Хүүхдийн ертөнцөд судалгаа, өөрчлөлт хэрэгтэй. Одоогоор Монголын хүүхдийн байгууллагуудын нэгдсэн холбоонд сайн дураараа байнгын үйл ажиллагаатай 30 байгууллага бүртгэлтэй байж, уулзалтуудыг зохион байгуулж цаг үеийн тулгамдсан асуудлыг ярилцдаг. Сүүлийн үед яригдаж биднийг хамгийн их эмзэглүүлж буй сэдэв бол хүүхдийн өвчлөл байна. Бид чинь цөөхүүлээ, 3.4 сая гаруй иргэнтэй, үүнээс 1.8 сая гаруй нь хүүхэд байна. Хүүхэд дотроос хүнд өвчтэй, онцгой шаардлагатай хүүхэд ойролцоогоор хоёр хувийг эзэлдэг. Манайд эрүүл мэндийн асуудал цэгцгүй байдаг. Энэ асуудлаас хэрхэн гарах вэ гэвэл Финланд улсын жишээг дурдвал, тэд эрүүл мэндийн даатгалын мөнгийг хүүтэй эргэлтэд оруулан мөнгийг нь ашигладаг. Бид нэн шаардлагатай өвчтэй иргэдийг эдгээхэд даатгалын хүүг зарцуулж болно. Энэ асуудлыг хүмүүс мэдэх нь мэдэж, даатгалын хүүнд хэдэн төгрөг гардаг вэ гэсэн тооцоо нь ч бий. Үүнийг шийдвэр гаргах түвшний хүмүүс шийдвэл тухайлбал, 340 хүүхдээс 40 хүүхдийн өвчлөлийн асуудлыг шийдэх боломжтой. Хүүхдийн байгууллагуудын хамгийн их эмзэглэж буй асуудал бол монгол хүүхдүүд гудамжинд өвчиндөө шаналан явж, хэдхэн хүүхэд нь эдгэж бусад нь эндэж буй асуудал. Энэ асуудлыг шийдэх гарц байгаа боловч хэрэгжүүлэхийг хүсэхгүй байна.
-Танай байгууллага “Бяцхан мисс” тэмцээнийг хэзээнээс зохион байгуулж эхэлсэн бэ?
-Манайх “Бяцхан мисс” улсын тэмцээнийг 2022 оны нэгдүгээр сард хүүхдүүдийг бүртгэж, гуравдугаар сард анхан шатыг зохион байгуулж 24-30 хүүхдийг шилж гурван сар бэлтгэж зургадугаар сарын 3-ны өдөр “Бяцхан мисс” уралдаант тэмцээнд оруулах юм. Уралдаант тэмцээн нь гурван үе шаттай. Хүмүүс мисс гэхээр өөр ойлголтоор төсөөлдөг. Дэлхийн мисс хүмүүнлэг, сайн үйлсийн элч байдаг. Үүнтэй адил манай миссүүдийн хүмүүнлэгийн аян одоо хэрэгжиж байна. Гэхдээ энэ жил их эмзэглэж байна. Учир нь тэмцээнд оролцож буй гурван баг байдаг бөгөөд бүх баг түлэнхийн төвийг зорьж сайн үйлсийн аян хийсэн. Би үүгээр Монголд хүүхдийн өвчлөл их болсныг анзаарсан. Өглөө утсаа нээхэд л хандив тусламж хүссэн хүүхдийн зураг харж байна. Хүүхдийн эрүүл мэндийн бодлогын асуудал алдагдсан байгаа юм. Дараа нь хүүхдүүдийн мэдэх ёстой зүйл болох цөм хөтөлбөрөөс асуултуудыг бэлтгэн АХА тэмцээнийг зохион байгуулдаг. Мөн загварын тэмцээн бөгөөд үндэсний хувцас, урлал орно. Энэ жил манайх эко буюу байгаль, амьтдын хувцсаар зохион байгуулах гэж байна. Тэмцээн зургадугаар сарын 3-ны өдөр зохион байгуулагдах бөгөөд 5-8 насны хүүхдүүд оролцох юм. Дэлхийн бяцхан миссийн тэмцээнд 6-16 насны хүүхдүүд оролцдог.
-Танай байгууллага хэзээнээс хүүхдүүдийг гадаад орон руу миссийн тэмцээнд оролцуулдаг болсон бэ?
-Бид 2014 оноос эхэлж гадагшаа тэмцээнд явуулж, дэлхийн ижил төстэй үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагатай хамтын үйл ажиллагааг эхэлсэн. Олон улсын тэмцээнд оролцох олон улсын патент эзэмшиж, жилд 16 мянган ам.долларыг төлдөг.
Ингэснээр бид үндэсний захирлуудын эрхийг аван тэмцээнд хүүхдүүдийг авч явах боломж нээгддэг. Дэлхийн мисс, бөмбөрцгийн мисс гэж хоёр төрлөөр явагддаг шиг Соёл урлагийн наадмын эрхийг ч эзэмшин, одоогоор албан ёсны зургаан тэмцээний эрхийг эзэмшиж байгаа. Нэг нь миссийн, гурав нь загварын тэмцээн, хоёр нь олон улсын хүүхдийн урлаг соёлын их фестиваль наадам юм. Тэмцээн нь бяцхан мисс, мистер гэдэг төрлөөр явагддаг. Манайх насны ангиллаар 6-8, 9-16 насны төрлөөр зургаан хүүхэд тус тус явдаг. Саяхан Э.Энхрийлэн шавь минь Туркийн Анталия хотод болсон “Little Miss & Mr Eurasia Africa 2022”-Олон улсын хүүхдийн наадмын Super Grand Prix” титмийн эзэн, Гранпри шагналт, Арабын Нэгдсэн Эмират улсын Дубай хотод болсон “Little Miss mister United World” тэмцээний “We love plants” титмийн эзэн, С.Номин-Эрдэнэ шавь минь Туркийн Анталия хотод “Little Miss & Mr Eurasia Africa 2022”-Олон улсын хүүхдийн наадмын Brilliant Talent” алтан титмийн эзэн, Арабын нэгдсэн Эмират улсын Дубай хотод “Little Miss & Mr Eurasia Africa 2022” олон улсын хүүхдийн наадмын “Talent Gold” титмийн эзэн болж тус тус амжилт үзүүлсэн. Хүүхдүүд загварын фестивальд оролцсоноор есдүгээр сарын 12-16-ны өдөр зохиогдох “New York Fashion Week”-д анх удаа Монгол Улсаас таван хүүхэд уригдсан.