Category: булангууд

Энэ бол харилцааны амин сүнс. Найз нөхөд, дарга цэрэг, улс үндэстэн, бизнес хамтрагчдын амжилтын өнө удаан оршин тогтнох гол түлхүүр. Хар элгийн хүмүүсийг хамаатан садангаас ч илүү ойртуулдаг амьд харилцааг зөвхөн итгэл усалдаг. Итгэлцэл дээр соёолж, дэлгэрдэг харилцаа хамгийн зөв. Хүний амьдралд гайхалтай эерэг өөрчлөлтүүд, олон боломжийг ургуулж чаддаг. Архинд донтоод амиа хорлохоор оосор бүчдээ тулж байсан залуу өнөөдөр үндэстэн дамнасан бизнесмэн болжээ. Түүний амжилтын түүх “Биднийг өсч өндийх цорын ганц найдвар бол аав” гэсэн бяцхан үрсийнх нь итгэл байв.

Итгэл хүнийг ухааруулж урам зориг өгөхөөс гадна бас ичээдэг. Хүүхэд байхын ном уншихаар нойр нь хүрдэг байсан ангижав маань өнөөдөр эрдэмтэн болсон юм. Түүнийг ингэж өөрчлөгдөхөд номын санч эгч их нөлөөлж билээ. Ахлах ангиа төгсөх жил найзуудаараа шалгалтад бэлдээд номын санд хичээлээ давтдаг байв. Номноос зугтдаг ангийн хөвгүүн сурсан зангаараа нойрмоглон сууна. Номын санч эгчид хэдэн билет атгуулаад бид нэг, нэгээрээ асуугдаж, шалгалтдаа бэлддэг байв. Мань эрийн асуугдах ээлж болов. Номын санч асуулт тавьсны дараа өнөөх гайхлын битүүхэндээ харж явдаг нөгөө ангийн охин ороод ирдэг байгаа. Номоо уншаагүй хүн андашгүй. Нүүр нь минчийж улайгаад, шилээ байн байн маажаад л нүдний харц нь тогтож ядах нь тэр. Гэтэл номын санч эгч энэ байдлыг анзаарч, түүнийг зэмлэсэнгүй, харин ч магтав. “Маш сайн хариуллаа, онц” гэв. Сэтгэлтэй хүнийхээ нүдэн дээр онц сурлагатан шиг харагдсан тэрбээр яг үнэндээ номын санчаас тоймгүй их ичсэн гэдэг. Өөрийг нь аврах гэж худлаа хэлсэнд нь баярлаж даварч болохгүй гэсэн бодол тэр үед орой руу нь орох шиг болж. Номын санч түүнд “Чамд эгч нь итгэж байна. Маргааш асуугдахдаа сайн бэлдээрэй” гээд аминчлан захисныг ангижав маань сүүлд ярьж билээ. Магадгүй номын санч түүнийг “Хичээлээ уншихад яадаг усан толгой вэ” гээд хэлсэн бол ийм амжилтад хүрээгүй ч байж мэднэ.

Итгэл хүнийг ичээж амжилтад хүргэдэг бол хүмүүжүүлдэг өөр нэг жишээ хуваалцъя. Салбартаа шаггүй гавьяа байгуулсан нэгэн эрхэм дунд ангид байхдаа нууцаар тамхи татдаг байж. “Ээж маань дахиж намайг тамхи татвал аавд хэлэх байх. Нэг удаа боломж олголоо. Ээжийнхээ итгэлийг алдаж болохгүй” гэж бодон өөрийнхөө алдааг ухаарч, тэр цагаас хойш тамхи таталгүй 40 жил болжээ.

Хэдхэн хоногийн өмнө зургаахан настай Б.Тэмүүлэн хүүг харийн оронд хагас тэрбум төгрөгөөр амь насыг нь аврах боломжтой гэх баяртай хийгээд гунигтай мэдээг аав нь хэлээд уйлж зогссонсон. Баяртай мэдээ нь хүүг эмчлэх боломжтой. Гунигтай нь гуч шүргэж яваа залууст хагас тэрбум төгрөг гэдэг дээшээ тэнгэр хол, доошоо газар хатуугаас өөрцгүй.

Цусны цагаан эсийн хорт хавдар гэх аюулт өвчнөөр сүүлийн гурван жил шаналсан хүүд хоёрхон настай дүү нь донор болох гээд талбай дээр ирчихсэн монгол түмнээсээ тусламж гуйж зогссон. Монголчууд нэгдээд нэгхэн өдрийн дотор 570 сая төгрөг цуглуулаад өгчихлөө. Хүүгийн гэр бүлийнхэнд магнай хагартал баярлана гээч л болж байгаа дуулдана. Ямартаа ч Монголын нэг иргэн аюулт өвчнөөсөө салах эхний даваагаа давлаа.

