Category: мэдээ

Сонгодог хөгжимд сэтгэл огт хөдөлсөнгүй, морин хуурын татлага сонсоод сэтгэл маш их татагдаж, тоглож сурсан

Морин хуурын олон улсын IV наадам өнгөрсөн пүрэв гаригт өндөрлөсөн.
Уг наадмын хүрээнд болсон морин хуур сонирхогчдын уралдаанд ХБНГУ-аас ирж оролцсон
Андрео Горецкитэй ярилцсанаа хүргэе. Тэрбээр IT инженер, морин хуур, шанз тоглодог
хүн юм байна.

-Морин
хуурыг та анх хаана сонссон бэ. Яаж тоглож сурав?

-Би морин хуурын аялгууг 2006 онд анх сонссон. Хархоринд аялж явахдаа
Балдандорж гэдэг өндөр настай хөгжимчин жинхэнэ монгол аялгуу тоглохыг сонсоод сэтгэл
их татагдсан. Хожим нь Баярсайхан гэдэг морин хуур урлаач найзтай болж, тэр найз
маань надад морин хуур бэлэглэсэн юм.

-Та
хөгжимчин хүн үү. Герман улсын аль хотоос ирсэн бэ?

-Германд би IT инженер мэргэжлээрээ ажилладаг. Төрсөн хот маань Ханбург.
Гэхдээ би Боннд ажилладаг юм. Намайг бага байхаас аав маань аккордион, мандолин.
ээж гитар, цахилгаан төгөлдөр хуур тоглодог байв. Би багаасаа хөгжим сонирхсон ч
жаахан байхдаа тоглож сураагүй. Сүүлд, эвэр бүрээ, төгөлдөр хуур зэрэг гурав дөрвөн
хөгжим тоглож сурсан боловч эдгээр сонгодог хөгжимд миний сэтгэл огт хөдөлсөнгүй.
Харин монгол хөгжим сонсоод, ялангуяа морин хуурын татлага сонсоод сэтгэл маш их
хөдөлж, тоглож сурахаар шийдсэн.

-Ямар
хүнээр заалгаж сурав?

-Анх Монголд ирснээсээ хойш гурван жил болоод дахин ирсэн л дээ.
Ажил ихтэй байсан учраас ойр ойрхон ирж чадаагүй. 2009 онд би монгол найз охинтой
болсон. Түүний ах нь миний найз морин хуур урлаач Баярсайханы найз байсан юм. Германд
морин хуур заах багш байхгүй учраас би 2012 онд Улаанбаатарт ирж Соёл урлагийн их
сургуульд орж, энд нэг жил амьдарсан. Соёлын сургуульд сурснаар миний морин хуур
тоглох техник сайжирсан. Энд би бизнес аялал хийхийн хажуугаар багшаар хуур заалгаж
байлаа. Мөн бичлэг сонсч, ноотыг нь ч сурсан.

-Хэдэн
жил морин хуур тоглож байна вэ?

-Таван жил.

-Морин
хуурт зориулсан зохиолуудтай та хэр зэрэг танилцав. Ямар аялгуу, ямар зохиолоос
тоглож байгаа вэ?

-Миний хамгийн дуртай аялгуу бол татлага. Монголын уламжлалт зургаа
долоон татлага сурсан. Жонон хар, Уйлган шарын явдал, икэлийн эгшгүүд гэхчлэн. Морин
хуураар тоглоход хэцүү икэлийн татлага, икэлд зориулсан эгшгүүдийг икэлээр нь тоглож
сурсан. Би нэг икэл авсан. Түүгээрээ икэлд зориулсан баруун монгол аялгуу тоглож
сурлаа. Гурван сарын турш Улаангом хотод байж баруун монгол татлага, биелгээг судалж,
тоглож сурлаа.

-Европын
зохиолоос морин хуураар тоглож үзэв үү?

-Р.Шуман, С.Бахын зарим нэг зохиолоос тоглодог.

-Танай
орон сонгодог хөгжмийн их эртний гүн гүнзгий уламжлалтай. Гэтэл та монгол хөгжмийн
тоглолтын язгуур техникийг нь, хөгжмийн соёлын эртний уламжлалыг нь сонирхдог юм
байна. Улаангомд хэсэг хугацаанд амьдрахад монгол ахуй танд ямар сэтгэгдэл үлдээсэн
бэ?

-Улаангомд байхдаа олон янзын хийцтэй нүүдэлчдийн гэр үзсэн. Хамгийн
сонирхолтой нь тэнд зургаа долоон настай хүүхдүүд бүгд биелгээ мэдэж байна. Бий
биелгээний аялгуу надад маш их таалагдсан ч сурахад амаргүй байсан. Гэхдээ сурсан.
Одоо миний хүсч байгаа зүйл бол монгол хөгжмийн хамтлагтай тоглох. Германд амьдардаг
монголчууд жил бүрийн зун наадам хийдэг юм. Тэр үеэр би ганц хоёр удаа тоглож байсан.
Цаашид бас наадмаар тоглох хүсэлтэй байгаа.

-Манай
үндэсний хөгжмийн орчин үеийн хамтлагуудыг мэдэх үү?

-Манай улсад монгол хамтлагууд байдаг. Миний мэдэж байгаагаар, “Транс
Монголиа”, “Хөх Монгол” гэдэг хамтлагууд байна.

-Энэ
удаагийн олон улсын наадмын гала тоглолтод та Гал Шарын домог гэдэг магтаал тоглож
үзэгч сонсогчдоос хамгийн их алга ташилт хүлээж авлаа. Өмнөх өдрүүдэд нь ямар зохиол
тоглов?

-Чөлөөт тоглолт, трио тоглосон. Бас нэг магтаал тоглосон. Дагийранз
гуайн бүтээсэн Галшарын магтаалыг би бичлэгээс нь сонсч сурсан юм. Галшар сум Хэнтий
аймагт байдаг. Би тэнд маш их хөл хөөртэйгөөр хүргэн орсон. Тийм учраас тэндэхийн
магтаалыг нь сонирхож цээжилсэн юм. Маш сонирхолтой магтаал. Морин хуур тоглоод
магтаал хэлэх хэцүү. Гэвч би авьяасаараа сурсан. Морин хуурын сонгодог концерт цээжилж
чадахгүй ч уламжлалт соёлын монгол хэлний 200 үг цээжилж чадсан шүү.

-Морин
хуурыг чухам ямар онцлогоор нь та сэтгэлдээ илүү ойр хүлээж авав?

-Аялгуу эгшиг нь яг хайр шиг. Миний морин хуурт хайртай болсон шалтгаан
энэ л дээ. Өөр үгээр илэрхийлж чадахгүй нь ээ.

-Энэ
наадмын өдрүүдэд Морин хуурын чуулгатай хамт тоглож үзэв үү. Танд ямар санагдав?

-Гаднаас ирсэн бүх сонирхогчид Морин хуурын чуулгатай хамт нэг тайзан
дээр тоглосон. Оркестрт суудаг хөгжимчид дотор ид шидтэй морин хуурчид байна. Маш
гоё юм. Үүнээс илүү гоё сайхан зүйл байхгүй.

-Ойр
дотныхоо хүмүүст та морин хуур зааж өгье гэж бодож байгаа юу?

-Германд ганц хоёр хүнд зааж өгч магадгүй. Миний ажил, бизнес аялал
зэргээс шалтгаалаад бусдад заахад хүндрэлтэй байдаг. Өнгөрсөн хугацаанд хоёр хүнд
морин хуур бага зэрэг зааж өгсөн. Тэд үргэлжлүүлж заалгахыг хүссэн ч би дандаа завгүй
байлаа.

-Хаана
ч явсан та морин хуураа авч явдаг уу?

-Үргэлж авч явдаг.

