-ЕРӨНХИЙЛӨГЧИД ХАЛТАЙ ЖИЛ-
Энэ жил ерөнхийлөгчид
халтай жил гэхэд хилсдэхгүй. Тухайлбал, Бразилийн Ерөнхийлөгч Дилма Руссеф, Өмнөд
Солонгосын төрийн тэргүүн Пак Гын Хэ нарт парламентын гишүүд нь итгэл үзүүлэх эсэх
асуудал хөндөгдөж байлаа. Бразилийн төрийн тэргүүнийг Петробас компанийн хэргийн
хүрээнд шалгаж, авлигын хэрэгт буруутгах болсон. Үүний дараа парламентын гишүүд
өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард санал хураалт явуулж, итгэл үзүүлж болохгүй гэсэн шийдвэр
гаргасан. Түүнээс дөрвөн сарын дараа парламентын дээд танхим нь Д.Руссефийг албан
тушаалаас нь огцруулж байв. Үүнтэй адил нөхцөл байдал Өмнөд Солонгост үүсэв. Тодруулбал,
тус улсын төрийн тэргүүн Пак Гын Хэд мөн парламент нь итгэл үзүүлэх эсэх талаар
санал хураалт явуулснаар 300 гишүүний 234 нь огцруулахыг дэмжсэн. Улмаар албан тушаалаас
нь түдгэлзүүлсэн юм. Одоо Үндсэн хуулийн цэц нь түүнийг бүрэн огцруулах эсэх асуудлыг
180 хоногт багтааж шийдэх л үлдсэн. Үүний зэрэгцээ Узбекстаны анхны Ерөнхийлөгч
Ислам Каримов, Кубын хувьсгалын удирдагч Фидель Кастро, Тайландын эв нэгдлийн бэлгэ
тэмдэг болсон эзэн хаан Пумипон Адульядет нар таалал төгсөв.
-ТУРКТ ТӨРИЙН ЭРГЭЛТ БОЛСНЫ ДАРАА “ИХ ЦЭВЭРЛЭГЭЭ” ХИЙВ-
Туркт өнгөрсөн долдугаар сард төрийн эргэлт хийх оролдлого бүтэлгүйтэв. Үүний улмаас 294 хүн амиа алдаж, 1440 хүн шархадсан юм. Төрийн эргэлт хийх бүтэлгүй оролдлогын дараа эрх баригчид нь нийгмийн бүх давхаргад “их цэвэрлэгээ” явуулжээ. Улмаар 76 мянган хүн ажилгүй болсон, мөн олон мянган хүнийг хорих болсон. Туркийн Ерөнхийлөгч Режеп Таийп Эрдоган уг хэрэгт Ф.Гюленийг буруутгасан байдаг. АНУ-д амьдарч буй тэрбээр үүнийг үгүйсгэсээр байна. Хамгийн сүүлд Анкара хотноо ОХУ-ын Элчин сайд А.Карловыг хөнөөв. Энэ нь хоёр талын харилцаанд дахин асуудал үүсгэв. Өмнө нь Сирийн агаарт үүргээ гүйцэтгэж явсан Оросын сөнөөгч онгоцыг устгасан нь хоёр талын харилцаанд сэв суулгаад байсан билээ. Олон сар үргэлжилсэн энэ сөрөг харилцааг сэргээгээд удаагүй байхад дахин ийм хэрэг гарсан нь асуудал үүсгээд байна. Ямартай ч талууд Оросын элчин сайдын аминд хүрсэн хэрэг нь хоёр талын харилцаанд нөлөөлөхгүй гэж мэдэгдсэн билээ.
-КОЛУМБАД 52 ЖИЛ ҮРГЭЛЖИЛСЭН ИРГЭНИЙ ДАЙНД ЦЭГ ТАВЬЖЭЭ-
Колумбын
эрх баригчид болон Фарк хөдөлгөөн буюу Колумбын хувьсгалт зэвсэгт хүчний хооронд
52 жил үргэлжилсэн иргэний дайнд цэг тавив. Сөргөлдөгч талууд Кубын нийслэл Хавана
хотноо дөрвөн жил хэлэлцсэний дүнд энхийн гэрээ байгуулсан юм. Үүнд тус улсын Ерөнхийлөгч
Хуан Мануэль Сантос үнэтэй хувь нэмэр оруулсан гэж үзэн Нобелийн хорооноос түүнд
энх тайвны шагналд тодорхойлсон билээ. Х.Сантос тус байгууллагаас дагалдан ирэх
мөнгийг дайнд хохирол амссан иргэдэд хандивлахаа мэдэгдэж байв. Колумбын иргэний
дайн 1960-аад оны үеэс эхлэлтэй.
