“Диана Актеон хоёр” 185х202 см. Зотон, тос
ӨДРИЙН СОНИНЫ 2009 ОНЫ АРХИВААС…
-ДЭЛХИЙН УРЛАГИЙН ШИЛДЭГ 50 БҮТЭЭЛЭЭС ТОЛИЛУУЛЖ БАЙНА
Дахин сэргэлтийн үеийн Италийн урлагийн их мастер Тицианы суут бүтээлүүдийн дотор хамгийн алдартай нь “Диана Актеон хоёр”. Уг бү- тээлд Диана охин тэнгэр, Актеон хоёрын уулзаж буйг дүрслэн харуулжээ. 185х202 см-ийн хэмжээтэй энэ бүтээлээс гадна Тицианы “Диана Каллисто хоёр”, “Актеоны үхэл” гэхчилэн дэлхий дахинаа алдаршсан цуврал долоон зураг бий. 2008-2009 онд Шотландын үндэсний галерей, Лондон дахь үндэсний галерей хамтран энэ зургийг Бриджвотерын цуглуулгаас 50 сая паундаар худалдан авчээ. Ингээд энэ таван жилийн хугацаанд хоёр галерей уг бүтээлийг ээлжлэн дэлгэн үзүүлэхээр болоод байна. 1704 оныг хүртэл Испанийн хааны цуглуулгад хадгалагдаж байсан энэ бүтээлийг V Филипп хаан Францын Элчин сайдад бэлэглэсэн ажээ. Үүнээс хойш “Диана Актеон хоёр” Европын дээдсийн дунд гараас гар дамжсаар 1939 онд дэлхийн II дайн дэгдэх үес Шотландад иржээ. Улмаар 1945 оноос өнөөдрийг хүртэл “Диана Актеон хоёр”, “Диана Каллисто хоёр” хэмээх хос зураг Эдинбург дэх Шотландын Үндэсний галерейн хосгүй үнэт үзмэр болон нийтийн хүртээл болсоор байна. Тицианы цуврал бүтээлийн албан ёсны эзэмшигч өнгөрсөн онд цуглуулгынхаа зарим зургийг худалдана гэж зарласан билээ. Тэрбээр дээрх хоёр бүтээлийг Их Британийн үндэсний галерейд 100 сая паундаар худалдах үнийн санал тавьсан байна. Ингээд Шотландын үндэсний галерей, Их Британийн үндэсний галерей хамтран 2013 он гэхэд уг хос зурагт тус бүр тавин сая БАЙНАпаундыг төлөх шийдвэр гаргасан юм.
Тициан сүүлийн үеийн бүтээлүүд болох домгийн сэтгэлгээг дүрсэлсэн зургуудаа яруу найраг хэмээн нэрлэж байж. Тэрбээр байгалийн давагдашгүй сүр хүчийг илэрхийлэхдээ аймшигтай ч гэмээр машид биширч сүрдэм хэллэгийг бий болгосон байна.
Энэ их мөнгийг хаанаас хэрхэн босгохоо ч тодорхой болгосон ажээ. Тухайлбал, Шотландын Засгийн газар12.5 саяыг, 4.7 саяыг нь олон нийтийн хандиваар, 12.5 саяыг Их Британийн үндэсний галерей, 10 саяыг нь Үндэсний өв, соёлын дурсгалын сангаас, Шотландын Үндэсний галерейгаас 4.6 саяыг гэхчилэн төлөх юм байна. Тицианы хамгийн том шинэчлэл нь 1530-1550 оны хооронд хийгдсэн гэж үздэг. Энэ үес тэрбээр голдуу ордны ихэс, дээдсийн хөргийг зурсан. Тухайлбал, эзэн хаан V Чарльз, III пап лам Паул нарын хөргийг зуржээ. Улмаар ХХ зууныг гартал дэлхийн урлагт хөрөг зургийн мэргэжлийн чиг хандлагыг Тицианы дэг тодорхойлсоор ирэв. Мөн энэ үед Ромд зочилж Микеланжелотой анх уулзсан байна. Ромд зочилсон он жил үүдийн дараа Тициан Венецид эргэн ирлээ. Энэ үеэс суут зураачийн стиль дахин хүчтэй өөрчлөгдөв. Тэрбээр домгийн сэтгэлгээг дүрсэлсэн гайхамшигт цуврал бү- тээлүүдээ зурж эхэлжээ. Үеийн үед дэлхий дахиныг бишрүүлсээр буй энэхүү гайхамшигт бүтээлээ Испанийн хаан II Филиппэд зориулан зурж эхэлсэн нь нэн сонирхолтой. Энэ нь бидний харж буй “Диана Актеон хоёр” тэрг үүтэн долоон цуврал билээ. Тицианы домог үлгэрийн өгүүлэмжит бүтээлүүдэд өнгө арай бүүдгэр болж ирсэн боловч зураачийн арга барилын өрнүүн, омголон төрх байдал нь уран зурагт цоо шинэ формыг бий болгож, энэ нь ХХ зууныг хүртэл ноёрхлоо тогтоосон билээ. Тициан сүү- лийн үеийн бүтээлүүд болох домгийн сэтгэлгээг дүрсэлсэн зургуудаа яруу найраг хэмээн нэрлэж байж. Тэрбээр байгалийн давагдашгүй сүр хүчийг илэрхийлэхдээ аймшигтай ч гэмээр машид биширч сүрдэм хэллэгийг бий болгосон байна. Энэ гайхамшигт хүн 1576 оны наймдугаар сард Венецид насан эцэслэсэн. Эрт хийгээд эдү- гээх аль ч цаг үед нь авч үзэхэд “венец школ”-гүйгээр Европын урлаг үгүй юм. Энэ дэг сургуулийг манлайлагч их мастер Тицианы “Диана Актеон хоёр” хэмээх бүтээл дэлхийн урлагийн шилдэг 50 бүтээлд багтаж буй нь зүй ёсных билээ.
Н.ПАГМА