Category: мэдээ

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Маргаашнаас импортын автомашинд Улаанбаатар хотын дугаар олгохгүй DNN.mn

2024 оны арваннэгдүгээр сарын 08-ны өдөх буюу маргаашаас эхлэн импортоор оруулж ирсэн автомашинд Улаанбаатар хотын дугаар олгохгүй байх шийдвэрийг гаргасан байдаг.

Нийслэлд тээврийн хэрэгслийн улсын бүртгэлийн дугаар олгоход дараах таван шалгуур үзүүлэлтийг баримтлан, бүртгэнэ.

  1. Тээврийн хэрэгслийн өмчлөгч, эзэмшигч нь нийслэлийн оршин суугч иргэн, нийслэлд бүртгэлтэй хуулийн этгээд байх
  2. Өмчлөгч, эзэмшигч нь Авто замын тухай хуульд заасан төлбөр, Зөрчлийн тухай хуулийн 14 дүгээр бүлгийн 14.7 дугаар зүйл дэх зөрчил болон төлбөрөө барагдуулсан байх. Жолоочийн даатгалын тухай хуульд заасны дагуу даатгуулсан байх
  3. Тээврийн хэрэгслийн хөдөлгүүрийн экологийн ангилал нь “евро-4” эсвэл түүнтэй дүйцэхүйц буюу түүнээс дээш байх
  4. Сүүлийн 10 жилийн дотор үйлдвэрлэгдсэн тээврийн хэрэгсэл байх
  5. Экспортын өмнөх техникийн хяналтын үзлэгт орсон байх зэрэг шалгуурыг тавьж буй.

Тээврийн хэрэгслийн улсын бүртгэлийн дугаар олгох дэс дарааллыг дараах шалгуур үзүүлэлтээр цахимаар тогтооно. Ингэхдээ

  • Дээрх шалгуур үзүүлэлтийг хангасан тохиолдолд дэс дарааллын эхэнд байх
  • Хүсэлт гаргасан цаг хугацааны дарааллаар
  • Цахилгаан, устөрөгчийн болон эдгээрийн хосолсон тээврийн хэрэгслийг бензин болон дизель хөдөлгүүртэй тээврийн хэрэгслийн өмнө нь байх
  • Тээврийн хэрэгслийн үйлдвэрлэгдсэн огноогоор нь буюу үйлдвэрлэгдээд удаагүй тээврийн хэрэгсэл өмнө нь байх
  • Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хуульд нийцээгүй буюу баруун гар талдаа жолооны хүрдтэй тээврийн хэрэгслийн өмнө зүүн гар талдаа жолооны хүрдтэй байх зэрэг шалгуур үзүүлэлтийг харгалзан үзнэ.

Түүнчлэн нийтийн тээврийн үйлчилгээг дэмжих зорилгоор нийслэл хотын гол гудамж замын хөдөлгөөн, түгжрэлд бага нөлөө үзүүлдэг тээврийн хэрэгсэлд дээрх шалгуур үзүүлэлт хамаарахгүйгээр улсын бүртгэлийн дугаарыг хэвийн олгоно. Тодруулбал,

  • Мотоцикл
  • Механизм
  • Зүтгүүр
  • Чиргүүл
  • Цистерн
  • Тусгай зориулалтын автомашин
  • Автобус зэрэг тээврийн хэрэгсэлд улсын бүртгэлийн дугаарыг хэвийн олгох юм.
Categories
мэдээ улс-төр

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Хятадын томоохон гүүр, туннелийн байгууламжтай танилцлаа DNN.mn

БНХАУ-д ажлын айлчлал хийж байгаа Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ өнөөдөр тус улсын Жөжян мужийн Ханжөү хотын дэд бүтцийн томоохон бүтээн байгуулалтууд болох Чяньтан мөрний хоёрдугаар гүүр буюу Пөнбү гүүр, Шиху нуурын дүүрэгт байрладаг Зыжы туннелийн байгууламжтай танилцлаа. Монгол Улсын Засгийн газрын 20 минутын хот Үндэсний хорооноос хэрэгжүүлэх бүтээн байгуулалтуудын чухал хэсэг болох Туул гол дээгүүр тавигдах “Өөдөө тэмүүлэх Монгол” ган татлагат гүүр, Улаанбаатар хотын түгжрэлийг бууруулж, төвлөрлийг сааруулах зорилтын дагуу Богдхан уулын Хүрхрээгийн амаас Номтын ам хүртэл нүхэн гарц бүхий 15.3 км автозам, гүүр, гүүрэн байгууламж барьж байгуулах төслүүдийг судлах хүрээнд Ерөнхий сайд, Засгийн газрын холбогдох гишүүд эдгээр байгууламжтай танилцсан юм.

Пөнбү гүүр нь хүчтэй урсгалтай мөрөн дээр баригдсан, авто зам, төмөр замыг тусгаарласан байдлаар хослуулан шийдсэн инженерийн бүтээл гэдгээрээ дэлхийд алдартай. Голын 40 км/ц хурдтай ширүүн урсгалыг тэсвэрлэхийн тулд Хятадад анх удаа ган татлагат аргыг тус гүүрэнд ашиглажээ. БНХАУ-ын Төмөр замын яамны Хятадын зүүн хэсгийг төвтэй холбох төсөлд тус гүүр багтдаг, төмөр замын үндсэн сүлжээний чухал хэсэгт тооцогддог аж. Төмөр зам, авто замын хоёр үндсэн хэсэгтэй. Төмөр замын хэсэг нь хоёр шугамтай, 11.4 метр өргөн, 2,8 км урт, 120 км/цаг хурдны хязгаартай бол авто замын хэсэг нь 19.5 метр өргөн, дөрвөн урсгалтай, 1,3 км урт, 100 км/цагийн хурдны хязгаартай зорчино.
Барилгын төлөвлөгөө батлагдсанаас хойш зургаан жилийн дараа буюу 1992 онд ашиглалтад орсон Пөнбү гүүр инженерийн онцгой шийдэлтэйгээс гадна бүс нутгийг холбодог, төвлөрлийг сааруулахад ихээхэн үүрэг гүйцэтгэж, эдийн засгийн хөгжилд том хувь нэмэр оруулдаг гүүр ажээ.

Зыжы туннел нь Ханжөү хотын хурдны замын “Дөрвөн босоо, таван хэвтээ” төслийн чухал хэсэг. Тээврийн хөдөлгөөнийг хурдан, үр ашигтай болгох зорилготой. Энэхүү туннел үзэсгэлэнт Шиху нуурын доогуур хийгдсэн. Шиху нуур нь дэлхийн өвд бүртгэгдсэн, тус улсын түүхэн дурсгалт, тусгай хамгаалалттай газруудын нэг. Туннелийг байгаль орчинд сөрөг нөлөөгүйгээр барьжээ. Туннел нь техникийн өндөр үзүүлэлттэйгээс гадна Ханжөү хотын авто замын ачаалал ялангуяа, Шиху нуурын үзэсгэлэнт газрын замын түгжрэлийг багасгахад чухал хувь нэмэр оруулдаг талаар тус хотын Барилгын хөгжлийн төв, Зам, гүүрийн группийн удирдлагууд танилцуулав. Туннелийн барилгын ажил 2013 онд эхэлж, 2016 онд ашиглалтад оржээ. Нийт 14.4 км урт, 21 метр өргөн уг туннел нь хоёр талдаа гурван урсгалтай авто зам бүхий томоохон бүтээн байгуулалт аж. БНХАУ-ын Төрийн зөвлөлийн Ерөнхий сайд Ли Чян бүтээн байгуулалтын энэ үед Жөжян мужийн даргаар ажиллаж байжээ.

Categories
мэдээ нийгэм

Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийн талаар хэн, юу хэлэв DNN.mn

Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгт холбогдох хэргийн Давж заалдах шатны шүүх хурал өнөөдөр болно. Уг шүүх хурлыг хэсэгчлэн нээлттэй явуулах хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлж Н.Өнөрцэцэг өлсгөлөн зарласан ба ар гэрийнхэн нь “Хэлмэгдэгсдийн хөшөө”-ний урд суулт хийж байгаа билээ. Гэвч шүүх хурлыг бүхэлд нь хаалттай явуулахаар болсон ба энэ талаар дараахь хүмүүсийн байр суурийг хүргэж байна.

УИХ-ын гишүүн Х.Тэмүүжин:

Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийн хэрэг дээр хоёр зүйл харагдаж байна. Үндсэн хуулиар иргэнд олгогдсон хамгийн чухал эрх бол шударга шүүлгэх эрх. Шударга шүүхээр шүүлгэж байгаа гэдэг баталгаа хоёр зүйлээр хэмжигддэг. Нэгдүгээрт, шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл. Хэр зэрэг үндэслэлтэй, хууль ёсны байна вэ гэдэг тайлбар нь олон нийтэд нээлттэй байснаар олон нийт “шударга шийдвэр гарчээ” гэж хэлнэ. Хоёрдугаарт, шүүх хуралдааны процесс. Үйл явц нь хэр шударга байна вэ гэдгийг процессоор хэмжинэ. Шүүх хуралдааныг хаалттай явуулахаар процессыг хэмжих боломжгүй болчихоод байна. Шүүх хуралдааны хэлэлцүүлэг, мэтгэлцээний байр сууриуд ямар байсныг олон нийт мэдэхгүй бол байнга хардалт үүснэ. Хардалтын ард авлига, улс төрийн захиа даалгавар, өс хонзон, хууль ажиллахгүй байна гэсэн хэдхэн зүйл байдаг. Шүүх хурлыг хэсэгчлэн нээлттэй хийх боломжтой. Хамгийн гол нь шүүх хурлыг нээлттэй хийх хүсэл байна уу, үгүй юу гэдэг асуудал.

Шүүх хурлыг хаалттай хийлгэхгүй байгаагийн цаана магадгүй улс төрийн захиа даалгавар байхыг үгүйсгэхгүй. Монголд онилсон мөрдөн шалгах ажиллагаа явагдаад байна уу даа гэж харж байсан. одоо ялгаварласан шүүх ажиллагаа явагдаад байна уу гэж бодож байна. Шүүх хурал хаалттай явагдсан учраас харагдаж байгаа дүр төрхийг нь шүүмжилж хэлэхээс өөр арга байхгүй. Энэ шүүх хуралдаан хуулийн дагуу явагдаж байна уу гэсэн иргэдийн таамгийг арилгах нь шүүх хуралдааныг нээлттэй явуул гэж шаардаж байгаагийн гол үндэслэл. Энэ хардалтыг алга болгохын тулд шүүх хуралдаан нээлттэй явагдвал шүүхэд ашигтай. Ардчилсан засаглалтай улс оронд шүүхийн хийдэг нэгэн том ажил бол тухайн хэргийн мөн чанарыг олон нийтэд харуулах явдал.

Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгт ял оногдуулсан зарим хэргүүд дээр маш том эргэлзээ байна. Тухайлбал, “хувь хүний эмзэг мэдээлэл задалсан” гэдэг хэрэгт хамгийн өндөр ял өгснийг би гайхаж байна. Бага насны хүүхдийг хүчирхийлсэн хүний хийсэн гэмт хэргийн талаар хууль ёсны шүүхийн шийдвэрийг ил болгосныхоо төлөө сэтгүүлч яагаад ял авч байгаа юм. Гэхдээ хамгийн түрүүнд ил болгоогүй. Өмнө нь ил болгосон нэг бус сэтгүүлч болон сайтууд байсаар байхад тэднийг алгасаад зөвхөн Н.Өнөрцэцэгийг яллаж байгаа нь онилсон маягтай байна. Хоёрдугаарт, “төрийн нууцад хамаарах баримт, мэдээллийг хадгалсан” гэх гэмт хэрэг. Төрийн нууцыг задалсан албан тушаалтан нь УИХ-д эрх мэдэл бүхий албан тушаалтан байхад тэр нууцыг задлаагүй, хадгалж байсан сэтгүүлч яагаад ял авч байгааг ойлгохгүй байна. Хамгийн өндөр ял авах ёстой хүн бол хариуцаж, хамгаалж байх ёстой албан тушаалтан. Гэтэл тэр албан тушаалтан нь эрх чөлөөтэй явж байна. Гуравдугаарт, эрүүгийн хуулийн худал мэдээлэл тараах гэдэгт зорчих эрхийг хязгаарласан ял авч байх шиг байна лээ. 2015 оны эрүүгийн хуулийг бичихдээ би гүтгэх буюу доромжлох гэдэг хуулийг эрүүгийн хуулиас хасаж байсан. Дараа нь 2019 онд МАН олонх байхдаа энэ гэмт хэргийг эрүүгийн хуульд оруулж байсан. Ажлаа эргэлзээгүй хийж чаддаггүй хүмүүс шүүмжлэл, эргэлзээ хоёроос айдаг учраас Эрүүгийн хуулийн ард нуугдаж албан тушаалтайгаа үлдэх гэж оролддог. Улс төрийн харалган оролдлогын золиосонд нэг сэтгүүлч өртөж байна. Цаашид ч олон хүн өртөх байх. Үүнд харамсаж байна.

Хуульч, судлаач Л.Галбаатар:

Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэг таван хэргээр Анхан шатны шүүхээс ял авсан. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль гэж бий. Энэ хуулиар мөрдөгч, прокурор, шүүгч, өмгөөлөгч эрүүгийн хэрэг дээр яаж ажиллах бүх процессыг журамласан байдаг. Энэ хуулийн хоёр зүйл, заалтаар шүүх хуралдааныг нээлттэй , хаалттай хийх тухай асуудлыг зохицуулсан байдаг. Мөн Шүүхийн тухай хууль гэж бий. Энэ хоёр хуулиар шүүх ил тод, нээлттэй байна гэдгийг зохицуулж өгсөн. Холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу шүүх хурал хамгийн дээд зэргээр ил тод, нээлттэй байх ёстой. Хуралдааныг хэсэгчлэн нээлттэй, хэсэгчлэн хаалттай хийх талаар зохицуулж өгсөн байдаг. онцгой тохиолдолд хаалттай хийнэ. Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийн буруутгагдаж байгаа таван хэргийн нэг нь “Төрийн нууцад хамаарах мэдээ, баримтыг хадгалсан” гэмт хэрэг. Төрийн нууцтай холбоотой асуудлыг хаалттай хийнэ гэж заасан учраас энэ хэргийн шүүх хурлыг хаалттай хийх ёстой. Бусад хэргийнх нь шүүх хурлыг нээлттэй хийх боломж Анхан шатны шүүх хуралд байсан. Гэхдээ Анхан шатны шүүх хурал нь бүхэлдээ хаалттай болсон учраас шүүх хуралдаанаар хэлэлцсэн хавтаст хэрэг бүхэлдээ нууц болж байгаа юм. Давж заалдах шатны шүүх хурлыг хэсэгчлэн нээлттэй хийж, шүүх хуралд оролцох иргэдэд танилцуулах, хэлэлцэх гэхээр хавтаст хэрэг нь нууц гэсэн дардастай учраас нээлттэй хэлэлцэх боломж нь хуулиар хязгаарлагдаж байгаа юм. Шүүхийнхэн Шүүхийн тухай, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулиа барьж ажиллахаас гадна Төрийн болон албаны нууцын тухай хуулийг баримтлах үүрэгтэй болж байгаа юм.

Цаашид сэтгүүлчид холбогдох хэргийг хаалттай хуралдаанаар хэлэлцдэг болох аюул байна. Тухайн сэтгүүлч үнэхээр гэм буруутай байсан уу, юун дээр алдаж оносон бэ гэдэг талаар ар гэрийнхэн нь, сэтгүүлч нар шүүн тунгаах боломж хязгаарлагдмал болчихлоо. Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийн хэргийг шийдсэн процесс буруу жишиг болж тогтохгүй байгаасай гэж судлаачийн хувьд хүсч байна. Өөрөөр хэлбэл, сэтгүүлчид холбогдох хэргийг хаалттай шүүдэг жишиг рүү битгий ороосой гэдэг хүлээлт байна. Энэ хэргээс ямар сургамж авч болох талаар ярья л даа. Шүүхийн ерөнхий зөвлөл хуульчдаас шүүгчийг шилж авах ажлыг хийдэг. Өмнө нь шүүхийн сургалтынхан энэ ажлыг хариуцдаг байсан. Шүүгчдийн сургалт Улсын дээд шүүхийн дэргэдэх Шүүхийн сургалт, судалгаа, мэдээллийн академид харьяалагдаж байна. Шүүгч нар байнга суралцаж, хөгжиж байх ёстой. Маш нарийн хэргүүдийг шийдэхийн тулд мэргэжлийн байх ёстой. Шүүгчид зориулсан сургалтаар дамжуулж, хүний эрхийн үзэл баримтлал, сэтгүүл зүйн үйл ажиллагааны онцлогийг танилцуулах, шүүх хуралдааныг нээлттэй явуулахын ач холбогдол зэргийг сургалтаар дамжуулж дараа дараагийн хэргийг хаалттай хийхээс сэргийлэх арга зам байна.

Давж заалдсан тохиолдолд ялыг хүндрүүлэхгүй байх гэдэг зарчим байдаг. Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгт өгсөн 4.9 жилийн хорих ялыг хөнгөрүүлэх, эсвэл анхан шатны шүүх рүү буцаах, зарим зүйл заалтыг нь солих боломжтой. Давж заалдсан тохиолдолд зөвхөн өмгөөлөгчдийн гаргасан гомдлын хүрээнд шийдвэрлэхгүй. Бүхэлд нь хэлэлцэж хянана гэсэн хуулийн зохицуулалттай. Өнөөдөр шүүх хурал дуусахгүй байж магадгүй. Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгт холбогдох хэрэг анхан шатны шүүх рүү буцаад, анхан шатны шүүх дахиж хуралдаан хийхдээ шүүх хурлаа нээлттэй хийгээсэй гэдэг хүлээлт байна. Хаалттай хаалганы цаана шүүх хурал битий болоосой. Хэрэв хэрэг Анхан шатны шүүх рүү буцвал заавал сайн гэсэн үг биш. Энэ тал дээр хоёр хувилбар бий. Анхан шатны шүүхээс өгсөн ял шийтгэл хүндрэх бус хөнгөрөх боломж байгаа. Гэмт хэрэг ял шийтгэл хоёр тохирч байх ёстой.

Монголын эрэн сурвалжлах сурвалжлагчдын төлөө төвийн сэтгүүл зүйн сургагч багш Ц.Чимэддондог:

 

Сэтгүүл зүйн мэргэжлийн үйл ажиллагаанаас үүдсэн алдааг эрүүгийн бусад хэрэгтэй нэгтгэн бүрхэг болгож байна. Энэ нь алсдаа их хортой. Мэргэжлийн алдааг далдалснаараа шүүх засаглал хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний байдлыг тодорхойлох, засаглалын бусад хэлбэрт буй бодлогыг мэдрэхээс эхлээд энэ үйл явдалтай холбоотой байр сууриа илэрхийлэх хэнийг ч ийм боломжгүй болгож байна. Өөрөөр хэлбэл, нэг сэтгүүлчийн хэргийг шийдэхдээ нийт салбар, цаашлаад өргөн утгаараа энэ нийгмийн ардчилсан зарчмыг хэрэгжүүлэх боломжгүй болгож байна.

Худал мэдээлэл түгээсэн гэсэн үндэслэл байна. олон нийтэд хүрч буй худал мэдээллийн 5 хүрэхгүй хувийг хэвлэл мэдээлэл түгээсэн тоо баримт байдаг. Нөгөө талаар баримтыг нягтлан шалгахтай холбоотой мэргэжлийн алдаанаас худал мэдээлэл үүддэг. Гэхдээ санамсаргүй алдаа байх нь олонтаа. Мэргэжлийн санамсаргүй алдаа байсан бол яагаад бусад эрүүгийн хэрэгтэй нэгтгэж хүндрүүлж байгаа юм бэ гэдэг асуулт гарч ирнэ. Ардчилсан Үндсэн хуультай оронд байж болохгүй зарчим энэ юм.

Ардчилсан Үндсэн хуультай оронд сэтгүүлчид шүүхийн үйл ажиллагаанаас хэвлэлийн эрх чөлөөний чиг хандлагыг ажиглаж, мэргэжлийн ажилдаа шийдвэр гаргаж явдаг. Хэрвээ Н.Өнөрцэцэгт тохиолдсон шиг ийм түүх давтагдвал сэтгүүлчдэд өөрийн цензур үүснэ. Энэ хамгийн хортой. олны сонирхол татсан хамгийн чухал сэдэв, нийгмийн тогтолцооны зөрчилтэй баримтууд олдсон ч тэд амаа хамхих болно.

Сэтгүүлчид амаа хамхиад эхэлбэл авлигаас эхлээд хууль бус зөрчил нийгэмд нэлэнхүйдээ ихэснэ. Манай шүүх засаглал авлигад их нэр холбогддог. Магадгүй сэтгүүлчдийн амыг хамхих нь тэдний ашиг сонирхолд нийцэж байна гэж олон нийт үзэхэд хүрвэл яах вэ? Нөгөө шүүх засаглалыг ил тод, шударга болгоно гээд тунхаглаад байгаа нь хаана байна вэ? Тиймээс сэтгүүл зүйн мэргэжлийн үйл ажиллагаатай холбоотой алдааг эрүүгийн хүнд гэмт хэргүүдийн шүүхийн мэтгэлцээнд нэгтгэлгүйгээр, тусад нь авч үзэх, тухайн хэргийг шүүхдээ олон нийтэд ил тод байлгах нь чухал юм.

 

Ө.Анхзаяа, Б.Баярмаа

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Ж.Айганым: Сошиал орчинд өдөрт хэр удаан идэвхтэй байх вэ гэдгээ шийдэх нь чухал DNN.mn

Нийгмийн сэтгэл судлаач Ж.Айганымтай ярилцлаа.

–Сайн байна уу. Эхлээд өөрийгөө товч танилцуулаач?

-Сайн байна уу, намайг Ж.Айганым гэдэг. МУИС-ийг 2013 онд сэтгэл судлаач мэргэжлээр төгссөн. Одоо МУИС-даа сэтгэл судлалын докторын түвшинд суралцдаг. Улс төр болон нийгмийн сэтгэл судлалаар мэргэшсэн. Итали улсад нийгмийн сэтгэл судлалаар мэргэжил дээшлүүлсэн. Мөн итали хэлний орчуулагчаар суралцаж төгссөн. Одоо сэтгэл зүйн зөвлөгөө өгөхөөс гадна сэтгэл судлалын багшаар ажиллаж байна.

–Нийгмийн сэтгэл зүй гэж юу вэ?

-Хүн нийгмээс ангид гадуур орших боломжгүй. Хувь хүн нийгмийн харилцаанд орж хөгжиж бие хүн болон төлөвшдөг. Тэгэхээр тухайн нийгмийн орчин хувь хүний сэтгэл зүйд нөлөөтэй байхаас гадна эргээд хүн, бүлэг, хамт олны зан үйл нь нийгмээ нөхцөлдүүлж, бүрэлдүүлж байдаг. Өөрөөр хэлбэл, нэг зоосны хоёр тал юм.

