Category: эдийн-засаг

Үндэсний статистикийн хороо сар бүр нийгэм, эдийн засгийн статистик мэдээ, мэдээллийг хүргэдэг билээ.

Тэгвэл Улсын төсвийн тэнцэл 2.7 их наяд хүрч өмнөх оны мөн үеийнхээс нэг их наяд 575.2 тэрбум төгрөгөөр өссөн нь зарлага, орлогоосоо 25.6 пунктээр давсантай холбоотой хэмээн Үндэсний статистикийн хороо өнөөдөр сэтгүүлчдэд мэдээллээ.

Мөн Улсын төсвийн зарлага, эргэж төлөгдөх зээлийн хэмжээ долоон их наяд 736.7 тэрбум төгрөг давсаныг нэг жилийн өмнөхтэй харьцуулахад нэг их наяд 604.3 тэрбум төгрөгөөр өссөн дүн юм. Зарлага ингэж өсөхөд урсгал зардал 887.1 тэрбум, хөрөнгийн зардал 266.6 тэрбум, цэвэр зээл 450.5 тэрбум төгрөгөөр тус тус нэмэгдсэн нь нөлөөлжээ.

Энэ нь өнгөрсөн сартай харьцуулахад төсвөөс гарах хөрөнгийн зардал 156.2 тэрбум төгрөгөөр өссөн нь 2016 оны арваннэгдүгээр сард улсын төсөв 357 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай гарахад хүргэсэн аж.

Манай улсын гадаад худалдааны эргэлт өнгөрсөнсард 7.4 тэрбум ам.доллар болжээ. Үүнээс экспорт 4.3 тэрбум ам.доллар, импорт 3.1 тэрбум ам.доллар байна. Импортын хэмжээ нэг жилийн өмнөхтэй харьцуулахад 415.5 сая ам.доллараар буурсан үзүүлэлт гарлаа. Эрдэс бүтээгдэхүүний хэмжээ 223.3 сая, дизель түлш 128.2 сая, автобензин 79.7 сая ам.доллараар буурсан нь импорт буурахад голлон нөлөөлжээ.

Эсрэгээрээ экспортын хэмжээ өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 33.8 сая ам.доллараар өссөн байна. Хилээр гарах хагас үнэт чулуу, металл гоёлын зүйлсийн хэмжээ 222.2 сая ам.доллараар өссөн нь экспорт нэмэгдэхэд хүргэжээ.

Харин мөнгөний нийлүүлэлт өнгөрсөн сарын эцэст 11.6 их наяд төгрөг болсныг шинжээчид онцолж байна. Энэ нь өмнөх сараас 112.7 тэрбум төгрөгөөр, 2015 оны мөн үетэй харьцуулахад 1.8 их наяд төгрөгөөр өссөн дүн юм.

Нийслэлийн 2017 оны төсвийн нийт орлогыг 542.1 тэрбум төгрөг байхаар Нийслэлийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаас баталжээ. Хэрвээ дүүргүүд төсвөө батлахдаа хотын төсөвт төвлөрүүлэх орлогыг зохих дүнгээр баталвал нийслэлийн нийт орлогын төсөв 656.2 тэрбум төгрөг байх юм. Харин хотын шуудын 2017 оны төсвийн жилд зарцуулах төсвийн нийт зарлагын хэмжээг 601.5 тэрбум төгрөгөөр баталсан байна. Мөн нийслэлийн төсвөөс 2017 онд Улсын төсөвт шилжүүлэх орлогын хэмжээг 89.4 төгрөгөөр баталсан байна.

Өнөөдөр “Найман шарга” валютын зах дээр нэг ам.доллар 2478 төгрөгтэй тэнцэж байна. Харин арилжааны банкууд 2479-2480 төгрөгөөр арилжаалж байгаа юм.

Өнгөрсөн сарын 10-ны орой ченжүүдийн гар дээр байсан ам.доллар 2720 төгрөгт хүрч Засгийн газар, Монголбанкыг сандралд оруулсан. Тэгвэл энэ сард валютын ханш харьцангуй тогтвортой байна.

