Category: эдийн-засаг

Монгол улсын нийт
худалдааны бараа эргэлт энэ оны эхний улирлын байдлаар 1.56 орчим тэрбум
доллартай тэнцжээ. Тухайлбал, экспортоор 959 сая ам.доллар, импорт
599.1 сая ам.долларыг бүрдүүсэн байна. Өөрөөр хэлбэл манай улсын гадаад
худалдаа эхний улиралд 359.9 сая ам.долларын ашигтай ажилласан бөгөөд
гадаад худалдааны нийт эргэлт өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 12.4 хувиар
буурсан үзүүлэлттэй гарчээ.

Зэсийн баяжмалын экспорт эхний
гурван сарын байдлаар 412.8 мянган тоннд хүрч, үнийн дүнгээр 481.5 сая
ам.доллар байсан нь биет жингээр 33 хувиар өссөн ч, үнэлэмжийн хувьд
зургаан хувиар буурчээ. Мөн энэ хугацаанд алтны экспорт 2.9 тоннд хүрч,
111.3 сая ам.долларын орлого оруулсан байна. Энэ нь өмнөх оныхоос биет
жингээр 18 хувь, үнийн дүнгээр 13.6 хувиар дээшилсэн дүн юм. Харин төмрийн хүдэр, нүүрс, газрын тосны хувьд экспортын биет хэмжээ буураагүй ч үнийн дүн мэдэгдэхүйц доошилсон байна.

Оюутолгой” компани 2016 оны эхний улирлын гүйцэтгэлийн тайлангаа өнөөдөр /V.06/ танилцууллаа.

ОНЦЛОХ ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД:

• 2016 оны 1 дүгээр улиралд “Оюу толгой” компани аюулгүй ажиллагааны амжилтаа бататгаж, 200,000 цагт ногдох гэмтэл, бэртлийн давтамжийн үзүүлэлт 0.21 болж буурлаа.
• Мөн улиралд 422.7 сая ам.долларын борлуулалтын орлого олсон нь 2015 оны 4 дүгээр улирлаас 18.9 хувиар өссөн үзүүлэлт юм. Хэдийгээр баяжмалын борлуулалтын тоо хэмжээ төлөвлөснөөс доогуур байсан ч алтны үнэ өндөр байсан нь орлогын өсөлтийг хангав.
• 2016 оны 1 дүгээр улиралд баяжуулах үйлдвэрт боловсруулсан хүдрийн хэмжээ өмнөх улирлаас 3.1 хувиар өсч улирлын дүнгээр өдөрт дунджаар 106,000 орчим мянган тонн хүдэр боловсруулав.
• Энэ улиралд боловсруулсан хүдрийн хэмжээ, хүдэр дэх зэсийн агуулга нэмэгдсэнтэй уялдан баяжмалын үйлдвэрлэл өмнөх улирлын түвшингээ бататгав.
• Баяжмал дахь зэсийн хэмжээ өмнөх улирлаас 0.5 хувь нэмэгдэж, улирлын дээд түвшинд хүрэв.
• Тооцоолж байсанчлан, баяжмал дахь алтны үйлдвэрлэл өмнөх улирлаас 30 орчим хувиар буурсан. Энэ нь нь хүдэр дэх алтны агуулга болон ил уурхайн 2 дугаар үе шатны олборлолт дуусах дөхөж буйтай холбоотой.
• Энэ улирлын алт үйлдвэрлэл төлөвлөж байснаас давсан тул “Туркойз Хилл” компани 2016 онд 210,000 – 260,000 унц баяжмал дахь алт үйлдвэрлэх төлвөө 255,000 – 285,000 унц алт болгон нэмэгдүүллээ.
• 2016 онд “Оюу толгой”-н үйлдвэрлэхээр төлөвлөж буй баяжмалын 95 хувьтай тэнцэх хэмжээний борлуулалтын гэрээг байгуулсан.
• 2016 оны 1 дүгээр улиралд “ТЭЗҮ 2016”-ын хөрөнгө оруулалтын тооцоог шинэчлэн хийж дуусгав.
• “Туркойз Хилл” компани “Оюу толгой”-н гүний уурхайн бүтээн байгуулалтыг эхлүүлэх шийдвэр 2016 оны 2 дугаар улиралд гарна гэсэн төлвөө хэвээр хадгалж байна.
• 2016 оны 3 дугаар сард “Оюу толгой”-н экспортод ачуулсан баяжмалын хэмжээ 2 сая тоннд хүрлээ.