–Өнөөгийн Монголын нийгмийн сэтгэл зүй залуучуудад хэрхэн нөлөөлж байна вэ?

-Өнөөгийн Монголын нийгэм хөгжил шинэчлэлийн явц дундаа ардчилсан засаглалтай улс орон болсноос хойш нийгмийн бүлгүүдэд маш их өөрчлөлтийг авчирсан

Тэр нь сайн болон сөрөг талтай байгаа. Нийгмийн бүлэг гэхээр их, бага, бичил бүлгүүд гээд яригдаад явна. Их бүлэг нь угсаатны бүлэг, шашны бүлэг гэх мэт байдаг. Бага бүлэгт байгууллага, хамт олон гэх зэрэг орно. Ардчилсан нийгэм, эдийн засгийн хүчин зүйлсээс хамаарч ард түмний амьдралын хэв маяг, гэр бүлийн хүмүүжил, үнэт зүйл гээд олон зүйлсэд маш олон өөрчлөлтүүд гарч ирсэн. Том зургаар нь аваад үзвэл шашин шүтэх эрх чөлөөтэй холбогдож өмнөх үетэй харьцуулахад Христийн шашин, тэнгэр шүтлэг, мэдээж Монголын нийт иргэдийн дийлэнх хувь нь Буддын шашинтай байгаа. Ингээд нийт үндэстний итгэл үнэмшилд нэг талаас өөрчлөлт орж ирсэн. Нөгөө талаас эдийн засаг, санхүүгийн хэрэгцээнд тулгуурлаж 90-ээд оны үед дийлэнх гэр бүлүүд хүүхдүүддээ анхаарах халамж тавих нь суларсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл тухайн үед эцэг эхийн хүмүүжлийн хэв маяг хатуу чанга байсан. Бид хатуу гараар, зөнгөөрөө өсөж хүмүүжсэн гэж үзэж тайлбарлаж байгаа ид залуу насныхан буюу 28-45 насныхан одоогийн нийгмийн сэтгэл зүйн ерөнхий дүр зургийг гаргаж ирж байгаа юм. Гэхдээ зөвхөн ид залуу насныхан Монголын нийгмийн сэтгэл зүйг бүрдүүлнэ гэж хэлбэл учир дутагдалтай болно. Нас, насны үеийнхний өсөж хүмүүжсэн гэр бүлийн хүмүүжил, амьдралыг үзэх үзэл, мэдэрч туулсан туршлага өөр байдаг учир бид нийгмийн харилцаанд орох явцад зөрчилдөөн үүсэх шалтгаан болдог. Өнөөдөр 45-аас дээш насныхан одоогийн залуус нялцгай, үг дааж сураагүй, ачаалал даадаггүй гэж ярих хандлага их байгаад байна. Нөгөө талаас 1995-2010 онд төрсөн Z үеийнхэн гэж нэрлэгдээд байгаа залуус маань үзэл бодлоо чөлөөтэй нээлттэй илэрхийлдэг, болохгүй бол болохгүй, чадахгүй бол чадахгүй гээд хэлчихдэг. Өөрийн орон зай, хил хязгаараа хамгаалаад сурчихсан байгаа нь ажил, нийгмийн харилцаанд орж ирээд асуудал болоод байгаа мэт болчихоод байна. Уг нь бол бид орчин үеийн хөгжил дэвшил, шинжлэх ухаан, техник технологийн хөгжил дэвшлээ дагаад шинийг суралцах хүсэл тэмүүлэлтэй, хувь хүний болоод нийгмийн тодорхой бүлгүүдийн ялгаатай байдлыг ойлгож таньж мэддэг болоод байгаа. Улс төрийн талаар яримааргүй байвч одоогийн залуу үе ялангуяа оюутан, залуучууд, гэр бүл болоод удаагүй байгаа хосууд гадагшаа гарч амьдармаар байна гэх үзэл хандлага их байгаа шалтгаан нь бид дан ганц Монгол Улсынхаа хүрээнд л харж сэтгэж, суралцаж хөгжих биш Ази, Америк гээд тив улсынхаа хэмжээний хөгжил, дэвшил, нийгмийн боломжийг хардаг, мэдэрдэг болсонтой холбоотой. Одоо хэлд орж байгаа хүүхдүүд хүртэл хоёр хэлээр ярьдаг болсон цаг үе. Тэгэхээр хэл ярианы чадвар бол өөрөө хүний оюун ухаан, ухамсар, сэтгэлгээний хэв маягийг илэрхийлэх үндсэн хүчин зүйл болдог учир өнөөгийн залуус Монголын одоогийн нийгмийн хөгжил, дийлэнх олонхын массын сэтгэл зүйд сэтгэл хангалуун бус байгаа. Хувь хүний талаас эерэг, аз жаргалтай байгаа хэдий ч, нийгмийн нөхцөл байдлаа харахаар сөрөг мэдрэмжтэй байгаад байна.

–Залуучууд нийгмийн асуудлуудад яаж хандаж байна вэ?

-Улс төр болон нийгмийн асуудалд хандаж байгаа хандлагаар нь залуу үеийн дийлэнх олонх нь сул идэвхгүй хэв шинжтэй байгаа. Өөрөөр хэлбэл, идэвхгүй буюу хувь тавиландаа итгэх байдалтай байна. Ийм хэв шинжийн хүмүүс нийгэмд болж байгаа үйл явдалд оролцох сонирхол багатай байдаг. Яагаад сул идэвхгүй гэж тодорхойлж байна гэхээр саяхан болж өнгөрсөн нийслэл, сум, дүүргийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн сонгуулийн ирцээс харж болно. 18-29 насны сонгогчдын ирц 30 гаруй хувьтай, 45-аас дээш насныхны 50 хувь, 65-аас дээш насныхны 70 хувь нь саналаа өгсөн байсан.

–Монголын хувь заяаг одоогийн залуучууд 10 жилийн дараа гэхэд салбар бүрд авч явна. Тэдний сэтгэл зүйн чадамж ямар байх ёстой гэж харж байна. Одоо ер нь хэр төлөвшиж байна вэ?

-Одоо цагт залуучуудын ихэнх нь өөрсдийн эзэмшсэн мэргэжлээс гадна хувь хүний хөгжил талдаа сурах, хөгжих, сонирхох, идэвх сайтай болсон. Сэтгэл судлалын шинжлэх ухааныг ч ихээхэн сонирхож подкаст, ном зэргийг их хардаг, уншдаг болсон байна. Залуучуудын сэтгэл зүйн чадамж талаас EQ буюу сэтгэл хөдлөлийн чадамж хамгийн чухал. Өөрийнхөө сэтгэл зүйн онцлогийг сайн мэддэг буюу би ямар үед бухимдаж тавгүйтдэг вэ гэдгээ мэддэг байх хэрэгтэй. Яавал сэтгэл зүйгээ тогтвортой байлгах вэ. Цаашлаад бусадтай харилцах харилцаанд ч өөр хэн нэгнийг сайн ойлгож харилцах нь чухал юм.

–Залуучуудын өдөр тутмын амьдралын хэв маягт сошиал орчинд өнгөрүүлэх цаг хугацаа тодорхой хувийг эзлэх боллоо. Энэ нь залуучуудын нийгмийн сэтгэл зүй бүрэлдэн тогтоход ямар нөлөө үзүүлж байна вэ?

-Бид сошиал орчинд их цаг хугацаа өнгөрүүлж байгаа нь бидний сэтгэл зүйн тогтвортой байдалд нөлөөлөх шалтгаан болж байгаа. Нойргүйдэл, биеийн эрүүл мэндэд хамгийн түрүүнд сошиал хэрэглээ сөрөг нөлөөтэй байна. Дээрээс нь амьд бодит харилцааг багасгаж байна. Гэртээ ирсэн хойноо эцэг эх нь ч, хүүхдүүд нь ч утаснаасаа зүүгдээтэй байгаа нь том аюул. Бид энэ асуудлыг сайн мэддэг ч бодит арга хэмжээ авдаггүй. Яг л тамхи татдаг хүмүүс тамхины хор хөнөөлийг сайн мэддэг ч үл тоодогтой ижил юм.

-Эерэг болон сөрөг нөлөө нь юу вэ?

-Эерэг нөлөөний хувьд байнга уулзаад холбогдоод байж чадахгүй байгаа хүмүүс хялбар байдлаар бие биетэйгээ харилцаж байна. Сошиал хэрэглээ өөрөө орчин цагт мэдээлэл х арилцааны үндсэн хэрэглүүр болсон. Сөрөг талаас цензургүйгээр аливаа мэдээллийг үнэн мэт шууд хүлээж авах, нийгэмд таагүй сөрөг мессэжүүдийг хүргэх шалтгаан болсон. Гэр бүл, эцэг эхчүүд насанд хүрээгүй ялангуяа бага болон дунд ангийн хүүхдүүдийн гар утасны хэрэглээг сайтар хянах шаардлагатай гэж харж байна.

–Сошиал орчныг ашиглахдаа сэтгэл зүйгээ яаж авч явбал зохилтой вэ?

-Тухайн хувь хүн өөрөө цагийн менежменттэй байх буюу өдөрт хэр удаан сошиал орчинд идэвхтэй байх вэ гэдгээ шийдэх нь чухал.

-Сошиал орчин инфлүүнсэр гэх шинэ ажлын байрыг бий болголоо. Тэдгээр хүмүүсийн зарим нь зорилготойгоор сошиал орчинд хэт нэг талыг барьсан, эсхүл сөрөг мэдээллүүдийг тарааж байгаа нь харагдах болсон. Үүнд залуу үеийнхэн яаж хандвал зохилтой вэ?

 

-Инфлүүнсэр хүмүүсийн хувьд тэдний нөлөөлөх нөлөөлөлд автахгүй байхад тухайн хувь хүн өөрөө цензуртэй, аливаа хүлээж авч байгаа мэдээллээ эргээд хянадаг, судалдаг байх нь чухал. Гэхдээ залуучуудын инфлүүнсэр гэж үнэлж харж байгаа хүмүүст тавих ерөнхий шаардлага өндөрссөн. Яагаад гэхээр өмнө нь хөөрхөн, сайхан гэх мэт гадаад байдалд татагдаж олон дагагчтай байдаг байсан бол сүүлийн жилүүдэд тухайн хүний үзэл бодол, амьдралын хэв маяг нь үнэхээр амьдралтай ойр байна уу гэдэг талаас сэтгэл хөдлөлөөр биш илүү логик, рациональ талаас харж дагадаг болсон байна.

–Нийгмийн сэтгэл зүйд сэтгүүл зүйн салбар хамгийн их нөлөө үзүүлдэг байх. Энэхүү салбар сошиал орчинд хэрхэн ажиллавал зохилтой вэ?

-Хамгийн зөв сэдвийг хөндлөө гэж бодож байна. Сэтгүүл зүй өөрөө ёс зүйн зарчмаа баримталдаг байх нь чухал. Бусдыг гүтгэх, гутаахгүй байх, бичсэн мэдээ мэдээллийнхээ хариуцлагыг хүлээдэг. Буруу ташаа мэдээлэл хүргэсэн бол эргээд засаж залруулдаг байх нь чухал. Хүний ухамсар сэтгэл зүй өөрөө эерэг гэхээс илүү сөрөг зүйлд амархан автдаг. Жишээ нь, дөрвөн хүн чамайг магтаад сайхан үг хэлээд ганцхан хүн чамд сөрөг зүйл хэлбэл тухайн хүн эерэг мэдээлэлд нь биш, сөрөг шүүмжид илүү анхаарч тухайн асуудлыг илүү удаан бодох хандлагатай байдаг. Тэгэхээр нийгэмд хүргэж байгаа эерэг сайн, сайхан мэдээллээс илүү сөрөг утга агуулгатай мэдээллүүд яагаад олон хүнд илүү амархан хүрдэг шалтгаан энэ юм. Тиймээс болохгүй бүтэхгүй байгаа зүйлсээ дурдах хэдий ч нийгмийн сайн сайхан, гэрэлтэй гэгээтэй тал руу ард түмний сэтгэл зүйг хөтөлж чиглүүлэх нь сэтгүүл зүйн салбарын нэг үүрэг юм.

