Category: булангууд

Манай улс шиг үргэлж салбар салбараараа, эсвэл бүр нийтийг хамарсан хурал чуулган хийдэг улс орон ховорхон байх. Манай ард түмэн хэлэхээс илүү хийх нь чухал гэж ярьдаг ч хэлсээр л, хуралдсаар л. Эсрэгээрээ хийж байгаа зүйлс хомс. Бөөн зардал гаргаж хийсэн хурлаараа хэлэлцсэн асуудлаа ажил хэрэг болгодоггүй. Гэсэн хэдий ч ахин дахин хуралдсаар л байдаг. Тухайлбал, өчигдөр Монголын албаны нохойн анхдугаар чуулганыг зохион байгууллаа. Хүнийхээ асуудлыг яриад хуралддаг ч шийдэж чаддаггүй байсан бол одоо бүр албаны нохдод зориулсан анхдугаар чуулган зохион байгууллаа. Анхдугаар гэхийг бодоход энэ чуулган бусад чуулганы адил цааш үргэлжлэн зохион байгуулагдах нь.

Ер нь манай улс хэзээнээс ингэж их хурал хийдэг болчихов оо. 2003 онд л лав ийм байж. Тухайн үед манай улсад АНУ-аас сууж байсан Элчин сайд Жон Дингер “Монгол шиг ингэж их хурал, семинар хийдэг улсыг би хаана ч үзээгүй” хэмээн хэвлэлд ярилцлага өгч байж. Түүний энэхүү ярилцлага бүхий сонингийн зураг саяхан цахим орчинд олны анхаарлыг татаад өнгөрлөө. Үүнээс харвал манай улс хурал, семинар их хийдгээрээ олон улсад гайхагдаад 20 жил болж байгаа юм байна. Хуралддаг, хэлэлцдэгээрээ бол Монгол Улсын хөгжил хол тасрах байлаа. Гэвч улс ч хөгжсөнгүй, хурлын тоо ч цөөрсөнгүй. Хурал, семинар, чуулга уулзалтад зарцуулах мөнгөний тоо л өссөөр байна. Хурал бүрийн ард татвар төлөгчдийн мөнгө их, бага хэмжээгээр урсаж буй. Хурал нэрийн дор төсвийн мөнгийг хий дэмий урсгасаар байдгаа хэзээ болих вэ. Хуралдаж бус хийж бүтээж үзүүлэхсэн.

Ажил, амьдралын шаардлагаар заримдаа, хааяа нэг, өдөр бүр ч байж магадгүй яриа таарахгүй, бодол зөрүүтэй, санааг нь яаж ийгээд хүлээж авах гэхээр тархинд үл наалдах хөөрөлдөөн бүхий хүнтэй таарч л байсан биз дээ. Босоод явчихмаар. Тэр хөөрөгдөгч дангаараа ярьдаг, зөвхөн өөрийнхөө зорилго, сонирхлоор өрөөлийг сонсохгүй бурдаг нэгэн байвал за бүр ч дуусаа.

Тийм үед тэр нэгэнтэй дахиж яриа өрнүүлэх хэрэггүй юм байна гэдэг ухагдахуун үлдээд л хоцордог байх.

Харин үзэл бодол ижил, өрөөлийг сонсоод өөрийнхөө санааг зөв ойлгуулах гэж хичээдэг, ярьж буй сэдэв нь танд ч, түүнд ч бас таашаалтай байх ахуйд тэр хөөрөлдөөн тансаг агаад тавлаг.

Нас нэлээн зөрүүтэй хоёр яруу найрагч дундаа ганц юм тавьчихаад ярилцаж байхыг харсан юм. Хавь ойр байгаа хүмүүс, орчлон тэдэнд дэндүү багадаж, онгод юу нь дэлгэрсэн тэр хоёр бие биеэ хөөргөөд хорвоо зөвхөн яруу найргийн хөгөнд гэгээрч амьдардаг гэх шахуу яриа өрнүүлэн байхыг хараад ийм л үед хөөрөлдөөн утга учиртай буюу гэх бодол бууж билээ. Үүнтэй адил гал гарч утаа маналзсан тэмцээн үзээд дараа нь өөртэйгөө адил нэгэнтэй тэр тулааны талаар ярилцаад маргалдаад суухад хугацаа хэрхэн өнгөрснийг үл анзаарахуйц жирэлзсэн байх. Тавлаг шүү.