“Оюу толгой” ХХК-ийн Гүйцэтгэх захирал Эндрью Вүдлэй “Манай хамт олон уурхайн шат дамжлага бүрт бүтээмж, үйлдвэрлэл нэмэгдүүлэхийн зэрэгцээ Рио Тинто Групп төдийгүй уул уурхайн салбартаа аюулгүй ажиллагааны үзүүлэлтээр тэргүүлж байна. Зах зээлийн сорилт бэрхшээлийг амжилттай даван туулж буй шинэ тулгар компанийн хүчин чармайлт, нөөц бололцоог энэхүү үзүүлэлтүүд илтгэн харуулж байна” гэв.

422.7 сая ам.долларын борлуулалтын орлого олсон нь өмнөх улирлаас 18.9 хувь өссөн үзүүлэлт юм. Хэдийгээр баяжмалын борлуулалтын тоо хэмжээ төлөвлөснөөс доогуур байсан ч алтны үнэ өндөр байсан нь орлогын өсөлтийг хангасан. Эхний улиралд 213,100 тонн баяжмал борлуулсан нь өмнөх улиралтай харьцуулахад 9.8 хувь доогуур байсан ба энэ нь Монгол Улс, БНХАУ-д Сар шинийн баярын амралтын өдрүүд тохиосонтой холбоотой.

2016 оны 1 дүгээр улиралд баяжуулах үйлдвэрт боловсруулсан хүдрийн хэмжээ өмнөх улирлаас 3.1 хувиар өсч улирлын дүнгээр өдөрт дунджаар 106,000 орчим мянган тонн хүдэр боловсруулсан нь нэрлэсэн хүчин чадал болох 100,000 тонноос давж гарлаа. Энэ улиралд боловсруулсан хүдрийн хэмжээ, хүдэр дэх зэсийн агуулга нэмэгдсэнтэй уялдан баяжмалын үйлдвэрлэл өссөн. Баяжмал дахь зэсийн хэмжээ өмнөх улирлаас 0.5 хувь нэмэгдэж, улирлын дээд түвшинд хүрэв. Тооцоолж байсанчлан, баяжмал дахь алтны үйлдвэрлэл өмнөх улирлаас 30 орчим хувиар буурсан. Энэ нь нь хүдэр дэх алтны агуулга буурсан болон ил уурхайн 2 дугаар үе шатны олборлолт дуусах дөхөж буйтай холбоотой.

Гүний уурхайн бүтээн байгуулалтын бэлтгэл

Оюу толгойн 2015 оны ТЭЗҮ-ийг шинэчлэн 2015 оны наймдугаар сард Монгол Улсын Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлд хүлээлгэж өгсөний дараагаар гүний уурхайн бүтээн байгуулалтын бэлтгэл ажил, ТЭЗҮ-ийн хөрөнгө оруулалтын тооцоог шинэчлэх ажил явагдаж эхэлсэн ба 2016 оны нэгдүгээр улиралд хөрөнгө оруулалтын шинэчилсэн тооцоог хийж дууссан. Гүний уурхайн бүтээн байгуулалтын бэлтгэл ажил гэдэгт өөрийн болон зураг төсөл, хангамж, барилга угсралтын менежментийн багийн үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх, тооцооллыг шинэчлэх, нарийвчилсан зураг төсөл боловсруулах, гүний уурхайн хөндлөн малталтын ажлыг дахин эхлүүлэхэд зайлшгүй шаардлагатай гол гол ажилд шаардагдах тоног төхөөрөмж, материалыг эртнээс худалдан авах зэрэг ажлууд багтана. Томоохон гэрээт ажлын сонгон шалгаруулалтыг хийж дуусгасан ба “Туркойз Хилл”, “Рио Тинто”, “Оюу толгой” компаниудын төлөөлөн удирдах зөвлөлөөс гүний уурхайн бүтээн байгуулалтыг эхлүүлэх шийдвэр гарснаар эцэслэнэ. 2016 оны 1 дүгээр улирлаас эхлэн гүний уурхайн багийн гол удирдлагыг томилох ажил эхэлсэн. “Туркойз Хилл” компани гүний уурхайн бүтээн байгуулалтыг эхлүүлэх шийдвэр 2016 оны 2 дугаар улиралд гарна гэж төлөвлөж байна.