-Аав
ээж тань таны морин хуур тоглохыг сонсч байв уу?

-Зул сарын баяраар аав ээждээ Зул сарын аялгуу тоглож үзүүлсэн. Маш
их таалагдсан. Одоо тэд маань далан настай. Миний концертыг үзмээр байна гээд л
байгаа. Өндөр настай болсон учраас Монгол руу аялж чадахгүй шүү дээ.

-Та
морин хуурыг үгээр илэрхийлэхийн аргагүй сайхан гэлээ. Бас таван жил тоглож, монгол
хөгжмийн соёлоос судалж байгаа гэсэн. Энэ хугацаанд манай хөгжмийн соёлын талаар
ямар бодолтой болсон бэ?

-Монгол туульс үнэхээр гайхамшигтай. Үүнээс гадна миний дуртай олон
аялгуу байгаа. Жишээ нь, уртын дуу, татлага, биелгээ, ардын богино дуунууд, бас
орчин үеэс Н.Жанцанноровын бүтээл байна. Манайхан бол зөвхөн поп рок, сонгодог ари
мэднэ. Манай германчууд монголчууд шиг хөгжимтэй их ойр холбоотой хүмүүс биш. Хөгжимд
жаахан дуртай, энэ нь монголчуудынх шиг гүн гүнзгий биш.

-Та
бусад үндэстнүүдийн хөгжмөөс сонирхдог уу?

-Киргизээс комуз хөгжим авсан. Энэ хөгжим бас хоёр утастай. Хятад
улсаас пийпаа авсан. Бас шанз тоглодог. Шанзаар би зөвхөн монгол аялгуу тоглож байна.

-Энд
хөгжмийн сонирхлоороо аялахдаа Герман дахь ажил албаа хэрхэн зохицуулдаг вэ?

-Германд би өндөр цалинтай, бас чөлөөт цаг байгаа учраас хөгжимд
хүссэн цагаа зарцуулж байна. IT инженерийн ажил маань хөгжим сонирхоход саад болдоггүй.
Ажлын газар гэрт ойрхон. Долоо хоногийн таван өдөр нь өдөрт найман цаг ажилладаг
болохоор чөлөөт цаг ихтэй.

-Манай
улсад та хэдэн удаа ирэв?

-Арван удаа Монголд ирсэн.

Н.ПАГМА

мэдээ спорт

Эрчимийнхэн дараагийн шатанд өрсөлдөнө

Post author By
Post date 2014-05-06
No Comments on Эрчимийнхэн дараагийн шатанд өрсөлдөнө

Хөлбөмбөгийн
хөгжлөөр
тивийн хэмжээнд чансаа доогуур орнуудын өрсөлддөг
Азийн хөлбөмбөгийн
холбооны Ерөнхийлөгчийн
цомын тэмцээний “С” хэсгийн тоглолтууд Монголд болж, эх орноо төлөөлөн оролцсон “Эрчим” клуб хоёрдугаар
шатанд өрсөлдөх
эрхээ авлаа. Клубын төвшинд зохион байгуулдаг тус тэмцээн
энэ жил хамгийн сүүлийн удаа болж буй юм. Тэмцээнд
дотоодын лигтээ түрүүлсэн
11 орны баг гурван хэсэгт хуваагдан өрсөлдөж
байгаа бөгөөд
Монгол Улсын Үндэсний лигийн аварга “Эрчим”
клубын хувьд Непалын “Манан Маршианди” болон Камбожийн “Свейрин” багуудтай “С”
хэсэгт сугалаа таарсан билээ. Хэсгийн эхний тоглолт тавдугаар сарын 1-нд Непал
болон Камбожийн багийн тоглолтоор эхэлж, 6:3 харьцаатай “Манан” ялалт
байгуулсан. Харин “Эрчим” клубын тухайд тавдугаар сарын 3-нд Камбожийн
“Свейрин”-тэй тоглосон байгаа.

Хэсгийн эхний тоглолтоо Камбожийн багийн эсрэг хийсэн монголчууд 3:1 харьцаатай
өрсөлдөгчөө буулган авсан. Тус тоглолтод “Эрчим” клубын залуу тоглогч, 19
настай С.Гал-Эрдэнэ хет-трик хийснээр багаа ялалтад хөтөлжээ. Харин өчигдөр
болсон тоглолтод Непалын “Манан” болон Монголын “Эрчим” клубүүд 0:0 харьцаатай
тэнцлээ.

Ийнхүү “С” хэсгийг Непалын “Манан” дөрвөн оноотой тэргүүлж, “Эрчим” клуб ижил
оноотой боловч гоолын зөрүүгээр хоёрдугаар байрт бичигдсэнээр дараагийн шатанд
өрсөлдөх эрхтэй болсон юм. Харин Камбожийн “Свейрин” клуб хэсгийн хоёр
тоглолтдоо ялагдал хүлээснээр тэмцээнийг орхиж байна.

Э.ЭНХ

мэдээ нийгэм

Хотын нутаг дэвсгэрээс элс, хайрга олборлуулахгүй

Post author By
Post date 2014-05-06
3 Comments on Хотын нутаг дэвсгэрээс элс, хайрга олборлуулахгүй

Нийслэлийн Засаг даргын захирамжаар Улаанбаатар хотын нутаг дэвсгэрт түгээмэл тархацтай ашигт малтмал олборлох, тээвэрлэхийг түр хориглох, хүн даацын авто машины тээвэрлэлтэд тавих хяналтыг эрчимжүүлэхээр боллоо.

Захирамжид нийслэлийн нутаг дэвсгэрт түгээмэл тархацтай ашигт малтмалын нөөц ашиглаж буй аж ахуйн нэгжүүд өөрсдийн хөрөнгөөр технологийн хатуу хучилттай автозам, ложистикийн төв байгуулах хүртэл олборлолт хийх, нийслэлийн нутаг дэвсгэрээр тээвэрлэлт хийхийг түр хориглож хэрэгжилтэнд хяналт тавьж ажиллахыг холбогдох албаныхад үүрэг болгосон байна. Мөн технологийн хатуу хучилттай авто зам, ложистикийн төв байгуулахад мэргэжил, арга зүйн зөвлөгөө өгч ажиллахыг нийслэлийн Авто замын газарт даалгажээ.

Түүнчлэн байгаль орчны нөлөөллийн үнэлгээний дагуу байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг хангуулж, эвдэгдсэн газрын хэмжээг тогтоож тухайн талбайн 75-аас доошгүй хувийг тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч хуулийн этгээдээр нөхөн сэргээлгэх ажлыг зохион байгуулах, шаардлагатай бол тусгай зөвшөөрлийг цуцлах саналыг холбогдох байгууллагад тавьж шийдвэрлүүлэхийг үүрэг болгосон байна.

Тус захирамжийн дагуу нийслэлийн нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж буй цемент зуурмагны үйлдвэрүүд, барилга барьж буй барилгын компаниудыг хашаан дотроо болон засмал зам руу нийлэх хэсэгт тээврийн хэрэгслийн дугуйг цэвэрлэх зориулалтын хоёр талбайтай болгож, шаардлагыг биелүүлээгүй аж ахуйн нэгжүүдэд ажил эхлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрлийг олгохгүй байхаар боллоо.

мэдээ нийгэм

“Солгой” Н.Төмөрхуяг ард түмэндээ талархана

Post author By
Post date 2014-05-06
No Comments on “Солгой” Н.Төмөрхуяг ард түмэндээ талархана

Монгол Улсын гавьяат жүжигчин “солгой” хэмээх Н.Төмөрхуяг ард түмэндээ зориулж талархалын тоглолт хийхээр болсон байна. Тэрбээр энэ удаа залуу дуучин Д.Балдантай хамтран тоглоно.