Д.Бат-Эрдэнэ

ХЗДХ-ийн сайд Х.Нямбаатарын хувьд нөлөөллийн маш сайн ажлыг сая хийлээ. Хэд хоногийн өмнө 48 дугаар сургуулийн ахлах ангийн сурагчдын зодооны асуудлыг “Өдрийн сонин” сурвалжлан мэдээлж шуугиан болсон. Үүнийг Х.Нямбаатар холуур өнгөрөөсөнгүй. Тэдгээр хүүхдүүдийг, эцэг эхчүүдийнх нь хамт, багш нарын төлөөлөлтэй нь хүлээн авч уулзсан нь болдог л нэг уулзалт байсангүй. Монголын Хууль зүйн сайдуудаас анх удаа хүүхдүүдийг биечлэн хүлээн авч “Юу хийж болохгүй“ талаас нь хэлж зөвлөсөн үйл явдал болов.

Хамгийн чухал нь тэдгээр хүүхдүүдийн хувьд амьдралдаа анх удаа уулзсан хамгийн том дарга нь байх. Энэ бол Хууль зүйн сайдын хувьд онцгой нөлөөлөл. Мөн тэдэнд алдааг нь биечлэн хэлж өгсөн анхны сайд байх. Тэгэхээр “Зөв байгаарай, сайн иргэд болоорой” гэсэн ХЗДХ-ийн сайд Х.Нямбаатарын үг хүүхэд бүрийн сэтгэлд насан туршид нь хадгалагдана. Ер нь бол тэгдэг юм. Энэ л сайн. Жишээ нь, миний хувьд амьдралдаа анх удаа хамгийн том даргатай уулзсан, үгийг нь сонссон түүх бол 1996 оны сонгуулиар С.Зоригтой хамт Дорнод руу онгоцоор ниссэн бороотой өдөр юм. Түүний сурталчилгааны хэдэн хуудсыг тас тэвэрчихсэн, хөдөөний хүүхэд, суудал зэрэгцэн бээвийж явсансан. Тэрээр “За Алтангэрэлийн дүү минь, наадуулаа хариуцаж явах нь. Онгоцны буудал дээр биднийг тосно оо” гэж хэлэнгээ хойд талд суусан намхан шар ах руу хандаж “Дэмбэрэлтэй ярилцав уу, би харж амжихгүй нь, өөрсдөө мэдээд шийд…” гэж түс тас хэлсэн үг санаанд тод үлджээ. Дэмбэрэл гэдэг нь тухайн үеийн Зах зээлийн хүрээлэнгийн захирал С.Дэмбэрэл /УИХ-ын гишүүн асан Самбуугийн Дэмбэрэл/. Намхан шар ах нь УБХ-ын гишүүн асан, Женко группийн анхны захирал Д.Баярцэнгэл ах байсан юм билээ. “Өөрсдөө мэдээд шийд” гэсэн үг одоо томчуудын амнаас гарахаа больсон байх өө. “Өөрөөсөө өөр хүнд итгэж болохгүй” гэдэг цаг үе ирчихсэн болохоор. Ингэж л хүүхэд байхад анх удаа уулзсан том даргын үг сэтгэлд дурайтал үлддэг юм даа.

Айл бүрт цоо шинээрээ, эсвэл ганц нэг удаа л хэрэглэсэн шинэ шахуу зүйлүүд бишгүй их байдаг. Төрөл бүрийн гутал хувцаснаас гадна үнэтэй гоёл чимэглэл, номын цуглуулга, дурангийн хөл, аппарат, гар утас, байгалийн фото альбомууд гээд тоймгүй их юм байдаг. Эдгээрийг хаях хэцүү, сонирхдог хүнийг нь олж бэлэглэх ч явдал суудал ихтэй.