ЦААШДЫН ТӨЛӨВ:

Ил уурхайн 2 дугаар үе шатны олборлолт алтны харьцангуй өндөр агуулгатай хүдэрт хүрч, энэ улирлын алт үйлдвэрлэл төлвөөс давсан тул “Туркойз Хилл” компани 2016 онд 210,000 – 260,000 унц баяжмал дахь алт үйлдвэрлэх төлвөө 255,000 – 285,000 унц алт болгон нэмэгдүүллээ. Алтны өндөр агуулга бүхий ил уурхайн 2 дугаар үе шатны олборлолт 2016 оны 2 дугаар улиралд дуусах төлөвтэй байна. “Туркойз хилл” компани энэ онд “Оюу толгой”-гоос 175,000 – 195,000 тонн баяжмал дахь зэс үйлдвэрлэх төлвөө хэвээр хадгалж байна.

2016 онд “Оюу толгой”-н үйлдвэрлэхээр төлөвлөж буй баяжмалын 95 хувьтай тэнцэх хэмжээний борлуулалтын гэрээг байгуулсан.

Энэтхэгийн Засгийн газраас манай Засгийн газарт нэг тэрбум ам.долларын хөнгөлөлттэй зээл олгох ерөнхий хэлэлцээрийг баталсан. Өнгөрсөн дөрөвдүгээр сарын 28-ны өдөр БНЭУ-ын энэ зээлийн Ерөнхий хэлэлцээрт Монгол Улсаас БНЭУ-д суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Г.Ганболд, Энэтхэг улсын Экзим Банкны Дэд захирал Дэвид Раскүйнха нар гарын үсэг зурсан юм. Үүний хүрээнд Энэтхэгийн Экзим банкны зүгээс Монголд итгэл хүлээлгэж төмөр зам болон дэд бүтцээ хөгжүүлэхэд зориулан тэрбум ам.долларын зээлийн шугамыг нээхээр болжээ.

Өнгөрсөн сарын сүүлээр ханш бууж байсан ам.долларын төгрөгтэй харьцах ханш буцаад өсч эхэлжээ. Өнөөдрийн байдлаар “Найман шарга” зах дээр 2025 төгрөгөөр, арилжааны банкуудаар 2026 төгрөгөөр зарагдаж байна.

Засгийн газар Азийн хөрөнгийн зах зээлээс 500 сая, нийтдээ 750 сая ам.доллар зээлж, уг мөнгө Монголын дансанд орж ирснээр ам.долларын ханш даруй 80 төгрөгөөр сулраад байсан юм.

БНХАУ-ын Ардын банк юанийн ам.доллартой харьцах ханшийг 6.5120 нэгж болгосон нь энэ сарын хамгийн доод үзүүлэлт юм.

Өмнөх өдрийн арилжаагаар нэг ам.доллар 6.4898 юаньтай тэнцэж байв. Энэ удаагийн ханшийн хэлбэлзлэл нь юанийн доллартай харьцах ханшийг тогтоох механизын онцлогтой холбоотой гэж шинжээчид тайлбарлаж байна. “Юань одоогоор чөлөөтэй хөрвөдөг валют болоогүй байна.