Залуу дуучин энэхүү тоглолтын үеэр Н.Төмөрхуягийн дуулж ард түмэндээ хүргэсэн “Амьдрал хайр дээр тогтдог”, “Насны намар”, “Зүрхний уяа”, “Саа мөнгөн Хэрлэн” зэрэг хуучны дуунаас өөрийн өнгө төрхөнд тохируулан, шинээр найруулан дуулж хүргэхээр бэлтгэж буй юм байна.

Тэд 2012 онд МУГЖ Н.Төмөрхуягийг анх амьдруулсан “Хорвоод ганцхан ээждээ” дууг хамтран дуулсан нь олны талархалыг хүлээж байсан билээ. МУГЖ Н.Төмөрхуягийн залуу дуучин Д.Балдантай хамтран ард түмэндээ өргөж буй талархалын тоглолт энэ сарын 19-ний өдөр Монгол бөхийн өргөөнөө болох юм.

мэдээ улс-төр

ӨНӨӨДӨР: УИХ-ын байнгын хороодын хуралдаан болно

Post author By
Post date 2014-05-06
No Comments on ӨНӨӨДӨР: УИХ-ын байнгын хороодын хуралдаан болно

Өнөөдөр УИХ-аар:

Байнгын хороодын хуралдаан

09:00 цагаас Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаан “А” танхимд:

09:00 цагаас Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаан “Б” танхимд:

14:00 цагаас Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаан “Б” танхимд:

Ажлын хэсгүүдийн хуралдаан

09:00 цагаас Малын индексжүүлсэн даатгалын тухай хуулийн төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан “В” танхимд;

11:00 цагаас гол, мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны ажлын дэд хэсгийн хуралдаан “В” танхимд;

13:00 цагаас нягтлан бодох бүртгэлийн тухай /шинэчилсэн найруулга/ болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Төсвийн байнгын хорооны ажлын дэд хэсгийн хуралдаан 334 тоот өрөөнд;

14:00 цагаас Эмнэлгийн барилгын өнөөгийн байдалтай танилцах, үнэлэлт, дүгнэлт өгөх, цаашид авах арга хэмжээний талаар санал, дүгнэлт боловсруулах үүрэг бүхий Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан “Г” танхимд;

15:00 цагаас Монгол Улсын Үндэсний статистикийн хороо болон Санхүүгийн зохицуулах хорооны 2013 оны үйл ажиллагааны тайланг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх, Байнгын хорооны шийдвэрийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий Эдийн засгийн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан “В” танхимд тус тус хуралдана.

Үйл явдлууд

09:00 цагаас Улсын хоёрдугаар төв эмнэлэг дээр “Байгууллагын хөгжил, соёл, тусламжийн чанар” сэдэвт хоёр өдрийн сургалт болно. Уг сургалтад ЭМЯ-ны харьяа 16 байгууллага, хувийн хэвшил, Төмөр замын эмнэлэг, Оргил рашаан сувилал, ТТАХНЭ, Сэргээн засах төв, уламжлалт анагаах ухаан зэрэг нийт 50 гаруй байгууллагын эмчилгээ эрхэлсэн орлогч дарга, чанарын албаны дарга, менежерүүд оролцоно.

10:00 цагаас Монголын Залуучуудын Холбоо, Монголын Ажил Олгогч Эздийн Нэгдсэн Холбоо залуучуудын хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, залуучуудын ажилгүйдлыг бууруулахад хамтран ажиллахаар Санамж бичигт гарын үсэг зурах үйл ажиллагаа Монголын Залуучуудын Холбооны төв байранд болно. Энэхүү Санамж бичгийн зорилго нь Монголын Залуучуудын Холбоо болон Монголын Ажил Олгогч Эздийн Нэгдсэн Холбооны хамтын ажиллагааны хүрээнд манай улсын нийт хүн амын 60 гаруй хувийг бүрдүүлж буй залуучуудын хөдөлмөр эрхлэлтийн асуудлыг өргөн хүрээнд бодлогын түвшинд авч үзэх, шийдвэр гаргах түвшинд залуучуудын дуу хоолойг хүргэх, оролцоог нэмэгдүүлэх зэрэг асуудлаар хамтран ажиллах юм байна.

10:00 цагаас Гадаад Хэргийн Яамны Зөвшилцөл танхимд Хөдөөгийн Бичил Санхvvгийн Хөгжлийг дэмжих Холбооны чуулга уулзалт болно. Уг чуулганд хөдөөгийн 50 орчим сумдад vйл ажиллагаа явуулдаг ХЗХоршоодын 120 төлөөлөгчид оролцоно. Утас:99850211

11:00 цагаас “АЛТАЙ ЯТГЫГ ДУУРЬСГАХ ИХ ЁСЛОЛ” МОНГОЛЫН ГАЙХАМШИГТ ӨВ СОЁЛ АЛТАЙ ЯТГЫГ ДЭЛХИЙ ДАХИНД ЗАРЛАХ ӨДРИЙН ТУХАЙ” хэвлэлийн хурал МОНГОЛ НЬЮС мэдээллийн төвд болно. Хэвлэлийн хуралд Монгол угсаатны хөгжмийн товчооны тэргүүн, Алтай ятгыг сэргээн нутагшуулагч Д.Ганпүрэв, Төрийн хошой шагналт Н.Жанцанноров, Монгол уламжлал академийн ерөнхийлөгч Л.Дашням, Аялал Жуулчлалын Үндэсний Төвийн захирал О.Цоодол, Яруу сэтгэгч нэгдлийн тэргүүн Ж.Лувсандорж нар оролцож мэдээлэл өгнө. Утас: 99167471, 89967471, 88028241

11:00 цагаас “Залуучуудын соёлын төвд” Монголын орчин үеийн амьд хөгжмийн холбооны албан ёсны нээлтийн хэвлэлийн хурал болно. Тус холбоог “Нисванис” хамтлагийн ахлагч Л.Энх-Амгалан санаачлан байгуулсан бөгөөд холбооны анхны ажил болгож Монголын амьд хөгжмийн хамтлагийн нэг болох “UB NIGHT” хамтлаг “A Hard day`s night” нэртэй анхны бие даасан тоглолтоо энэ сарын 9-нд ганцхан удаа зохион байгуулах гэж байна.

12:00 цагаас Энэтхэг улсын элэг шилжүүлэх мэс заслын эмч Намиш Мехта, тус улсад элэг шилжүүлэх эмчилгээнд орсон хүмүүсийн төлөөлөл хамтран элэгний өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх талаар олон нийтэд зөвлөгөө өгөх, Хавдар Судлалын Үндэсний төвтэй хамтран ажиллах талаар мэдээлэх зорилгоор хэвлэлийн бага хурал зарлалаа. Хэвлэлийн бага хурал МҮОНРТ-ийн Олон Нийтийн Мэдээллийн Төвд болно.

арын-нүүр булангууд мэдээ

Өөрчлөгдөөгүй тогтолцоо

Одоо нийгэм шал өөр болох
ёстой доо. Иргэдийг гэмт этгээд хохироосон байвал эхлээд хохиролгүй болгуулаад дараа
нь хэрхэн шийтгэх, ер нь яллах уу яахав гэдэг болчихвол мөн ч хэрэгтэй сэн. “Хадгаламж
зээлийн хоршоо”-ныхныг хуулийн дагуу шийтгээд яалаа. Өнөөдөр төр тал хохирлыг барагдуулсан
нэртэй. Хэдэн нөхөр шоронд явж ял завшсан. Баахан хүн хохироод хоосон хоцорсон.
Хохирлыг төр даалаа гэдэг чинь татвар төлөгчдийг цөмийг нь цаагуураа торгоод хаячихлаа
гэсэн үг.