Басчиг чамгүй үнэ өртөг шингэсэн, тэгээд шинээрээ байгаа болохоор гэртээ хадгалаад байдаг. Ийм бараа бүтээгдэхүүнийг дуудлага худалдаагаар зарж борлуулдаг агентууд бий болоосой. Жишээ нь, Японы ийм төрлийн үйлчилгээ үзүүлдэг агентуудын зарим нь захиалга өгсөн үйлчлүүлэгчийнхээ гэрт өөрсдөө ирээд зарах зүйлийг нь боож баглаад авч явдаг. Тэдний бүх зүйл нь ойнлайнаар ил тод зарлагдана. Дуудлага худалдаанд төдөн хүн оролцсон, тэдэн төгрөгөөр зарагдсан. Үйлчилгээний хөлс нь ийм болсон, танд ийм мөнгө оногдох нь гээд тов тодорхой.

Эсвэл та дуудлага худалдаагаар зарах зүйлээ агентуудад өөрөө боож баглаад хүргэж өгч болно. Энэ тохиолдолд шимтгэл нь арай хямд гэх мэтээр үйлчилгээ нь өөр өөр байдаг. Ийм нэг хэрэгтэй үйлчилгээг манайд нээгээд тогтмол ажиллуулаад эхэлбэл хаана хаана тустай юм. Зарим нь дэлгүүрээс үнэтэй авах зүйлээ хавьгүй хямд төсөр худалдан авах бол зарим нь өөрт байгаа илүү бараагаа зарж, санаа амарна. Интернэт, ойнлайн үйлчилгээ эрэлттэй болсон энэ цагт хийхэд боломжийн л ажил санагдах юм.

Эгэл жирийн хүмүүсийн хэлсэн үг сэтгэлд хадаатай явах нь бий. Тэр жил Завханы нэгэн суманд жирийн малчин эмэгтэйтэй уулзаж байлаа. Номонд хайртай, хоймрынхоо авдрын хажууд цаасан хайрцагтай ном хураачихсан айл байсан сан. “Одоогийн хүмүүс хуучны нийгэм мөн сайхан байжээ гэх юм. Мэдээж сайхан нь байлгүй яахав. Харин миний хувьд ёстой нэг ёрын нийгэм байсан гэж хэлэх байна. Би чинь хичээл номдоо сурлагатай, холын мөрөөдөлтэй, юм юманд тэмүүлсэн идэвхтэй хүүхэд байлаа.

Аав ээжээсээ хол байрны хүүхдээс бөөс гарсан юм биз дээ. Багш нар маань бөөстэй хүүхэд гээд анги хэсүүлдэг юм. Сургууль даяараа шившиг боллоо. Ангийнхныхаа, эргэн тойрны хүүхдүүдийн нүүр харна гэхээс халуу оргиод. Аргагүйн эрхэнд дунд ангиасаа сургуулиасаа гарсан. Ингээд л миний амьдрал ганц бөөснөөс болж орвонгоороо эргэсэн дээ” гэв.

Эл эмэгтэй шиг хичнээн хүн сэтгэл санаа, хувь заяагаараа хохирсон бол гэж бодогддог. Хүний бүсгүй үрийг, алган дээр нь бөөсийг нь бариулаад анги хэсүүлж, “бөөстэй хүүхэд” хэмээн бүгдэд зарлаж явсан гэхээр үнэндээ харгис нийгэм. “Хүний эрхийг дээдэлсэн энэ нийгэмд төрөх минь яалаа гэж бодох үе бий. Тэгсэн бол ингээд уулын мухар сахиж суухгүй байх байсан” гэж гол харламаар хэлсэн. Тухайн үед мал дээр гарчихаад намайг бөөстэй нь анги хэсүүлсэн багш нараа үзэн яддаг байлаа. Дараа нь юмны наад цаадахыг ойлгохтойгоо болоод хүний эрх, нэр төр, ариун гэгээн бүхнийг булшилсан нийгмийг үзэн яддаг болсон гэв.

“Монголчууд бид чинь тэгтлээ яр янхандаа идэгдсэн ард түмэн байгаагүй. Оросууд л бодлогоор хийсэн, биднийг зах замбараагүй, муу муухай гэж дэлхийд харуулах гэж яр тэмбүүг зориудаар тараасан” хэмээн Д.Дашпүрэв докторын хэлснийг дээрх эмэгтэйн “бөөс”-тэй уялдуулан бодлоо.