Эргэн сануулахад УИХ-ын сонгуулийн өмнө нэг ам.доллар 1945 төгрөгтэй тэнцэж байв. Ханш өссөн шалтгааныг МАН-ынхан валютын нөөц хомсдож, гадны хөрөнгө оруулалт зогссонтой холбоотой хэмээн тайлбарлах болсон.

Үндэсний статистикийн хорооноос хүнсний гол нэрийн барааны үнийн танилцуулгыг гаргажээ. Өнгөрсөн сарын 30-ны байдлаар гол нэрийн барааны үнийг өмнөх сарынхтай харьцуулахад 1.8 хувь, өмнөх 7 хоногтой харьцуулахад 1.5 хувиар буурчээ.

Махны дундаж үнэ: Хонины ястай махны үнэ өмнөх сарынхаас 9.2 хувь, ямааны ястай махны үнэ 7.9 хувиар буурч, үхрийн ястай махны үнэ 6.5 хувь, үхрийн цул махны үнэ 4.6 хувиар өсч, адууны ястай махны үнэ өөрчлөлтгүй байна. Өмнөх 7 хоногийнхтой харьцуулахад хонины ястай махны үнэ 5.7 хувь, үхрийн ястай махны үнэ 1.5 хувиар буурч, үхрийн цул махны үнэ 1.5 хувиар өсч, адуу болон ямааны ястай махны үнэ өөрчлөлтгүй байна. 2016 оны 11-р сарын 30-ны байдлаар 1 кг хонины /ястай/ мах дунджаар 3860 төгрөг, үхрийн /ястай/ мах 5575 төгрөг, үхрийн цул мах 7215 төгрөг, адууны /ястай/ мах 4405 төгрөг, ямааны /ястай/ мах 3355 төгрөгийн үнэтэй байв.

Гурилын үнэ: Гурилын үнийг өмнөх сарынхтай болон өмнөх 7 хоногийнхтой харьцуулахад өөрчлөлтгүй байна.

Будаа, элсэн чихрийн дундаж үнэ: Цагаан будааны үнэ өмнөх сарынхаас болон өмнөх 7 хоногийнхоос 1.2 хувиар өсчээ. Элсэн чихрийн үнэ өмнөх сарынхтай болон өмнөх 7 хоногийнхтой харьцуулахад өөрчлөлтгүй байна.

Төмс, хүнсний ногооны дундаж үнэ: Төмс, хүнсний ногооны үнийг өмнөх сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад төмсний үнэ 3.0 хувь, луувангийн үнэ 0.4 хувь, байцааны үнэ 5.6 хувь, сонгины үнэ 0.5 хувиар буурч, манжингийн үнэ 26.2 хувиар өсчээ. Өмнөх 7 хоногийнхтой харьцуулахад манжингийн үнэ 5.8 хувиар буурч, бусад хүнсний ногооны үнэ өөрчлөлтгүй байна.

Сүү, өндөг, ургамлын болон цөцгийн тосны дундаж үнэ: Сүүний үнийг өмнөх сарынхтай харьцуулахад савласан /1 литрийн/ сүүний үнэ 2.9 хувь, “Элекстер” /0.5 литрийн/ сүүний үнэ 8.7 хувиар өсч, задгай сүүний үнэ өөрчлөлтгүй байна. Өмнөх 7 хоногийнхтой харьцуулахад савласан /1 литрийн/ сүүний үнэ 0.5 хувиар өсч, бусад сүүний үнэ өөрчлөлтгүй байна. Өндөгний үнэ өмнөх сарынхтай болон өмнөх 7 хоногийнхтой харьцуулахад өөрчлөлтгүй байна. Ургамлын тосны үнэ өмнөх сарынхтай болон өмнөх 7 хоногийнхтой харьцуулахад өөрчлөлтгүй байна. Цөцгийн тосны үнэ өмнөх сарынхаас болон өмнөх 7 хоногийнхоос өөрчлөлтгүй байв.