Манайхан иймэрхүү тогтолцоогоо эрүүл болгохын тулд шинэчлэл, өөрчлөлт
хийхийг бүгдээрээ хүссэн юм. Тогтолцоог хэрхэн өөрчлөх, өөрчиллөө гэхэд түүнийг
ямар төлөөлөл хамгийн бодитой хийж чадах вэ гэдэг л маш хэцүү асуулт бололтой.

Эндээс үүдэлтэй онолын мэтгэлцээн Их хурал дээр ч гудманд ч хаа сайгүй.

Хүмүүсийг дотор нь их ангилах юм. Тэр энэ нам гэхээс гадна нийгмийг
шударга ба шударга бус гээд хоёр ангилчихжээ. Юмс гэрэл сүүдэртэй тул тийм ч байж
мэдэх юм. Харин тэр хуваалт, ангилалтыг зөвхөн шударгууд нь хийж өгснөөр л сая шударга
ёс тогтох юм гэнэ. Яагаад тэр билээ?. Энэ тогтолцоо чинь эргээд шударга бус явдал
болж, юуг ч өөрчилж чадахгүй байна. Тэрэн дээрээ тулбал хүн болгонд өөрийн гэсэн
үнэлэмж бий. Тэгээд тэр шударга гарууд нь хэн юм гэхээр өмнөх нийгмийн элементүүд,
нэн саяхан тогтолцоог солихын эсрэг тэмцэж явагсад зонхилж байна.

Ж.ГАНГАА

мэдээ нийгэм

Тариалан эрхлэгчид өнөө жил хэрхэн “ЭРХЛЭХ” вэ?

Post author By Ж. Гангаа
Post date 2014-05-06
No Comments on Тариалан эрхлэгчид өнөө жил хэрхэн “ЭРХЛЭХ” вэ?

Жил болгон л 420-иод мянган тонн улаан буудай хурааж авч гурил үйлдвэрлэнэ
гэсээр байгаад энэ тоог бараг цээжилчихэж. Хүний тоо өсөөд байхад гурилын хэрэгцээ
нэмэгдэх ч үгүй, хасагдах ч үгү сүүлийн хэдэн оныг үдлээ. Энэ намар аанай л нөгөө
400 мянгаа барьчихвал дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангачих аж. Энэнээс илүү ургац
хураавал авах газар олдоггүй, ялангуяа тээрэмнээс үлдсэн үлэмж хивгийг малчид мөнгө
гарздан малдаа авч өгөхөө болиод удаж байгаа. Хивэг байтугай хадлан бэлдээгүй байхад
мал нь өсөөд байгаа юм чинь арга байж уу. Мянган жилийн уламжлалт тариачин
хөрш хоёр орон маань биднээс талх, мантуу автлаа мөн ч өдий биз дээ. Тэгэхлээр
манай өнөөгийн зах зээлийн багтаамж нь ойр мөддөө энэ л хэмжээнд газар тариалангаа
бариад явчих дүр төрх харагддаг. Одоо нэмж дэмжих, хөгжүүлэх, хөхиүлэх аминд тулсан
шаардлага төдий л баймааргүй. Эцсийн бүтээгдэхүүн гаргаж чадаж байгаа үндэсний үйлдвэрлэл
гэвэл Монголд гурил будаа, төмс ногоо яах аргагүй мөн. Төр засаг зөвхөн энийг нь
зөвтгөсөн үндэслэлээр тариалан эрхлэгчдийг эрхлүүлдэг байх. Түүнээс будаа, төмс
хоёрыг ноднин зах дээр хахтал нь ургуулаад
өгөхөд үнэ, инфляци хоёр нохой хуцсан чинээ тоогоогүй. Гадуур бүх хэрэглээний үнэ
өсөөд байхад ногоочид илүүдэл төмсөө зоориноосоо гаргаж тонн тонноор нь хог дээр
асгаж байв. Үүнд хөдөөгийн борог амьдралаас төрийн томцуул төдийгүй орон нутгийн
хурган дарга нар хүртэл хол тасарсан хийрхэл багагүй нөлөөлсөн юмдаг. Дээр доргүй
л үндэсний үйлдвэрлэл гэцгээн, явж явж монголоороо
байгаа буянт малын мах, хүнс ногоо л хамгийн ориг нь гэж туйлшраад байсан чинь бодит
байдал дээр тийм байж чадаагүй. Хяналт шалгалтаас алс зайд хэн дуртай нь аж ахуй
гэгчийг эрхлэн гаднаас элдвийн химийн хор, бордоо, сав баглаа дур дураараа зөөж
ирцгээн тариа ногоо төдийгүй сүү цагаан идээгээ хүртэл амар хялбар аргаар боловсруулан
иргэдийг хууран мэхэлж үлэмж хохироосон билээ. Хувиараа аж ахуй эрхэлж байгаа газруудын
ажлыг сонирхож байхад ухвар мөчид этгээдүүд ногооны зэрлэг зулгаахаасаа залхуураад
Хятадаас хамгийн хүчтэй аюултай хор авчирч ирээд талбайдаа цацах зэргээр хөдөө гадаа
нүднээс далдуур ямар заваан юм хийж байгааг мэдэж байгаа амьтан алга.

Тэгэхлээр одоо хариуцлагатай уул уурхай, барилгын осол аваар гэхээсээ
илүү олон нийт хүнсний аюулгүй байдалдаа санаа зовцгоох боллоо. Тариан талбай дээр
улаан буудайтай хамт мутацид орчихсон байж болзошгүй хачин ургамлууд зэрэгцэж урган
улмаар гурилын амт чанарыг өөрчилсөн гэх юм. Энэнээс болж олон мянган тонн үр тариа
ноднин цавуулаггүй гэсэн нэрийн дор гологдсон. Засгийн газар томоохон гурилын үйлдвэрүүдийг
шахсаар байгаад дотоодын буудайг авахуулсан.
Тэнд үйлдвэрлэсэн гурилаар иргэд цагаан сарынхаа бууз баншийг ч хийж чадаагүй. Төрөл
бүрийн нарийн боов хийдэг жижиг дунд үйлдвэрүүд аргаа бараад орос казах гурил импортоор
оруулж ирэн үйлдвэрлэлээ явуулж байна. Тэр нь хаа очиж хамаагүй найдвартай экологийн
цэвэр бүтээгдэхүүн болж таарлаа. Уг нь бид тэднээс илүү эко бүтээгдэхүүн гаргах
боломжтой ч тийм жудагтай үндэсний тариаланчид тун ховорджээ. Ер нь бидний өдөр
тутам хэрэглэж буй, гуанз ресторанаар дамжин ирэх хүнсний бүтээгдэхүүнийг хаанахын
хэн гээч ямар мэдлэг боловсрол, хариуцлагатай нөхөр бэлдэж суудаг вэ? Хүний биед
өвчин тусгах хэмжээний химийн хор “үндэсний үйлдвэрлэгчид”-ээс илэрлээ гэсэн зориг
муутайхан мэдээлэл энэ хавар цацагдаад нам дарагдсан. Тэр худлаа биш. Арай гэж үндэсний
үйлдвэрлэлээ сэргээх гэж ядаж байхад зарим нь ингээд хамаг итгэл найдвар нураагаад
хаячих юм. Одоо үүгээр далимдуулан Эрээний ногоо эргээд ирэх нөхцөл нь бүрдчихлээ.

