Category: нүүр-хуудасны-онцлох

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл

ТОЙМ: “Дуугарч байгаа бүгдийг дуугүй болгох кампанит ажил өрнөж байна” хэмээн өгүүллээ DNN.mn

Өдрийн сонин”-ы мягмар гаригийн дугаар хэвлэгдэж, та бүхний гарт хүрч байна. 

“Өдрийн сонин”-ы тэргүүн нүүрт “Ажнай” Д.Бат-Эрдэнэ “Би энэ компанийн архивын ажилтан биш. Сонсголоор нэг хүн рүү дайраад байж болохгүй шүү” гэснийг V нүүрээс үргэлжүүлэн уншаарай.

УИХын гишүүн асан, АНын Стратеги, бодлого судалгааны хүрээлэнгийн захирал З.Нарантуяа “Ардчиллыг бэхжүүлэхэд жендерийн асуудал чухал” гэлээ.

“Өдрийн сонин”-ы нийтлэлийн бодлогыг тодорхойлогч, ард түмний дуу хоолой болдог “Баримт, үзэл бодол” нүүрт “Дуугарч байгаа бүгдийг дуугүй болгох кампанит ажил өрнөж байна” хэмээн өгүүллээ. 

Редакцийн зурвас: УИХ-ын гишүүд өнгөрсөн дөрвөн жил тойрогтоо хэрхэн ажилласныг дүгнэнэ.

“Агаарын бохирдлын 30 хувийг бүрдүүлэгч автомашины угаар буюу нүүрсэн яндангүй приусүүд” гэснийг I болон  III нүүрээс уншаарай.

 Эдгээр болон бусад цаг үеийн мэдээ мэдээлэл, ярилцлага, сурвалжлагыг “Өдрийн сонин”-ы мягмар гаригийн дугаараас уншаарай.

Дэлгэрэнгүй мэдээллүүдийг уншихыг хүсвэл дараах линкээр бүртгүүлж уншина уу. https://admin.dnn.mn/plugi ns/news/login

Эрхэм уншигч та, манай сонины өнөөдрийн дугаарыг “Монгол шуудан” компанийн(77078975) нийслэл Улаанбаатар дахь 35 салбар, “Түгээмэл” шуудангийн салбаруудаас(70115015) болон сонин борлуулах цэгүүд, Хэвлэлийн биржээс худалдан авах боломжтой. “Өдрийн сонин”-ы өөрийн байранд ирж худалдан авч болно.

Уншигч та “Өдрийн сонин”-ыг захиалан уншихыг хүсвэл 9911-2954, 8811-1375 дугаарт холбогдоно уу.

Цахим хэлбэрээр нь захиалахыг хүсвэл 88111375, 99130850 дугаарт холбогдож дэлгэрэнгүй мэдээлэл аваарай.

“Өдрийн сонин”-той холбоотой мэдээ мэдээллийг 1900-1987-гоос лавлана уу

 

“ӨДРИЙН СОНИН” ӨГЛӨӨ БҮР ТАНТАЙ ХАМТ

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох нүүр-хуудасны-шинэ-оцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал яруу-найраг

Ц.Бавуудорж: Сүүдрээсээ гэрэл нь том харагддагийн нууц нь дорно бүтэн болохоор тэр DNN.mn

ӨДРИЙН СОНИНЫ АРХИВААС…………

Төрийн соёрхолт яруу найрагч Ц.Бавуудоржтой ярилцлаа.

–Төрийн шагнал хүртсэнээсээ хойш та нам жим аж төрж байна аа даа. Ер нь ч чимээгүй хүн л дээ…

-Зохиолчид ер нь их чимээгүй улс шүү дээ. Юугаа ч хашгичаад байх юм. Тэртэй тэргүй энэ орчлон чинь орилоон хашгираанаар дүүрэн байна шүү дээ. Энэ бөмбөрцөг дээр чинь буун дуу тасралтгүй хашгираад л, ядуус өлсгөлөн хашгиралдаад, газар хөдөлж хашгиралдаад л, далайн хилэн хөдөлж хашгиралдаад л, нэг нь нэгнээ цөмийн бөмбөгөөр айлгаж хашгиралдаад л ер хашгираанаас бүтсэн юм шиг л байна шүү дээ, дэлхий минь. Хаа газрын зохиолчид өөртөө аглаг бүтээж түүн дотроо бясалган суудаг улс. Ажлын байр нь тийм юм чинь. /инээв/ Өөрөө өөртэйгөө ярилцах сэдэв баян байдаг болохоор тэр. Чимээгүй байна гэдэг дотогшоо яваад л байна гэсэн үг гэж ойлгож болох байх аа.

-“Хулан хатан” дууль найраглалын ном, “Дотоод сансар” шүлгийн номуудыг тань үзлээ. Уншигч бүр өөрийнхөөрөө дүгнэж харж буй биз ээ. Ном бүхэн өөрийн хувь зохиолтой гэдэг. Харин зохиолчтой нь уулзаж байгаагийнх зарим номын хувь зохиолын талаар амнаас нь сонсмоор байна?

-Их аятайхан асуулт байна. Тийм шүү. Ном бүхэн өөрийн хувь зохиолтой байдаг байх аа. “Хулан хатан” дууль найраглалын номоо бүтээхэд ерөнхийд нь сэтгэлдээ цэгцэлж төвлөрүүлчихээд ер нь дээдсийн таалал яадаг юм бол гэж бодоод Бурхан Халдун руу уран бүтээлч нөхдийн хамт явсан. Дотроо бол их хатны тухай ийм нэг ном бүтээх эрх олгох нь уу, үгүй юу гээд очиж байгаа хэрэг л дээ. Намар мөртлөө нүд нүүргүй цас шуурч исгэрээд дээш гаргахгүй нэлээд зүдрээж байж хүлээж авсан. Би ч Хулан хатнаа бодоостой. За ер нь ч хүлээн авахгүй байна даа гэх эмээнгүй бодолтой л явлаа. Оройдоо бууж ирэв. Бүрэнхий нөмрөөд ирсэн байсан. Үүд мод руу орж явтал харин нэг том цагаан чоно өмнүүр гүйдэг юм. Зам хөндлөн гаруут зогтусаад биднийг ширтээд хэсэг зогссон. Хамт явсан орчуулагч Г.Аким ах “За, бид ч болоод явчихлаа. Үзэгддэггүй, нөгөө домогшоод байдаг Үүд модны цагаан чоно чинь энэбайна шүү дээ” гэлээ. Үнэндээ тийм чоно байдаг тухай сонсч ч яваагүй бид ихэд бэлгэшээж дээдэстээ баярлан их таалал олов хэмээн баяртай буцацгаасан. Би хувьдаа Хулан хатны тухай бичих зөвшөөрлийг тов тодорхой өглөө гэж машид урамшсан. Тэгээд ирэнгүүт суусан. Бүхэл бүтэн найраглалын номыг хүн итгэмгүй богино хугацаанд биччихсэн шүү. Сайн ч бичлээ гэж өөртөө урамшсан. Ер нь тэгээд их хаад, хатадтай холбоотой, том сахиус, хутагт гэгээдтэй холбоотой ч юм уу бас бус хамаагүй аван саван бариад авч болдоггүй сэдэв олон шүү дээ. Зохиолч бидэн чинь зөн совингоо чагнана. Тэмдэг дохио хайна. Их маяг жаяг болж байж нэг юм барьж авдаг хүмүүс.

“Хүннү туульс” минь харин их удаан хугацаанд намайг дагуулж бэдэрсэн найраглал байгаа юм. Анх 1998 онд ерөөсөө Хүн гүрний “Нууц товчоо”-г бичье гэж гэнэхэн, тэмүүлэмтгий амьтан өөртөө хэлэхгүй юу даа. Өөрийгөө хөөргөөд л. Тэгээд л анхны шан татсан шүлэг нь “Хүрэл чоно” шүлэг байгаа юм. Дараахан нь “Хүннү хатан” гэдэг бэсрэг найраглал бичсэн. Түүнээс хойно “Хүннү” дуурийн цомнол бичсэн. Ийн салаа мөчрүүд нь ургасаар арваад жилийн бэдрээн болж бүтсэн хэрэг. Том хэмжээний туульсын бүтээл, найраглал бичнэ гэдэг хэл сайтай байхыг эрхгүй шахдаг юм байна. Тийм учраас ямартай ч монгол хэлнийхээ эрдэнэсийн санг шүтдэг уншигчдадаа, хойч үеийнхэндээ хэлний дархлаанд нь хувь нэмэр оруулж байна гэж бодох юм. Тэдний минь таалал мэднэ дээ. За тэгээд хэн гэдгээ олж харах, судсаар нь ямархан гал гүйж явааг, зүрхэнд нь бас тархинд нь ямархан гал улалзаж байгааг сануулж, сэрээж чадаж байвал энэ номуудын минь хэрэг зорилго бүтэх нь тэр. “Дотоод сансар” номын минь хувьд шинэ шүлгүүд бас нэг найраглалаас бүрдсэн.

–Өнгөрөгч, одоо, ирээдүй цаг үеийг та өөртөө хэрхэн төсөөлж байна. Уран бүтээлчийн хувьд ч, иргэний хувьд ч. Их л ерөнхий асуучихлаа?

-Хүн гэдэг чинь өнгөрсөн, одоо, ирээдүй гурван цагаас бүтэж бүрэлдэж байдаг амьтан юм уу даа. Өнгөрсөн цаг нь байхгүй бол зүрхгүй болчихдог. Одоо цаг нь байхгүй бол биегүй болчихдог. Ирээдүй цаг нь байхгүй бол толгойгүй болчихдог. Гурвуулаа байж гэмээнэ бүтэн болдог ийм нандин шүтэлцээний зангилаа гэмээр юм уу даа. Аль нэг цагийг нь илүүтэй мөрлөөд явахаар оршихуйн тэнцвэр нь алдагдаад ирдэг юм шиг байгаа юм.

–Өөрийг тань их мөрөөдөмтгий хүн гэж боддог. Энэ үнэнд дөхөх үү?

-Мөрөөсөх мэдрэмж эхийн хэвлийгээс унахад л хамт төрдөг нандин зүйл байх. Эхэндээ жинхэнэ зөн мэдрэмжийн аясаар нисч байдаг. Сүүлдээ ухаан суугаад ирэнгүүт залууртай, жолоотой болоод явчихдаг хөдөлгүүр юм уу даа. Ёстой л нөгөө “Дотоод шаталтын хөдөлгүүр” гэмээр. Би мөрөөднө шүү. Гэхдээ сайн нөхдийн буянаар үзсэн Өмнөд Энэтхэгийн цул алтан дээвэртэй шилтгээн, эсвэл нөгөө Унгарын алдартай баян, эрхэм Хубагийнд уусан шиг олон жил дарсан дарс зэргийг ямар мөрөөдөөд суух биш. Толстойн нэг үг байдаг даа. “Бүх хүн ертөнцийг өөрчлөх тухай боддог. Харин өөрийгөө өөрчлөх тухай хэзээ ч боддоггүй” гэж. Ихэнх зохиолчид дэлхийг биш өөрийгөө өөрчлөх гэж, хүн төрөлхтний өөрчлөлтийг өөрөөсөө эхлэх гэж мөрөөсөн адгадаг гэж итгэх юм. Дэлхий ертөнцөө гаднаас нь, өөрийгөө дотроос нь нэвт харах мөрөөдөл зохиолч бүхний эрхэм гол мөрөөдөл.

–Таныхаар боловсрол гэж юу вэ. Та үүнд хэрхэн ханддаг вэ?

-Миний хувьд ганцхан л зүйлээс боловсрол авсан юм уу даа. Гэр бүлээсээ л боловсрол авсан гэж хэлмээр шиг. Аав минь их олон хүнд цусаа өгч амь амьдрал бэлэглэсэн буянтай хүн байдаг. Өөрийнхөө цээжинд буцалж байгаа ариухан халуун цуснаас тасдаад бусдын цээжинд юүлээд өгнө гээд бод доо. Хэн нэгэнд хэдхэн агшны дотор амьдрал бэлэглэж байна гээд төсөөлөхөөр. Юутай зүйрлэх буян бэ. Ертөнц дээр үүнтэй тэнцэх буян гэж байдаггүй байх. Ээж минь их олон шавьтай. Тэднийхээ төлөө өглөө, оройгүй залбирч тарниа тоолж, сүү өргөж суудаг хүн. Бусдын төлөө өөрт байгаа аль нандин бүхнээ зориулж амьдарсан ийм хоёр буурлын дундаас төрөөд, ийм халуун дулаан амьдрал дунд өссөн надад хүн болохын дээдийн дээд боловсрол эрхбиш нимгэхэн ч гэсэн сууж таарна аа даа. Миний боловсрол ердөө энэ л юм. Бусад олдмол мэдлэг, энээ тэрээ яахав ээ. Боловсрол гэж хэлэмгүй санагдаж байна. Яахав биеийг чимж яваа чимэг л юм биз дээ. Тэгэхээр миний ойлголт танилтаар бол монгол хүн гэр бүлээсээ, бас байгалиас ийм хоёр сувгаар л төрөлх боловсролоо авдаг байх.