Харамсалтай нь өнөөдөр Монголд өөр олон Тэмүүлэн шиг охид, хөвгүүд, хэдхэн сартай нярай амьтад Монголд эмчлэгдэх боломжгүй гэх аюулт өвчнөөр шаналж байгаа. Тэнгис кино театрын хойно байрлах “Оранж” гэх төвийн зургаан давхрын нэг том танхимаар дүүрэн тусламж хүссэн самбарууд өрөөстэй байдаг юм. Ихэнх нь хорт хавдрын оноштой бяцхан хүүхдүүдийн зурагтай. Тэнд бас ар гэрийнх нь аав, ээж, ах дүүс нь тусламж гуйн суудаг. Харахад нүд халтирмаар, зүрх зүсч, сэтгэл шимширмээр.

Хүүхдийн эрхийн тухай хуулийн 5.4-т хүүхэд төрөөс эмнэлгийн тусламж, тэтгэвэр, тэтгэмж, асрамж, халамж, хамгааллын үйлчилгээг авах эрхтэй гэж заасан. Цаашлаад УИХ, Засгийн газрын үүрэг ч тодорхой бий. Хүүхдийн эрүүл мэнд, хөгжил, төлөвшилд зориулж хууль, журам, төсөв батлах гээд үргэлжилдэг. Гэвч Монголд эмчлэгдэх боломжгүй хүнд оноштой олон зуун хүүхэд төрөөс ямар ч дэмжлэггүй олон жилийг ардаа үдэж байгаа. Азтай цөөн хүүхэд нь ард түмний хандив тусламжаар эмчлүүлж чадсан.

Ерөөсөө Б.Тэмүүлэн хүү шиг олон хүүхдийн амь насыг төр даах үүрэгтэй юм. Элдэв бусын хэрэгтэй, хэрэггүй хууль санаачилдаг гишүүд Монголд эмчлэгдэх боломжгүй хүнд өвчтэй хүүхдүүдийг эмчлэх, тусламж үзүүлэх хууль санаачилдаг болоосой!

Зохиол ч Оливия Фокс Кабейны “Харизм” ном нь 13 бүлэгтэй, харизм гэж юу болох, харизм ямар үед, юунд хэрэгтэй, хэрхэн харизмтай байх вэ зэрэг асуултуудад товч, тодорхой загвар, зөвлөгөө, жишээгээр хариулт өгөх болно.

Энгийнүгээр “Харизм” гэдэг нь бусдыг өөртөө татах чадвар гэж хэлж болно. Хүмүүс “Харизм”ыг төрөлх зан чанар гэж ойлгодог ч, энэ бол сурч, сайжруулж болдог “Чадвар” хэмээн зохиогч үзжээ. Манлайллын чиглэлийн нэр хүндтэй мэргэжилтэн Оливия Фокс Кабэйн энэхүү номоо “Соронздон татах урлаг буюу шинжлэх ухааныг эзэмших нь” хэмээн тодотгожээ.

Нэгдүгээр бүлэгт харизмт зан төлөвийн талаар өгүүлнэ. Харизмт зан төлөв анхаарлаа бүрэн хандуулах, хүчирхэг байх, халуун дотно сэтгэгдэл төрүүлэх гэсэн гурван гол зүйлээс бүрдэнэ.

Хоёрдугаар бүлэгт, харизмтай байхад тулгарах саад бэрхшээлийг даван туулах. Энэ нь сөрөг бодлоо багасгах, сэтгэл санааны таагүй байдлаа хүлээн зөвшөөрөх, бодит байдлыг өөрөөр тодорхойлох, бие мах бодын тааламжгүй байдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай.

Гуравдугаар бүлэгт, харизмт сэтгэлгээг бий болгох. Үүнд төсөөлөн бодох, талархал, биеийн мэдрэмжээ өөртөө итгэлтэй хүн шиг байлгах, сөрөг зүйлсээс хол байх хэрэгтэй аж.

Мөн харизм нь эрх мэдэлтэй, алсын хараатай, төвлөрсөн, эелдэг гэсэн дөрвөн хэв маягтай. Тухайлбал, эрх мэдэлтэй харизмтай хүн бусдад сэтгэл хөдөлгөсөн, айж сүрдсэн мэдрэмж өгдөг байна. Харин эелдэг харизмтай хүн бусдад хүлээн зөвшөөрөгдсөн, хайрлагдсан мэдрэмж өгдөг.