Энэ шалтгаанаар дотоод болон оффшор зах зээл дэх юанийн ханш ялгаатай байгаа бөгөөд ханшийн иймэрхүү хэлбэлзлийн гол шалтгаан болж байна” гэж тэргүүлэх эдийн засагч Ван Зинь хуэй дүгнэжээ. Тус улсын гадаад худалдааны эерэг тэнцэл, мөн бусад орны валюттай харьцах юанийн ханш чанга байгааг харгалзан валютын ханшийг тооцох аргачлалыг нарийвчлан оновчтой болгох шийдвэр гаргаснаа Хятадын Ардын банк 2015 оны наймдугаар сарын 11-нд мэдэгдсэн билээ. Үүний дараа гурван өдрийн хугацаанд юанийн доллартай харьцах ханш 4.6 хувиар суларч байжээ.

АНУ-ын Төвбанк бодлогын хүүгээ өөрчилсөнгүй Америкийн төв банкны Холбооны нөөцийн сан бодлогын хүүндээ өөрчлөлт оруулалгүйгээр өмнөх 0.25-0.5 хувийн түвшинд хэвээр байлгах шийдвэр гаргалаа. Энэ тухай Холбооны нөөцийн сангийн удиррдлагуудын хуралдааны дараа гаргасан мэдээлэлд дурджээ. АНУ-ын Төвбанк зээлийн хүүг одоогийн түвшинд хэвээр үлдээх байх гэж “Bloomberg” агентлагийн явуулсан санал асуулгад оролцсон эдийн засагчид таамаглаж байв. Бодлогын хүүг 2015 оны арванхоёрдугаар сард 0-0,25 хувиас 0.25-0.5 хувь болгож өсгөж байсан юм. Энэ нь 2008 оны арванхоёрдугаар сараас 2015 оны арванхоёрдугаар cap хүртэлх долоон жилийн хугацаанд дахь хамгийн доод үзүүлэлт аж.

Засгийн газрын 2016 оны “Импортын зарим барааны гаалийн албан татварын хувь хэмжээг тогтоох тухай” 185 дугаар тогтоол батлагдсантай холбогдуулан өчигдөр Аж үйлдвэрийн яам үйлдвэрлэгч, мэргэжлийн холбоодтой санал солилцжээ. Зөвлөгөөнд Аж үйлдвэрийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга Д.Нямхүү болон холбогдох албаны хүмүүс, мэргэжлийн холбоод, дотоодын үйлдвэрлэгч аж ахуй нэгжийн төлөөлөл бүхий 100 гаруй хүн оролцсон байна.

Энэ үеэр дотоодын үйлдвэрлэгчдийн борлуулалтыг нэмэгдүүлэх, зах зээлээ хамгаалах зорилгоор авч хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээнийхээ талаар танилцуулжээ.Тухайлбал, ирэх сарын 1-ээс 100 гаруй нэр, төрлийн бараа, бүтээгдэхүүнд импортын тарифын зохицуулалт хийсэн талаар мэдээлсэн байна.

Өөрөөр хэлбэл, өмнө нь улсын хилээр таван хувийн татвар төлж орж ирдэг байсан импортын 100 гаруй бараа, бүтээгдэхүүний гаалийн албан татварын хувь хэмжээг 15-20 хүртэлх хувиар нэмэгдүүлжээ.

Эдийн
засгийг эрчимжүүлж, алт олборлолтыг нэмэгдүүлэхээр алт олборлогчдод 256 тэрбум
төгрөгийг нэг жилийн хугацаатай, есөн хувийн хүүтэй зээлүүлэхээр Засгийн газар
өнгөрсөн онд шийдвэрлэсэн. Гэхдээ одоог хүртэл алт олборлогчид хөнгөлөлттэй
зээлээ арилжааны банкуудаас аваагүй байна. Засгийн газраас зээлийн 50
хувийг батлан дааж, Монгол банк зээлэх мөнгөний эх үүсвэрийг шийдсэний дараа
алт олборлогчид арилжааны банкуудаар дамжуулан зээлээ авах юм. Одоогоор Сангийн
яамд таван аж ахуйн нэгж зээл авах холбогдох бичиг баримтаа бүрдүүлж өгчээ.
Зээлийн бичиг баримтыг Сангийн яам хянаад эхний ээлжид хоёр компанид зээл олгох
шийдвэрийг баталгаажуулсан байна. Зээл авах хүсэлтэй бусад компаниуд шат
шатандаа зээл хөөцөлдөхөд шаардагдах бичиг баримтаа бүрдүүлж, хянуулж буй тухай
Уул уурхай яамнаас мэдэгдлээ. Засгийн газар алт олборлолтоо ямар нэг маргаангүй
явуулдаг компаниудад хамгийн түрүүнд зээл олгоно гэсэн шалгуур тавьжээ.