Энэ хаврын онцлогийн хувьд
тариаланчид будаа тарьж 400 мянгаар улсад тушаах уу, эсвэл рапс ургуулж 800 мянгыг
олох уу гэсэн хоёр сонголттой сууцгаана. Дээрээс рапс битгий тарь гэж байгаа боловч
үгэнд нь ордог аж ахуй байгаа ч юм уу. Ихэнх нь ашгаа хараад рапс руу хошуурах чиг
хандлагатай. Тэдний хувьд тэр нь ч дээр биз. Ядахнаа л мэргэжлийн агрономичтой,
америк, канад техниктэй, энэ хэрээрээ газар тариаланд эргэлт буцалтгүй орчихсон
дундаас дээш хүчин чадалтай мэргэшсэн компаниар
хүнсний аюулгүй байдлаа тоглуулбал хожим буух эзэн буцах хаягтай юм даа.
Тэр жижиг “сайн дурын уран сайханчид”-ыг гал тогоо руу хамаагүй ойртуулмааргүй байна.
Эрх баригчдад сонгогчдоо алдахгүй байх, нэг ч болтугай ажлын байраар дамжуулан эмзэг
давхаргынханд сэтгэл гаргасан царай үзүүлдэг эрх ашгийн өрөөсгөл сонирхолтой. Тэгвэл
ард түмний гэгээлэг хэсэг нь арай өөр, ядаж эрүүл байхыг хүсч байна шүү дээ. Харин
төмсний хувьд Буриадад экспорт хийх нүх олсон бололтой. Энэ сургаар төмсний жижиг
аж ахуйнууд хөдөлгөөнд орж үрийн төмс сураглацгаах болж. Техникийн парк шинэчлэлийн
хувьд төмсний аж ахуйд Хятадын пад пад хүүхдийн тоглоом шиг жижигдээд Оросын улаан
трактор нь идэж уух нь дийлдэхгүй аль нь ч размер таарахгүй зовоодог аж. Мал, тариалан
хоёрын мөнхийн зөрчилдөөн аанай л хэвээрээ. Нэг ам бүлтэй өрх байлаа гэхэд аминдаа
хэдэн малтай бас тариа ногоотой. Тэгэхлээр одоо хоёуланг нь зэрэгцүүлж тавьчихаад
өөрөө өөртэйгөө л хэрэлддэг юм байх даа. Тариа ногоог малаас хамгаалах шалгарсан
арга нь гэвэл талбайгаа хаших эсвэл гүн суваг ухах. Хашааг төмрөөр, модоор, тороор
янз бүрээр хийж үзсэн. Бүтэлтэй юм болоогүй. Энэ тал дээр төр олон нийт бүр зориуд
анхаарал тавин хөдөлгөөн өрнүүлж, сум хөгжүүлэх төсөв төслөөсөө нэмэрлээд бичил
блокны үйлдвэрүүд угсраад жаахан цемент олчихвол асуудлыг нэгмөсөн шийдчихмээр юм
билээ. Бусад элс шавар, ус, ажиллах хүчин нь хаа сайгүй бэлэн бий.Эхний ээлжинд
төмс хүнсний ногооны талбайнуудаа дараа нь тариалангийн талбайг блокон хэрмээр тусгаарлаад
аль ч улиралд талбайд мал оруулахыг нь зогсоож чадвал ургац нэмэгдэж заавал химийн
бодис хэрэглэх ч шаардлага багасна. Энэ нь дамаа эрүүл хүнсний баталгаа болох учиртай.

Бараг бүх үйл ажиллагаа нь хувийн хэвшил дээр тогтож явдаг салбар
гэвэл Хөдөө аж ахуйн яам болов уу. Энэ салбар дээр ажиллаж амьдрагсад засгаас цалинжихгүй,
төрийн өмч хариуцдаггүй ч тэндээс хамааралтай асуудал байнга босч байдаг. Малчид
тариачид хувьд гарснаар хэт хувиа бодож бэлчээрийн даац хэтрүүлсэн, тариан талбайг
халаа сэлгээгүй ашиглан хөрс доройтуулсан, хүнсний аюулгүй байдалд итгэл алдруулсан
ноцтой зөрчил гарсаар байна. Үүнийг төр л зохицуулж өгөхгүй бол өөрсдөө зохицож
зөв голдиролдоо орох шинж мөд алга. Хотыг залхаасан хэт төвлөрөл, сум аймгийн төв
дээр хийлгэх ажил олдохгүй ядаж байхад сайн дураараа мал тариан дээр гараад явагсдад
хэн хүнгүй л баяр хүргэж байв. Гэтэл энэ маань төд удалгүй сөрөг үзэгдэл болж хувирлаа.
Нийгмийн бүх давхаргынхны хоол хүнсийг мэргэжилгүй харанхуй нөхдүүд бэлддэг болсон
нь эргэлзээ төрүүлж байна. Тракторын тос шатахуун, оготнын хор, зэрлэг ургамал устгах
грибитици, хот руу аваачиж зарах гэж байгаа манжин лууванг бүгдийг нь нэг амбаарт
оруулаад холиод тавьчихсан байдал бол хөдөөгийн нийтлэг дүр зураг. Одоо ингэсгээд
тариа ногооны талбай дээр мэргэжлийн хяналт, мэргэжилтэн байтугай насанд хүрсэн
том хүн үзэгдэхээ байж, “Монгол орны дотоодын бүх хүнсний хэрэгцээг 100 хувь хангана”
гээд амралтаараа ирсэн сургуулийн жаалуудад хамаг ажлаа даатгаад хаядаг мөн ч бөх
зүрх шүү. Газар тариалан улирлын чанартай болохоороо тасралтгүй дагнасан ажиллагаа
явуулж болохгүй юм. Энэ салбарынхан жилийн гурван улирлын турш дэмий ярьцгаан ганц
зуны сардаа л ажиллахчаа болдог. Манай тариачид зав зав бас дахин завтай жаргаж
байх зуур гадны бусад мэргэжил нэгтнүүд нь хордлогоноосоо салж, нийгмийн хуулинд
захирагдаж, байгалийнхыг нь захирах болсон шинэ дэвшил, технологи, инновацийг эзэмшиж,
улам цомхон чадварлаг болсоор л. Хөдөө орон нутгийг хогийн сав болгон нийгэмд багтаж
шингэхээ байсан шаарнуудыг аваачиж асгаж байсныхаа горыг амссан улс орнууд одоо
улам төвлөрч бүр болж өгвөл нийслэлдээ бөөгнүүлж авахыг хичээж байна.

мэдээ нийгэм

Өдрийн сонины мягмар гаригийн дугаараас “Увайгүйчүүдийн бах тавыг хангах нь нийгэмд асар их хөнөөлтэй” нийтлэлийг уншаарай

Олон улсын эх баригч эмч нарын өдөр “Өдрийн сонин” эх баригчдын ажлыг
сурвалжилжээ. Клиникийн нэгдүгээр амаржих газар хоногт 40-45 эх амаржиж
байна. Гурван цагийн дотор 11 хүү, нэг охин мэндэлсэн ажээ. Эх баригчдын зүгээс
амаржих гэж байгаа ээжүүдэд хандаж “Төрөх үед хамгийн чухал нь сэтгэл зүй. Сэтгэл
санаагаа 100 хувь бэлтгэж ирнэ гэдэг том амжилт” хэмээн зөвлөсөн юм.

Л.Энх-Амгалан гишүүн “Эрчимтэй хөгжлийн гол локомотив уул уурхайгаа эдийн
засаг биш улс төр болгосны горыг бид амсч байна” гэж ярьсан байна.

“Увайгүйчүүдийн бах тавыг хангах нь нийгэмд асар их хөнөөлтэй”
нийтлэлийг “Өдрийн сонин”-ы гуравдугаар
нүүрээс уншаарай. Эдийн засгийн өршөөлийн хуулийн талаар нийтлэлч Э.Энэрэл
асуудал хөнджээ.

Замын цагдаа нар тусгай хэвлэгч машинаар торгууль бичдэг болсноор төсөвт
оруулсан орлого нь өнгөрсөн оны мөн
үеийнхээс гурав дахин нэмэгдсэн талаар “Цахим машин замын цагдаагийнхны но-г илрүүлэв
үү” сурвалжлагад өгүүлжээ.