Дөрөвдүгээр бүлэгт, харизмт анхны сэтгэгдлийн талаар өгүүлнэ. Анхны сэтгэгдэл хоромхон зуурт үүсч, харилцаанд олон жил нөлөөлдөг байна. Анхны сэтгэгдлээ зөв үлдээхийн тулд хувцаслалтдаа анхаарахаас гадна тухайн хүнтэйгээ яриа эхлүүлэх, дуусга х , гар барихдаа хүртэл анхаарах хэрэгтэй. Жишээлбэл, таан х удаа уулзаж байгаа хүнтэйгээ хамт байхдаа гар барьж, инээмсэглэх, гарын алганд хөндий зай үүсгэлгүй, нөгөө хүнийхээ чанга сулд нь тааруулан атгах хэрэгтэй гэнэ.

Тавдугаар бүлэгт, харизмтай ярих, сонсох тухай өгүүлнэ. Хэн нэгнийг сонсоход хүртэл харизм байдаг аж. Та харизмтай сонсохын тулд бусдын яриаг таслалгүй, анхаарлаа бүрэн хандуулах хэрэгтэй. Өөр зүйл бодонгоо ойлгож байгаа дүр эсгэнэ гэдэг бол хэзээ ч боломжгүй.

Харин хэн нэгнийг сонсож байхад таны анхаарал сарниад байвал хөлийн хуруу руугаа анхаарлаа нэг хандуулаад яриагаа сонсвол үр дүнтэй.

Зургадугаар бүлэгт, харизмтай биеийн хэлэмжийн тухай ярья. Та зориудаар хэн нэгний биеийн хэлэмжийг дуурайвал өөртөө итгүүлэх сэдлийг төрүүлдэг аж. Хүний эгц өөдөөс харж биш, бага зэрэг ташуу суувал та хоёрын ойлголцол илүү өндөр түвшинд хүрнэ. Хүнд үед, илтгэл тавихдаа, хямралын үед, харизмтай байх, харизмын дасгалууд зэрэг олон сонирхолтой сэдвийн тухай өгүүлнэ. Та нөлөөллөө нэмэгдүүлж, ятган үнэмшүүлэх чадвараа хөгжүүлье гэвэл “Харизм” номд анхаарлаа хандуулаарай.

Их хурлын чуулган, байнгын хороодын хуралдаан дээр аливаа хуулийг хэлэлцэхэд тухайн салбар яамны нөхдүүд, ажлын хэсгийнхэн гишүүдийн асуултад хариулж, тайлбар хийдэг. Ихэвчлэн яамны хээнцэр залуу дарга нар байгаа харагддаг. Харамсалтай нь тэдний ихэнх нь гишүүдийн асуултад маш ойлгомжгүй, тоомжиргүй, биеийнхээ хэлэмжээр ихээхэн дургүйцсэн маягтай хариулт өгч байгаа нь ажиглагдах юм. Монгол Улсын иргэний амьдрал, хувь заяатай холбоотой зүйлд ингэж хүйтэн хөндий ханддаг нь ямар учиртай юм бэ. Мөн тухайн асуудлын үнэн учрыг нь олох гэсэн, энэ ер нь юу болчихов гэдгийг мэдэх гээд хүлээж суугаа иргэдийг төөрөгдүүлж мунхруулан, уг хуулийг бүр хоёр утгатай болгон “самардаг” нь хэнд ашигтай юм бол.

Сүүлийн ганцхан жишээ дурдъя. Эдийн засгийн байнгын хороо төсөв хэлэлцэх үеэр УИХ-ын гишүүн Б.Энхбаяр Сангийн яамны төрийн нарийн бичгийн дарга Ж.Ганбатаас хэлэлцэж байгаа асуудалтай холбогдуулж яамдын дэргэд байдаг спорт холбоод, дуу, бүжгийн чуулгууд татан буугдах уу гэж асуусан. Өнөө хурган дарга нарын жишгээр Ж.Ганбат маш ойлгомжгүй хариуллаа. Энхбаяр гишүүн дахиад асуулаа, бас л ойлгомжгүй төсөв энээ тэрээ гэсэн хариулт өглөө. Тэгтэл гишүүн гурав дахиа асуухдаа “Бид бол хууль ярьж байна. Хууль чинь гарангуутаа хэрэгжинэ. Хууль салаа утгагүй ойлгогдох ёстой. Та ярианаасаа буцаж байна. Энд олон хүний амьдрал, цалин хөлстэй холбоотой асуудал яригдаж байна” гэж учирлаад спорт холбоод болон дуу бүжгийн чуулгыг нэг бүрчлэн нэр цохож асуусан юм.