 

Б.Баярмаа

Categories
гадаад мэдээ

Израильчууд эсэргүүцлээ илэрхийлж эхэллээ DNN.mn

Израилийн ерөнхий сайд Биньямин Нетаньяху Батлан хамгаалахын сайд Йоав Галантыг огцруулав. Нетаньяху “Дайн болж байхад ерөнхий сайд болон Батлан хамгаалахын сайд хоёрын хооронд бүрэн итгэлцэл байх нь урьд өмнөхөөсөө илүү хэрэгтэй болоод байна. Харамсалтай нь дайны эхэнд бид маш үр дүнтэй ажиллаж байсан ч сүүлийн саруудад Батлан хамгаалахын сайд бид хоёрын хоорондын итгэлцэл алдарч Галанттай Газын зурваст явуулж буй цэргийн ажиллагааны талаар ноцтой санал зөрөлдөөнтэй болсон. Эдгээр зөрчилдөөн нь түүний Засгийн газрын шийдвэртэй зөрчилдсөн мэдэгдэл, үйлдлээс үүдэлтэй” гэж хэлжээ. Ерөнхий сайдын ажлын алба Батлан хамгаалахын сайдыг огцруулсан шалтгааныг “Тэдний хооронд итгэлцлийн хямрал үүссэнээс болсон” гэж мэдэгдэв. Энэ бол огт худал шалтгаан. Үнэндээ бол ерөнхий сайдын ойрын хүрээллээс ХАМАС-т олзлогдсон өөрийн иргэдийг суллах цэргийн тусгай ажиллагааны мэдээлэл алдагдаж бас энэхүү мэдээллийг өгсөн дайсны дотор ажиллаж байсан Израилийн тагнуулууд илчлэгдэж, устгагдсан нь тодорхой болсон юм. Энэ бол Израиль улсын эрх ашигт ноцтой хохирол учруулсан том гэмт хэрэг. Харин ерөнхий сайд Нетаньяху өөрийн тойрон хүрээлэгчдэд хариуцлага тооцохын оронд Батлан хамгаалахын сайдаа огцруулж, Галантын оронд өмнө нь Гадаад хэргийн сайдаар ажиллаж байсан ямар ч цэргийн мэдлэггүй Израил Катзыг томилжээ. Мөн Гадаад хэргийн шинэ сайдаар “цүнхгүй сайд” байсан Гидеон Саар томилогдов.

Галлант огцрох болсныхоо дараа олон нийтийн сүлжээнд “Израилийн аюулгүй байдал миний амьдралын эрхэм зорилго байсаар ирсэн бөгөөд үүрд байх болно” гэж бичжээ. Нетаньяху Газын зурваст ХАМАС-ын эсрэг дайн эхлэхээс зургаан сарын өмнө Галантыг огцруулах шийдвэр гаргаж, иргэдийн эсэргүүцлээс болж буцаан томилж байсан юм. Тэгвэл энэ удаа Засгийн газрын бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт оруулсан тухай мэдээ тэр дороо Израиль даяар тарж, хурдан хугацаанд Тель-Авив болон бусад томоохон хотуудын гудамжинд иргэдийн эсэргүүцлийн хөдөлгөөн болж өрнөв. Энэ үеэр Галант алан хядах ХАМАС бүлэглэлд барьцаалагдсан хүмүүсийг амьд суллаж авахыг Засгийн газарт уриалаад “ХАМАС-т хулгайлагдсан охид, хөвгүүдийг амьд байгаа дээр нь аль болох хурдан буцааж авах нь бидний ёс суртахууны болон ард түмнийхээ өмнө хүлээсэн үүрэг. Барьцаалагдсан хүмүүсийг бид буцааж авах бүрэн боломжтой. Гэхдээ энэ нь биднээс хүнд хэцүү буулт хийхийг шаардана. Израиль улс эдгээр буултыг хэрхэн даван туулахаа мэднэ. Израилийн арми үүний аюулгүй байдлыг яаж хамгаалахаа мэднэ” гэж хэлсэн байна. Мөн энэ үеэр Израилийн ерөнхийлөгч Исаак Херцог дайн ид өрнөж буй өнөө үед Батлан хамгаалахын сайдыг огцруулсныг эсэргүүцсэн жагсаал төрийн эргэлт болж магадгүй гэдгийг анхааруулсан байна. Учир нь аль ч улсын иргэдийн эсэргүүцлийн жагсаал Батлан хамгаалах яамны дэмжлэггүйгээр амжилтад хүрдэггүй билээ. Харин энэ удаа Галант Батлан хамгаалах сайдын албан тушаалаа 48 цагийн дараа л албан ёсоор хүлээлгэж өгнө. Учир нь эдгээр шинэ томилгоог эхлээд Засгийн газрын хуралдаанаар оруулж, дараа нь Кнессет гэх парламент нь баталж байж хэрэгжиж эхлэх ёстой юм.

Биньямин Нетаньяху нь Израилийн түүхэн дэх хамгийн удаан буюу 15 жил гаруй хугацаанд ажиллаж байгаа ерөнхий сайд юм. Тэгвэл Ангэла Мэркэл ХБНГУ-ын Холбооны канцлерын албан тушаалыг 2005 оны арваннэгдүгээр сарын 22-ноос 2021 оны арванхоёрдугаар сарын 8 хүртэл нийт 16 жил хашсан. Энэ хоёр хүн Оросыг 25 жил “удирдаж” буй Путинтэй хүзүү, толгойгоороо холбогдож өөрийн улс, ард олонд ихээхэн хэмжээний хохирол учруулаад байгаа билээ. Энэ нь ардчилсан улсуудад нэг хүнийг олон жил удирдлагын суудалд суулгаж болохгүй гэдгийг батлан харуулж буй явдал юм.

 

Бэлтгэсэн Г.АМАРСАНАА

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

2024 оны өвлийн ЭЕШ-ын бүртгэл дуусахад гурав хоног үлдлээ DNN.mn

2024 оны өвлийн Монгол хэл бичгийн шалгалт болон Элсэлтийн  шалгалтын бүртгэл 11-р сарын 10-ны 18:00 цагт дуусна.
Та шалгалтад бүртгүүлж амжаагүй бол https://eyesh.eec.mn/ цахим хуудсаар дамжуулан онлайнаар бүртгүүлээрэй.

Хэрэв та бүртгэлийн дугаар, нууц үгээ авсан хэдий ч шалгалт өгөх хичээлээ сонгоогүй байгаа бол бүртгэлийн хугацаанд хичээл сонголтоо хийж, төлбөр төлснөөр таны бүртгэл баталгаажих болохыг анхааруулж байна.

Бүртгэл хаагдсан тохиолдолд нэмэлт бүртгэл хийхгүй,  бүртгэлийн хугацаа болон цагийг сунгахгүй.

Шалгуулагч бүртгэлийн хугацаанд бүртгэлийн дугаар, нууц үгээ ашиглан eyesh.eec.mn цахим хуудасны “шалгуулагчийн булан”-аар дамжуулан шалгалт өгөх хичээлээ нэмэх боломжтой.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Соёл, спортын эрхийн бичигт хамрагдах 127 үйлчилгээний жагсаалт DNN.mn

Энэ сарын эхний өдөр УИХ-ын чуулганы ээлжит хуралдаан болсон. Энэ үеэр Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2025 оны төсвийн хүрээний хэлэлцүүлгийг явуулсан юм.

Түүний танилцуулсан 18.3 тэрбум төгрөгийн эрхийн бичигт хамрагдах боломжтой соёл урлаг, спортын арга хэмжээ, бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний жагсаалтыг танилцуулж байна.

УРЛАГИЙН БОЛОВСРОЛ

1. Зургийн хичээл
2. Уран зургийн семинар
3. Уран баримлын дугуйлан
4. График дизайны хичээл
5. Гэрэл зургийн хичээл
6. Хэвлэх урлалын хичээл
7. Олон төрөлт хэвлэл мэдээллийн хичээл
8. Зургийн дугуйлан
9. Урлагийн түүхийн лекц
10. Керамик урлалын дугуйлан
11. Дижитал урлагийн хичээл
12. Хүүхэлдэйн киноны семинар
13. Уран бичлэгийн хичээл
14. Коллаж хийх хичээл
15. Усан будгийн зургийн хичээл
16. Мозайк урлагийн семинар
17. Хөрөг зургийн хичээл
18. Шог зургийн семинар
19. Хийсвэр урлагийн хичээл
20. Байгалийн уран зургийн хичээл
Хөгжмийн боловсрол:
21. Төгөлдөр хуурын хичээл
22. Гитарын хичээлүүд
23. Хийлийн хичээл
24. Дуу хоолойн сургалт
25. Бөмбөрийн семинар
26. Лимбэний хичээл
27. Саксафоны хичээл
28. Хөгжмийн онолын хичээлүүд
29. Дуу зохиох семинарууд
33. Хөгжмийн түүхийн лекцүүд
34. Дуу бичлэгийн студийн хичээлүүд
35. Электрон хөгжим зохиох семинар
36. Цохивор хөгжмийн чуулгын хичээлүүд
37. Хөгжмийн түүхийн дугуйлан
38. Хөгжмийн технологийн хичээлүүд
39. Оркестрын удирдаачийн семинар
40. Хөгжим урлах мастер хичээлүүд

ХӨГЖМИЙН БОЛОВСРОЛ

21. Төгөлдөр хуурын хичээл
22. Гитарын хичээлүүд
23. Хийлийн хичээл
24. Дуу хоолойн сургалт
25. Бөмбөрийн семинар
26. Лимбэний хичээл
27. Саксафоны хичээл
28. Хөгжмийн онолын хичээлүүд
29. Дуу зохиох семинарууд
33. Хөгжмийн түүхийн лекцүүд
34. Дуу бичлэгийн студийн хичээлүүд
35. Электрон хөгжим зохиох семинар
36. Цохивор хөгжмийн чуулгын хичээлүүд
37. Хөгжмийн түүхийн дугуйлан
38. Хөгжмийн технологийн хичээлүүд
39. Оркестрын удирдаачийн семинар
40. Хөгжим урлах мастер хичээлүүд

ГАР УРЛАЛЫН БОЛОВСРОЛ

41. Вааран урлалын хичээл
42. Үнэт эдлэл урлах хичээл
43. Модон эдлэлийн хичээл
44. Нэхмэлийн хичээлүүд
46. Лаа хийж сургах сургалт
47. Арьсан урлалын хичээл
48. Хэвлэх урлалын хичээл
49. Цаасан гантиг урлалын хичээл
50. Металл боловсруулах хичээлүүд
51. Сагс нэхэх хичээл
52. Хатгамлын хичээл
53. Керамик будгийн хичээл
54. Нэхмэлийн болон зүүгээр урлах хичээл
55. Хүүхэлдэй урлах хичээл