“Оюутолгой” компани зэсийн баяжмалын экспортын ачилтаа тодорхойгүй хугацаагаар зогсоох шийдвэр гаргасан байна. Энэ нь Хятадын талаас шинэ шаардлага тавьж эхэлсэнтэй холбоотой аж. Тус улсын зүгээс Хятад-Монголын хилээр нүүрс, зэсийн баяжмалыг нэгтгэж нэг шугамаар гаргах шаардлагыг нүүрс, зэc экспортлогчдод тавьжээ.

Нүүрс, зэсийг нэгтгэж хилээр нэвтрүүлэхэд тээвэрлэлтийн аюулгүй ажиллагааг хангахад амаргүй аж. Цаг хугацаа нэлээд зарцуулж байж, аюулгүй байдлыг бүрэн хангах боломж бүрддэг байна. Эл асуудлаар “Оюутолгой” компанийн зүгээс Монгол, Хятадын хилийн удирдлагуудтай уулзаж, үүссэн нөхцөл байдлыг тодорхой болгохоор ажиллаж эхэлжээ.

Монгол Улсын Засгийн газар Хөгжлийн түншүүдтэйгээ зөвлөлдөх уулзалтыг хийлээ. Уулзалтад Сангийн сайд Б.Чойжилсүрэн илтгэл тавьлаа. Тэрбээр, Монгол Улсын эдийн засаг хүндрэлтэй байгаа хэдий ч урт хугацаандаа өөдрөг байхаар төсөөлөлтэй байгаа гэж хэлсэн. Төгрөгийн доллартай харьцах ханш тасралтгүй буурч, гадаад худалдаа саарч байгаа энэ үед салбарын сайд эдийн засгаа ийнхүү харж байгаагаа илэрхийлэв.

Уулзалтыг нээж үг хэлсэн Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат мөн л эдийн засгийн энэхүү хүндрэлийг богино хугацааных хэмээн дүгнэсэн. УИХ-аар 2017 оны төсвийн төсөл, Эдийн засгийг сэргээх хөтөлбөрийг дөнгөж батлуулаад байгаа Засгийн газар гадаадын хөрөнгө оруулагчид, түншүүддээ анх удаа эерэг мэдээлэл өгч байгаа нь энэ байх.

Ерөнхий сайд, Сангийн сайд, бусад яамдуудын холбогдох албан тушаалтнууд болон Монгол Улсад суугаа Элчин сайдууд, Дэлхийн банк, ОУВС-ийн суурин төлөөлөгчид, Олон улсын банк, санхүүгийн байгууллагын төлөөлөгчид оролцсон тус уулзалтын үеэр харин Хөгжлийн түншүүд буюу хандивлагчид хэрхэн дүгнэж байгаа нь сонирхолтой.

Уулзалтад илтгэл тавьсан Дэлхийн банкны Монгол Улсыг хариуцсан захирал Берт Хофман манай Сангийн сайдын хэлснийг баталсангүй.Тэрээр “дэлхийн эдийн засагт түүхий эдийн үнэ ноёлж байсан мөчлөг дууссан нь Монгол Улсад сөргөөр нөлөөлж байгаа. Мөн сүүлийн хэдэн жилд эдийн засгийн өсөлтийн хөдөлгүүр болж ирсэн Азид сүүлийн жилүүдэд энэ нь суларч байна. БНХАУ-ын эдийн засаг урт хугацаандаа сайжрах хэдий ч ойрын жилүүдэд савлагаатай байна. Үүнээс Монгол Улсын эдийн засгийг авч үзвэл, өсөлт байнга буурч байгаа бөгөөд өөдрөг байх хандлага харагдахгүй байна” хэмээн ярьсан.