–Та уран бүтээлчийн хувьд жинхэнэ ид жагсах нас дээрээ байгаа нэгэн. Идэрхэн байхад төрсөн сэтгэгдэл, догдлол бүр шүлэг болж буудаг бол нас нэмээд ирэхийн хэрээр эргэцүүлэл бас бясалгал болдог шиг. Дотоод билэг авьяасаа, ертөнцийн тухай үзлээ хэрхэн хөглөж байна вэ?

-Тийм ээ. Шүлэг гэдэг эд хэдий богино хугацаанд бичигдэнэ вэ. Тэр чанараараа амьдлаг, увдислаг бүтээл болдог шиг санагддаг. Энэ бол онгодын хэрэг явдал. Гэхдээ бас онгодоо хүлээгээд л эвшээгээд суугаад байлгүй үсэг хөдөлгөх, утга галиглуулах юм зөндөө шүү дээ. Аль аль гарцаар нь л орж гарахыг хичээх юм. Сэтгэл оюунд ямар өтөл нас гэж байх биш. Хамгийн гол нь сэтгэлээ ариун байлгах нь чухал. Ингэхийн тулд ямар нэг хэмжээгээр бясалгал хэрэг болж байна. Өөрт тохирсон бясалгал гэмээр юм уу даа, өөрийгөө төвхнүүлээд байх арга чарга бас хэрэглэнэ шүү дээ.

–Та бас багагүй аяламтгай хүн шүү дээ. Ойрд хол ойр явав уу. Таны уран бүтээлийн нэг хөг айзам, дүр аялгуу болдог энэтхэг бүсгүй Дэвиг хааяа санагалзах юм уу?

-Зохиолч нөхдийнхөө ижил дэлхий ертөнцөө ерөнхийд нь ойлгоод авчих юмсан гэж хүсэлгүй яахав ээ. Жаахан жаахан явсаан. Харин одоо Монголоороо л жаахан явах юмсан гэж хичээж байна. Саяхан МЗЭ, Ховд аймгийн Засаг даргын тамгын газартай хамтраад аймгийнхаа хэмжээнд номын өдрүүдийг зохион байгуулсан юм. Бидний хэсэг зохиолчид Ховд нутгаар хөндлөн гулд яваад ирсэн. Бүх сумдаар орлоо. 9000 дөхүү хүүхэд, залуустай уулзсан тоо сонсогдож байна лээ. Эх хэл, бичиг соёлын үнэ цэнэ, ёс уламжлалаа дээдлэхийн учир гээд уулзалт ярилцлага зохиож шүлэг зохиолоо уншицгааж гарын үсгээ тарааж яваад ирсэн. “Сайхан үг сарын хүнс” гэсэн үг бий. Сарын хүнс болохоо байг гэхэд тав, гурван өдрийн хүнс болчих үг бэлэглэсэн бол болоод явчихаж байгаа нь тэр. Монголчуудын дотоод үнэ цэнэ энэ нутаг оронд бүтнээрээ байгааг мэдрэхэд сайхан байлаа.

Хамгийн сүүлд дотнын уран бүтээлч нөхдийн хамт Тайванийн Чилан уулан дахь Чингис хааны модонд очсоноос хойш гадагш явсангүй. Аа, Дэви юу. Их сайхан бүсгүй. Энэтхэг гүрний гоо сайхныг ойлгоход жим болсон бүсгүй л дээ. /инээв/ Тухайн ард түмний дотоод гоо сайхныг таньж мэдрэхэд бүсгүйчүүдийнх нь харц, тэдний жавхлан хоёроор төсөөлөөд авч болох юм шиг санагддаг шүү. Тэгээд л тийм нэг сэдэв гарч ирэхгүй юу. Хааяа дурсана шүү дээ. Цөөрмөөс лянхуа ургадаг л гэдэг. Гэвч сэтгэлийг бол ямагт долгисуулж л байхгүй бол цалгиа давалгаагүй сэтгэлээс юу төрөх вэ дээ.

–Хүүхэд ахуй цагтаа тэр баруун хязгаараас МЗЭХ-д захиа бичиж, түүнийг нь Залуу зохиолчдын нэгдлийн дарга Дөнгөтийн Цоодол гуай хүлээн авч, хариу захиа бичээд сонинд өмнөтгөлтэй гаргаж байсан тухай гэгээн түүх танд байдаг. Тэр тухай эргэн дурсахгүй юу?

-Есдүгээр ангид орсон жилээ анх “Пионерийн үнэн” сонины “Сурагчийн үзгээр” буланд шүлгүүдээ илгээсэн чинь тус сонины бүтэн нүүр шахуу зайд шүлэг маань хэвлэгдсэн юм. Тэр хатуу горим дэгтэй цаг үед нүүр шахуу шүлэг нийтэлнэ гэдэг тэр сонины хувьд амаргүй ажил байсан юм байна лээ. Тэгэхэд Ц.Дашдондог зохиолч дэмжиж хэвлүүлж байсныг бүр саяхан амнаас нь сонссон.

Таны асуултын хувьд аравдугаар ангид орсон жил л дээ. Залуу зохиолчдод зөвлөгөө өгөх өдрүүд гэж болдог байлаа. Тэр өдрүүдийн үеэр захиа бичиж зөвлөгөө өгнө үү гээд шүлгүүдээсээ МЗЭХ-д илгээсэн юм. Залуу зохиолчдын нэгдлийн дарга нь Д.Цоодол найрагч байжээ. Надаас очсон захидлыг задлахад дэргэд нь Ш.Сүрэнжав найрагч бас байсан гэсэн. Миний шүлгүүдийг уншаад тэр хоёр Явуу багшийн нутгаас нэг авьяастай хүү төрөх нь гэж хөөрсөн гэнэ лээ. Тэгээд хэн нь захидал бичиж урам өгөх вэ. Цаашид хэн нь дэмжих вэ гэлцээд албан ширээтэйгээрээ чи ав гэж Д.Цоодол найрагчтай зөвлөлдсөн гэдэг. Төдөлгүй “Утга зохиол урлаг” сонины “Таны шинэ танил” буланд шүлгүүд минь хэвлэгдэж утга зохиолын хүрээнийхний анхааралд орсон байдаг. Энэ сайхан найрагчдаас байн байн захиа ирдэг байлаа. Ямар сургуульд орох вэ. Горькийн сургуульд ч дэмжиж болно гээд л. Сайхан шүү. Утга зохиолын залгамж холбоо гэдэг ямар нарийн нандин, үнэ цэнэтэй зүйл болохыг бүр хожуу л мэдэрсэн дээ, тэнэгхэн би. Явуугаа ч нүүрэндээ барьсангүй, энэ сайхан ах нарыг ч дагасангүй “зөрүүд илжиг” шиг өөрийнхөөрөө бэдрэн бэдэрсээр утга зохиолын ертөнцөд хорь хол гарсан он жилийг нэгэнт бүтээчихжээ. Энэ сайхан ах нарын ерөөл, сурагч байхад минь Завханд очиж байсан С.Пүрэв, Т.Галсан, Ц.Балдорж гээд зохиолч ах нарын хайрласан урмаар яруу найраг руу явах зам минь шуударсан юм байна гэж боддог. Утга зохиол руу ийн даялаагүй бол зураач болох зам руу явахад бэлэн байсан.

–Зураач болох байсан гэнэ ээ. Тийм итгэл, сэтгэлийн гал танд байжээ дээ. Одоо хэр зурж байна даа?

-Ихэнх яруу найрагчдад байгаль эх бичихийн зэрэгцээ, зурах авьяас хайрласан байдаг. Манай найрагчид ихэнх нь зурна шүү дээ. Би бас багаасаа зурсаан. Талийгаачдын хөргөөс эхлээд. Тийшээ явах сонирхол их байсан. Уран зохиол руу татагдаж ирээд тэгсхийгээд л хаячихгүй юу.

–Нийгмийн гэрэл гэгээ төдийлөн асч бамбарлахгүй байх шиг. Жишээ нь оюун санааг үнэлэх үнэлэмж, булчинг үнэлэх үнэлэмжээс ихээхэн дор байгааг хэлэх хүмүүс бий. Зүй нь төрийн шагналт яруу найрагч үндэсний бөхийн аваргаас илүү үгүй юм гэхэд дутуугүй үнэлэгддэг баймаар. Оюун санааны үнэлэмж хэдийд дээгүүрт орох бол. Ер нь энэ талаар таны бодлыг сонсмоор байна?

-За, товчхондоо нэгдүгээрт оюун санаа, хоёрдугаарт оюун санаа, гуравдугаарт оюун санаа л гэж хэлмээр байна. Сайтар дархлагдсан оюун санаан дээр л мандаж бадарч байсан түүх бэлхнээ байна шүү дээ. Нийгэм цаг үеийн жаахан будангуйрал мөдхөн сарнина биз дээ.

–Цахим орчны хэл, үндэсний эх хэлийн зөрүү улам л нэмэгдээд байх шиг. Шинэ хувьсал өөрчлөлтөөр ингээд яваад байх юм уу, эсвэл эх хэлний соёлын дархлааг авч үлдэх ёстой юу?

-Эх хэлний дархлаа эмзэг байна. Зохиолчид минь их үүрэг гүйцэтгэж байгаа шүү дээ. Тэр дундаа XX зууны зохиолчид минь баялаг сан бүтээсэн. Гагцхүү энэ үнэ цэнэтэй зүйлийн амтыг хүүхэд залууст мэдрүүлэх аятайхан арга хэлбэрийн ажлууд л дутаад байна уу даа. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилсан “Мөнх тэнгэрийн бичиг” бичиг соёлын хөтөлбөр өгөөжөө өгч байна. Саяхан төрөөс хэрэгжүүлсэн дунд сургуулийн номын санг баяжуулах хөтөлбөрт олон сайн зохиол цугларч байна лээ. Ийм сайхан хандлагууд байгаад талархаж байна. Нобелийн шагналт Томас Элиотийн нэг үг байдаг шүү дээ. “Эх хэлээрээ уран зохиол туурвин бүтээхгүй бол ард түмний оюун санаа мөхдөг” гэж. Эх хэлний дархлааг хамгаалан сахихад зохиолчдын минь үүрэг өндөр гэж ойлгож явдаг. Жинхэнэ монгол зохиолчдын шүү. Бүх телевиз, радио, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд утга зохиолын хяналт тавьдаг дөмөгхөн орон тоотой баймаар байна. Ядаж л хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд минь нэг ч үг, үсгийн алдаагүй, найруулгын асуудалгүй байвал том дэмжлэг болно. Бизнес эрхлэгчид минь ч бас энэ салбарт санаа тавьж байгаад баярладаг. Арваад жилийн тэртээгээс Завхан аймагт Л.Лхагважав багшийнхаа нэрээр шавь нар нь анх үүсгэн санаачилсан эх хэлний олимпиад байна. Одоо бол эх хэлний боловсролыг дэмжих “Үлэмж эгшиглэн” сан нэртэй болж өргөжөөд үйл ажиллагаа явуулж байгаа. “Шинэ Ази” групп жил болгон хөрөнгө мөнгөөр ивээж бараг л улс орон даяар хамрах төлөвтэй өргөжиж байгаа энэ нэр хүндтэй олимпиадыг дэмжиж олон эрдэмтэд, олон зохиолчид нэгдэж байгаа нь сайхан санагддаг. Ийм санаачилга, нийгмийн хариуцлагын арга хэлбэрээс бизнес эрхлэгчид минь санаа аваасай. Үр хойчдоо оруулж байгаа том хөрөнгө оруулалт энэ шүү дээ.

–Олон жилийн өмнө Хамарын хийдийн шамбалд та бичгийн хүнийхээ хувьд хийлгэсэн мөнгөн үзэг дээрээ суулгасан жижиг очир алмаазыг гээчихэж байсныг санаж байна. Та гээсэн үнэт чулуугаа тэгтэл үгүйлэхгүй бараг тэрхүү шамбалд гээсэндээ бэлгэшээгээд байгаа юм шиг харагдаж байсан л даа. Одоо тэр үзгээрээ бичиж байгаа юу?

-Бичилгүй яахав. Тэр үзгэн дээр минь нэг багшийн минь хайрласан зургаан ширхэг алмаазыг урлуулан суулгуулсан юм л даа. Тэгээд Хамарын хийдийн салхиар аравнайлуулах санаатай авч очоод тэр Шамбалын зүрхэн хэсгийн хүрэн хайргатай хэсэгхэн газарт нэгийг нь унагаж орхисон хэрэг. Тэгээд л

“Архиа хуваагаагүй ч ноён гэгээнтэнтэй

Алмаазаа хувааж сэтгэл халамцав… гэж бичээд буцсан. Бид чинь бэлэг дэмбэрэл, ерөөл бодож явдаг улс. Тэнд үлдээсэн ширхэг алмаазаараа дамжуулж ноён гэгээнтний адис жанлавыг байнга авч байдаг энэ ээ тэрээ гэж өөртөө бол их хөөрцөглөнө шүү дээ.

–Одоо та хэнийг уншиж байна. Ер нь энэ дашрамд уншигчдад сонголтын тухайд зөвлөөч…

-Яг одоо бол судлаач, бясалгагч Друнвало Мельхиседекийн “Амьдралын цэцгийн эртний нууц” хоёр ботийг эргүүлж сууна. Сонин сайхан ном юм. Ер нь жаахан зав гарвал орчуулагч Б.Батаагийн орчуулсан “Зэн буддизм” хоёр дэвтрийг харж суух дуртай. Уншигчдадаа хандаж зөвлөхөд XX зууны зохиолчдын бүтээлийг унш. Тэнд эх хэл минь бүтэн байгаа. XXI зууны зохиолчдын бүтээлийг унш. Тэнд оюун санааны хил чинь байгаа гэж хэлье.