СОЁЛ УРЛАГИЙН АРГА ХЭМЖЭЭ

56. Соёл урлагийн тоглолт (Соёл)
57. Музейн аялал (Соёл)
58. Бүжгийн үзүүлбэр (Соёл)
59. Театрын тоглолт (Соёл)
60. Кино үзүүлбэр (Соёл)
61. Уран бүтээлчидтэй уулзах (Урлаг)
62. Дүрслэх урлагийн үзэсгэлэн (Соёл)
63. Балетын үзүүлбэр (Соёл)
64. Кино наадам (Соёл)
65. Уран баримлын үзэсгэлэн (Соёл)
66. Театрын жүжиг (Соёл)
67. Амьд хөгжмийн концерт (Соёл)
68. Хоолны аялал (Соёл)
69. Байгальд алхах (Соёл)
70. Олон нийтийн урлагийн төслүүд (Урлаг)
71. Гар урлалын үзэсгэлэн (Соёл)

СПОРТЫН БОЛОВСРОЛ

72. Сагсан бөмбөгийн дугуйланд хамрагдах
73. Хөлбөмбөгийн дугуйланд хамрагдах
74. Усанд сэлэлтийн дугуйланд хамрагдах
75. Таеквондогийн дугуйланд хамрагдах
76. Волейболын дугуйланд хамрагдах
77. Жүдо бөхийн дугуйланд хамрагдах
78. Чөлөөт бөхийн дугуйланд хамрагдах
79. Үндэсний бөхийн дугуйланд хамрагдах
80. Боксын дугуйланд хамрагдах
81. Жи Жи Цүгийн дугуйланд хамрагдах
82. Ширээний теннисний дугуйланд хамрагдах
83. Талбайн теннисний дугуйланд хамрагдах
84. Бадминтоны дугуйланд хамрагдах
85. Шатрын дугуйланд хамрагдах
86. Даамын дугуйланд хамрагдах
87. Бүжгийн спортын дугуйланд хамрагдах
88. Фитнессээр хичээллэх
89. Иога хичээллэх
90. Заал авч багийн спорт тоглох
91. Биллиард тоглох
92. Дартс тоглох
93. Хаданд авирах ур чадварын хичээл
94. Цана, сновбордын хичээл

УРЛАГИЙН СЭТГЭЛ ЗАСЛЫН СЕМИНАРУУД

95. Урлагийн сэтгэл заслын семинар: Аливаа урлагийн арга хэмжээнд оролцох нь хувь хүний сэтгэл хөдлөлөө илэрхийлэх, өөрийгөө үнэлэх, стресс бууруулахад туслах;
96. Оюун санааны урлагийн хичээлүүд: Урлагаар дамжуулан төвлөрөх чадварыг нэмэгдүүлэх, сэтгэл түгших мэдрэмжийг бууруулах, оюун санааны амар амгаланг сайжруулах;
97. Хөгжмийн эмчилгээний хичээл: Сайхан дурсамжаар хөглөгдөж, стресс бууруулах, сэтгэл санааг тогтворжуулах, харилцааны ур чадварыг сайжруулах, сэтгэцийн эрүүл мэндэд эерэгээр нөлөөлөх;
98. Бүжгийн хөдөлгөөний засал: Өөрийгөө илэрхийлэх, бие махбодио танин мэдэх, сэтгэл хөдлөлөө илэрхийлэх, сэтгэцийн эрүүл мэнд болон сэтгэл хөдлөлөө удирдах чадварт суралцах;
99. Утга зохиолын хөтөлбөрүүд: Тэмдэглэл хөтлөх, өгүүлэх, яруу найраг бичих нь сэтгэл засах нөлөөтэй ба хувь хүмүүст өөрийн бодол санаа, сэтгэл хөдлөлөө таних, сэтгэцийн хувьд тогтвортой байхад эерэг нөлөө үзүүлнэ.
100. Байгальд алхах болон урлагийн аялал: Гадаа зураг зурах, байгалийн гэрэл зураг авах, хөтөлбөр нь тайвшрах, стресc бууруулах, байгальтай ойр байх мэдрэмж нэмэгдүүлнэ.
101. Зааварчилгаатай бясалгал ба урлагийн хичээлүүд: Амралт, анхаарал төвлөрөх, бүтээлч байдлыг нэмэгдүүлэх, сэтгэцийн эрүүл мэндийн цогц хандлагыг бий болгоно.
102. Сэтгэцийн эрүүл мэндэд чиглэсэн урлагийн үзэсгэлэн: Сэтгэцийн эрүүл мэнд, тэсвэр хатуужил, хувь хүний бэрхшээлтэй холбоотой сэдвийг хөндсөн урлагийн бүтээлийг дэлгэн үзүүлэх нь мэдлэгийг дээшлүүлж, ялгаварлан гадуурлхалтыг багасгаж, сэтгэцийн эрүүл мэндийн талаар яриа өрнүүлэх боломж олгоно.
103. Интерактив театрын үзүүлбэр: Сэтгэцийн эрүүл мэндийн сорилт, туршлагын талаар нинжин сэтгэл, харилцан ойлголцол, сэтгэцийн эрүүл мэндэд эерэгээр нөлөөлнө.
104. Эрүүл мэндийн хөтөлбөртэй соёлын фестивал: Иогийн хичээл, бясалгалын семинар, урлаг засал зэрэг үйл ажиллагааг санал болгодог соёлын наадам нь амрах, эрүүл мэнддээ анхаарал хандуулах, олон нийтийн оролцоог нэмэгдүүлэх нөлөөтэй.

БҮТЭЭГДЭХҮҮН, ҮЙЛЧИЛГЭЭ

105. Урлагийн хэрэгсэл: Урлагийн сургалт, хичээлүүдэд зориулсан зургийн хэрэгсэл, зургийн материал, зотон зураг, бийр, зургийн дэвтэр зэрэг орно.
106. Гар урлалын иж бүрдэл: Вааран эдлэл, үнэт эдлэл хийх, цаасан урлал зэрэг үйл ажиллагаанд зориулсан гар урлалын иж бүрдэл.
107. Хөгжмийн зэмсэг: Гитар, гар, хийл, бөмбөр зэрэг хөгжмийн хичээл, сургалт семинарт зориулсан хэрэгсэл.
108. Ноотны хөгжим ба дууны дэвтэр: Хөгжмийн боловсролын хичээл, хөгжмийн бүтээлүүдийг сурах, дадлага хийх хичээлд зориулагдсан.
109. Урлагийн номууд: Урлагийн түүх, арга барил, урам зориг, урам зоригийн талаарх номууд, уран сайхны семинар, урлагийг үнэлэх.
110. Урлагийн хэвлэмэл болон зурагт хуудас: Уран зургийн үзэсгэлэн эсвэл бүтээлч гэрийн чимэглэлд зориулсан дүрслэх урлагийн хэвлэмэл болон постер.

СПОРТ, ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН БҮТЭЭГДЭХҮҮН, ҮЙЛЧИЛГЭЭ

111. Спортын тоног төхөөрөмж: Теннисний цохиур, сагсан бөмбөг, йогийн дэвсгэр, фитнесийн хичээлд зориулсан явган аяллын хэрэгсэл орно.
112. Биеийн тамирын гишүүнчлэл: Фитнес төвүүд болон биеийн тамирын зааланд гишүүнээр элсэх, дасгал хийх боломжтой.
113. Спортын ном, сэтгүүл: Боловсрол, урам зориг өгөх спорт, фитнес, эрүүл мэндийн талаарх унших материал.
114. Эрүүл мэндийн бүтээгдэхүүн үйлчилгээ: эрүүл мэндийн болон бясалгалын апп болон бусад олон төрлийн үйлчилгээ.
Онлайн болон апп-д суурилсан бүтээгдэхүүн үйлчилгээ:
115. Виртуал урлагийн хичээлүүд: Уран зураг, зураг зурах, дижитал урлагт зориулсан виртуал урлагийн хичээл, семинарыг санал болгодог онлайн платформууд.
116. Хөгжим сурах программууд: Хөгжмийн хичээл, хөгжмийн зэмсэг, хөгжмийн онолыг сурах интерактив дадлагын хэрэгслээр хангадаг гар утасны программууд.
117. Гар урлалын DIY иж бүрдэл: Сар бүр гар урлалын иж бүрдлийг DIY төслийн материал хүргэх захиалгын үйлчилгээ.
118. Цахим номын захиалга: Унших, суралцахад зориулсан өргөн хүрээний цахим ном , аудио ном, дижитал хэвлэл ашиглах боломжтой онлайн платформууд.
119. Сэтгэцийн сайн сайхны программууд: Анхаарал төвлөрүүлэх бясалгал, стресс бууруулах, сэтгэл түгшилтийг бууруухах, сэтгэцийн эрүүл мэндэд эерэг нөлөө үзүүлэх программууд.

ОНЛАЙН ПЛАТФОРМЫН ҮЙЛЧИЛГЭЭ

120. Шууд дамжуулалт: Театрын тоглолт, хөгжмийн концерт, урлагийн үзэсгэлэнг шууд дамжуулах онлайн платформууд.
121. Вебинар ба семинар: Төрөл бүрийн урлаг, соёл, эрүүл мэндийн сэдвээр вебинар, хэлэлцүүлэг, боловсролын семинар зохион байгуулдаг виртуал арга хэмжээ.
122. Виртуал аялал: Музей, галерей, түүхэн дурсгалт газрууд, соёлын дурсгалт газруудаар онлайнаар виртуал аялал хийх боломжтой.
123. Дижитал урлагийн галерей: Дижитал урлагийн бүтээлүүд, үзэсгэлэн, виртуал урлагийн шоунуудыг харуулсан онлайн галерей.
124. Хэл сурах программууд: Шинэ хэл сурах, соёлд шимтэх, дэлхийн харилцаа холбоо тогтооход зориулсан гар утасны программууд.
125. Урлагийн эмчилгээний платформууд: Виртуал урлагийн эмчилгээний хичээл, сэтгэцийн эрүүл мэндийн дэмжлэг, бүтээлч илэрхийллийн хэрэгслийг санал болгодог онлайн платформууд.
126. Төлбөртэй үйлчилгээ: Урлагийн хэрэгсэл, эрүүл мэндийн бүтээгдэхүүн, спортын хэрэгсэл, соёлын эд зүйлсийг захиалагчдад хүргэх сар бүрийн захиалгын хайрцаг.
127. Подкаст ба Дуу, Дүрсний Агуулга: Явуулын урлаг, соёл, спорт, эрүүл мэндийн сэдвээр подкаст, ярилцлага, аудио болон дүрст контенттой платформууд.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Н.Өнөрцэцэгийн өмгөөлөгч П.Эрхэмбаяр: Би давж заалдах шатны шүүхэд итгэнэ DNN.mn

Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгт холбогдох хэргийн давж заалдах шатны шүүх хурал Нийслэлийн давж заалдах шатны шүүхэд болж байна.

Өмгөөлөгч П.Эрхэмбаяр “Хэргийн оролцогч субьектууд шүүх хуралд ажиглагчаар оролцож бас нээлттэй явуулах хүсэлт гаргасан. Н.Өнөрцэцэг өөрөө энэ талаар хүсэлтээ гаргасан. Өмгөөлөгч нарын зүгээс дахин тусгаарлаж нээлттэй явуулах хүсэлтийг гаргана. Энэ бол нэг үндэслэл болно. Хэрхэхийг шүүх бүрэлдэхүүн шийднэ. Өмнөх хүсэлтийг хариуцсан шүүгч дангаараа шийдсэн. Би давж заалдах шатны шүүхэд итгэнэ. Шүүх хуралдаан Монгол Улсад хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хууль болон олон улсын гэрээ конвенцод заасан эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн хүрээнд явагдах ёстой. Энэ хүрээнд бид хуулийг хэрэглэж, тайлбарлаж, итгэлцэж шүүх хуралд оролцоно. Түүнээс тэр танхимд хэн нэгнийг хэлмэгдүүлээд, өс хонзонгийн сэдлээр шүүдэг байж хэрхэвч болохгүй. Тэгэхгүй ч байх гэж би итгэж байгаа” гэлээ.