“Тусгай сургуулийн захирал
сурагчдынхаа хөдөлмөрийг мөлжиж, хандивын эд зүйлийг хувьдаа завшдаг” талаар
116 дугаар сургуулийн нярваар ажиллаж байсан хүн ярьсан байна.

“Давхар дээл” тайлах Ерөнхийлөгчийн санаачилсан хуулийг УИХ батлалгүй
буцаасны дараа Ерөнхийлөгчийн байр суурь ямар байгааг манай сурвалжлагч
Ерөнхийлөгчийн зөвлөх П.Цагаанаас лавлажээ. ”Харамсалтай нь санал хураалтын дүн нийгмийн хүлээлтээс
өөрөөр гарлаа. УИХ хуулийнхаа дагуу тогтоол гаргаж, хууль санаачлагчид ирүүлэх
ёстой. УИХ-ын тогтоол ирсний дараа Ерөнхийлөгч байр сууриа илэрхийлэх байх” гэж
тэр ярьсан байна.

Морин хуурын олон улсын наадамд оролцсон
ХБНГУ-ын иргэн Андреотой манай сурвалжлагч ярилцжээ. Тэрбээр мэдээллийн
технологийн инженер хүн.

арын-нүүр булангууд мэдээ ярилцлага

Ж.Ариунболд: Тариалангийн бүс нутагт бэлчээрийн мал аж ахуй эрхлэхийг болиулмаар байна

Төв аймгийн Жаргалант сумын Талбулагийн “Хөх баян булаг” ХХК-ийн ерөнхий захирал, Монгол Улсын гавьяат механикжуулагч Ж.Ариунболдтой уулзаж ярилцлаа.

-Танай суманд өнгөрсөн өвөл нэлээд цас орсон бололтой. Газар чийгтэй, тариалалт эхлэхэд тааламжтай харагдлаа?

-Угтвар чийг хангалттай байгаа. Жаргалантын энэ хөндийд 4000 гаруй га-гийн уринш байна. Энд чинь янз бүрийн л юм тарина. Төмс, улаан буудай, овъёос, рапс гээд юу байдаг бүгдийг тарина. Бидэнд тариалалт хийхэд ганцхан л хүндрэл байдаг. Энэ бол мал. Жаргалант руу ороод ирэхэд дүүрэн мал байгаа биз дээ. Намайг анх 1994 онд ирж байхад Жаргалантын сангийн аж ахуй 25 мянга гаруй малтай байсан юм. Гэтэл одоо сумын хэмжээнд 170 мянган толгой мал байна. Тариа ургачихсан байхад дотор нь малаа оруулаад идүүлнэ. Хэлэхээр “Энэ чинь тариа юм уу. Бид мэдэхгүй ш дээ” гэдэг. Энд малчин, тариачин хоёр байнга биенээ ад үзнэ. Мал, бид хоёр хоёулаа Үндсэн хуулийн хамгаалалтад байдаг. Хүн зодвол шоронд ордогтой адил малыг хөөвөл би өөрөө асуудалд орчих гээд байна. Мал, тариа хоёр хуулиараа зөрчилдөөд байна.

-Тариалангийн эрчимжсэн бүс нутгийг зарлачихвал энэ асуудал цэгцрэх байх?

-Тариалангийн бүс нутагт бэлчээрийн мал аж ахуйг болиулчих хэрэгтэй. Малын хулгай их байна гээд байдаг. Их байхаас яах вэ. Малаа хээр хаячихаад мотоциклио унаад айраг эргүүлээд, морь уяад явчихаар чинь эзэнгүй, бэлэн байгаа юмыг хүн авахаас яах юм. Тариалангийн бүсэд байгаа мал аж ахуйг эрчимжүүлэх хэрэгтэй. Хэрвээ эрчимжүүлэхгүй гэвэл энэ бүсэд байгаа малаас малын хөлийн татварыг нь өндөр авах ёстой. Тариаланчид хөрсөндөө анхаарал хандуулаад Оросын технологи болохгүй юм байна гээд химийн уринш хийх болсон. Дээрээс нь техник төхөөрөмжиндөө анхаарал хандуулаад утаа баагиулаад, хамаг тос маслоо гоожуулаад байдаг 75 трактороо больчихлоо. Өндөр хөгжилтэй орнуудын техник технологийг бүгдийг оруулаад ирчихлээ. Ингээд бүх зүйлээ зэхчихээд химийн уриншаа хийнэ. Гэтэл уринш хийсэн талбай дээгүүр мал явчихдаг.

-Химийн уринш гэдгээ тайлбарлахгүй юу?

-Химийн уринш гэдэг маань үндсэндээ хөрсөө хөндөхгүйгээр хөрсөн дээр ургаж байгаа зэрлэг ургамлыг устгаад буцаад хөрсөндөө үржил шимээ өгдөг. Би 2015 онд тарих тарианыхаа талбайг бэлтгэхийн тулд ирэх сард буюу хүүхдийн баярын маргаашнаас уриншдаа эхний ээлжийн хүмүүсээ гаргана. Хоёрдугаар ээлжээ улсын баярын дараа гаргадаг. Ингээд уриншаа хийчихдэг. Үүнийхээ үр дүнг би 15, 16 сарын дараа үзэх юм. Гэтэл тэр хооронд өвөлжингөө мал дээгүүр нь яваад талхиад хаячихдаг. Малын хөлөөр гадна нь байгаа зэрлэг өвсний үр цацагдаад миний хийсэн уриншид орчихдог. Малын ялгадсыг бараг л бордоо ухааны юм ярих гээд байдаг. Ялгадсыг тусгайлан боловсруулж байж шивтрийн бордоо гэж зүйл гаргаж ирдэг. Ялгадсанд бактери байдаг учир зэрлэг ургадаг. Ингээд л бидний хийсэн ажил талаар өнгөрдөг. Заримдаа би өөрийгөө ойлгодоггүй юм, юу хийгээд байгаагаа. Намар тариагаа ургачихсан байгааг харах юм уу, үтрэм дээр тариагаа буулгачихаар “Би чинь нээрээ тариачин хүн юм байна” гэж өөрөөрөө бахархана. Тэгтэл хүн амьтны мал талбай руу орчихоор туугаад гаргаад ирэхээрээ өөрийгөө шоронгийн хянагч юм болов уу гэж бодно.

-Танайхыг газар тариалангийн салбарт хувьчлагдсан анхны компани гэдэг билүү?

-1994 онд хувьчлагдсан. 21 жил тариа тарьж байна.

-Тариалангийн бүс нутагт малын тоо толгойг зохистой харьцаанд барьж байгаа газар хаана байна вэ?

-Хаана ч байхгүй. Сэлэнгэ аймаг бодлогоороо жаахан зохицуулсан. Тус аймаг 2012 оны жилийн эцсийн тооллогоор 1.7 сая малтай байж. Өнгөрсөн онд эрчимжсэн мал ахуйг дэмжсэнээр малын тоо нь 150 мянгаар багасчихаад байгаа юм байна. Энэ чинь болж байгаа юм. Малаа яах вэ, тариагаа яах вэ гэдэг дээр л бид зөрчилдөөд байна.