–Ингэхэд та хэнийг их сонсдог вэ. Уран бүтээл, амьдралын замдаа…

-Дотоод хүнээ чагнадаг. Зөн совингоо юу айлтгахыг л их чагнадаг.

–Та бол ойр дөт байдаггүй хүнд бол ихэнхдээ бодлогоширсон, магадгүй дүнсгэр ч гэмээр нэгэн харагддаг. Таны инээмсэглэлийг хэрхвэл олж үзэх бол?

-Өөрийнхөөрөө л намбайгаад алхаж яваа гэж бодох юм. Тэгж харагддаг юм байх даа. Олдмол дүр төрхөнд угаасаа дургүй. Тэнгэр бурхан анх л нэг хэвэнд цутгаж гаргасан. Өөтэй ч бай, өнгөтэй ч бай тэр хэв төрхөөрөө бөмбөрч яваа л гэж итгэх юм. Инээмсэглэлийн тухайд бол хамгийн сайхан инээмсэглэл минь хэдэн номон дотор минь байж магадгүй.

–Аав тань олон хүнд амьдрал бэлэглэж ирсэн нэгэн гэж та дурдлаа. Ер нь удам судрынхаа талаар ярихгүй юу?

-Аавын минь тал гэвэл буурай аав минь товхийсэн дархан хүн байсан. Аавын минь удам сударт эрдэмтэй сайн маарамба, зураач бий. Харин ээжийн минь талд увдистай лам, шүлэгчид л бий. Ямар сайндаа өнөөдөр ч гэсэн нутгийнхан манайхныг “Буга унадагийнхан” гэж хочилж битүүхэндээ шоолсоор байх вэ дээ. Ээжийн минь талд их цэцэн худлаа ярьдаг хүн байж л дээ. Хангайн бугыг барьж авч унаад нутгаараа тойрч ан хийж элдэв дээд болсон гээд л олон дэгс хууч, домог үлдсэн байдаг. Унаж тустал худлаа ярьдаг. Тэгэхдээ их хурц тод дүрслэлтэй, бүр заримыг ньгайхмаар уран цэцэлж шүлэглэж хэлсэн байдаг. Энэ ч бас ер бусын л явдал шүү дээ. Би бол харин ч энэ нэрэнд дуртай байдаг. Би ч бас яаж зүгээр байхав. Бас “цэцэн залаад” л яваа хүн шүү дээ. (инээв) А.Гомбоо гэж нагац ах минь билиг авьяастай хүн байсан. Малчин хүн байсан л даа. Жаахан тордоод өгсөн бол сайн найрагч болох байсан. Зохиолч, яруу найрагчийн авьяас гурав дахь үе дээрээ гарч ирж уламжлагддаг гэдэг үг бий шүү дээ. Тэр цэцэн худалч өвгөөсөө л жаахан юм авч дээ гэж сүсэглэдэг дээ.

–Таны яруу найргийн сэдэв бол дорно, түүний халуун амьсгаа байдаг…

-Дэлхий ертөнц минь магнай дундаа ганц билгийн мэлмийтэй энэ тэр гэж боддог. Тэр нь дорно гэж өөрөө өөртэйгээ хөөрнө. Дорно бол бидний оршихуйн тиг нь ч гэж бас боддог. Хүн төрөлхтний мөнх оршихуйн нууцыг хадгалагч ч гэж итгэдэг.

Дорно бол том сэтгэгч. Бүр нарийсган яргаж ч сэтгэдэг сэтгэгч. Бүр энгийн жишээ авбал мөхсөн ертөнц сарыг мөнгөн ордон болгож сэтгэнэ. Мөнгөн ордон дотроо туулай амьдруулж сэтгэнэ. Бүр туулайн зүрхэнд жаахан гуниг байгаагаар ч сэтгэнэ. Гоё байгаа биз дээ. Энэ оршихуйгаа яруусгаж, утга уянга оруулж л харахгүй юм бол ер бидний оршихуй юу байх байсан бол. Хүн төрөлхтөн ч гэсэн бие биенээсээ гэрэл гэгээ л олж харах гэж эрмэлзэж тэмүүлж байдаг шүү дээ. Дорнын томъёо үйлчилж байгаа нь л тэр юм. Энэ хорвоод сүүдрээсээ гэрэл нь том харагддагийн нууц нь дорно бүтэн байгаа болохоор тэр гэж итгэдэг шүү.

–Ертөнцийн гоо сайхан нь юу юм бэ.Таны ойлголтоор…

-Ертөнцийн гоо сайхан нь хүмүүн л шүү дээ.Та бид л шүү дээ.

Ярилцсан Э.ЭНЭРЭЛ

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

Орос Монголын дарга нар шатахуунаар “үерлүүлж” байгаа гэх ч колонкууд нь хоосон хэвээрээ л байна DNN.mn

ОХУ-ын Засгийн газраас авч хэрэгжүүлсэн шатахууны хоригт Монгол Улс орсон юм байна. Үүнийг монголчууд хэдхэн хоногийн өмнө Ж.Ганбаатар сайдын амнаас бодитоор ойлголоо.Энэ намрын эхээр ОХУ-ын Засгийн газар зарим орнууд руу экспортолдог түлш, шатахууны нийлүүлэлтэд хориг тавьсан.Тус хоригоос хойш нэг сар орчим Монгол Улс руу дусал ч шатахуун орж ирээгүй гэдгийг салбар хариуцсан сайд нь онцлон хэлж байх юм. Ж.Ганбаатар сайдын хэлж байгаагаар Монгол Улс руу одоогоос л бага сага шатахуун орж ирэхээр болж байгаа аж. Ер нь өнөөгийн УИХ, Засгийн газрын гишүүд дунд орос хэлтэй хүн ховор гэлцдэг.Ганц гайгүй хэлтэй гэгддэг нь Эрхүүд төгссөн УИХ-ын дарга Г.Занданшатар юм уу даа. Тэр утгаараа улс даяар түлш шатахууны эрэл сурал болохтой зэрэгцээд Их хурлын дарга хойшоо ярьж. Ярихаас ч өөр яах билээ. Өмнө нь ОХУ-ын хоригтой зэрэгцэж манайд айлчилсан тус улсын Думын дарга В.Володинтой манай спикер шатахууны асуудлыг угтаа тохирчихлоо гэж ойлгосон юм чинь.Үүгээрээ Г.Занданшатар дарга маань баатар болж, салбар хариуцсан сайд болоод Засгийн газрыг ажил хийх нүүргүй болгосон биз дээ.Гэтэл хоригтой байсныг нэмээд сар орчим хойноос нэг дусал ч шатахуун орж ирээгүй гэдгийг нь Ж.Ганбаатар сайд одоо үүсээд байгаа нөхцөл байдалд тайлбар хийж саяхан хэллээ. Тэгэхээр УИХ-ын дарга ичсэн нүүрэндээ хойшоо ярьж таарна.Өөрөөр хэлбэл “Ах аа та хоригт дүүгээ оруулаагүй, оруулахгүй гэж хэлээ биз дээ” гэх мэтээр арагдан асуух нь тодорхой л доо.Ер нь бол бид хоёрын яриа тохироо зүүдэн зэрэглээ лугаа байсан юм уу гээ байлгүй. Хулхин дээр цэцэг ургуулж л байсан юм уу гэж гомдоллож чадаа болов уу даа. Үгүй шахуу биз дээ. Нэг ийм үйл явдал өрнөж байна.Улс даяар бид шатахууны хомсдолд орсон нь үнэн.Зөвхөн өчигдөр, өнөөдөр хомсдоод байгаа асуудал биш. Олон сар түлшний хомсдолтой байгаа. Үүнээс болоод иргэд бухимдаж эхэлсэн. Тиймээс уг асуудлыг шийдэхийн тулд Засгийн газар орос хэлтэй гэгдэх Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Ч.Хүрэлбаатарыг хойшоо явуулах гэж байгаа талаар нөгөө л салбар хариуцсан сайд болох Ж.Ганбаатар нь мэдээлсэн. Яагаад Ч.Хүрэлбаатарыг явуулах болов гэдэг асуудал яах аргагүй урган гарч ирнэ. Угтаа УИХ-ын дарга Г.Занданшатар ОХУ-ын дарга нартай уулзаад хэлэлцээр хийгээд, түүнийгээ олон нийтэд ил тод мэдээлчихсэн биз дээ.Гэтэл одоо яагаад Засгийн газраас Ч.Хүрэлбаатарыг дахин явуулах гээд байна вэ. Хэрэв Ч.Хүрэлбаатар явах юм бол Г.Занданшатарын Оростой тохирсон яриа хэлэлцээр зүгээр л ээлжит пропаганда гэдэг нь болно.Их хурлын дарга Засгийн газрын гишүүдийн хооронд үүнээс болж улс төрийн халалт яг үүсэх гэж байхад аз болж ОХУ-ын эрх бүхий албан тушаалтан манайд ирж таарлаа. Таарлаа ч юу байхав, думын дарга нь худал “бүлтэрсэн” гэж дэлхий даяар хэлүүлэхгүйн тулд ирээ биз. Ингээд түүнийг ирсэн даруйд манай УИХ-ын дарга хүлээн авч уулзсан. Энэ нь нэг ёсондоо Г.Занданшатар В.Володин хоёрын ярьсан тохиролцоо хэвээрээ байсан гэдгийг харуулах уулзалт болсон.Уулзалтын үеэр мэдээж яагаад шатахуун манайх руу оруулж ирэхгүй байгааг тодруулна. Гэтэл Оросуудын хэлсэн тайлбар манайхныг цочирдууллаа. Юу гэхээр тэд “Бидний хувьд Монгол руу экспортолдог шатахуун түлшиндээ хориг тавьсан зүйл огт байхгүй. Монгол Улсын хүссэн хэмжээгээр шатахуунаа өгч байгаа гэдгийг манай нийлүүлэгчид бидэнд хэлсэн. Гол асуудал нь танай улсын тээвэрлэлтэд саад учирчихсан юм болов уу гэж бид ойлгосон” гэдэг юм байна. Оросуудын хэлж байгаагаар бол түлш, шатахуун тасарч, хомсдол бий болсон асуудал нь Оросуудад биш манайд байсан болж таарч байгаа юм. ОХУ-ын хувьд Монгол Улсыг анхнаасаа хоригт оруулаагүй аж. Эсрэгээрээ бидний хүссэн хэмжээгээр л шатахууны нийлүүлэлтээ хийж байгаа гэдгийг ОХУ-ын Засгийн газрын гишүүн А.А.Козлов УИХ-ын даргатай уулзах үеэр хэллээ. Мөн тэрээр цаашид түлш шатахууны асуудлаар хоёр улсын харилцааг холбодог хүнтэй болох саналыг ч УИХ-ын даргад уламжлаад амжсан. Энэ бас их сонин санал гэдгийг олон улс судлаачид өөрийн цахим хуудаснаа тасралтгүй бичиж байна. Мэдээж сонин. Хэрэв ийм хүнтэй боллоо гэхэд Засгийн газар хоорондын харилцаа юу болох вэ, ерөнхий сайдын хэрэг байгаа юм уу, Думын дарга Шатар дарга хоёр байхад л болох биш үү гэх мэт дээд түвшний харилцаа будилж эхлэнэ.Тиймээс үүнийг түр орхиё.Түлш шатахууны хомсдол нийгмийн бухимдлыг хүргэж, машинтай жолооч болгон бухимдлаа илэрхийлсээр л байна. Асуудлыг шийдчих хүнийг нийгэм анхааралтай ажиглан харж байгаа.Ийм цаг үеийг улс төрчид өөрсдөдөө ашигтайгаар эргүүлэхийн тулд янз бүрийн шийдэл, шийдвэр гарган ирж олон нийтэд танилцуулдаг жишиг манайд тогтсон. Яг л энэ уламжлалаар УИХ-ын гишүүн Ж.Бат-Эрдэнэ түлш шатахууны импорттой холбоотой мэдээллийг гаргаж ирэн тодорч эхлэв Нөгөө шууд харилцах тусгай хүн нь ч юм уу гэж горьдмоор. Тэрээр “Ойрын хугацаанд 730 вагон түлш ОХУ-аас оруулж ирэхээр болсон. Арваннэгдүгээр сарын 29-нд 117 вагон, 30-нд нь 54, 12 дугаар сарын 1-нд 67, 2-нд нь 120, нийт 350 гаруй вагон түлш Монгол Улсад орж ирнэ” гэж мэдээллээ. Засгийн газрын гишүүн ч биш бүр салбар хариуцсан сайд ч биш байж Монгол Улс руу түлш шатахууны их үер удахгүй орж ирэх гэж байна гэдэг мэдээллийг хийсэн. Тэгэхээр нөгөө орос даргын нэхээд байгаа “коминтерны төлөөлөгч” нь тодорч гэж бодохоос ч яахав.