Анх газар өмчлөх эрхийн асуудлаас үүдсэн маргаан хожмоо бослогод хүргэж, улмаар
иргэний дайнд шилжсэн. Хагас зуун жил үргэлжилсэн энэхүү дайнд 220 мянган хүн амиа
алдсан гэдэг. Мөн зургаан сая гаруй хүн орон гэрээсээ дайжжээ.
-АНУ-ЫН 45 ДАХЬ ЕРӨНХИЙЛӨГЧӨӨР Д.ТРАМП СОНГОГДОВ-
Америкийн нэгдсэн улсын Ерөнхийлөгчийн сонгууль арваннэгдүгээр сарын 8-нд болж өндөрлөсөн. Тус сонгуульд Бүгд найрамдах намаас нэр дэвшин өрсөлдсөн тэрбумтан Д.Трамп ялалт байгуулж, тус улсын 45 дахь төрийн тэргүүнээр тодорсон билээ. Сонгуулийн өмнө явагдсан гурван ч удаагийн халз мэтгэлцээнд үнэмлэхүй ялалт байгуулж байсан АНУ-ын төрийн нарийн бичгийн дарга асан Хиллари Клинтон ялах магадлалтай гэж үзэж байсан юм. Гэвч санал хураалтын дүн олныг гайхашруулаад авсан. Үнэмлэхүй ялагч гэдгээ Д.Трамп өнгөрсөн мягмар гаригт ч батлаад авав. Тэрээр төлөөлөн сонгогчдын санал хураалтаар 304 санал авч ялсан билээ. Гол өрсөлдөгч нь байсан Ардчилсан намын төлөөлөл Х.Клинтон 227 санал авсан аж. Д.Трампын мөрийн хөтөлбөртөө цагаачдын талаар хатуу бодлого явуулж, Мексикийн хил дээр хана босгох, алан хядагчдаас сэргийлэх үүднээс Исламын шашинтнуудыг нутагтаа нэвтрүүлэхгүй, мөн Номхон далайг дамнасан түншлэлийн гэрээнээс улсаа гаргана гэж амласан. Д.Трамп ирэх оны нэгдүгээр сарын 20-нд Ерөнхийлөгчийн тангараг өргөж үүрэгт ажилдаа орно.
Д.ЦЭРЭНДОЛГОР
-ПАРИСЫН ХЭЛЭЛЦЭЭР ХҮЧИН ТӨГӨЛДӨР БОЛОВ-
Арваннэгдүгээр
сарын 4-нд Парисын хэлэлцээр албан ёсоор хүчин
төгөлдөр болов. Уг хэлэлцээр нь уур амьсгалын өөрчлөлтийн нөлөөг сааруулж,
хүлэмжийн хийн ялгарал багатай хөгжлийг бий болгох, дэлхийн дулаарлыг аж
үйлдвэржилтийн өмнөх үетэй харьцуулахад хоёр хэмээс хэтрүүлэхгүй байж 1.5 хэмд
хязгаарлах амлалтыг дэвшүүлсэн түүхэн ач холбогдолтой олон улсын хэмжээний
баримт бичиг юм. Энэ хэлэлцээр нь Киотогийн протоколын дараах дэлхийн цаг уурын
хууль ёсны хоёр дахь хэлэлцээр болсон билээ. Шинэ хэлэлцээрт 2020 оноос хойшхи
дэлхийн цаг уурын өөрчлөлтийн үйл ажиллагааны зохицуулалтыг хамруулсан бөгөөд
хэлэлцээрийн хүрээнд дэлхий даяар хүлэмжийн хийн ялгаралтыг богино хугацаанд
бууруулж, XXI зууны сүүлийн хагас гэхэд хүлэмжийн хийн ялгаралтыг тэглэх зорилт
зорилттой.