Зээлийн
журмыг хангасан аж ахуйн нэгжүүд зээлийн гэрээний дагуу олборлосон алтаа сар
бүр Монгол банкинд тушаавал зээлийн хүүг 6.5 хувь болгож бууруулах юм. Аж ахуйн
нэгжүүд бизнесийн зээл гэж банкнаас авдаг. Энэ нь жилийн 18-21 хувийн хүүтэй
юм. Харин Засгийн газраас батлан дааж буй энэ зээлийн хүү нь 9-10 хувь учир
алтны компаниудын дунд хүлээлт үүссэн байна. Компаниудад зээл олгогдож эхэлбэл
одоогийн хэмжээнээс илүү алт олборлох, тоног төхөөрөмжөө шинэчлэх ажилд
зориулах аж.

Монгол Улсын
2016 оны нэгдсэн төсвийн эхний улирлын гүйцэтгэл гарчээ. Нэгдүгээр
улирлын гүйцэтгэлээр төсөв 615.7 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай гарсан
байна.

Энэ оны эхний
улирлын байдлаар тэнцвэржүүлсэн орлого 1095.2 тэрбум төгрөг, эргэж
төлөгдөх цэвэр зээлийн хэмжээ 1710.9 тэрбум төгрөг болж, тэнцэл 615.7
тэрбум төгрөгийн алдагдал хүлээсэн байна.

Энэ нь
төлөвлөсөн төсвийн нийт алдагдлын 57.2 хувьтай тэнцэж байгаа аж. Төсвийн
тэнцвэржүүлсэн алдагдал өнгөрсөн оны мөн үеэс 471.1 тэрбум төгрөгөөр
өсчээ. Энэ нь төсвийн орлого 10.9 хувиар буурсантай холбоотой аж.

Он гарсаар 2050 төгрөг хүртэл өссөн ам.долларын ханш өчигдрийн байдлаар
1970 руу орж сулрав. “Credit Suisse”-c 250 сая ам.долларын синдикат
зээлийн санхүүжилт орж ирсэн, Засгийн газар 500 сая ам.долларын бондыг
олон улсын зах зээлээс босгосон зэрэг нь гадаад валютын урсгалыг
нэмэгдүүлсэн нь долларын ханшид ингэж нөлөөлсөн байна.

Шинэ он гарсаар үргэжилсэн өсөлттэй байсан долларын ханш эргээд суларч
байна. Гуравдугаар сард 2055 төгрөгтэй тэнцэж байсан долларын ханш
нийтдээ 73 төгрөгөөр сулраад байгаа юм. Тодруулбал, “Найман шарга” зах
дээр нэг ам.доллар 1998 төгрөгөөр зарагдаж байна. Харин арилжааны
банкууд нэг ам.долларыг 2001 төгрөгөөр арилжиж байна. Засгийн газар
Азийн хөрөнгийн зах зээлээс 500 сая ам.долларыг босгосон. Мөн 250 сая
долларын зээл авсан гээд Монголын дотоодын зах зээлд нийтдээ 750 сая
доллар орж ирснээр нийлүүлэлт нэмэгдэж, ханш нь буугаад байгаа юм. Хэрэв
Оюутолгойн хөрөнгө оруулалт цаг хугацаандаа орж ирвэл долларын ханш
дахиад буурна гэдгийг эдийн засагчид хэлж байна.