Түүний тайлбарласнаар энэ нь мэдээж манай гадаад зах зээлтэй холбоотой. Ойрын хугацаанд дэлхийн эдийн засгийн эргэлт суларч, худалдаа удааширсан байна. Дэлхий нийтээр санхүүгийн нөхцөл байдал хумигдах хандлага байгааг ч хэлж байгаа юм. Дунд хугацаанд дэлхийн эдийн засгийг авч үзвэл, хөгжингүй орнуудын эдийн засгийн өсөлт буурахын зэрэгцээ дефляцийн дарамт нэмэгдэж байгаа аж. Энэхүү дэлхийн худалдааны удаашрал нь Азид түүгээр дамжуулан Монголд ч нөлөөгөө үзүүлэх хандлага байгаа гэж Берт Хофман онцоллоо.

Оюутнуудыг сургалтын төлбөрийн дарамтгүй болгох Оюутны хөгжлийн зээлийн үйлчилгээг бий болгох зорилгоор Монгол Улсын засгийн газраас Боловсролын зээлийн санг байгуулж, Оюутны хөгжлийн зээлийн журмыг баталсан билээ.

Үүний дагуу Оюутны хөгжлийн зээл олгох гэрээнд 2016 оны арваннэгдүгээр сарын 30-нд Төрийн банкны Ерөнхий захирал Д.Баярсайхан Боловсролын зээлийн сангийн захирал П.Лхагвасүрэн нар гарын үсэг зурлаа.

Ингэснээр оюутнууд хөдөлмөр эрхэлсэн цагаасаа эхлэн зээлийн төлбөрөө төлөх бөгөөд нэн тааламжтай нөхцөлтэй, хамгийн бага хүүтэй хөгжлийн зээл юм.

Оюутны хөгжлийн зээл нь Монгол Улсын магадлан итгэмжлэгдсэн төрийн болон төрийн бус өмчийн бүх их, дээд сургууль, коллежийн оюутан бүрт нээлттэй юм.

Айл өрхийн санхүүгийн зардлын чамлахааргүй хувийг хүнсний зардал эзэлдэг. Тиймээс энэ удаагийнхаа дугаараар уншигч таныг бидэнтэй хамт хүнсээ цуглуулахыг урьж байна.

Гийгүүлэгч-Сэржээ /Гадаадад амьдарч буй Монголчуудыг төлөөлнө/

Гэрийнхээ хүнсийг цуглуулах үед тэр ч чихрийг авчихмаар, энэ ч жимсийг идчихмээр санагдаад тооцоогүй зардал их гардаг шүү дээ. Тиймээс юун түрүүнд зардлынхаа бүтцийг гаргаад үзээрэй. Хамгийн түрүүнд танай гэр бүлийн хүнсний хэрэгцээнд зайлшгүй байх ёстой зүйлсийгтөрлөөр нь жагсаагаад, сард хэдий хэмжээгээр худалдан авахаа баримжаагаар бичих юм. Жишээ нь:

• Мах – 8 кг*15000=120,000
• Гурил, будаа – 20000
• Хүнсний ногоо – 4*10000=40,000/7хоногт 10мянга/
• Сүү цагаан идээ – 4*10000=40,000/7хоногт 10мянга/
• Жимс жимсгэнэ – 4*15000=60,000/7хоногт 15мянга/
• Бусад зардал – 40000 гэх мэтээр жагсаагаад бичээрэй.

Хүнснийхээ зардалд “бусад зардал” хэмээх ангиллыг оруулсан шалтгаан нь өөртөө хэт хатуу хандахгүй гэсэндээ тэр. Учир нь өөртөө хэтэрхий их хэмнэх гэсэн код суулгачихаар эсрэгээрээ бүр ч их мөнгө үрдэг талтай. Нэг ёсондоо хэмнэхдээ ч “аз жаргал”-тай хэмнэх нь зүйтэй юм. Тиймээс өөртөө бусад гэсэн нөөц төлөвлөөг заавал үлдээж байгаарай.