Гэтэл Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Ч.Хүрэлбаатар “Намайг ОХУ руу түлш, шатахууны асуудлыг зохицуулахаар явуулах гэж байгаа гэдэг мэдээлэл түгсэн байна. Би явахгүй шүү. Энэ бол худлаа мэдээлэл” гэж нийгэмд мэдэгдлээ. Угтаа танхимынх нь гишүүн Ж.Ганбаатар л түүнийг явах гэж байгаа гэж хэлсэн биз дээ. Үүнээс харвал түлш шатахууны асуудлаар ОХУ-ын талтай УИХ-ын дарга түрүүлээд уулзчихаар мань Ч.Хүрэлбаатар сайд нэрээ татаж байгаа хэлбэр гэж ойлгогдохоор.Ингэхдээ танхимынхаа сайд Ж.Ганбаатараа худалч болгочихож байгаа юм. Улс төр хийнэ гэдэг энэ л дээ.Ингээд Ж.Ганбаатар сайдын хэлсэн ярьсан зүйл хэдхэн хоногийн дотор шал эсрэг эргэчихлээ. Тэрбээр бараг л оросууд шатахуун өгөөд байсныг бид мэдээгүй яваад

байж хориг мориг байгаагүй юм байна. Нааш нь л зөөж чадахгүй мунгинаад байж гэх ухааны юм яриж эхэллээ. Бас шатахууны асуудлыг би биш Ч.Хүрэлбаатар сайд явж зохицуулна гэж хэлсэн ч үүнийг нь Ч.Хүрэлбаатар өөрөө үгүйсгэлээ. Бүр шатахуун тасарсан нь Зам тээврийн салбартай холбоотой. Өөрөөр хэлбэл, төмөр замын тээвэрлэлтэд гацаа үүссэн гэж бусад бүх дарга сайд бүүр нөгөө орос дарга хүртэл хэлцгээв. Гэтэл хэргийн эзэн хэнгэргийн дохиур болох ЗТХ-ийн сайд С.Бямбацогт “Манай төмөр зам ачаа тээврээ хэвийн үргэлжлүүлж байгаа.Төмөр замын хувьд байгаа шатахуун болгоныг оруулж ирж байгаа” гэж телевизийн ярилцлагад орохдоо онцлон хэллээ. Ингээд харвал орос, монгол нөхдийн дуу нэгтэй хэлээд байсан төмөр замын гацаа манайд л лав байхгүй юм байна гэж ойлгогдохоор. Яг үнэндээ Монголын ард түмэн хэнд нь итгэх ёстой вэ. УИХ-ын дарга нь нэг өөр зүйл ярьдаг. Засгийн газрын бодлого нь тодорхой бус. Салбар, салбарын сайд нарынх нь үг үйлдэл байнга зөрдөг. Ийм улстөрчтэй төрийн бодлого яаж тогтвортой, яаж зөв явах вэ гэдэгт ард түмэн эргэлзэж эхэллээ. Тэр дундаа сайд нарын байр суурь нэгнийгээ үгүйсгэсэн байдалтай болж даамжирсан тул ЗГХЭГ-ын дарга Д.Амарбаясгалан түлш шатахууны асуудлаар үг дуугарсан. Тэрбээр “Бид зөвхөн Оросоос биш мөн Хятад улсаас дизель түлш оруулж ирж байгаа” гэж мэдэгдсэн. Мэдээж УИХ, Засгийн газрын түвшинд асуудлыг зохицуулах гэж дор бүрнээ хөөцөлдөж байхад Монгол Улсын Ерөнхийлөгч яаж зүгээр суух билээ. Яг одоо Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Арабын Нэгдсэн Эмират Улсад айлчилж байгаа. Энэ үеэр тэрээр тус улсын Ерөнхийлөгчтэй уулзалт хийсэн. Уулзалтаар яригдсан зүйл нь мөн л түлш шатахуун авах тухай яриа байлаа. Энэхүү яриа хэлэлцээр бодит болбол магадгүй Монгол Улс ирэх жилүүдэд түлш шатахуунаа гурван эх үүсвэрээс авах боломж бүрдэх бололтой.Ямартаа ч өнгөрсөн хэдхэн хоногт түлш, шатахууны асуудлаар төр засгийн хэмжээнд иймэрхүү дуулиан шуугиан боллоо. Орос, Монгол гэлтгүй сайд, дарга нар Монгол Улсыг шатахуунд “живүүлэх” гэж байгаа мэтээр өнгөрсөн хэдхэн хоногийн хугацаанд сүржигнэцгээлээ. Оросуудын ярьж байгаагаар манай улсыг ямар ч хоригт оруулдаггүй юм байж. Өгье, авъя гэсэн болгоныг л хүссэн хэмжээгээр нь өгдөг гэлээ. Манай сайд, дарга нарын ярьж байгаагаар бол Монгол Улс удахгүй шатахуундаа “живэх” бололтой байна. Орос, Хятад бүр Арабаас хүртэл түлш шатахуунаа авчих юм гэнэ. Гэтэл өнөөдөр бензин, түлшиндээ ханачихсан тэр колонкууд чинь яагаад хувхай хоосон байгаад байгаа юм бэ. Орон нутаг, Улаанбаатарт ч ялгаагүй бүх шатахуун түгээгүүр түлш, шатахуунгүй болоод зогсчихсон машинуудаар дүүрлээ. Жирийн малчид чинь малтайгаа зэрэгцүүлээд машинаа хөлдөөгөөд дууслаа. Бодит амьдрал ийм л байна. Ер нь түлш шатахууны хомсдол дээр сонгууль дөхсөн хаврын улс төр хийх гэж байгаа үзэгдэл л одоогоос нэвт шувт харагдаж байна. Эрх баригчдын шүтээн болсон Орос ах нар нь ч үүнийг нь мэддэг бололтой. Хэнийг өөд нь татах уу хэнийг гутаах уу гэх зэргийг тэд л мэддэг аж. Үүний нэг тод жишээ бол Ж.Бат-Эрдэнэ гишүүн байлаа гэж хэлэхэд хилсдэхгүй. Ер нь түлш шатахууны асуудлыг сонгууль хүртэл энэ мэт аргаар явуулах нь бололтой. Зөвхөн Оросоос бид шатахуунаа авах ёстой, тэд минь л бидэнд хориг битгий тавьчхаасай гэсэн долоогчид улс төрд олширох нь. Тэд нь арай тасалчихгүй шиг амсуулсаар сонгуультай золгох биз. Биднийг сонгохгүй бол түлш байхгүй шүү гээд ман-ыхан гүйлдэх юм байна л даа.

Э.МӨНХТҮВШИН

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Нүүрсний сонсгол “Тавантолгой” ХК-тай холбоотой асуудлаар өнөөдөр эхэлж, дөрөв хоног үргэлжилнэ DNN.mn

Өнөөдөр нүүрсний сонсгол албан ёсоор эхэлнэ. Хамгийн эхлээд УИХ-ын гишүүн асан Д.Бат-Эрдэнийн эзэмшдэг орон нутгийн өмчит “Таван толгой” ХК-тай холбоотой асуудлыг нүүрсний сонсголоор хэлэлцэх юм. Тус асуудлыг сонсголын хүрээнд дөрвөн хоног үргэлжлүүлэн явуулахаар байгаа. УИХ-аас байгуулагдсан нүүрсний асуудлыг судлах хянан шалгах Түр хорооны дарга Б.Энхбаяр эл сонсголоор “Таван толгой” компанийн нүүрс олборлолт, борлуулалт, тээвэрлэлт, экспортын үйл ажиллагаа болон бусад бараа ажил, үйлчилгээ, худалдан авалтын үйл ажиллагааг сонсоно гэдгээ мэдэгдсэн. Нийт 62 хүнийг гэрчээр дуудсаны олонх нь Ардчилсан намын угшилтай улстөрчид багтаад буй. Өөрөөр хэлбэл, нүүрсний сонсголоор эхлээд Ардчилсан намын угшилтай улс төрчдийн асуудлыг хэлэлцэнэ гэсэн үг. Үүнтэй холбоотойгоор УИХ дахь АН-ын бүлгийн гишүүд эхлээд манай намын угшилтай улс төрчтэй холбоотой асуудлыг хэлэлцэх гэж байгаа бол уг сонсголыг дэмжихгүй гэдгээ илэрхийлсэн. Юутай ч өнөөдөр сонсгол болно. Нөгөөтэйгүүр Засгийн газар орон нутгийн өмчит “Таван толгой” ХК-д Бүрэн эрхт төлөөлөгч томилон ажиллуулсан ч удалгүй буцаан татсан. Учир нь, “Таван толгой” ХК нь “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн эзэмшил газар руу хилийн зурвас хэтэрч олборлолт хийсэн гэдэг маргаан нь хуулийн байгууллагаар шалгагдаж, төлбөр барагдуулах ажил дуусах шатандаа орсон байсан тул Засгийн газраас томилогдсон БЭТ-д хийх ажил байгаагүй гэж хэлж болно. Нүүрсний сонсголыг хоёр үе шаттай зохион байгуулна. Эхний сонсголыг өнөөдөр эхлүүлэх бол хоёр дахь сонсголыг аравхоёрдугаар сарын 18-22-ны өдөр зохион байгуулахаар тогтсон.

УИХ-ын нүүрс олборлолт, борлуулалт, тээвэрлэлт, экспортын үйл ажиллагаа болон бусад бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авалтын үйл ажиллагаанд хяналт шалгалт хийх үүрэг бүхий хянан шалгах Түр хороо байгуулагдсан. УИХ-ын гишүүн, Хууль зүй дотоод хэргийн сайд Б.Энхбаярыг тус хянан шалгах Түр хорооны даргаар томилсон. Энэ удаагийн сонсголд ажиллах шинжээчид өмнөх Ажлын хэсгийн шинжээчдийн дүгнэлттэй танилцсан эсэх талаар асуухад Түр хорооны дарга Б.Энхбаяр, өмнөх Түр хорооны шинжээчдийн ажилласан 40 хуудас материал байгаа ч гарын үсгээр баталгаажаагүй. Улмаар нэгдсэн шинжээчийн дүгнэлт гаргаагүй учраас нотлох баримтын шаардлага хангаагүй хэмээн үзсэн. Мөн өмнөх шинжээчдийн бүрэлдэхүүнд ашиг сонирхлын зөрчилтэй хүн ажиллаж байсан гэж үзэж байгаа. Тиймээс энэ удаа шинжээчдийн хараат бус, мэргэшсэн байдлыг хангах чиглэлээр өргөтгөнө. Үндэсний аудитын газраас хоёр хүн, Монголбанкнаас дөрвөн хүн оролцуулах саналтай байна. Нүүрсний худалдан авалтын гүйлгээнээс гарсан мөнгөний 70 хувь нь гадаад улсууд руу шилжсэн байгаа. Тиймээс гадаад улс руу шилжсэн гүйлгээг хянах тусгай эрхтэй хүнийг Монголбанкнаас авч ажиллуулна гэсэн юм.

Э.ТҮВШИН

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

З.Боргилмаа: Зариг.мн сайтыг хаасан нь хэвлэлийн эрх чөлөөг хөндөж, сэтгүүлчийн мэргэжлийн үйл ажиллагааг хязгаарлаж байгаа үйлдэл DNN.mn

Харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос өнгөрсөн бямба гаригт Зариг.мн мэдээллийн сайтын үйл ажиллагааг зогсоосон. Үүнтэй холбоотойгоор тус сайтын ажилтнууд өчигдөр хоёр дахь өдрөө суулт зарлалаа.

Зариг.мн мэдээллийн сайтыг хаасан талаар Харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос бямба гаригт “ХХЗХ нь Харилцаа холбооны тухай хуулийн 9.1.14 дэхь заалт, Домайн нэрийг ашиглах, бүртгэх журмын VI зүйл, Интернетийн үйлчилгээ ашиглах тусгай журмын 3.8.1 дэх заалтын дагуу холбогдох эрх бүхий байгууллагын шийдвэрийг үндэслэн зөрчилтэй домайн нэрийг жагсаалтад оруулах, интернетийг хязгаарлах арга хэмжээ авдаг.Энэ хүрээнд Сонгинохайрхан дүүргийн прокурорын газрын арванхоёрдугаар сарын 1-ний 116 тоот зөвшөөрөл, ЦЕГ-ын Мөрдөн байцаах албаны арванхоёрдугаар сарын 1-ний дугаар тоот шийдвэрийг үндэслэн Зариг.мн цахим хуудсыг зөрчилтэй домэйн нэрийн жагсаалтад оруулсан” гэсэн тайлбарыг өгсөн юм. МСНЭ-ээс тус сайтын үйл ажиллагааг нээхийг шаардсан албан шаардлагыг Цахим хөгжил, харилцаа холбооны сайд Н.Учралд гардуулсан. Үүний дагуу сайд Н.Учрал тайлбар хийхдээ “Энэ бол монгол хүн бүр, сэтгүүлчдийн, хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудын үгээ хэлэх, үзэл бодлоо илэрхийлэх ардчиллын суурь зарчимд халдаж байгаа хэрэг.Тиймээс МСНЭ цаашид олон хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлд тохиолдохоос сэргийлж, бидэнд хандаж байгаа гэж ойлгож байна. Зариг.мн сайтыг хязгаарласан асуудлаар би өглөө мэдээлэл авсан. ХХЗХ-ны дарга руу энэ талаар мэдээлэл авах гэж холбогдсон.