-БРАЗИЛИЙН
ОЛИМПОД АНУ-ЫН БАГ ТҮРҮҮЛЛЭЭ–
Хүн төрөлхтөний их наадам зуны олимп Бразилийн нийслэл Рио Де Жанейро хотноо наймдугаар сарын 5-21-ний хооронд амжилттай болж өнгөрлөө. Олимп хаяанд ирчихсэн байхад олимпийн бэлтгэл ажил хангалтгүй учир өөр хотод зуны наадмын эрхийг шилжүүлэх эсвэл товыг нь хойшлуулах тухай элдэв яриа гарч байсан. Мөн Өмнөд Америкаас гаралтай үхлийн зика вирус тархсан нь Бразилийн олимпийн үеэр дэгдсэн бас нэг шуугиан байсан билээ. Дэлхийн алдартай тамирчид зика вирусийн халдвараас сэргийлж “Рио-2016”-д оролцохгүй гэдгээ мэдэгдсэн. Энэ мэт элдэв саад бартаа тулгарсан ч Олон улсын олимпийн хороо олимпийн нээлтээ Рио Де Жанейрогийн “Маракана” цэнгэлдэх хүрээлэнд хийж чадсан. Энэ удаагийн олимпод 207 орны 11 мянган тамирчин 28 спортын 306 төрөлд хүчээ сорьсон юм. АНУ-ын баг 46 алт, 37 мөнгө, 38 мөнгө нийт 121 медаль хүртсэн амжилтаар тэргүүлсэн бол Их Британи 27 алт, 23 мөнгө, 17 хүрэл медалиар аман хүзүүдсэн. Удаах байруудад БНХАУ, ОХУ, Герман, Япон, Франц, БНСУ, Итали, Австрали улсын баг орсон билээ. Харин манай улс нэг мөнгө, нэг хүрэл медаль хүртсэн амжилтаар 67 дугаар байрт орсон.
Д.ГАНСАРУУЛ
-АМЕРИК-КУБЫН ХАРИЛЦАА
САЙЖИРЛАА–
1959 онд хувьсгалын удирдагч гэгддэг Фидель Кастро төрийн эргэлт хийж засгийн эрхэнд гарсан юм. Түүнээс хойш АНУ, Кубын харилцаанд маш том өөрчлөлт гарсан билээ. 1960 онд АНУ нь Кубын эсрэг худалдааны хориг тавьж нэг жилийн дараа тус хоёр улс дипломат харилцаагаа тасалсан юм. Харин энэ жил хоёр талын харилцаанд томоохон өөрчлөлт гарсан онцгой жил байлаа. 50 гаруй жил ямар ч харилцаагүй байсны эцэст сүүлийн хоёр жил нааштай өөрчлөлтүүд гарсан юм. Өнгөрсөн жилийн зун Төрийн нарийн бичгийн дарга Ж.Керри Кубад айлчлахдаа Хавана хотод АНУ-ын ЭСЯ-ыг нээх ажиллагаанд оролцсон юм. Харин өнгөрсөн тавдугаар сард АНУ-ын Ерөнхийлөгч Б.Обама тус улсад албан ёсоор айлчилсан нь хоёр улсын харилцааны түүхэнд бас нэгэн шинэ хуудсыг нээсэн билээ. Ийнхүү 1928 оноос хойш АНУ-ын төрийн тэргүүн анх удаагаа Кубад айлчилсан юм. Үүний дараа хоёр улс агаарын болон усан замын харилцаагаа сэргээж, Куба ч АНУ-д ЭСЯ-аа нээсэн билээ. Фидель Кастро засгийн эрхэнд байгаа цагт тус хоёр улсын харилцаа хэзээ ч сайжрахгүй хэмээн ажиглагчид бичдэг байсан. Даяаршиж буй энэ үед бусдаас тусгаарлагдмал байж болохгүй гэдгийг ч Кубын удирдагчид ойлгосон бололтой. Энэ жил Куба улсын түүхэнд тэмдэглэх үйл явдлууд нэлээд болсон юм. Түүний нэг нь хувьсгалын удирдагч, 47 жил засгийн эрхийг барьсан Фидель Кастро өнгөрсөн арваннэгдүгээр сард хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлсэн юм.