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл улс-төр

Америкийн ардчиллын хүч чадлыг тод харууллаа DNN.mn

АНУ-ын Элчин сайдын яамнаас өчигдөр (2024.11.06) “Новотел” зочид буудлын хурлын танхимд сонгууль ажиглах өдөрлөг зохион байгууллаа. АНУ-ын “CNN”, “Fox news” телевизүүд сонгуулийн үйл явцын мэдээлллийг хэрхэн түгээж буйг танхимын дэлгэцээр шууд дамжуулан үзүүлэв.

АНУ-ын Элчин сайдын яамны Дэд тэргүүн Мэйтью Фэрэнс хүндэт зочдоо угтан авсан юм. Өдөрлөгийн турш жишил санал хураалт явагдаж, зочид төлөөлөгчдөд АНУ-ын сонгуулийн санал хураалтын үйл явцыг өөрийн биеэр мэдрэх боломж олгож, америк дипломатчид танилцуулга хийсэн нь ихэд сонирхолтой байв.

АНУ-ын сонгуулийн талаар мэдээлэл өгөх ширээнүүд ажиллаж, зочид төлөөлөгчид сонгуулийн үйл явц, гол сэдвүүдийн талаар америкчуудтай ганцаарчлан ярилцсан юм. Эхний ширээ сонгуулийн коллеж, санал өгөх үйл явц, хэн нэр дэвших боломжтой, санал авах санаачилгууд болон мөрийн хөтөлбөрт голчлон төвлөрсөн бол удаах нь сонгуулийн коллеж, эрх мэдлийн хуваарилалтын талаарх мэдээллийг хүргэж байлаа. Гурав дахь ширээн дээр үндэсний болон муж, орон нутгийн асуудал өрнөсөн бол дөрөв дэх ширээний зочид эдийн засгийн асуудлаар мэдээлэл сонсов.

Энэ үеэр АНУ-ын сонгуулийн талаарх монголчуудын үзэл бодол хэлэлцүүлэг болж, монгол мэргэжилтнүүд тус сонгуулийн талаар үзэл бодлоо илэрхийллээ. Дараа нь монгол сэтгүүлч АНУ-ын сонгуулийг бодит цаг хугацаанд сурвалжилж буй үйл явцыг толилуулав.

Өдөрлөгийн үеэр зохион байгуулагдсан хоёр дахь хэлэлцүүлэг “АНУ-ын сонгуулийн талаарх монголчуудын үзэл бодол” сэдвээр өрнөж, монгол мэргэжилтнүүд үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлсэн юм

ХАМГИЙН ОЛОН САНАЛ АВСАН НЭР ДЭВШИГЧ
БҮХ ТӨЛӨӨЛӨГЧИЙН САНАЛЫГ АВДАГ

АНУ-д бүх нийтийн сонгуулийн санал хураах өдөр үргэлж арваннэгдүгээр сарын 1-нээс хойшхи эхний Мягмар гаригт тохиож, иргэд санал өгөх байранд өөрийн биеэр, эсвэл урьдчилан шуудангаар саналаа өгдөг. Энэ өдөр АНУ-ын 18-аас дээш насны, сонгууль өгөх бүртгэлтэй иргэд саналаа өгнө. Мужууд нь өөр өөрийн сонгуулийн хуультай.

АНУ-ын иргэд ерөнхийлөгчид нэр дэвшигчдийн төлөө саналаа өгснөөр Сонгогчдын коллеж хэмээх үйл явцад өөрсдийн мужийг төлөөлөх төлөөлөгчдийг сонгож буй юм. Муж бүрт хүн амын тооноос хамаарч тодорхой тооны төлөөлөгч хуваарилдаг бөгөөд Монтана, Аляск зэрэг мужууд 54 төлөөлөгчтэй аж. Бараг бүх мужийн хувьд хамгийн олон санал авсан нэр дэвшигч тухайн мужийн бүх төлөөлөгчийн санал авдаг байна.

Сонгогчдын коллеж нь нийт 538 төлөөлөгчтэй. Нэр дэвшигч нийт төлөөлөгчийн олонхийн саналыг авахын тулд хангалттай тооны мужид ялалт байгуулах, эсвэл хамгийн багадаа 270 төлөөлөгчийн санал авах шаардлагатай.

Мужийн төлөөлөгчдийн тоо тус мужаас Конгресст суугаа төлөөлөгчдийн тоотой тэнцэнэ. Конгресс дахь Төлөөлөгчдийн танхим 435 гишүүнтэй бол Сенатын танхим 100 сенатчтай. Нийлээд 535 бөгөөд АНУ-ын нийслэл Вашингтон Ди Си нь муж биш ч гурван төлөөлөгч нь нэмэгдээд 538 болдог байна.

Америкчууд энэ онд АНУ-ын Төлөөлөгчдийн танхимын 435 гишүүн, АНУ-ын Сенатын 1/3-ийг сонгоно. Мөн энэ жил мужийн төлөөлөгчдийн, нийтийн сургуулийн удирдах зөвлөл болон орон нутгийн бусад албан тушаалтнуудын сонгууль болж буй юм.

 Өдөрлөгийн үеэр зочид, төлөөлөгчид АНУ-ын сонгуулийн санал хураалтын үйл явцын талаар ямар мэдээлэл, санал бодолтой байгаа талаар сонирхлоо.

“АНУ АЗИЙН БҮС ДЭХ АРДЧИЛЛЫН ТҮНШ МОНГОЛ УЛСТАЙ ТУУШТАЙ ХАРИЛЦААТАЙ ХЭВЭЭР БАЙХ БОЛНО”

АНУ-аас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Ричард Л.Буанган:

-Юуны өмнө АНУ-ын 47 дахь ерөнхийлөгчийн сонгуулийн санал хураалтын өдрийн мэнд хүргэе. Энэ удаагийн сонгуулийн онцлог юунд байна вэ?

-Баярлалаа. Өнөөдөр АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн сонгууль төдийгүй Сенат, Конгрессийн гишүүдийг, зарим муж, хотууд захирагчаа сонгож байна гээд бүх шатны эрх баригчдыг сонгох сонгууль болж байгаа учраас бид ерөнхий сонгууль гэж нэрлэдэг. Дөрвөн жилд нэг удаа болдог. Өнөөдөр Америкийн ардчиллын хүч чадлыг тод харууллаа. Бид АНУ-ын бүх нийтийн сонгуулийн мөчүүдээс Монголын болон олон улсын нөхөдтэйгөө хуваалцсандаа маш их баяртай байна. Бидэнтэй нэгдэж, ардчиллын үйл явцыг тэмдэглэсэн бүх хүмүүст баярлалаа.

-Хоёр орны харилцаанд та чухал үүрэг гүйцэтгэж байгаа хүний нэг. АНУ-ын 47 дахь удаагийн ерөнхийлөгчийн сонгууль Монгол, Америк хоёр орны харилцаанд ямар нааштай үр дүн авчрах бол. Та энэ талаарх бодлоосоо хуваалцахгүй юу?

-Баярлалаа. Түүхийн хувьд манай хоёр орны харилцаа маш бат бөх байсаар ирсэн. Бидний хувьд өндөр түвшний харилцан айлчлалууд байнга давтамжтайгаар явагдаж байсан. Иргэд хоорондын харилцаанаас эхлээд бүх салбарт харилцаа, хамтын ажиллагаа тасралтгүй үргэлжилсээр ирсэн. Энэ нь дипломат харилцаа тогтоосноос хойш тогтоосон 35 жилийн хугацаанд Бүгд найрамдахчууд төр барьсан ч бай, Ардчилсан намынхан төр барьсан ч адилхан явж ирсэн. Тийм учраас Монгол Улстай харилцах харилцаанд аливаа нэгэн намын нөлөө, харъяалал гэсэн зүйл огт байхгүй. Бидний бодлого Азид тууштай хэвээрээ байна. Түүнээс гадна Азийн бүс дэх ардчилсан түншүүд, түүний дотор Монгол Улстай бид тууштай харилцаатай хэвээр байх болно.

“БИД ЕРӨНХИЙЛӨГЧ, КОНГРЕССЫН ГИШҮҮД, МУЖ БОЛОН ХОТУУДЫН ГОЛ ТӨЛӨӨЛЛҮҮДЭЭ СОНГОЖ БАЙНА”

АНУ-ын ЭСЯ-ны Олон нийттэй харилцах албаны дарга Молик Д.Бэркана:

-АНУ-ын 47 дахь ерөнхиийлөгчийг сонгох сонгуулийн санал хураалтын явцын талаар мэдээлэл өгөхгүй юү? 

-“Өдрийн сонин”-ы хамт олонд манай сонгуулийн өдөрлөгийн арга хэмжээнд оролцож байгаад маш их баярлалаа. Бидний энэхүү арга хэмжээнд залуучууд түлхүү оролцож байгаад их баяртай байна. Санал хураалтын үр дүнгийн талаар хэлэхэд эрт байна. Энд байгаа дэлгэц дээр Сонгогчийн коллежийн үйл явцын яг одоогийн мэдээллийг харуулж байна. Одоогийн байдлаар санал хураалтын дүн тал хувь нь гараад байна.

-Америкчуудын хувьд сонгуульд оролцох идэвх нь өндөр байна уу?

-Гэр бүл, ойр дотныхны мэдээлж буйгаар, иргэд энэ жилийн сонгуулийг маш их сонирхож, урд урдынхаасаа илүү их идэвхтэйгээр саналаа өгч байгаа юм байна.

-Ерөнхийлөгчийн сонгуульд эмэгтэй нэр дэвшигч оролцож байгаа нь дэлхийн анхаарлыг татаж байна. Та энэ удаагийн сонгуулийн онцлогийн талаар юу хэлэх вэ?

-Миний хувьд энэ сонгууль дөрвөн жилд болдог л үйл явц, болдгоороо болж байна л гэж бодож байна. Бид Ерөнхийлөгчөө сонгоод зогсохгүй, Конгрессын гишүүд, мөн муж болон хотууд гол төлөөллүүдээ сонгож байгаа юм.

-Та энэ чухал мөчид Монгол Улсад ажиллаж байна. Ерөнхий сонгуульдаа урьдчилж саналаа өгсөн үү?

-Би Вашингтон мужид харъяалагддаг. Манайд мужид нэлээн эрт сонгуульд оролцож, саналаа өгөх эрх нэлээн эрт нээгдсэн. Би саналаа гурван долоо хоногийн өмнө и-мэйл захидлаар хүргүүлсэн.

-Тэгэхээр сонгуульд саналаа өгөх олон эрх байх нь, тийм ээ?

-Ямар ч байсан 2-3 янзаар саналаа өгөх боломжтой. Миний өсөж төрсөн Ориган мужид бүх сонгогчийн саналыг шуудангаар авдаг. Зарим газар и-мэйлээр саналаа өгч болж байхад зарим нь өөрийн биеэ очиж сонгуульдаа оролцох бүрэн боломжтой.

-Монгол Улсад товчхон хэлбэл, илүү олон санал авсан нь ялдаг. АНУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгуулийн ялагч бүх мужийн сонгуулийн үр дүн гарсны дараа тодрох бил үү?

-Америкийн сонгуулийн процесс багагүй ярвигтай. Зарим америкчуудад ч энэ процессыг ойлгох хэцүү байдаг. АНУ-ын хувьд муж бүр сонгуулийн хуулийнхаа дагуу саналаа тоолж, дүнгээ нэгтгээд зарладаг тогтолцоотой. Түүний дараа Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялалт байгуулсан нэр дэвшигч тодорно.