Харилцаа холбооны хуульд заасан домайн бүртгэх хязгаарлах, журам, Тусгай зөвшөөрлийн үндэслэлүүд байдаг. ХХЗХ манай яамны харъяа агентлаг биш. Прокурорын дүгнэлт, ШЕЗ-ийн гомдлыг үндэслэн цагдаагийн байгууллага ХХЗХ-нд шаардлага тавьсан байгаа юм. Тэгэхээр мэдээж журам, хуульд заасан үүргийг биелүүлэх шаардлага ХХЗХ-нд гарсан. Журмынхаа хүрээнд тодорхой хугацаанд хязгаарласан юм байна. Zarig.mn сайтыг нээх хуулийн гарц манай яаманд байхгүй, хуульд өөрчлөлт оруулахаас өөр аргагүй. Салбарын сайдаар ажиллаж байхдаа хууль эрх зүйн орчинд нь өөрчлөлт хийх нь миний нэгдүгээр зорилт байна. Хоёрдугаарт, Засгийн газрын хуралдаан дээр домайн нэр бүртгэх журмыг тодорхой өөрчлөлт хийх талаар танилцуулна” гэсэн юм.

Мөн өдөр ХЭҮК-оос уг асуудалтай холбоотойгоор Цагдаагийн ерөнхий газарт хандсанаа мэдэгдсэн юм. ЦЕГ-аас үүний дагуу мэдэгдэл гаргасан байв. Тус мэдэгдэлд “…Цагдаагийн байгууллагаас аливаа мөрдөн шалгах ажиллагааг прокурорын байгууллагын байнгын хяналт дор явуулдаг бөгөөд мөрдөн шалгах ажиллагаанд “сэтгүүл зүйн салбар” огт хамааралгүй, зөвхөн иргэн, хуулийн этгээдийн гомдлоор хувь хүнийг шалгаж байгаа ба цагдаагийн байгууллагын бүхий л үйл ажиллагаа хуулийн хүрээнд явж байгааг үүгээр мэдэгдэж байна. Мөн Зариг.мн сайтыг хаасан мэдээлэл явж байна, Ө гэгч нь энэ сайтаар дамжуулан гадаадын хөрөнгө оруулалттай компанийн муудсан гэх махыг амсаж бичлэг оруулах зэргээр олон удаа иргэдийг төөрөгдөлд оруулах худал мэдээлэл тарааж, цахим сайтыг гэмт хэрэг үйлдэх хэрэгсэл болгон ашигласан, мөрдөн шалгах ажиллагаа дуусаагүй байхад удаа дараа ташаа мэдээлэл нийтэлж байгаа нь ЭХХШТХ-ийн 21.1 дүгээр зүйлийн гурав дахь хэсэгт зааснаар прокурорын зөвшөөрлөөр харилцаа холбооны сүлжээнд нэвтрэх боломжийг хязгаарлах мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулж шалгах шаардлага үүссэн. Энэ нь мөрдөн шалгах ажиллагааны нэг хэлбэр юм…” гэсэн байв.

Уг мэдэгдэл гарсны дараа Зариг.мн сайтын эрхлэгч Н.Өнөрцэцэгийг Эрүүгийн цагдаагийн албанд 20 минутын дотор ирж мэдүүлэг өгөхийг хүссэн байв. Үүний дагуу бямба гаригийн орой 19:00 цагийн үед сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэг Эрүүгийн цагдаагийн албанд мэдүүлэг өгөв. Тэрээр энэ тухай “Яллагдагчаар татсан тогтоол танилцууллаа. Бусдын эд хөрөнгийг авахыг заналхийлсэн гэдэг үндэслэлээр. Би Эмээлтэд махны асуудлаар лайв хийсэн. Тэр үед иргэний эд хөрөнгийг өг гэж хэлсэн гэсэн юм шиг байна. Иймэрхүү утгатай өргөдөл байгаа бололтой. Өргөдлийг хэн гаргасан, хэдэн төгрөг нэхсэн, би хэнийг шантаажилсан, хэн надад шантаажлуулсан нь тодорхой биш байна” гэсэн юм. Ингээд 21:00 цагийн үед Зариг.мн сайтын ажилтнууд Төв талбайд суулт зарлаж эхлэв.

З.Боргилмаа: Энэ асуудлаар Дэлхийн сэтгүүлчдийн холбоонд хандана

Энэ үеэр МНСЭ-ийн дэд тэргүүн З.Боргилмаатай ярилцлаа.

-Зариг.мн сайтын үйл ажиллагааг хааж байгаа үндэслэлийг МСНЭ хэрхэн харж байгаа вэ?

-Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг хаана гэдэг бидний нийтлэг эрх ашгийг хөндөж байгаа хэлбэр. Монгол Улс Үндсэн хуулиараа иргэний хэвлэн нийтлэх эрх чөлөө, үзэл бодолтой байх, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхийг баталгаажуулсан. Энэ эрхийн баталгааг төр хангах ёстой гэж заасан байдаг. Мөн Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний тухай хуулиар төр мэдээллийн агуулгыг хянах байгууллагыг байгуулахгүй, тийм байгууллагыг төсвөөс санхүүжүүлэхгүй гэж заасан. Гэтэл Зариг.мн сайтыг үүсгэн байгуулагч, эрхлэгч Н.Өнөрцэцэгийг гэмт хэрэгт холбогдуулан шалгахдаа хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг нь хааж байгаа нь хэвлэлийн эрх чөлөөг хөндөж, сэтгүүлчийн мэргэжлийн үйл ажиллагааг хязгаарлаж байгаа үйлдэл.

Цагдаа дээр тухайн сайтын нийтлэлийн бодлоготой холбоотой гомдол ирээд шалгаж байгаа юм байна. Үүнийг шалгах явцдаа хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг нь хаана гэдэг ямар ч хуульд байхгүй үйл ажиллагаа юм. ЦЕГ-ын ХМТ-ийн дарга Б.Батзориг мэдээлэл хийхдээ ЭХХШТХ-ийн 22.1.3-ыг үндэслэж прокуророос зөвшөөрөл авсан гэж мэдэгдсэн. Тэгвэл прокуророос бичиг баримт шалгах, эд хөрөнгийн шилжилт хөдөлгөөнийг хянах, харилцаа холбооны хэрэгсэлд хяналт тогтоохын тулд зөвшөөрөл авдаг юм байна. Гэтэл уг заалтад хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг хаах тухай үг, үсэг юу ч байхгүй. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг харилцаа холбооны хэрэгсэлтэй андуураад байна. Харилцаа холбооны хэрэгсэл гэдэг хувь хүний утас, мессэж, чат гэж ойлгож болно.

Тэгэхээр хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг хаахын тулд өөр үйл ажиллагааг зохицуулах заалтыг иш татаад прокурор руу хүсэлт явуулаад прокурор түүнийг нь хянаад зөвшөөрчихсөн байгаа нь бүхэлдээ хуулиа ойлгоогүй, хууль бус үйл ажиллагаа болж байна.

-Харилцаа холбооны зохицуулах хороо ямар тохиолдолд хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг хаах вэ?

-Прокуророос хянаад хаа гэдэг дүгнэлтийг ХХЗХ руу явуулсан байна. ХЗХХ-ны мэдэгдсэнээр журамдаа хуулийн байгууллагаас ирсэн дүгнэлт хүсэлтийг үндэслэж хаана гэсэн байна. Ингээд прокуророос бичиг очиход шууд хаах журамтай юм байна. Хамгийн ноцтой нь ХХЗХ-ны мөрдөж байгаа журам нь бүх хуулиудаа давчихсан байна. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл мөрийтэй тоглоом зохион байгуулах, хүчирхийлэл садар самууныг сурталчлах, дайн самуунд өдөөх агуулгатай нийтлэл нэвтрүүлэг нэвтрүүлсэн бол хаана гэдэг хуулийн заалттай.

Хуурамч мэдээлэл гэдэг технологи ашигласан, огт болоогүй, байхгүй зүйлийг гаргаж ирэхийг хуурамч мэдээ гэж үзэж байгаа. Харин худал мэдээлэл байсан уу, үгүй юу гэдгийг хууль тогтооно. Ямарваа асуудлыг цагдаагийн байгууллага шалгаад прокурор дээр очиж байж худал мэдээлэл мөн байсан эсэхийг нотлох ёстой. Шүүхээр эцэслээгүй, худал мэдээлэлд холбогдуулаад шалгаж байгаа дээрээ шууд хуурамч мэдээлэл гэж оруулаад хаачихаж байна. Энэ бол бүхэлдээ хууль зөрчсөн үйл ажиллагаа.

-Ардчилсан, хэвлэлийн эрх чөлөөтэй улсад өнөөдөр сэтгүүлчид байцаагдаж, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээ хаалгуулж, жагсаж байгаа нь маш ноцтой дүр зураг харагдаж байна шүү дээ. Хэдхэн сарын дараа улс төрийн сонгууль болно. Магадгүй энэ үйл ажиллагаа улс төртэй холбоотой юу?

-Огт өөр нөхцөл дээр хэрэглэдэг хуулийн заалтыг үндэслээд цагдаа нь прокурортоо хүсэлт явуулаад прокурор түүнийг нь хянасан нэртэй гүжирдэж гаргаж ирээд хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг хаалгачихаж байна гэдэг бүхэлдээ хэвлэл мэдээллийг, сэтгүүлчдийг айлгах, мохоох зорилготой үйл ажиллагаа. Үүгээр далимдуулаад ямар ч хамаагүй хэрэг тохоод шалтаг олж ирж байгаад сэтгүүлчийг дарж авах гэж байна. Тэр дундаа цахим сэтгүүл зүй өнөөдөр илүү анхаарал татахуйц байх, илүү их хандалт авах өрсөлдөөн дунд хамгийн тэргүүнд нь гарч ирж байгаа сайтыг ингэж дарж авъя гэдэг зорилготой үйл ажиллагаа явж байна.

Хоёрдугаарт, улс төрийн зорилго байхыг үгүйсгэхгүй. МСНЭ улс төрийн үйл ажиллагаанд оролцохгүй. Зөвхөн мэргэжлийн эрх ашгаа хамгаалах үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлнэ, тэмцэнэ.

-ЦЕГ-аас гаргасан мэдэгдэлд ноцтой зүйлс хөндөгдсөн байна. Зариг.мн сайтыг хаасан нь сэтгүүл зүйтэй холбоогүй гэх зэргээр агуулгын хувьд зөрчилтэй зүйлс харагдаж байна. Үүн дээр ямар байр суурьтай байна вэ?

-Энэ бол Н.Өнөрцэцэг гэдэг хүн дээр ирсэн гомдол мэдээллийн мөрөөр шалгаж байгаа хувь хүний мэдээлэл. Сэтгүүлзүйтэй хамаагүй гэж ЦЕГ мэдэгдэж байна. Үгүй, сэтгүүлзүйтэй хамаатай. Учир нь Н.Өнөрцэцэгийн өмд гутлын хулгайн хэргийг шалгаагүй байна. Яг тэр хүний сэтгүүлзүйн үйл ажиллагаатай холбоотой гомдол мэдээлэл дээр авч хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээ байна. Сэтгүүлч мэргэжлийн үйл ажиллагаа явуулж, хэвлэн нийтэлсний улмаас үүсч байгаа хэргүүд учраас энэ бол яах аргагүй сэтгүүлзүйтэй хамаатай. Үүн дээр бид цагдаагийн үгэнд орж хувь хүний хэрэг, сэтгүүлзүйд хамаагүй гэж байна гэж орхиж болохгүй.

Нөгөө талаар гэмт хэргийн шинжтэй мэдээллийг шалгаж байгаа бол шалгаж тогтоосны дараа арга хэмжээ авахгүй яагаад гэмт хэрэгтэн мэтээр мэдээллээд байна вэ. Яагаад тэр сайтыг гэмт хэргийн хэрэгсэл болгож байна гэж үзээд байна вэ. Шалгаж байгаа мэдээллээ батлагдаж нотлогдсон мэтээр арга хэмжээ авч байна вэ гэдгийг бид эсэргүүцэж байна. Сайтыг гэмт хэргийн хэрэгсэл болгосон гэнэ. Үгүй, тэр бол сэтгүүлзүйн өөрийнхөө үндсэн чиг үүргээ хэрэгжүүлсэн. Байгаа баримт, үзэл бодлыг гаргаж тавьсан. Энэ бол сэтгүүлзүйн мэргэжлийн үйл ажиллагаа болохоос сэтгүүлзүйг үүнийх нь төлөө гэмт хэргийн хэрэгсэл болгож байна гэж үзэж байгаа бол төрийн хүчний байгууллагын зүгээс хийж байгаа хариуцлагагүй, болчимгүй дүгнэлт.

-МСНЭ цаашид үүн дээр ямар арга хэмжээ авах вэ?

-Хэвлэн нийтлэх эрх чөлөө, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрх чөлөөг хаачих юм бол хүн бусад зөрчигдсөн эрхээ хамгаалах ямар ч арга замгүй болдог. Түүндээ л манай салбарын гол эмзэг цэг нь байна. Түүн рүү л хатгаж байна. Энэ бол Н.Өнөрцэцэгийн хэрэг гэж хаяж болохгүй. Энэ эрх чөлөөг л хаачих юм бол хэн ч бусад алдагдсан эрх чөлөөгөө хамгаалах арга замгүй болно. Тиймдээ ч энэ бол нийгмээрээ эмзэглэх ёстой сэдэв.