Ингэж төлөвлөсөн мөнгөндөө хүнсний зардлаа багтаахын тулд ямар арга хэрэглэдгээ тантай хуваалцъя.

ЗӨВХӨН НЯМ ГАРИГТ Л…

Биням гариг бүр ирэх 7хоногийнхоо хоолны цэсийг гаргадаг. Хоолны цэсээ хэрхэн гаргах вэ? гэж үү. Энэ нь тун амархан. Би нөхөр, охин хоёроосоо тухайн долоо хоногт ямар хоол идмээр байгааг асуудаг. Бас өөрийн идэх дуртайболон хийхэд амархан, мөн эдгээр хоолонд орсон материалыг ашиглаад хийж болох хоолнуудыг жагсаахад л тухайн 7хоногийн маань “Menu” бэлэн. Ингэснээр хүнсний ногоогоо хөргөгчинд хатааж хаяхаас сэргийлэхээс гадна хамгийн гол нь эрүүл хүнс хэрэглэх боломжийг олгодог.

“Menu” бэлэн болсны дараа би хүнсний зах явахаасаа өмнө заавалхөргөгчөө цэгцэлдэг. Хөргөгчинд байгаа хүнсний бүтээгдэхүүний жагсаалтыг гаргаад ард нь дуусах хугацаа, задалсан он сар өдөр, ямар хэлбэрээр байгаа/махны хувьд татсан, цул мах эсвэл адуу, хонь, үхрийн мах гэх мэтээр ангилах, түргэн мууддаг ногоонуудыг хөлдөөх эсвэл даршлах/ зэргийг бичээд нэмж юу авахаа бичнэ. Хүнсээ цуглуулсны дараа жагсаалтаа хаялгүйгээр хөргөгчнийхээ нүүрэн дээр наачих. Энэ нь танд ирэх долоо хоногт хөргөгчөө цэгцлэхэд тань туслана.

Сарын болоод долоо хоногийнхоо хүнсний зардлыг тооцчихсон бол мөнгөө хэрхэн тооцоотой зарцуулах вэ?

ТАНД 6 ДУГТУЙ БАЙХАД Л ХАНГАЛТТАЙ

Бисарын эхэнд хүнсэнд зарцуулах мөнгөө 6 дугтуйнд хуваадаг. Эхний дугтуйн дахь мөнгөөрөө мах, гурил, будаа гэх мэт сардаа нэг авдаг, удаан хадгалдаг хүнсээ худалдан авна. Харин 2 дахь дугтуй маань гэнэтийн зардлын дугтуй. Үлдсэн 4 дугтуй нь тэнцүү хэмжээний мөнгөтэй. 7хоног бүр нэг дугтуйгаа сугалж аваад л хүнсний зах руу жирийлгэнэ шүү дээ.

Заримдаа жимс, сүү худалдан авах шаардлагагүй үед үлдсэн мөнгөө гэнэтийн зардлын дугтуйндаа хийдэг. Сарын сүүл болоход үлдсэн мөнгөө аяллынхаа хадгаламжруу хийчихнэ.Аялна даа гэсэн бодол маань надад бага ч гэсэн мөнгө үлдээх ухамсрыг суулгаж өгсөн шүү.

Хүн бүрийн хүнсний зардлаа тооцох арга нь өөр. Хэрэглээндээ үндэслэж зардлаа тооцох, эсвэл эхлээд зардлаа тооцоод хэрэглээгээ тааруулж болно. Гол нь эхний 1-2сардаа хүнсэндээхэдий хэмжээний мөнгө зарцуулснаа тооцож,худалдаж авсан бүх хүнс болон мөнгөө тэмдэглээд үзээрэй. Сарын сүүл эсвэл долоо хоногт зарцуулсан мөнгөө ангилаад үзэх юм бол хэдэн төгрөг хүнсэндээ төсөвлөж болох баримжаатай болно гэсэн үг.