Улс тариалангийн компаниудад 50 хувийн урьдчилгааг нь төлөөд шатахууныг нь зээлээр өгчихөж байна. Хорин хувийн урьдчилгааг нь төлөөд үрийн буудайг нь өгч байна. Банкны зээл олдоно гэж байхгүй л дээ. Жишээ нь, арван тэрбум төгрөгийн үндсэн хөрөнгөтэй газар тариалангийн компани компаниа барьцаалаад зээл авъя гэвэл өгөхгүй. Тэгэхийнхээ оронд Улаанбаатарт байгаа гурван өрөө байраа барьцаалаад зээл авч байна. Газар тариалан ийм үнэлэмжгүй болчихоод байна. Манай компани өнөөдөр гучин ажилчинтай. Тэдний нийгмийн даатгалыг тогтмол төлж байна. Эрүүл мэндийн даатгалыг нь төлж байна. Газрын татвар, ашигтай ажиллавал ашгийн татвараа төлж байна. Үндсэндээ бид баялгаа бүтээгээд л явж байна. Тэгтэл өнөөдөр малчин юу бүтээв. Малын хөлийн татваргүй болсон. Сүүлдээ малчдын нийгмийн даатгалыг нь төлөх гээд байгаа юм биш үү. Бид өчнөөн олон жил ганд нь ч нэрвэгдлээ, цасанд нь тариагаа дарууллаа. Тэр болгонд бид төрөөс ингээч, төр минь нэг ингэж үзээч гэдэггүй. Гэтэл малчдад асуудал тохиолдвол хангалттай харж үздэг.

-Та малчдад анхаарал хандуулж байгаа шигээ тариаланчдаа ч харж үзэх ёстой гэж хэлэх гээд байна уу?

-Нэг кг гурил 520 төгрөг байсан. Тэгэхэд нэг кг махны үнэ 1500 төгрөг байсан. 2013 оны арванхоёрдугаар сарын 31-ныг хүртэл гурил тэр үнээрээ л байсан. Гэтэл мах өнөөдөр 10 мянган төгрөг болсон. Ийм байж болохгүй биз дээ. Малчин өнөөдөр мах, ноос, ноолуур, арьс, ширэнд урамшуулал авч, хүүхдүүд нь үнэ төлбөргүй сурч байна. Тариаланчдад буудайнд урамшуулал өгч байна гэж ярьдаг. Өнгөрсөн жил нэг тонн буудайны өөрийн өртөг нь 330 мянган төгрөг байсан. Тэгтэл борлуулсан үнэ нь 300 мянга. Нэг тонн буудайн дээр 30-40 мянган төгрөгийн алдагдал хүлээж байсан. Алдагдлаа үүрээд, засгаас өгч байгаа урамшуулал гэдэг юмаараа алдагдлаа нөхөж, банкны хүүгээ төлөөд явдаг. Өнгөрсөн жил Хөдөлмөрийн яамнаас ажилчдын цалингаа нэмэх шаардлагатай гэсэн. Бид нэмсэн. Цалингаа яаж нэмэх вэ. Бидэнд ганцхан л арга байгаа шүү дээ. 50 байсан ажилчнаа 35 болгож тоог нь цөөлсөн. 15 хүнийг нь би ажилгүйчүүдийн эгнээнд өгсөн. Тэгж л цалингаа нэмнэ шүү дээ. Өөр ямар ч арга байхгүй. Өнөөдрийн манай энэ тогтолцоо буруу байна. Үйлдвэрчний эвлэл гэдэг байгууллага юу хийдэг вэ. Нам унтаж унтаж байгаад гэнэт нойрноос сэрээд “Цалин нэм” л гэдэг. Үйлдвэрчний эвлэл өнөөдөр цалин нэмэхийн төлөө биш ажилчин ангийг ажлын байртай байлгах, юмны үнийг өсгөхгүй байхын төлөө л тэмцэж байх ёстой.

-Яам нэг тонн буудайн үнийг өсгөсөн гэж зарласан?

-460 мянга гэсэн үнэ зарлаж байна. Буудай үнийг өнгөрсөн жилийнхээс 43 хувиар нэмчихэж байгаа юм. Өнгөрсөн жил үтрэм дээр ажил эхлэхэд ирж байсан дизель түлшний үнэ 1600 төгрөг байсан юм. 2013 оны тавдугаар сарын 1-нд гэсэн үг шүү дээ. Гэтэл одоо үтрэм дээр ирж байгаа нэг литр түлшний үнэ 1790 төгрөг байна. Өнгөрсөн жилийг бодоход шатахууны өөрийн өртөг 11.8 хувиар нэмэгдсэн байгаа биз дээ. Манай компанийн жилийн нийт зардлын 0.003 хувьд нь дотоодоосоо юмаа авч байна. Өөрийнхөө хонины мах, Жаргалантын хөрсөнд ургуулсан төмс, өөрийнхөө тариад ургуулсан буудайгаар хийсэн гурилаа иднэ. Ингээд дээр нь “Мон лаа”-гийн лаагаа авна даа. Үлдсэн бүх юм нь валютын хамааралд байна. Дандаа гаднаас, импортоор орж ирсэн юм л хэрэглэдэг. Өнгөрсөн жил сэлбэг авахад нэг ам.долларын ханш 1420 төгрөг байсан. Одоо 1800 төгрөг болчихоод байна. Ингэхээр ам.доллар 23 хувиар өсчихөөд байна. Шатахуун 23 хувиар өсчихсөн. Хооронд нь нэмэхээр 43 хувиа барьчихаж байгаа биз. Буудайн үнийг өсгөлөө гэж ингэж худлаа яриад байгаа байхгүй юу. Ингэхээр бид яах вэ. Цалингаа нэмж чадахгүй. Дахиад л надад ашиг байхгүй, алдагдал хүлээнэ. Сэлгээний ургамал гээд рапсын тос тарихаас өөр арга байхгүй. Бид ийм л байдалд орчихсон байна.

-Танай компани тариалалтаа хэзээ эхлэх гэж байна вэ?

-Энэ сарын 5, 6-наас тариалалтаа эхэлнэ. Манай Жаргалантын тариалалт эхлэх хамгийн ашигтай хугацаа нь тавдугаар сарын 5-наас 25-ныг хүртэл байдаг юм. Энэ хугацаанд багтааж тариалалтаа хийж дуусгана.

Бид юу тарихаа мэдэхгүй байна шүү дээ, чин үнэнээ хэлэхэд. Аль алинаа бодоод л энэ компаниа яавал алдагдалгүй явуулах вэ гээд хэдэн га-д төмс тарих вэ, улаанбуудайг хэдэд нь тарих вэ. Овъёос тарих уу, тэжээлийн ургамал рапсийг нь тарих уу гээд л бодож байна.

Д.САРУУЛ

Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮРЭН

мэдээ нийгэм

Орон сууцны м.кв дутаадаг этгээдүүдтэй шүүхдэлцэж байна

Post author By
Post date 2014-05-05
No Comments on Орон сууцны м.кв дутаадаг этгээдүүдтэй шүүхдэлцэж байна

Шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн
төлөө газраас цаг үеийн асуудлаар
мэдээлэл хийхдээ хамгийн ихээр
хэрэглэгчийг хохироодог барилгын компаниудын зөрчлийг онцоллоо.

Барилгын компаниудын хувьд, иргэдэд худалдаж буй
орон сууцныхаа м/кв-аас дутааж, худалдаж байгаа талаарх гомдлыг иргэд өнгөрсөн
жилээс хойш их гаргах болсон. Тиймээс Шударга өрсөлдөөн,
хэрэглэгчийн төлөө газар 2013 оны арванхоёрдугаар сараас хойш 50 орчим барилгын
компанид хяналт шалгалт хийсэн байна. Шалгалтаар 560 гаруй иргэний орон сууцны
м/кв-аас 4-20 метр талбайг дутаасан буюу гурав орчим тэрбум төгрөгийн хохирол
учруулжээ. Үүний 1.5 тэрбум төгрөгийн хохирлыг “Тайгам Алтай”, “Тектоник”, “MD
top” гэсэн гурван том компани учруулсан тул тус бүрт 10 сая төгрөгийн торгууль
тавьсан байна. Зөрчилтэй гэж тогтоогдсон нийт 50 орчим барилгын компаниас
одоогийн байдлаар 26 орчим нь иргэдийн хохирлыг барагдуулсан ажээ.