МСНЭ Дэлхийн сэтгүүлчдийн холбооны гишүүн. Дэлхийн сэтгүүлчдийн холбоо НҮБ-д дуу хоолойтой байгууллага. МСНЭ салбарын бусад төрийн бус байгууллагуудаас ганц л ялгарах зүйл нь олон улсын сэтгүүлчдийн холбооны статус. Энэ статусаа бид маш сайн өндөр түвшинд хадгалж ирсэн. Бид Дэлхийн сэтгүүлчдийн холбоонд 1506 сэтгүүлчийн квоттой. Энэ бол өндөр түвшний оролцоо. Үүнийг дагаад Дэлхийн сэтгүүлчдийн холбооны бусад төлөөний байгууллагууд, удирдах зөвлөлд суудалтай. Тэгэхээр энэ статусаа ашиглана. Төрийн хууль сахиулах байгууллага нь хуульд заагаагүй үндэслэлээр прокурортойгоо нийлээд хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг хааж байна гэдэг баримтыг явуулж үнэлэлт дүгнэлт гаргуулж, бусад улс орны чөлөөт хэвлэл бүхий ардчилсан улс орнуудын анхаарлын төвд оруулна. Дэлхийн сэтгүүлчдийн холбоо бол буад бүх улс орон руу мэдэгдэл хүргүүлдэг. Үүн дээр акц явуулж тэмцэнэ гэдэг уриалга гаргадаг байгууллага гэлээ.

МНСЭ өчигдөр 13:00 цагт ЦЕГ-д тус сайтын үйл ажиллагааг өнөөдрийн (өчигдрийн) дотор нээхийг шаардсан шаардлагыг дахин хүргүүлсэн юм.

Зариг.мн мэдээллийн сайтын ажилтнуудын суулт өчигдөр үргэлжилсээр байв.

Б.ЭНХЗАЯА

 

 

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

ТОЙМ: “Яндан, жорлон хоёроо ямх ямхаар нь устгая” хэмээн өгүүллээ DNN.mn

Өдрийн сонин”-ы даваа гаригийн дугаар хэвлэгдэж, та бүхний гарт хүрч байна.

“Өдрийн сонин”-ы тэргүүн нүүрт Нийслэлийн ИТХ дахь ХҮН намын бүлгийн дарга Д.Гантулга “Хотын татварыг хоёр хувь болгох нь буруу”  хэмээн ярьсныг “Улс төр” нүүрээс үргэлжлүүлэн уншаарай.

МНСЭ-ийн дэд тэргүүн З.Боргилмаа ” Зариг.мн сайтыг хаасан нь хэвлэлийн эрх чөлөөг хөндөж, сэтгүүлчийн мэргэжлийн
үйл ажиллагааг хязгаарлаж байгаа үйлдэл” гэлээ.

“Өдрийн сонин”-ы нийтлэлийн бодлогыг тодорхойлогч, ард түмний дуу хоолой болдог “Баримт, үзэл бодол” нүүрт “Яндан, жорлон хоёроо ямх ямхаар нь устгая” хэмээн өгүүллээ.

Боловсролын Ерөнхий газрын дарга Т.НЯМ-ОЧИР “Сурах бичгийн цахим бүртгэлийн систем” ЕБС-иудад 100 хувь нэвтэрнэ” гэлээ.

Салбарын сайддаа зодуулсан гэх Улаанбаатар төмөр замын орлогч дарга Н.Энхцогт “Эмнэлэгт хорь гаруй хонохдоо сайд маань намайг андуураад цохичихсон юм байх даа ч гэж бодлоо. Үнэхээр гайхаж байна” гэв.

Хорт хавдрын эсрэг дархлаа эмчилгээг Монголд нэвтрүүлэх нь

 Эдгээр болон бусад цаг үеийн мэдээ мэдээлэл, ярилцлага, сурвалжлагыг “Өдрийн сонин”-ы баасан гаригийн дугаараас уншаарай.

Дэлгэрэнгүй мэдээллүүдийг уншихыг хүсвэл дараах линкээр бүртгүүлж уншина уу. https://admin.dnn.mn/plugi ns/news/login

Эрхэм уншигч та, манай сонины өнөөдрийн дугаарыг “Монгол шуудан” компанийн(77078975) нийслэл Улаанбаатар дахь 35 салбар, “Түгээмэл” шуудангийн салбаруудаас(70115015) болон сонин борлуулах цэгүүд, Хэвлэлийн биржээс худалдан авах боломжтой. “Өдрийн сонин”-ы өөрийн байранд ирж худалдан авч болно.

Уншигч та “Өдрийн сонин”-ыг захиалан уншихыг хүсвэл 9911-2954, 8811-1375 дугаарт холбогдоно уу.

Цахим хэлбэрээр нь захиалахыг хүсвэл 88111375, 99130850 дугаарт холбогдож дэлгэрэнгүй мэдээлэл аваарай.

“Өдрийн сонин”-той холбоотой мэдээ мэдээллийг 1900-1987-гоос лавлана уу

 

“ӨДРИЙН СОНИН” ӨГЛӨӨ БҮР ТАНТАЙ ХАМТ

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

МСНЭ: Зариг.мн сайтыг хаасан нь хууль бус үйлдэл гэж үзэж байна DNN.mn

ШЕЗ-ийн нэр хүндэд халдсан гэж үзэж, Зариг.мн мэдээллийн сайтын Монгол Улсаас хандах эрхийг прокурорын байгууллагуудын шийдвэрээр ХХЗХ хаагаад байгаа юм. Үүнтэй холбоотойгоор МСНЭ өчигдөр /2023.12.02/ ЦХХХ-ны сайдад шаардлага хүргүүлж, мэдээлэл хийсэн билээ.

Өрнөж буй мэдээллийг нэг дороос хүргэж байна.

МСНЭ-ийн Ерөнхийлөгч Ө.Отгонбаатар: “Хэвлэл мэдээллийн бүх холбоод үүнд нэгдэж байна. Хэн нэгнийг шалгах нь нэг хэрэг. Шалгаж байгаа тохиолдолд сайтыг хааж, хэвлэлийн эрх чөлөөнд халдаж болохгүй гэсэн үндэслэлээр шаардлага өгч байна. Шаардлагаа ХХЗХ болон ЦХХХ-ны сайдад өгнө. Өчигдөр гэнэт цагдаа прокурорын хүсэлтээр шүүх цагдан хорих шийдвэр гарсныг шүүх хүлээж аваагүй” гэлээ.

Шаардлагад: Үндсэн хуулийн 16-р зүйлийн үг хэлэх, хэвлэн нийтлэх эрх чөлөөнд халдаж, zarig.mn сайтын хандалтыг хаасныг хууль бус хэмээн үзэж байна. МСНЭ болон сэтгүүлчид, мэргэжлийн холбоод эрс эсэргүүцэн шаардаж байна. Zarig.mn сайтын сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийг ШЕЗ-ийн хэр хүндэд халдаж, Эрүүгийн хуулиар яллаж байгаа асуудал гарсан. Энэ талаар ЦХХХ-ны яамны сайдад гардуулна” гэв.

Мөн үеэр Цахим хөгжил харилцаа холбооны сайд Н.Учрал “Сайт хязгаарласан гэх мэдээллийг өнөөдөр авсан. Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны дарга руу энэ талаар мэдээлэл авах гэж холбогдоод, бичиг хүргүүлсэн. Надад албан ёсны бичиг ирүүлсэн. Харилцаа холбооны зохицуулах хороо нь манай агентлаг биш. Тиймээс энэ байгууллага энэ талаар надад мэдээлэл илүүлэх үүрэг хүлээгээгүй. Тус байгууллага журам дээрээ үндэслээд, тусгай зөвшөөрөл эзэмшиж байгаа байгууллагуудтай гэрээ хийдэг. Тус гэрээнд хууль хяналтын байгууллага үндэслэлээ илгээх юм бол тодорхой хугацаанд хязгаарлах үүрэг хүлээсэн байдаг. Энэ утгаараа прокурорын бичиг ирсэн. Прокурорын дүгнэлтийг үндэслээд, цагдаагийн байгууллага шаардлага тавьсан гэсэн мэдээллийг надад өгсөн. Хэвлэн нийтлэх эрх, эрх чөлөө бол ардчиллын суурь зарчим. Миний хувьд, хувь хүн талаасаа болон УИХ-ын гишүүний хувьд болоод улс төрч хүний хувьд би амьдралдаа ямар ч мэдээллийн сайтын эрүүгийн, иргэний хэрэг үүсгэж, гомдол гаргаж байсан түүх байхгүй. 

Салбарын сайдаар ажиллаж байхдаа хууль эрх зүйн орчинд нь өөрчлөлт хийх нь миний нэгдүгээр зорилт байна. Хоёрдугаарт, Засгийн газрын хуралдаан дээр домайн нэр бүртгэх журмыг тодорхой өөрчлөлт хийх талаар танилцуулна” гэлээ.

НЭМЭЛТ: /2023.12.03/

Зариг.мн мэдээллийн сайтынхан гадаа -20° хэмийн хүйтэнд хонолоо. Тэд сайтыг нээж, сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийг нээлттэй шалгахыг шаардаж буй юм. Сүхбаатарын талбайд суултаа үргэлжлүүлсээр байна.

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Гар утсаар шинжихүй DNN.mn

ӨДРИЙН СОНИНЫ АРХИВААС……………

Харц ноёд ялгаагүй адилхан хувцаслачихаад байхад л нийгэмд ямар байр суурь эзэлдгийг мэдчихээд байх юм. Даргаасаа бүдүүн гүзээтэй аахилж байхад хүртэл андуурахгүй шүү.

Урьд цагт алганы хээ, нүүр хараад нэр асуултгүй шинждэг байсан. Одоо гар утасны ноймер танихгүй хүнд их олон юм ховлодог боллоо. Хотынх уу, хөдөөнийх үү, оюутан, босс, гэр хороолол, эр эм, хөгшин залууг утасны дугаараас нь мэдээд авчихна.

Цаашлаад зан “хараактэр”-ийг нь сонжихоор бол залгахад өөдөөс “Таны дуудлагыг миний туслах хүлээж авлаа” гэсэн нарийн бичиг эмэгтэйн дуудлага утсандаа хийсэн байгаа бол утасны эзэн мэдээж удирдах ажилтан биш. Харин их юм мөрөөддөг, амбицтай, жижиг гар байж таараа. Ямар ая эгшиг суулгаснаар нь үндсэрхэг, шалиг, тэнэг маанагийг нь хүртэл ханатай таамаглаж орхино. Бүх юмаа, дугаараа хүртэл нууцалсан байвал үл бүтэх этгээд, эсвэл хүчний байгууллагынхан.

Гар утасны  үүрэн телефоноос алийг сонгосноор нь төрийн албан хаагч, манаач “сэкрийт”, малын хулгайч эсэхийг ч төвөггүй тогтооно.

Хамгийн сүүлд харилцагч­тайгаа ярилцах ярианы өнгө нь ажилгүйчүүд, тэтгэврийнхэн, махны ченж, ачааны машины жолооч, сантехникийн слесарийн аль нь гэдгээ тэр өөрөө ойр хавийнханд хангинатал зарлана.

Ж.ГАНГА

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл соёл-урлаг туслах-ангилал

С.Ариунбямба: Сэдэв нь таалагдсан учраас “Луйвар” кинонд тоглосон DNN.mn

ӨДРИЙН СОНИНЫ АРХИВААС………………….

Жүжигчин С.Ариун­бямбатай ярилцлаа.

-Та өөрийнхөө тухай танилцуулаач. Хэзээ сургуулиа төгссөн бэ?

-Би СУИС-ийн 2000 оны төгсөгч. Жүжигчин, найруу­лагч гэсэн давхар мэргэжлээр дүүргэсэн юм. Төгсөөд театрт олон жил ажилласан. Тэр хугацаандаа дэлхийн болон Монголын 50 гаруй сонгодог жүжгүүдэд гол, туслах дүрүүдэд тогложээ. Хорь шахам дэлгэцийн бү­тээлд оролцсон байна. Най­руулагчийн хувьд гэвэл тайзны хэд хэдэн бүтээл бий.

-Жүжигчин болъё гэж багаасаа хүсч байсан уу?

-Урлагийн гэр бүлд өссөн болохоор аль багаасаа л жүжигчин болохыг хүсдэг байлаа. Аав маань гавьяат жүжигчин  Сүхээ гэж хүн байсан юм. Ээж бас урлагийн хүн. Олон жил театрт ажилласан хүн. Жаахан байхаасаа л  аав, ээжийгээ дагаж бригадаар их явна. Театрт очно. Аав, ээжийгээ  ажиллаж байхад наагуур цаагуур нь явж нүүр будаг хийж байгааг нь хараад суудаг хүү байлаа. Нэг л мэдэхэд театр, жүжигчний мэргэжилд  дурласан даа.

-Анх ямар кинонд дүр бүтээж байсан бэ?