Гийгүүлэгч Тогоо /олон нийтийг төлөөлнө/

Ам бүл 5-лаа амьдардаг манай гэр бүлийн хувьд цалин буухаар буюу сард 2 удаа хүнсний бүтээгдэхүүнээ цуглуулдаг. Олон хүнсний дэлгүүр, зах Барсаас бараагаа татдагийг мэдсэнээс хойш тэндээс авчихдаг. Үнэнээ хэлэхэд сэтгүүлчийн ажил ихтэй гэсэн шалтгаанаар олон жилийн турш би хүнсээ цөөн удаа цуглуулж байжээ. Хэрвээ цуглуулах бол гэрийн ойр байх дэлгүүрээс авчихдаг талтай. Бас худалдан авч байгаа бараа бүтээгдэхүүнийхээ үнийг тэр бүр харахгүйгээр сагс руугаа хийчихээд, кассан дээр мөнгө дутахад хамгийн үнэтэйг нь хасуулж байсан удаа ч бий. Гэхдээ бас надад сайн тал бий шүү. Энэ жил би ногоо хямдхан байхад нь өргөст хэмх, хүрэн манжин дарсан. Хачраа задлах бүрт гэрийнхний маань магтаал бэлтгэсэн хоолыг маань улам амттай болгодог. Ирэх жил бас ногоо дарна гэж бодож байгаа. Амралтын өдрүүдэд гурилаа зуурч хэрчээд, бууз баншаа чимхээд хөлдөөчихдөг. Энэ нь ажил оройтсон, ядарсан үед бас амар байдаг. Ер нь бол сайн нөхөртэй азтай хүүхнүүдийн нэгт тооцогдох би гэдэг хүн энэ удаад бусадтай хуваалцах зөвлөгөөгөөр маруухан байгаа тул найзыгаа урьж байна. Энэ бол ТВ-5 телевизийн сэтгүүлч гэдгээр нь хүмүүс андахгүй Э.Дагиймаа. Сэтгүүлчийн нөр их ажил, саяхан томилогдсон Нийслэлийн хэвлэл мэдээллийн албаны дарга гэсэн хариуцлагатай ажлын хажуугаар гэр бүлээ товхийтэл аваад явчихдаг хүн.

Найз маань намар эгч дүүстэйгээ нийлээд 3-4 айлын хүнсний ногоо дардаг. Намар нэг кг өргөст хэмх 1500 төгрөгийн үнэтэй байдаг. Даршлахад 2 шил болно. Дэлгүүрт шилтэй өргөст хэмх 3-4 мянган төгрөгийн үнэтэй гээд тооцоход чамлахааргүй их мөнгө хэмнэж байгаа биз. Мөн тэрбээр “нэрийн бараа”- ны дэлгүүрээр үйлчлүүлэхийг зөвлөж байна. Сүү ХК-ийн нэрийн барааны дэлгүүрт л гэхэд бүтээгдэхүүнүүд нь дэлгүүрт зарагддагаасаа 500-1000 төгрөгөөр хямдхан байдаг тул 7 хоногийн сүүгээ нэг дороос авчихдаг. Мөн НВЦ зэрэг нэрийн барааны дэлгүүрээс өндөг, тахианы махаа бэлдэх нь хоолны жоронд ч нэмэртэй, хүүхдүүд ч дуртай, мөнгөнд ч хэмнэлттэй шүү дээ гээд инээх.

Хамгийн гол нь удаан хадгалах боломжтой гурил будаа зэргийг бөөний үнээр нь авч байх, E-mart, Good price зэрэг томоохон худалдааны төвүүдэд ахуйн хэрэглээний саван шампунь зэрэг маш сайн хямдардаг тул энэ үеэр нь бөөндөж авчихаад харанхуй өрөөндөө дарчихыг сануулж байсан.