Харин хамгийн их зөрчилтэй нь тогтоогдсон
гурван том компани иргэдийн хохирлыг барагдуулсан эсэх талаар Шударга
өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн төлөө газрын Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах хэлтсийн
дарга Ч.Батбаатараас тодруулахад “Тайгам алтай, Тектоник компаниудад тавьсан
улсын байцаагчийн торгуулийн хариуцлагад зарга үүсгэж, шүүхэд мэдүүлсэн байсан.
Хан-Уул дүүргийн Шүүх болон Захиргааны хэргийн шүүхэд компаниудыг торгох
шаардлагыг эхэндээ баталгаажуулсан ч торгуулийг шүүгч нар нь хүчингүй болгосон
байна. Тиймээс бид нэр бүхий шүүгчдийг Шүүгчийн ёс зүйн хороонд гомдол гаргаж,
шалгуулахаар өгнө” гэсэн юм.

Иргэдийн
худалдан авсан орон сууцны м.кв дутуу талаар хяналт шалгалтын ажлыг Шударга
өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газар 2013 оны 10 дугаар сараас эхлэн хийж эхэлсэн байна. Хяналт шалгалтаар барилгын
ажил үйлчилгээ эрхлэгч компаниудын худалдан борлуулсан орон сууцны талбайн
гэрээнд тусгасан хэмжээндээ хүрэхгүй байгаа зөрчил илэрсэн билээ.

Уг
зөрчил нь Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах тухай хууль, Өрсөлдөөний тухай хууль,
Стандартчилал, хэмжил зүйн үндэсний зөвлөлийн 2009 оны 52 дугаар тогтоолоор
баталсан “Орон сууцны барилгын доторх сууцны талбайг тооцох аргачлал” Монгол
Улсын стандарт /MNS-6058-2009/-ыг тус тус зөрчиж байна.

Хяналт
шалгалттай холбоотойгоор өнөөдрийн байдлаар:

Ирүүлсэн өргөдөл	Холбогдолтой ААН	Нийт хохирлын хэмжээ	Барагдуулсан хохирол
			Хохирлоо барагдуулсан ААН	Хэрэглэгчийн тоо	Хохирлын хэмжээ
604	58	3 306 233 188	27	70 гаруй	1 021 431 931

Мөн
БХБЯ, МХЕГ, ХЭАХНҮХ-той хамтран тухайн салбарын хууль тогтоомж, гэрээний
хэрэгжилт, хууль эрх зүйн орчин зэргийг судалж санал боловсруулж ажиллаж байна.

Өргөдлийн
тоогоор үзвэл:

ААН-ийн нэр	Өргөдлийн тоо	Эзлэх хувь	Хохирлын хэмжээ
Тайгам алтай ХХК	213	35,3%	775 921 847	23,5%
МД ТОФ ХХК	124	20,5%	644 582 082	19,5%
Тектоник ХХК	39	6,5%	628 367 627	19%
Сүрэнцэцэг	17	2,8%	180 287 200	5,5%
Бусад	176	34,9%	1 071 487 514	32,5%
Нийт	604	100%	3 300 646 270	100%

Ихээхэн
зөрчилтэй ААН, авч буй арга хэмжээ

1. Тайгам
алтай ХХК-д хэрэглэгчдийн
хохирлыг барагдуулах талаар удаа дараа албан шаардлага хүргүүлсэн боловч
хүлээн зөвшөөрөхгүй, хэрэглэгчдийн хохирлыг барагдуулахгүй байсан тул
Өрсөлдөөний тухай хуулийн 27.1.3 дах заалтыг үндэслэн 10 сая төгрөгний
торгууль ногдуулсан боловч “Тайгам алтай” ХХК-ийн хүсэлтээр ХУД-ийн шүүгч
н.Тунгалагсайханы шийдвэрээр хүчингүй болгоод байна. Мөн “Тайгам алтай”
ХХК-ийн зүгээс ШӨХТГ-ын улсын байцаагчийн албан шаардлагыг хүчингүй
болгуулахаар Захиргааны анхан шатны болон Давж заалдах шатны шүүхэд 2 удаа
нэхэмжлэл гаргасан боловч ШӨХТГ-ын улсын байцаагчийн албан шаардлагыг
хэвээр үлдээгээд байна. ШӨХТГ-аас “Тайгам алтай” ХХК-д улсын байцаагчийн
албан шаардлага биелүүлээгүй тул Өрсөлдөөний тухай хуулийн 27.1.8 дахь
заалтын дагуу 62 шийтгэвэрийн хуудсаар 59 сая төгрөгний торгууль
ногдуулаад байна.

БХБЯ,
МХЕГ, ХЭАХНҮХ-той хамтарсан хяналт шалгалтын ажлын хэсгийн зүгээс “Тайгам
алтай” ХХК-ний удирдлагууд болон хэрэглэгчидтэй гурван талт уулзалт зохион
байгуулсаны дүнд хамтарсан хэмжилт хийж зөрүүтэй гарсан тохиолдолд хохирлыг
барагдуулахаар тохиролцсон гэвч “Тайгам-Алтай” ХХК-ний зүгээс стандартын бусаар
өөрсдийн байр сууриа хамгаалсан байдлаар тухайн хэмжилтийг хийх санал ирүүлсэн
тул манай зүгээс тус саналаас татгалзсан.

2. МД ТОФ ХХК нь зөрчлийг хүлээн зөвшөөрөхгүй
байгаа. Хэрэглэгчийн хохирлыг барагдуулах талаар улсын байцаагчийн албан
шаардлага хэд хэдэн удаа хүргүүлсэн боловч шаардлага биелүүлээгүй,
зөрчлийг арилгаагүй тул Өрсөлдөөний тухай хуулийн 27.1.3-т заасны дагуу 10
сая төгрөгийн торгууль ногдуулсан.

МД
ТОФ ХХК-ийн зүгээс уг торгуулийг хүчингүй болгохоор Захиргааны хэргийн шүүхэд
нэхэмжлэл гаргасан бөгөөд уг нэхэмжлэлд хариу тайлбар хүргүүлээд байна.

3. Тектоник
ХХК нь удаа дараа хэрэглэгчийн
асуудлыг шийдвэрлэж зөрчлийг арилгах талаар улсын байцаагчийн албан
шаардлага хүргүүлсэн боловч зөрчлийг шийдвэрлээгүй тул Өрсөлдөөний тухай
хуулийн 27.1.3-т заасныг үндэслэн 10 000 000 төгрөгийн торгууль
ногдуулсан.

Хяналт
шалгалтын явцад 23 хэрэглэгчийн хохирлыг барагдуулж, тохиролцсон талаар албан
бичиг ирүүлсэн. Үүний дагуу хэрэглэгчтэй хэрхэн тохиролцож шийдвэрлэсэн талаарх
дэлгэрэнгүй тайлбарыг нотлох баримтын хамт ирүүлэхийг шаардаад байна гэж тус
газраас мэдээллээ.

ШӨХТГ-т мөн тендерийн
будилаан, интернэт, телевиз, суурин утасны
гурвалсан үйлчилгээний IPTV, шатахуун импортлогч компаниуд тохиролцон үнээ
нэмсэн асуудал, том үйлчилгээний газруудын 00-ыг төлбөргүй болгох зэргээр
гомдол ирсэн байна. Эдгээр асуудлаас зарим нь он дамнасан зөрчил бөгөөд одоог
хүртэл бүрэн шийдэлд хүрээгүй аж.

Recent Posts

Recent Comments

Archives

Categories