-Анх 2002 онд “Гашуун аялгуу” гэдэг кинонд тоглож байлаа. Хүчирхийллийн эсрэг үндэсний төвөөс санхүүжүүлсэн юм. Бат гэдэг залуугийн дүрийг бүтээсэн.

-Та дандаа л эсрэг дүр бүтээдэг. Найруулагчид таныг эсрэг дүрд тоглуулахаар  сонгодгоо юу гэж тайлбарладаг вэ?

-Хүмүүс харин ингэж асуугаад байдаг юм. Уг нь би тайзан дээр маш олон эерэг дүр бүтээсэн. Эсрэг дүрд цөөхөн тоглосон байдаг. Эерэг дүрд тоглох тоо нь гүйцнэ гэж байдаг юм болов уу, сүүлийн үед дандаа л эсрэг дүрд тоглож байна. Найруулагч нар эсрэг дүрд тоглож чадна гэж итгээд сонго­дог байлгүй л гэж боддог. Миний хувьд мэдээж зохиолоо эхэлж уншаад таалагдсан дүр дээрээ ажилладаг.

-Та “Mongolian academy awards-2013”-аас “Ану хатан”-ы Данжила баатрын дүрээр шилдэг туслах дүрийн шагнал авсан. Данжилагийн дүрд шалгарсан түүхээ яриач?

-Данжилад тоглох гээд олон  жүжигчин  пробонд орсон юм билээ. Миний хувьд тоглоё гэж бодоогүй байсан л даа. “Ану хатан”-г найруулсан манай ангийн Алтантуяа “Пробонд ороодох” гэж дуудахаар нь проб өгчих­сөн юм. Яг аль дүр дээр нь сонголт хийж байгааг нь ч мэдээгүй. Тэгсэн нэг өдөр дуудаад “Данжилад тоглохоор боллоо шүү” гэсэн. Данжила жанжин чинь эерэг дүр. Намайг сөрөг дүрээр хүлээж аваад сурчихсан хүмүүс “За энэ нөхөр хэзээ урвах бол” гээд  хараад байсан гэсэн. Ноднингийн авардсаас “Ану хатан” киноны хувьд зохиолч, продюсер, туслах эрэгтэй дүр гэсэн гурван  шагнал авсан юм. Жүжигчдээс туслах дүрийн шагнал авсан.

-Зорьж, хүсч  тоглосон кино бий юу?

-Энэ л кинонд тоглочих юмсан гээд байдаггүй. Оногдсон дүрээ маш сайн гаргахыг л хичээж ажилладаг. Судалгаа хийж, хөлс хүчээ гаргаж ажилласан учир тоглосон дүр болгондоо хайртай. Ер нь хүмүүс муу дүр болсон, сайн дүр болсон байна гэж их ярьдаг. Миний хувьд бүх бие сэтгэлээ гаргаж ажилласан учраас муу, сайн дүр гэж байхгүй.

-Таны хамгийн сүүлд тоглосон “Луйвар” киног шүүмжлэх хүн цөөнгүй байна лээ?

-Гадуур сайн, муу янз бүрээр ярьж байгаа байх. Нээлтээ хийгээд хэдхэн хоно­сон болохоор гадуур юу гэж ярьж байгааг сайн мэдэхгүй байна. “Луйвар”-ын  хувьд сэдэв нь их таалагдсан. Өнөө­дөр манайд ийм төрлийн сэдэв­тэй кино ер нь байхгүй шүү. “Луйвар” кинонд Амараа гэдэг залуугийн дүр дээр ажиллалаа.

-Кино найруулъя гэсэн төлөвлөгөө бий юу?

-Бодолгүй яахав. Найруу­лагч мэргэжилтэй хүний хувьд  нэг кино төсөл эхэлчихсэн явж байна. Энэ киногоо хүмүүсийн хардаг өнцгөөс арай өөр байдлаас харж хийх бодолтой байгаа. Нийгмийн хөшигний ард байгаа  эмгэнэлтэй зүйлийг ил гаргана. Хүмүүс бүгд мэдэж байгаа хэрнээ амаа жимийж өнгөрдөг тэр зүйлийг дэлгэцнээ хөндөж тавина. Кино зохиол маань  эхэлчихсэн байгаа.

-Кинондоо өөрөө тоглох уу?

-Мэдэхгүй байна. Үнэхээр таалагдсан дүрдээ  тоглож магадгүй л юм.

-Ариунбямба амьдрал дээрээ ямар хүн бэ?

-Уур уцааргүй, тайван хүлээц­тэй, тэвчээртэй хүн болов уу гэж өөрийгөө дүгнэ­дэг. Хүүхэд насандаа бусад хөвгүүдийн адил сахилгагүй жаал байлаа. Бага, дунд сургуулийн багш нартаа  их баярладаг. Их сургуулийн багш нар маань ч намайг мундаг сайхан төлөвшүүлсэн. Ганцхан амьдрах насандаа хүнлэг,  эх орноо хайрласан чин сэтгэл, зөв хандлагатай амьдрахсан гэж хүсдэг.

-“Лардьма” киноны  архи­чин нөхрийн дүр хүмүүст их хүрсэн санагддаг. Дамчаа гуайг Исмэл тайжийн дүрд тоглосны дараа хүүхдүүд чулуугаар нүүлгэж байсан шиг юм болсон уу?

-Лардьма  нийгмийн хөшиг­ний ард байгаа сэд­вийг гаргасан мундаг кино. Жүжигчид нь их сайн жүжиг­лэсэн. Миний бүтээсэн дүр бол хүчирхийлэл үйлдэж бай­гаа архичин нөхөр Өнөболд. Арай ч чулуу нүүлгээгүй ээ, гэхдээ яривал өчнөөн жишээ бий. Энгийн жишээ хэлэхэд манай охинтой ангийнх нь хүүхэд маргалдаж л дээ. Тэгсэн манай охин “Би чамайг аавдаа хэлнэ” гэж. Тэгсэн нөгөө хүүхэд нь “Танай муу аав хувхай архичин юм билээ” гэсэн байсан. Охин маань яаж дуугүй байхав. “Манай аав архи уудагггүй. Чи юу яриад байгаа юм бэ” гэж хэлтэл ангийнх нь хүүхэд “Лардьма дээр нэг хөгийн л амьтан байсан ш дээ” гэсэн юм билээ. Хүүхдүүд тэгж ярьсан гэхээр Өнөболдын дүр хүмүүст хүрсэн юм болов уу гэж ойлгож байгаа.

-Хүмүүс таныг гудамжаар ява­хаар ямар өнцгөөр хараад байх шиг санагддаг вэ?

-Дийлэнх нь л “Энэ их муухай зантай, муу хүн байх.  Харваас л уудаг нөхөр байна” гэсэн харцаар хараад байдаг.

-Эсрэг дүрээс татгалзъя гэсэн бодол төрөх үе гардаг уу?

-Дүрд ялгаанууд хэрэгтэй. Эсрэг дүр дотор олон дүр бий. Ярьдаг эсрэг дүр байна. Ярьдаггүй ч эсрэг дүр байна. Тэгэхээр нэг хэв маягт бариг­даж өөрийгөө лоозон, лого болгож ард түмний сэтгэл зүйд хадаж болохгүй. Маш олон сонин дүр дээр ажиллаж болно. Яг тэр гэхийн тэмдэггүй, барьж авч болохгүй тийм л дүрүүдэд ажиллая гэж боддог. Эерэг дүр ч маш олон янз. Энэ хорвоо дээр өөр өөр зан араншинтай өчнөөн мянган хүний дүр оршин тогтнож байна. Тиймээс надад ямар нэг дүрээс татгалзах шаардлага байхгүй. Ажиллах дүрдээ ажиллаад л явна.

-Жүжигчид дүр дээр ажил­лах­даа өчнөөн судалгаа хийдэг гэдэг.  Таны хувьд дүр дээр ажиллахынхаа өмнө өөрийгөө яаж бэлддэг вэ?

-Өөрөөсөө өөр хүн бий болгох гэж байгаа учир судалгаанд цаг зарахаас аргагүй л дээ. Зохиол дээр биччихсэн нөхрийн  удамшил, хүмүүжил, амьдралын замнал зэргийг бүгдийг тооцно. Ямар зүс царайтай, яагаад ийм болсон гээд бүгд л задраад явна. Үүнийг л жүжигчин хүн ямар ч хийгүй гаргах ёстой учраас их нарийн ажиллагаа шаарддаг. Миний хувьд дүр дээрээ ажиллахдаа  эхлээд гадна талаас нь их боддог. Дараа нь дүрийнхээ мөн чана­рыг дотоод руугаа  оруулж сэтгэлгээг нь гаргана. Зохиол дээр тухайн дүрийн тухай бусад дүрүүд нь  юу гэж ойлгож байна вэ гэдэг их чухал асуудал.  Дүрийн эцсийн зорилго юу байна гэдгийг бодно. Эхлэл, төгсгөлийн цэг хаана байгааг  сайн бодох учиртай. Би дүрээ аваад л эскиз зураг гаргадаг. Тэрэндээ дөхүүлж хувирдаг.

-Та зургийн авьяастай юм аа. Их адилхан зуржээ?

-Хобби, мэдрэмжээрээ л зурдаг. Аав маань ч бас дүрийн эскизүүдээ гаргачихдаг байсан юм. Тайзан дээр гарах үйл хөдлөл бүртэй нь маш тодорхой зурдаг хүн байлаа. Хүүхэд байхдаа аавынхаа хажууд суугаад зургийг нь их харна аа. Аав зурсан эскизүү­дээ дүрийнхээ фототой харь­цуу­лаад хадгалдаг байсан. Надад ч бас тэгж харьцуулсан дэвтэр бий.

-Та бараг өөрөө нүүрээ хувиргачихдаг юм биш үү?

-Би Монголын мундаг нүүр хувиргагч Найданжавын шавь. Оюутан байхдаа нүүр будгийн хичээлээ нэлээд түлхүү заалгаж байсан. Хэр баргийн нүүр будгийг өөрөө хийчихнэ шүү. Кино багт нүүр хувиргагч байдаг. Тэр хүнийг хүндэлнэ. Би ингэж будвал зүгээр гэж бодож байна, та юу гэж бодож байна гэх мэтээр зөвлөлдөж санал солилцож ажилладаг.

-Таны хувьд тайз дэлгэцийн ялгаа юу вэ?

-Тайз бол амьд. Хөгжим дуугараад л хөшиг нээгдэхэд үйл явдал тасралтгүй өрнөж  хөшиг хаагдахад л дуусна. Тодорхой нэг хугацаанд л болж өрнөдөг зүйл. Кино бол тийм биш. Хаанаас нь ч, аль үеэс нь ч зураг авч магадгүй. Тэгэхээр тооцоолох юм маш их гардаг. Кино эхлэх өдөр үхдэг зургаа авахуулах үе ч гарна. Дүр маш их зовлон туулж байж үхэх ёстой. Гэтэл юу ч болоогүй байхад үхнэ гэдэг хэцүү. Тэр бүхнийг мэдэрч гаргана. Дүрээ л маш сайн судлах ёстой.

-Одоо та ямар уран бүтээл дээр ажиллаж байна?

-Хоёр киноны санал авчихаад байна. Гэрээгээ хийж амжаагүй байгаа. Судалгааны ажлаа хийгээд явж байна. Жүжигчин хүн ер нь амардаггүй. Нэг юм уншчихаар зовно, шанална, гудамжинд гарч сонин дүр төрх хайна, хүмүүсийн харилцааг анзаарна гээд цагийг зүгээр өнгөрөөхгүй шүү.

-Яг ямар дүрд тоглох юм бол?

-Нэг нь эсрэг дүр, нөгөө нь эерэг дүр.

-Манай  кино урлагийн хөгжил  хэр түвшинд яваа гэж та боддог вэ?

– Монголын театр, кино урлаг нэг үеэ бодвол сайхан хөгжиж байна. Хүмүүс ч маш гоё  хүлээж авдаг болж.  Ер нь урлаг хөгжихөд хүмүүсийн уран сайхны боловсрол үнэлж баршгүй үүрэгтэй байдаг. Зарим хүн үүнийг буруугаар ойлгож “муусайн урлагийнхан” гэж ярьдагт уран бүтээлчийнхээ хувьд эмзэглэдэг. Хүний оюуны талхыг бэлдэж өгдөг хүмүүсийг уран бүтээлч гэдэг. Хүн гэдэг амьтан оюунаа цэнэглэж хооллох ёстой. Тэр хоол нь уран бүтээл. Өөр нэг анхаарахаас аргагүй өнцөг бий. Өнөөдөр гадны маш олон кино, уран бүтээлийг хэн хаана ч үзэж болж байна.  Дэлхий дээр маш олон шашин, үндэстэн, соёл иргэншил бий. Даяаршлын нийгэмд энэ олон янзын соёл нэгдэж байгаагийн наад захын жишээ нь кино урлаг.  Энэ давалгаан дунд Монголын гэсэн өв, соёл, оршихуйгаа авч үлдэж, монгол гэдгээрээ ялгарахын тулд, тэр орчныг бий болгохын төлөө кино урлагийнхан зүтгэж яваа. Миний хувьд  Монголын кино урлагийг хөгжиж байгаа, үүргээ биелүүлж яваа гэж үнэлдэг.

 -Монголд яг одоо ийм төрлийн л кино дутагдаж байна даа гэсэн бодол төрдөг үү?