Мөн нэг удаад л 200 гаруй мянган төгрөг зарцуулаад талх баригч авчихсан байхад, орой 2 аяга гурил бусад жортой нь хамт хийгээд л өглөөг шинэхэн талхтай угтдаг болжээ. Та заавал дэлгүүрүүдийн хөнгөлөлтийн картын эзэн болоорой. Бонусаа хурааж байгаад мөнгөгүй үедээ ч ашиглаж болно. Дагий маань BSB-ийн хөнгөлөлтийн картанд цугларсан бонусаараа 200,000 төгрөгийн үнэтэй барааг 40,000 мянган төгрөгөөр авч байсан ч удаатай. Манай уншигчтай өөрийнхөө туршлагаас хуваалцсан найздаа баярлалаа.

Гийгүүлэгч-Номин /санхүүч/

Эзэгтэй хүн бүр гэрийнхэндээ ямар хоол хийх вэ? Ямар хүнсний бүтээгдэхүүн амин дэмтэй, чанартай байх бол? Эрүүл зөв хооллолтыг яаж төлөвшүүлэх вэ? гэсэн асуулттай тулгардаг.

Бидний эргэн тойронд генийн өөрчлөлттэй, химийн бордоотой, эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй хүнсний бүтээгдэхүүн их болж. Иймээс бид сонголтондоо л хамгийн их анхаарах шаардлагатай юм болов уу гэж боддог юм.

Манай гэр бүлийн хувьд эрүүл витаминлаг хүнс хэрэглэхийн тулд намар хүнсний ногоог түлхүү хэрэглэж, махны хэрэглээгээ багасгадаг. Харин өвөл дарсан ногоо, жимс, сүү сүүн бүтээгдэхүүн, хөлдөөсөн самраа амтархан идэх зэргээр чанартай хүнс хэрэглэхдээ анхаардаг. Хүнсний зардлаа хэмнэх, эрүүл хүнс хэрэглэхийн тулд аль болох өөрсдөө боловсруулж бэлтгэсэн хүнсээ гэртээ хэрэглэхийг зорьдог юм.

ХҮНСЭЭ ӨӨРӨӨ БЭЛДЭХ:

Талх гурилан бүтээгдэхүүнийг гэртээ хийх, баярын үеэр өөрийн гараар хийсэн бялуу, кекс, пицца зэрэг амттанууд бэлтгэх, зуны улиралд хүүхдүүдээ өөрийнхөө хийсэн зайрмагийг өгдөг. Тараг бүрэх, шар сүү ээдэм, аарц бэлтгэж хэрэглэх, сүүгээ намар хөлдөөж хадгалаад өвөл хэрэглэх, маслоны оронд цөцгий болон өрөм хэрэглэх, өрмөөр тос холих, ургамлын тосны оронд сүүлний тос ашиглах, намар жимс хямдхан үед чанамал бэлтгэх ногоо даршилж өвөл хүнсэндээ хэрэглэдэг болсон.

Өөрийн гараар бэлтгэсэн хоол маань хамгийн гол нь миний гэр бүл, хайртай хүмүүсийн маань эрүүл мэндийг хамгаалдаг юм. Мөнгөнд ч хэмнэлттэй.

Манайд оронд нарийн ногоонөндөр үнэтэй байдаг. Тиймээс сүүлийн 1 жилийн хугацаанд гэртээ тарих боломжтой амтат чинжүү, ногоон сонгино, салатны навч, бууцай, гүзээлзгэнэ зэрэг ногоог гэрийнхээ тагтан дээр тарьдаг болсон. Эдгээрийн үрийг нэг уутыг 500-2000 төгрөгний хооронд худалдаж авахаас өөр зардал гардаггүй. Харин ч маш их амин дэмийг манай гэрт бэлэглэдэг.

Мөн зуслангийн хашаандаа нөхрийнхөө хамтаар төмс, лууван, манжин, хүрэн манжин, байцаа, сонгино тарьж эхэлсэн. Хүлэмжиндээ 12 төрлийн ногоо тарьсан маань 2 айлан хэрэгцээнд жилийн 4 улиралд шинэхэн ногоо идэх боломжийг нээж өгсөн юм. Мэдээж анхны жил учир хүлэмж, хөрс, усны сав гэх мэт зардлууд багагүй гарсан ч ирэх зунаас борлуулах хэмжээний ургац хурааж авна гэж төлөвлөж байгаа.