“ХОЁР ДАХЬ УДААГАА ЕРӨНХИЙЛӨГЧӨӨР СОНГОГДСОН ТҮҮХ ДАВТАГДАХ МАГАДЛАЛТАЙ БАЙНА”

УИХ-ын гишүүн Д.Цогтбаатар:

-АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн санал хураалтын үйл явцыг ажиглахад танд ямар бодол төрж байна вэ, түүнээсээ хуваалцахгүй юу?

-Мэдээллээс хараад, Трамп ялах юм болов уу гэж бодоод зогсож байна. Америкийн түүхэнд 1800 онд Ерөнхийлөгчөөр нэг хүн хоёронтаа сонгогдож байсан юм билээ. Хоёр дахь удаагаа ерөнхийлөгч болсон түүх давтагдах магадлалтай байна.

-Трамп ялбал ам.долларын ханш чангарч, Азийн валютууд суларна гэсэн мэдээлэл бий. Америкийн энэ удаагийн сонгууль Монгол Улсад ямар байдлаар нөлөөлөх бол? 

-Зөвхөн Монгол талаасаа гэж харвал, Трамп гарвал манай урд талын хөрштэй асуудал өрнөж магадгүй. Урд нь өрнөж байсан түүхтэй шүү дээ. Дам нөлөө нь бидэнд жаахан сөргөөр нөлөөлж болзошгүй. Одоо байгаа цэнхэр бодлого энэ чигээрээ явбал хойд хөршид өрнөөд байгаа үйл явдал дамаараа нөлөөлнө. Бид том тоглогч биш шүү дээ. Хэн ч сонгуульд ялсан бай цаашдын үйл ажиллагаа бидэнд тус дэмтэй байгаасай гэж залбирч байна. Тэрнээс аль нэг нь гараад, манайд байдал сайжраад, зээлжих зэрэглэлийг сайжруулаад, зээл тусламж өгөх асуудал мэдээж хэрэг тусдаа. Засгийн газар хамтарч ажиллана. Одоо манай дээр хэрэгжих хамгийн том, усны төсөл Мянганы сорилтын сан дээр явж байна. Хувь хүний талаасаа энэ төсөл батлагдаад хэрэгжээд явбал зөв гэж бодож байна.

“МОНГОЛЧУУДЫН ХУВЬД АНУ РУУ ЯВЖ СОНГУУЛЬ
АЖИГЛАХ БОЛОМЖ ТЭР БҮР БАЙДАГГҮЙ”

Иргэдийн оролцооны нэгдэл намын дарга Ц.Оюунгэрэл

-Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн үйл явцыг ажиглаад, танд ямар бодол төрөв?

-Миний хувьд хоёр нэр дэвшигчийн аль нь ч гарсан Монгол Улстай харилцаа сайн хэвээрээ байна гэж итгэж байна. Энэ жилийн сонгууль ширүүн өрсөлдөөнтэй байгаагаараа үзүүштэй болж байна. Монгол Америкийн хооронд 1989 онд дипломат харилцаа тогтсон. Манайд 1990 онд Ардчилсан хувьсгал ялсан. 1989 оноос хойш хоёр улс сонгуулийн явцыг харилцан ажиглах гэж үзсэн. Манай сонгууль бүрийг АНУ-ын ажиглагчид ирж ажигладаг. Манай монголчуудын хувьд Америк руу явж ажиглах боломж тэр бүр байдаггүй. Одоо сонгуулийн санал хураалтын үйл явцыг дэлгэцээр шууд дамжуулж, хөндлөнгөөс ажиглах боломжтой болж байгаа нь надад сонирхолтой санагдаж байна.

-Бидэнд энэ сонгуулиас сурах зүйл юу байна вэ?

-Трамп, Харрис хоёр өнөөдөр сонгуулиа өгч байна. Тэгэхэд өчигдөр оройны 24 цаг хүртэл сурталчилгаагаа хийлээ. Манайд 24 цаг боллоо, сурталчилгаа дууслаа гээд амыг нь үдчихдэг шүү дээ. Тийм юм байхгүй байна. Эд нар өнөөдөр ч бараг сурталчилгаагаа хийгээд л байх шиг харагдаад байна. Тэгэхээр үг хэлэх, хэвлэн нийтлэх, өөрөө өөрийгөө сурталчлах, дэмжигчид нь хоорондоо чөлөөтэй мэдээллээ сонгох асуудал ямар ч хорио саадгүй байх шиг байна. Дээр нь CNN, Fox news гээд хоёр мэдээллийн эх сурвалжийг бид харж байна. Хоёр өөр байр суурьтай телевизийн мэдээг харахад урьдчилсан санал хураалтын дүнг эхнээсээ санал асуулгаар аваад, мужийн хорооны баталгаажсан мэдээлэл, иргэдээс авсан санал асуулгыг зэрэгцүүлж тавиад, шууд танилцуулаад байна. Энэ нь манайд бас байхгүй эрх чөлөө байна.

“АНУ-ЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН СОНГУУЛЬ ДЭЛХИЙН УЛС ТӨР, ЭДИЙН ЗАСАГ, ОЛОН УЛСЫН ХАРИЛЦААНД ӨНДӨР НӨЛӨӨТЭЙ”

Төслийн Удирдлагын Институт (PMI)-ын ерөнхийлөгч Б.Түмэнцогт:

-Сонгуулийн үйл явцын талаар та юу хэлэх вэ?

-АНУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгууль зөвхөн АНУ-ын сонгууль биш, дэлхийн улс төр, эдийн засаг, олон улсын харилцаанд өндөр нөлөөтэй сонгууль. Эдийн засгийн бодлого, ажил олголт, үнийн өсөлт, инфляци гэсэн хэдэн асуудалд төвлөрч байх шиг байна. Хоёрдугаарт, цагаачлалын бодлого. Нэлээн хатуу байр суурьтай байх шиг байна. Мөн эмэгтэйчүүдийн үр хөндөлтийн асуудал яригдаж байна. Муж болгон хууль тогтоомжоор шийдэх үү, эсвэл тухайн хүн өөрийн эрхээр шийдэх үү гэдэг асуудал байна. Мөн гадаад бодлого. Бүс нутгийн аюулгүй байдал, жишээлбэл, Орос, Украины дайны санхүүжилт, НАТО-гийн асуудал байна. Зарчмын байр сууриуд арай өөр боловч ерөнхийдөө бүгд орвонгоороо эргэх асуудал байхгүй. Нэр дэвшигчдийн саналын зөрүү ойролцоо л гарах юм шиг байна.

-Энэ сонгуулийн үр дүн манай улсын эдийн засагт хэрхэн нөлөөлөх бол?

-Нэг үе глобальчлал гээд бүх юм нээлттэй байх ёстой гэсэн бодлого явсан. Трамп “Make America again great” гэж гарч ирсэн. Тиймээс үндэснийхээ үйлдвэрлэгчдийг дэмжсэн бодлого явах чиг хандлагатай байна. Хятадтай худалдааны дайнтай холбоотойгоор Хятадаас орж ирж байгаа импортын бараанд өндөр татвар тавих ч юм уу. Ингэснээр бусад орнуудын импорт, тухайлбал Монгол Улсын эдийн засагт дам нөлөөлөх боломжтой.

“АНУ-Д ЕРӨНХИЙЛӨГЧ 11 ДҮГЭЭР САРД СОНГОГДСОН Ч ИРЭХ ОНЫ НЭГДҮГЭЭР САРД АЖИЛДАА ОРДОГ”

Фулбрайт хөтөлбөрийн англи хэлний багш Майя Алболд:

-Төрийн тэргүүнээ сонгох энэ чухал өдөр та саналаа хэрхэн өгсөн бэ?

-Би бүр есөн сард сонгуульд оролцохоор бүртгүүлээд, саналын хуудас ирэнгүүт ЭСЯ дээр ирээд саналаа өгч, шуудангаар илгээсэн.

-Энэ сонгуулийн үр дүн ямар байгаасай гэж хүсэж байна вэ?

-Нэр дэвшигчдийн санал маш ойрхон гарах байх гэж бодож байна. Төлөөлөгчдийн танхим, Конгресс маань БНН руу илүү чиглэх болов уу.

-Монгол Улсад хоёр ч сонгууль болсон. Та сонирхож үзэв үү? Ямар бодол төрсөн бэ?

-Сонгуулийн дараа Монголд ирсэн. Гэхдээ миний ажигласнаар Монголд сонгууль маш хурдан явагддаг юм билээ. Үр дүн нь орой гэхэд бараг шууд гардаг. Мөн шинээр сонгогдсон Засгийн газар, УИХ, гишүүд нь маш хурдан ажилдаа орчихдог юм байна. Америкт бол Ерөнхийлөгч сонгогдсон ч нэгдүгээр сард ажилдаа ордог. Миний харснаар ХҮН нам гэж нам гарч ирээд, залуучуудаа дэмжих уриатай байгаа нь маш их таалагдаж байна.

-Та хоёр нэр дэвшигчээс хэнийг Ерөнхийлөгч болоосой гэж бодож байна вэ?

-Камала Харрисыг дэмжиж байгаа. Тэрбээр гэр бүл төлөвлөлтийн асуудал, үр хөндөлтийн асуудлыг гарган тавьж байгаа Би Флорида мужаас ирсэн. Тэнд энэ асуудал хурцаар тавигддаг.

ДОНАЛД ТРАМП СОНГУУЛЬД ЯЛСНАА ЗАРЛАЛАА

Дугаар шилжих мөчид АНУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгуульд Бүгд Найрамдах намаас нэр дэвшигч Дональд Трамп Флорида муж улсад баярлаж хөөрсөн дэмжигчдэдээ хандаж үг хэлж, сонгуульд ялснаа зарлав. Тэрбээр сонгуулийн дүн хаашаа ч эргэх магадлалтай Пенсильвани, Хойд Каролина, Жоржиа муж улсуудад илүүрхсэнээр Камала Харрисын ялах магадлал эрс багассан байна.

Д.Трамп 2020 оны сонгуульд Жо Байденд ялагдсаны дараа Цагаан ордны тэргүүнээр дахин сонгогдож буй нь ер бусын үйл явдал болох юм.

Сонгуульд ялалт байгуулсан нэр дэвшигч 2025 оны нэгдүгээр сараас эхлэн дөрвөн жилийн хугацаанд Цагаан ордонд сууж, АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн албан тушаалыг хашна. Америкийн Ерөнхийлөгч хууль сааначилж, батлах эрхтэй ч ихэнх тохиолдолд Конгрессын дэмжлэг авах шаардлагатай болдог. Тэрбээр дэлхий дахинд АНУ-ыг бүрэн төлөөлж, гадаад бодлогыг бие даан хэрэгжүүлэх эрх үүрэгтэй юм.

 

Д.ЭРДЭНЭТУЯА

 

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Б.Жавхлан: Хувийн хэвшлээ эрчим хүч, дэд бүтэц, татварын бодлого, хүүгийн татаас зэргээр дэмжиж өгөх ёстой DNN.mn

Сангийн сайд Б.Жавхлантай ярилцлаа.

-УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн, Д.Энхтүвшин, Ж.Баярмаа, Б.Түвшин нар ирэх оны төсвийн төслийг эргүүлэн татах шаардлагыг хүргүүлсэн. Тэгэхээр цаг хугацааны хувьд ийм боломж бий юу. Үүн дээр та ямар байр суурьтай байна вэ?