Тэгэнгүүт “Энэ нэг нойтон хамуу шиг юманд үнэнийг нь хэлэхгүй бол болохгүй нь” гэсэн шиг спорт хороодын тамирчид, Н.Батсуурь тэргүүтэй бөхчүүд Биеийн тамир спортын улсын хороонд, чуулгынхан Соёлын яаманд харьяалагдана гэдгийг хэллээ. Үүнийгээ мэдэж байсан юм бол эхлээд шууд ойлгомжтойгоор ингээд хариулчихаж болохгүй байсан юм байх даа. Ард түмнийг басамжилж байгаа мэт иймэрхүү нөхдийг нийтээрээ сайн шүүмжлэх хэрэгтэй байна. Яамдын хурган дарга нар, хуулийн ажлын хэсгийнхнийг ажилдаа хариуцлагатай хандахыг байнга сануулж байх хэрэгтэй.

Заримдаа “Тэр ингэж ярьж байна лээ…, Тэр тэгсэн байна лээ…” хэмээн өөрийн тань нүд, чихийг “орлох” гэсэн “ажил горилогчид” тантай тааралддаг л биз дээ. Хэрэв өөрөө хүссэн бол тэр талаар асуучих, уулзаж учраад хараад мэдчих боломж хэн бүхэнд бий. Гэтэл тэд бусдын талаар хэн нэгэнд дамжуулж ярихдаа тухайн хүнийхээ нүд, чихийг “орлох” гээд зүтгэж байгаагаа мэддэгсэн болов уу.

Тэгэх нь бүү хэл “Ингэж бодож болохгүй, ингэж харж байгаад харамсаж байна…” гэхчлэнгээр бусдын үзэл бодолд өөрийнхөө үзэл бодлыг тулган шаардах хандлага ч газар авч. Энд бусдын талаарх тухайн хүний бодлыг өөрийн өнцгөөс шүүж зааварлаж, зааварчилж байгааг хэлж байгаа юм шүү.

Түүнээс тодорхой нэг асуудал дээр тодорхой байр сууринаас мэтгэлцэх биш, тэр бол мэдээж өөр хэрэг биз.

Иймэрхүү зүйлд тухайн хүнд зааварчилж заахгүйгээр байгаагаар нь мөрөөр нь орхичих. Алдаж онох аль нь ч бай тухайн хүнд нүд, чих, тархийг нь үлдээчих сэтгэлтэй байвал болох нь тэр.

Сайхан Монгол Улсынхаа нэр хүндийг их бага хэмжээгээр хилийн дээсний гадна сэвтээлгүй авч яваа хүмүүсээр бахархах нь урамтай гээч. Тэр нь заавал тамирчин байх албагүй. Алс хол Америкт тээврийн, барилгын компани байгуулаад сайн нэртэй, өөдрөг ажилтай явж буй монгол залуучууд өчнөөн бий. Шведийн томоохон эмнэлгийн зөвлөх эмчээр ажилладаг монгол бүсгүй, Германы BMW-ийн зохион бүтээх товчооны хэлтсийг ахалдаг нутгийн дүү гээд эх орныхоо нэр хүндийг цоглог авч яваа хүмүүс зөндөө. Энд өөрийн мэдэх нэг жижигхэн түүхийг бичье.

Москвад оюутан болж очоод удаагүй байсан үе. Намар хичээл дөнгөж эхэлж байхад лекцийн том зааланд 200 гаруй залуус багшаа хүлээгээд сууж байлаа. Өвгөн багш шуурхай алхан орж ирэнгээ мэндэлчихээд урд суусан надаас буриад уу гэж асуув. Би “Монгол оо” гэтэл багш “Монголын Нямаакийнь гэж таних уу” гэж асуугаад танхимд байгаа тэр олон орос оюутнуудад хандан “Би хэдэн жил багшлахдаа Нямаакийнь шиг лут оюутан хараагүй” гээд баахан магтаж билээ. Сургуулиа төгсөөд явчихсан тэр танихгүй ахаар бахархаж, ингэж хэлүүлж үлдэх юмсан гэх мөрөөдөл асч байв.

Одоо энэ Их хуралд овоо хэдэн жил сууж буй Нямаагийн Энхболдын тухай тэр өөрөө мэдэхгүй ийм түүх бий. Сонгууль энээ тэрээ хол байгаа тул элдэв санаа агуулаагүй өгүүлж буй дурсамж юм аа.