-СИРИЙН ХЯМРАЛ–
2011 оны хавар Сирид зэвсэгт мөргөлдөөн
гарсан нь иргэний дайн болж хувирсан. Энэ байдал одоо үргэлжилж Сири хямралаас
гарч чадахгүй байна. Нэг талаас тус улсын Ерөнхийлөгч Б.Асад болон түүнийг
дэмжигчид, нөгөө талаас сөрөг хүчнийхний хоорондох тулаан үрэгжилсээр. Сирийн
сөрөг хүчнийг барууны орнууд, Ерөнхийлөгч Б.Асадын талыг ОХУ-ын эрх баригчид дэмжиж
байгаа нь нөхцөл байдлыг улам хурцдахад хүргэсэн. Түүгээр ч зогсохгүй Ойрхи
Дорнодын байдлыг улам тогтворгүй болгож байна. НҮБ-аас мэдээлсэнээр энэ
хугацаанд 220 мянган хүн амь үрэгдэж, маш их хохирол учруулсан. Сирийг дэмжих
олон улсын бүлэг байдлыг хэвийн болгохын тулд АНУ, ОХУ хоёр санаачлан талуудыг
хэлэлцээрийн ширээний ард суулгах гэсэн боловч өнөөдрийг хүртэл амжилт
олсонгүй. Сүүлийн үед Алеппо хотод талуудын зэвсэгт мөргөлдөөн үргэлжилсээр
байна. Сирийн хямрал олон улсын тулгамдсан асуудлын нэг болоод байгаа. Б.Асад
тэргүүтэй тус улсын эрх баригчид, сөрөг хүчин хоёр хэл амаа ололцохгүй
байгаагаас жирийн сиричүүд хамгийн их хохирол амссаар. Сирийн хувь заяа нь
дэлхийн улс төрийн байдалд ч сөргөөр нөлөөлсөөр байна.
Ю.Дэлгэр
-ИХ БРИТАНИ ЕВРОПИЙН
ХОЛБООНООС ГАРЛАА–
1959 онд
хувьсгалын удирдагч гэгддэг Фидель Кастро төрийн эргэлт хийж засгийн эрхэнд
гарсан юм. Түүнээс хойш АНУ, Кубын харилцаанд маш том өөрчлөлт гарсан билээ.
1960 онд АНУ нь Кубын эсрэг худалдааны хориг тавьж нэг жилийн дараа тус хоёр
улс дипломат харилцаагаа тасалсан юм. Харин энэ жил хоёр талын харилцаанд
томоохон өөрчлөлт гарсан онцгой жил байлаа. 50 гаруй жил ямар ч харилцаагүй
байсны эцэст сүүлийн хоёр жил нааштай өөрчлөлтүүд гарсан юм. Өнгөрсөн жилийн
зун Төрийн нарийн бичгийн дарга Ж.Керри Кубад айлчлахдаа Хавана хотод АНУ-ын
ЭСЯ-ыг нээх ажиллагаанд оролцсон юм. Харин
өнгөрсөн тавдугаар сард АНУ-ын Ерөнхийлөгч Б.Обама тус улсад албан ёсоор айлчилсан нь хоёр
улсын харилцааны түүхэнд бас нэгэн шинэ хуудсыг нээсэн билээ. Ийнхүү 1928 оноос
хойш АНУ-ын төрийн тэргүүн анх удаагаа Кубад
айлчилсан юм. Үүний дараа хоёр улс агаарын болон усан замын харилцаагаа.
-НҮБ-ЫН ЕРӨНХИЙ
НАРИЙН БИЧГИЙН ДАРГА БАН ГИ МҮНИЙ БҮРЭН ЭРХИЙН ХУГАЦАА ДУУСЛАА–
Ирэх оны нэгдүгээр сарын 1-нд НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Бан Ги Мүний бүрэн эрхийн хугацаа дуусаж байгаа юм. Түүний оронд Португалийн Ерөнхий сайд асан Антонио Гуттерешийг томилохоор болсон. Түүний нэрийг НҮБ-ын Аюулгүй байдлын зөвлөлөөс дэвшүүлжээ. Тэрээр НҮБ-ын дүрвэгсдийн асуудал хариуцсан байгууллагын тэргүүнээр 10 жил ажилласан туршлагатай. Энэ хугацаанд Сири, Афганистан, Иракийн дүрвэгсдийн хямралтай нүүр тулж байсан бөгөөд барууны орнуудыг дүрвэгсдийн асуудалд анхаарлаа хандуулахыг уриалж байжээ. Тэрээр Аюулгүй байдлын зөвлөлийн 15 гишүүнээс хамгийн өндөр санал авсан тул ийн дараагийн 10 жилд НҮБ-ыг удирдахаар болж байна. Түүний хувьд Португалийн дарангуйллын засаглалыг хувьсгалаар буулгасны дараа буюу 1976 оноос улс төрд хүчин зүтгэж иржээ. Улмаар 1992 онд Социалист намынхаа даргаар сонгогдож 1995 онд Ерөнхий сайд болсон аж.
С.АЛТАНЦЭЦЭГ