-Уран бүтээлчид сонин сэдэвтэй сайн кинонууд хийж байна. Техник, технологи нь ч нэг үеэ бодвол өндөр шатанд гарсан. Олон ч төрлийн кино хийж байна. Үндэсний өөрийн хэв маяг, жанрыг бий болгомоор юм уу гэсэн бодол төрдөг. Монголчууд гэж яг ямар хүмүүс юм гэдгийг гаргаж ирмээр санагддаг. Тийм орон зай үгүйлэгдээд байх шиг.  Өнөөдрийн хувьд АНУ, Хятад гээд бүх орны киноны сэдвийг хулгайлаад хийчихлээ. Өөрсдийн өнгө төрх гэдэг юмаа алдах гээд байна уу гэж эмзэглэдэг. Уран бүтээлчид санасандаа хүртэл бүтээл хийе гэхээр мөнгөгүй гацдаг зовлон бий. Бусад улс орнууд уран бүтээл, театртаа маш их хэмжээний мөнгө гаргаж өгдөг. Учир нь айхавтар орнууд  кино урлаг ач холбогдолтойг мэдэрдэг. Тэр ч утгаараа кино урлагаа мундаг хөгжүүлж чадсан. Үндэсний хэмжээний том кино хийвэл дэлхийн тавцанд маш хурдан гарах боломж бидэнд бий.

-Манай жүжигчид ур чадварын хувьд хэр вэ?

-Дэлхийн хэмжээнд дутахгүй шүү. Алтан үеийн мундаг жүжигчид байсан, тэд­ний дараагийн үе, одоогийн үе гээд байна. Манай Амараа Холливудад гарч кинонд тоглож байгаа. Анхням гэхэд Азид гарсан. Монголын жүжиг­чид  мундаг байгаагийн л илэрхийлэл.

-Амжилттай явж байгаа урлагийн хүний ар гэрийг авч явж байгаа эзэгтэй нар их мундаг байдаг. Гэр бүлийн хүнээ танилцуулаач?

-Мэдээж тэгэлгүй яахав. Эхнэрийг маань Г.Амарсанаа гэдэг. Их сайн бүсгүй бий. Номин-Эрдэнэ, Амин-Эрдэнэ гээд хоёр охинтой. Бага нь нэгдүгээр анги, том нь долдугаар анги.

-Гэрийнхэндээ хэр цаг зав гаргаж байна?

-Боломж гарвал л  зав гаргахыг боддог. Би  их гэрсэг хүн. Бага байхад аав, ээж хоёр ажлаасаа ирэхэд  гэр дүүрээд явчихдаг байсан. Бид хичээлээсээ ирээд л цүнхээ шидэж аавынхаа өвөр дээр суугаад  эрхэлж гардаг байлаа. Аав маань хоймортоо дээлээ нөмрөөд зурагтаа үзээд сууж байдагсан. Ийм  сайхан гэр бүлийн нөмөр нөөлгөнд өссөн болохоор тийм орчныг гэртээ бүрдүүлэхсэн гэж хүсдэг. Тиймээс цаг гарвал л гэртээ ирээд  суучихдаг. Хүүхдүүд маань эрхлээд салахгүй шүү дээ.

С.АРИУНЖАРГАЛ

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Ч.Нэргүй: Хурандаа А.Батхуяг, дэд дарга ахмад Э.Ууганбаяр нар хоригдлуудтай зүй бус харьцсан зөрчил гаргасан эсэхийг шалгахад тогтоогдоогүй DNN.mn

Консул асан Д.Мөнх-Эрдэнэ ШШГЕГ-ын харьяа 413 дугаар ангид хоригдож байхад түүнтэй Тусгай ажиллагааны газрын албан хаагчид зүй бусаар харьцсан, эрүүдэн шүүсэн талаар ЦЕГ-ын Мөрдөн байцаах газарт гомдол гаргасан талаар бид өмнө нь мэдээлсэн. Хорих ангид юу болсон талаар ШШГЕГ-ын Хорих ял эдлүүлэх албаны дэд дарга, хурандаа Ч.Нэргүйтэй ярилцлаа.

-Д.Мөнх-Эрдэнэ шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагын албан тушаалтнуудын талаар ноцтой мэдээлэл бүхий гомдлыг цагдаагийн байгууллагад гаргажээ. Гомдолд бичсэнээр ШШГЕГ-ын Тусгай ажиллагааны газрын алба хаагчид хорих ангид зориуд үйл ажиллагаа явуулж, Д.Мөнх-Эрдэнийг эрүүдэн шүүсэн гэсэн нь анхаарал татаж байна. Хэл амаар доромжилж, галуун цуваагаар явуулах, нүцгэлэх, цахилгаан бороохойгоор цохих зэрэг процесс өрнөсөн гэсэн байна. Иймд явдал болсон эсэх талаар тодорхой тайлбарлаж өгөхгүй юу?

-Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын даргын 2023 оны долдугаар сарын 5-ны өдөр баталсан удирдамжийн дагуу Хорих ял эдлүүлэх албаны Тусгай ажиллагааны газрын алба хаагчид 2023 оны аравдугаар сарын 12, 13-ны өдрүүдэд Сэлэнгэ аймгийн Мандал сум дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх хэлтэс 413 дугаар нээлттэй, хаалттай хорих ангид хуваарийн дагуу холбогдох хууль, журам, стандартын хүрээнд нийт хоригдол, хоригдогсдын бие, байр, эд зүйлд төлөвлөгөөт үзлэг нэгжлэг зохион байгуулсан. Уг үйл ажиллагааг 2023 оны есдүгээр сард 415, 425 дугаар нээлттэй, хаалттай хорих ангиудад мөн зохион байгуулсан байдаг. Цаашид хуваарийн дагуу төвлөрсөн бусад хорих ангиудад зохион байгуулахаар ажиллаж байсан.

Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуулийн 232 дугаар зүйлийн 232.1 дэх хэсэгт “хоригдлын бие байр түүний ойр орчинд алба хаагч ямар ч үед үзлэг нэгжлэг хийж болно” гэж заасны дагуу 2023 оны аравдугаар сарын 12-ны өдрийн 14-16 цагийн хооронд 413 дугаар нээлттэй, хаалттай хорих ангийн нийт 287 хоригдлын биед ил шарх, сорви байгаа эсэхийг шалгаж нүцгэн биений үзлэг хийж ажилласан. Уг ажиллагааг тус ангийн алба хаагчид гүйцэтгэсэн. Тусгай ажиллагааны газрын алба хаагчид нэгдсэн үйл ажиллагаанд хяналт тавьж хоригдлуудын дэг журмыг сахиулан оролцож хамтран ажилласан. Тухайн үед хоригдлуудыг цохих, зодох бэртээх, аливаа хэлбэрээр эрүүдэн шүүх, үндэслэлгүйгээр тусгай хэрэгсэл хэрэглэх зэрэг үйлдэл гаргаагүй. Өөрөөр хэлбэл хоригдол Д.Мөнх-Эрдэнэд чиглэсэн ямар нэгэн үйл ажиллагаа зохион байгуулаагүй. Түүний бие, эрх чөлөөнд нь халдаагүй, хуулийн дагуу үйл ажиллагаа явагдсан.

-Энэ явдлаас үүдэж эрүүл мэндэд нь өөрчлөлт гарсан. Даралт ихсэх, бөөр үрэвсэх зэрэг өөрчлөлт гарсныг дурдсан байсан. Хорих ангийн эмч хоригдлыг хэвтэх шаардлагатай гэж байсныг юу гэж ойлгох вэ?

-Хоригдол Д.Мөнх-Эрдэнэ нь 413 дугаар нээлттэй, хаалттай хорих ангид ирснээс хойш есөн удаа ангийн эмч, сувилагчид үзүүлж эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ авч байсан. Тухайн үйл ажиллагаа зохион байгуулагдсан өдрүүд буюу аравдугаар сарын 12, 13-ны өдрүүдэд ямар нэгэн эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ авч, эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлээгүй. Харин аравдугаар сарын 15-ны өдөр толгой өвдсөн гэх зовуурьтай ангийн эмнэлэгт үзүүлсэн. Зовуурийн дагуу өвдөлт намдаах даралт бууруулах, зүрхний хэм бууруулах эм уулгасан. Артерийн даралт ихсэлт нэгдүгээр зэрэг оношоор тус ангийн эмнэлэгт хэвтэж даралт бууруулах, зүрх судасны үйл ажиллагаа дэмжих, тархины цусан хангамж сайжруулах эмийн эмчилгээ төлөвлөн хийх гэсэн боловч тухайн үед өөрийн хүсэлтээр татгалзсан тул биеийн байдлыг тогтмол хянан ажиллаж байсан.

-Хорих ангийн дарга, ажилтнууд болох Б.Нандинболор, А.Намсаманд, А.Батхуяг, Э.Ууганбаяр нарын алба хаагчид хоригдлуудтай зүй бусаар харьцдаг, хууль зөрчсөн үйлдлүүдийг тайлбарлажээ. Ахиад ч энэ талаар мэдүүлэг өгөх боломжтой гэсэн байна. Эдгээр албан тушаалтнуудтай ШШГЕГ-ын зүгээс тайлбар мэдээлэл авсан уу?

-Энэ асуултад нэг залруулга хийх нь зөв гэж бодож байна. Учир нь хурандаа Б.Нандинболор, хурандаа А.Намсаманд нар нь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын удирдах албан тушаалтан тул чиг үүргийнхээ хүрээнд хоригдолтой харьцаж ажиллах шаардлагагүй байдаг. Харин 413 дугаар ангийн дарга хурандаа А.Батхуяг, дэд дарга ахмад Э.Ууганбаяр нарыг хоригдлуудтай зүй бус харьцсан харилцааны зөрчил гаргасан эсэхийг тухайн үед ШШГЕГ-ын Хяналт шалгалт, аюулгүй байдлын газраас албаны шалгалт явуулахад дээрх зөрчил гараагүй болох нь тогтоогдсон. Мөн тухайн асуудалтай холбогдуулан Хүний эрхийн болон прокурорын байгууллагаас хяналт, шалгалт хийхэд хорих ангийн удирдлагын зүгээс дээрх таны асуултад дурдагдсан зөрчил гараагүй байна гэж үзсэн.

-Цахим уулзалттай холбоотой зөрчлийн акт тавьсан асуудлыг хөнджээ. Хоригдол ар гэртэй уулзалт хийх үед түүнийг чагнах, хуулбарлах нь хүний эрхэд нийцэх үү?

-Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуулийн 198, 199, 200, 201, 202, 213 дахь заалт, Хорих ангийн дотоод журмын 16 дугаар зүйл, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагын цахим мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангах журмын 12.5.3 дахь заалтуудыг үндэслэн хоригдлыг ар гэр, хууль ёсны төлөөлөгчтэй цахимаар уулзалт хийх ажиллагааг 2018 оны “Цахим уулзалт зохион байгуулах журам”-аар зохион байгуулдаг уг журмын дугаар зүйлийн 5.1 дэх хэсэгт “цахим уулзалтаар хийгдсэн яриаг бичлэгт хадгалан баримтжуулж сан үүсгэн хадгалж болно” гэх заалтын хүрээнд аюулгүй байдлыг хангах, гэмт хэрэг зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор цахим уулзалт хийсэн хоригдолд хяналт тавьж ажиллаж байсан.

“Цахим уулзалт зохион байгуулах журам”-аас дээрх заалтыг хасаж, хувь хүний нууцад хамаарах мэдээллийг задруулахгүй байх чиглэлээр нэмэлт зүйл, заалт тусган шинэчлэн боловсруулах ажил хийгдэж байна.

-Д.Мөнх-Эрдэнэ магадланд орох боломжтой болсон гэж ар гэрийхэн нь мэдэгдэж байна. Энэ талаар тодруулахгүй юу?

-Хоригдол Д.Мөнх-Эрдэнэ нь цахим уулзалт хийх хугацаандаа алба хаагчийн тавьсан хууль ёсны шаардлагыг удаа дараа биелүүлээгүй, эсэргүүцсэн гэх зөрчилд Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуулийн 227 дугаар зүйлийн 277.1.1 дэх хэсэгт заасны дагуу “түр хугацааны уулзалт хийх эрхийг нэг сарын хугацаагаар хасах” сахилгын шийтгэл оногдуулсан. Сахилгын шийтгэл оногдуулсан тушаал холбогдох баримтыг харьяа прокурорын байгууллагаас хууль, журмын хүрээнд хянаж, хүчин төгөлдөр хэвээр үлдээсэн.

Эрүүгийн хуулийн зургадугаар зүйлийн 6.12.1 дэх хэсэгт “Ялтан гэмт хэрэг үйлдэж учруулсан хохирлоо нөхөн төлж зан байдлаараа нийтэд аюулгүй болсноо нотлон харуулж ял эдлэх хугацаандаа ноцтой зөрчил гаргаагүй, оногдуулсан ялын дараах хувийг эдэлсэн бол прокурорын саналыг харгалзан шүүх хугацаанаас өмнө суллаж, хяналт тогтоохоор шийдвэрлэж болно” гэж заасны дагуу хоригдол Д.Мөнх-Эрдэнийг хугацаанаас өмнө суллах үндэслэлгүй юм.

Б.ЭНХЗАЯА