-Энэ жил цоо шинэ цагалбараар есдүгээр сарын 1-нд Засгийн газар 2025 оны төсвөө өргөн барьсан. Үүнээс хойш ажлын хэсэг байгуулагдаж байнгын хороод, УИХ дээр нийтдээ 65 хоног хэлэлцэгдсэн. Өөрөөр хэлбэл, УИХ дээр ийм хугацаанд байсан гэсэн үг. Тэгэхээр ийм асуудлаа өмнө ярьж болох өчнөөн хоног байсан. Ирэх оны төсөвтэй холбоотой бид олон ч хэлэлцүүлэг хийсэн. Гэтэл аравдугаар сарын 1-нд байгуулагдсан ажлын хэсэг дэгийн дагуу ажилласан, ингээд хоёрдугаар хэлэлцүүлэг болсны дараа хуулиа хамгийн сайн мэддэг, дэгээ хамгийн сайн барьж байх ёстой хүмүүс, нэр бүхий гишүүд маань ийм зүйл гаргаж байгаад харамсаж байна. Өмнөх парламентуудын үед гишүүдээс ийм санал гаргадаг л байсан. Гэхдээ хоёрдугаар хэлэлцүүлгийн дараа гаргаж байгаагүй. Бараг анхны тохиолдол нь энэ болж байгаа байх.

-Соёлын яамны төсөв дээр байгаа 18 тэрбум төгрөг нэлээд асуудал дагуулж байна?

-Тийм, тоог ярихаасаа өмнө агуулгыг нь ярих ёстой. Өөрөөр хэлбэл, хуулиа ярих ёстой юм. Соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай хууль гэж сая хавар батлагдсан. Энэ хуулийн наймдугаар бүлэгт дөрвөн заалт бий. Эдгээр заалт дээр 16-18 насны өсвөр үеийнхэнд зориулсан ваучерыг төрөөс даана гэчихсэн байгаа. Хэрвээ уг хуулийн үзэл баримтлал нь буруу гэж үзэж байгаа бол гишүүд хууль санаачлах эрхтэй. Энэ удаад ингээд тоотой нь ноцолдоод өнгөрлөө гэхэд хойтон энэ хуулиараа дахиад л орно шүү дээ. Харин агуулгаараа буруу гэж байгаа бол тухай хуулийг хүчингүй болгох, шинэчилсэн найруулга хийх зэргээр ажил хэрэгч хандах ёстой.

-Эдгээр гишүүд ирэх оны төсвийн урсгал зардлаас 3.6 их наяд төгрөгийг танах боломжтой гээд байгаа шүү дээ?

-Би дахиад хэлье. Тоотой биш агуулгатайгаа ноцолдох 65 хоногийн хугацаа тэдэнд байсан. Өнгөрсөн хугацаанд энэ талаар ерөөсөө яриагүй. Ажлын хэсэг дээр 3.6 их наяд төгрөг гэсэн тоог огт гаргаж тавиагүй. Яагаад хоёрдугаар хэлэлцүүлгийн ард энэ бүхнийг яриад байгаа вэ гэдэг л өөрөө асуудал. Буруу зөрүү зүйл байгаа бол тэр талаар нь илэн далангүйгээр хуулийнх нь хугацаанд ярилцах ёстой. Тэгэхгүйгээр гуравдугаар хэлэлцүүлэгт тулгаж ирээд, төсвөө батлах ёстой арваннэгдүгээр сарын 15-ны өдөр гэсэн хуулийн заалттайг мэдсээр байж ингэж байгаад би гайхаж л байна.

-Төсвийн хэлэлцүүлгийн үеэр хоёр болон түүнээс дээш сонгогдсон гишүүдийн зүгээс таван тэрбум төгрөгийн асуудал ярилаа гэсэн. Үнэхээр ийм зүйл болсон юм уу. Ноднин жил гурван тэрбум байсан нь өсөөд таван тэрбум болчихсон байна гээд шуугиад байсан шүү дээ?

-Тийм санал гаргасан гишүүдээ би буруутгамааргүй байна. Өмнө нь 76 тойрог байхад жил бүр л ийм хандлага гардаг байсан. Гишүүд чинь өөрөө үүрэгтэй шүү дээ. Тойрогтоо бүтээн байгуулалт хийх, хөрөнгө оруулалт татахын тулд бараг уралдаан болдог байсан. Харин 126 гишүүнтэй болсноор гишүүдийн хандлага их зөв байна гэж би харж байгаа. Засгийн газраас оруулж ирсэн бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлал дээр суурилсан хөрөнгө оруулалт, бүтээн байгуулалт дээр их зөв хандлага гарсан. Гишүүдийн дийлэнх олонх нь дэмжсэн байгаа. Тийм болохоор ирэх дөрвөн жилд бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлал амжилттай явах юм байна гэсэн бүрэн итгэлийг авсан.

-Засгийн газрын 14 мега төслөөр халхавчилсан үр ашиггүй зардлууд их байна гэж яриад байгаа. Гадаад томилолт, зочин хүлээж авах зардал дөрөв дахин өссөн гэсэн. Яагаад ингэж их өсөөд байгаа юм бэ?

-Зардал өсч байгаа асууд лыг бодит байдалтай нь задалж авч харах хэрэгтэй. Гадаад томилолтын зардал 2021, 2022 онтой харьцуулахад нэмэгдэхээс аргагүй. Тэр үед чинь хил хаагдчихсан, бүгдийг нь цахимаар хийдэг байсан. Тэр бүү хэл дотоод томилолтуудаа ч зогсоож байсан үе шүү дээ. Үнэ өртөг ч нэмэгдлээ. Манай улсын гадаад харилцаа эрс өргөжин тэлж байна. Үүнтэй холбоотой өсөлтүүд байна. Мөн урсгал зардал өссөн гурван шалтгаан л байгаа. Хамгийн том шалтгаан буюу 60 хувийг эзэлж байгаа нь тариф, хүн амын өсөлт, цалин байна. Мөн хууль дагасан зардлын өсөлт 20 хувь байгаа. Түрүүн дурдсан Соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай хууль дээр гарч байгаа өөрчлөлт бол нэг жишээ нь. Үүнээс гадна маш олон хууль бий. Нийгмийн даатгалын тухай хууль дээр долоон жилийг таван жил болголоо. Маш их ачаалал авч байна. Он гараад хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ нэмэгдэнэ. Нийгмийн даатгал дээр бид чинь хуримтлалын тогтолцоо руугаа шилжиж хоёр хувийг шууд хадгалдаг болж байгаа. Энэ л гэхэд шууд 300 тэрбум төгрөг болж байх жишээтэй. Мөн Цагаан алт, Шинэ хоршоо, Хүнсний хувьсгал гэсэн үндэсний томоохон хөтөлбөрүүд жил ирэх тусам маш их өргөжиж, тэлж байна. Ингэхээс ч өөр арга байхгүй. Үүнээс гадна хөрөнгө оруулалтууд жил ирэх тусам нэмэгдэнэ.Өнөөдөр хувийн хэвшил нэг томоохон бүтээн байгуулалт хийх, хороолол барих гэхээр бид эрчим хүчийг нь өгч чадахгүй болж ирж байна. Тийм болохоор эрчим хүчнийхээ бүтээн байгуулалтуудыг хийе. Хувийн хэвшлийнхэн хөрөнгө оруулалт хийхэд өртгийг нь хамгийн их бууруулж өгдөг, хөгжлийн хурдыг нь нэмдэг зүйл бол зам, тээвэр ложистик. Тийм учраас энэ хоёрыг хамгийн түрүүнд хийх ёстой. Энэ шинэ хандлагыг ч гишүүд маань хүлээж авч дэмжсэн. Цаашдаа ч дэмжээд явах байх гэж бодож байгаа.

-Ирэх оны төсөв дээр хувийн хэвшлээ дэмжсэн зүйл хэр их байна вэ гэдгийг хүмүүс их асууж, сонирхож байгаа. Энэ тал дээр юу хэлэх вэ?

-Хувийн хэвшлийг дэмжинэ гэхээр их хэмжээний татаас өгдөг халамжийн байдалтай байж болохгүй. Хүмүүс энэ тал руу нь гуйвуулж асуугаад байдаг. Харин бид хувийн хэвшлээ эрчим хүч, дэд бүтэц, татварын бодлого, зээлийн хүүгээр нь хангаж, дэмжиж өгөх ёстой. Энэ бүх зүйл бүгдээрээ энэ удаагийн төсөв дээр орж ирсэн байгаа. Боловсруулах үйлдвэр дээр салбар харгалзахгүйгээр татварын бодлогоор дэмжье гэж байна. Бүсчилсэн хөгжил дээр ялгаатай татварын бодлогуудаа явуулна. Энэ бүхэн чинь хувийн хэвшлүүдээ дэмжиж байгаа маш том бодлогын шилжилт байхгүй юу. Түүнээс биш хувийн хэвшлээ дэмжиж байна гээд халамжийн бодлого явуулж болохгүй.

-Ирэх онд инфляцийн түвшинг ямар байхаар төсөөлж байна вэ?

-Өнгөрсөн дөрвөн жил ковид болон ковидын дараахь эдийн засгаа сэргээх, тогтворжуулах хүнд сорилтын жилүүд байлаа. Харин ирэх дөрвөн жил бол хөгжлийн жилүүд байна гэж харж байгаа. Гэхдээ аливаа хөгжил тэлэлтийн эрсдлийг дагуулдаг. Бид тэлэхгүйгээр бүх зүйлээ хумиад боломжуудаа алдаад суух уу. Эсвэл тэлэлтийн эрсдлээ шингээгээд, түүндээ таарсан төсөв, мөнгөний бодлогоо гаргаад явах уу гэдэг нь сонголтын л асуудал. Бид амаргүй замыг нь сонгосон, бид хөгжлийн төлөө зорино. Харин хөгжил нь хүртээмжтэй, ил тод, иргэн бүрд хүрсэн байх учиртай.

-Сүүлийн хэдэн өдөр валютын ханш чангарч байх шиг байна. Үүнийг юутай холбож тайлбарлах вэ?

-Би үүнийг улирлын эффект гэж харж байгаа. Манайх чинь бүтээн байгуулалтын улирал багатай улс. Тийм болохоор гурав, дөрөвдүгээр улиралд гүйцэтгэл шахагдаж гардаг. Үүнтэй холбоотой л гэж харж байгаа.

-Манай улсын эдийн засаг уул уурхайгаас хэт хамааралтай. Харин эдийн засгаа солонгоруулна гээд олон жил ярьж байна. Ирэх оны төсвийн орлого дээр ингэж солонгоруулах талын ямар зүйл байна вэ?

-Уул уурхайгаас хамааралтай орлого эмзэг байгааг бид бүгдээрээ хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй. Харин үүний эсрэг юу хийх вэ гэвэл хувийн сектороо л дэмжих ёстой. Тийм болохоор одоо эцсийн бүтээгдэхүүн гаргадаг болох тал дээр л анхаарах хэрэгтэй. Одоо бидэнд эрчим хүчний түүхий нүүрс экспортлох 10 жилийн л хугацаа байна. Энэ хугацааны дараагаар бид тултал боловсруулаад эцсийн коксжих нүүрс гаргадаг л болох хэрэгтэй юм.

-Энэ 10 жилийн хугацаанд бид яриад байгаа том төслүүдээ гараанаас гаргаж, хөдөлгөж чадах болов уу?

-Яриад байгаа энэ 14 мега төсөл гэдэг чинь үүнийг л дэмжиж байгаа дэд бүтцийн төслүүд шүү дээ. Хилийн нэвтрэн өнгөрөх чадвар, эрчим хүчний эх үүсвэрүүдээ нэмэгдүүлэх, зам харилцаагаа нэмэх төслүүд юм. Тийм учраас би чадна гэж харж байгаа. Энэ төсөв маань ч ийшээ зориглож байгаа юм. Гэтэл төсөв дээр янз бүрийн нэр зүүж байгаад дэгээдэж унагаах юм бол энэ 14 төсөл маань ёстой жинхэнэ цаасан дээрээ л үлдэнэ.