Танд ногоо тарина гэдэг амаргүй санагдаж байна уу? Та телевизийн өмнө элдэв солонгос кино үзэж, утсаа “маажиж” суухаа больчиход л гэр бүлээрээ хамтдаа цагийг өнгөрүүлж, үр хүүхэддээ үлгэр дуурайлал үзүүлэн ногоо тарих хангалттай цаг гараад л ирнэ.

Хүнсний зардлаа тооцдог аргаасаа хуваалцвал:

Шинэхэн хүнсний бүтээгдэхүүн авахыг эрмэлздэг учир ихэвчлэн долоо хоногт нэг удаа бөөний худалдааны төвөөс худалдан авалт хийдэг. Дэлгүүрийн лангуун дээрх бүтээгдэхүүн үнэтэйгээс гадна удсан, хугацаа хэтэрсэн байх нь олонтаа. Тиймээс хүнсний зардлаа долоо хоног,сар, улирал, хагас жилээр нь төлөвлөдөг.

4 ам бүлтэй манай гэрийн тооцоо-72,000*4+120,000+20,000/3+180,000/6=444,700 төгрөг сарын хүнсний хэрэглээнд зарцуулагдахаар төлөвлөсөн. Өдрийн хоолоо гэртээ бэлтгэдэг учир хүнсний зардал өндөр байх талтай. Худалдан авах үедээ дутсан мөнгөө хэмнэсэн мөнгөнөөсөө тооцоод төлөвлөсөн мөнгөн дүндээ тааруулдаг. Мэдээж тооцоолсноос илүү гарах үе чбас тохиолддог. Энэ мөнгөө нэг бол гэнэтийн хэрэгцээндээ эсвэл хуримтлалдаа хийдэг.

Сүүлийн үед ам.доллартай харьцах төгрөгийн ханш суларсантай холбогдуулан бензин, шатахууны үнэ нэмэгдэхээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор Засгийн газраас шуурхай арга хэмжээ авч 2016 оны аравдугаар сарын 5-ны өдрийн хуралдаанаараа “Автобензин, дизелийн түлшний онцгой албан татварын хэмжээг тонн тутамд 240 мянган төгрөгөөр бууруулж, автобензинд тонн тутамд 260 мянга, дизелийн түлшинд тонн тутамд 280 мянган төгрөг болгосон юм.

Сүүлийн үед газрын тосны бүтээгдэхүүний хилийн үнэ 30-33 ам.доллараар буурч байгаа сайн талтай ч, долларын ханшийн өсөлт нь нефть импортлогч компаниуд санхүүгийн алдагдалтай ажиллах, зах зээл дээр жижиглэнгийн үнэ нэмэгдэх шалтгаан болж байгаа юм. Иймд Засгийн газрын өнөөдрийн хуралдаанаар автобензин, дизелийн түлшинд ногдуулдаг онцгой албан татварын хэмжээг төрөл тус бүрт дахин тонн тутамд 100 мянган төгрөгөөр бууруулах тогтоол баталлаа. Ингэснээр онцгой албан татварын хэмжээг автобензинд тонн тутамд 160 мянган төгрөг, дизелийн түлшинд 180 мянган төгрөг болголоо.

Өнгөрсөн сард 2720 төгрөгтэй тэнцээд 250 төгрөгөөр буурсан ам.долларын ханш сүүлийн өдрүүдэд тогтвортой байсан. Тэгвэл ам.долларын ханш өчигдрөөс бага зэрэг өсчээ. Тодруулбал, “Найман шарга” зах дээр нэг ам.доллар 2470 төгрөгтэй тэнцэж байгаа бол арилжааны банкууд 2477 төгрөгөөр зарж байна.