Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Тамхичид гишгэх газаргүй

Тамхины хяналтын хууль гарсан биш ганц далайлгадаг юмтай боллоо. Өглөө
автобусанд явж байсан чинь жолооч тамхи баагиулж яваа харагдав. “Сайн байна уу.
Нийтийн тээврийн хэрэгсэлд  тамхи татаж
болохгүй шүү дээ. Хуулиар хориглосон юм ” гэчихлээ. Жолооч тамхиа цонхоор шууд
л чулуудчихав. “Анх удаа л надад ингэж хэлж байна. Хэрвээ хүмүүс хэлбэл тамхи
татахгүй л дээ” гэж байна аа бас. 
Цэцэрлэгт хүрээлэнд хүүхэд салхилуулж 
явахад тамхи зуусан  хүн мэр сэр
тааралдана. Хууль гарсан болохоор ч  тэр
үү шаардлага тавихаар чих зөөлөнтэй хүлээж авдаг юм.

 АН-ын УИХ дахь  бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат “Би тамхи
татдагийнхаа төлөө яагаад ял үүрэх ёстой юм” гэж хуулийн төслийн өөрчлөлтийг
хэлэлцэх үеэр өөрийгөө өмгөөлсөн  байна
лээ. Бусдыг хордуулж байгаагийнх нь 
төлөө тамхичидийг дарамтлах нь зүйн хэрэг шүү дээ. Одоогийн УИХ-ын
гишүүн Ц.Оюунгэрэл  хэдэн жилийн өмнө
“Аавыгаа Америкт урих гэсэн чинь тамхи татдаг болохоор нь өрөвдөөд байна.
Америкт тамхичин хүнд гишгэх газар байхгүй” гэж ярьж байсан юм. Монголд ч гэсэн
тамхичин хүнд гишгэх газар байхгүй болгох хэрэгтэй. Тамхичид ч гэсэн тамхи
татах газар байхгүй гэж гоншигноод байх 
хэрэггүй шүү дээ. Тамхи татахгүй бол эрүүл мэндэд нь л сайн биз дээ.

Б.Янжмаа      

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Өөрчлөгдөөгүй тогтолцоо

Одоо нийгэм  шал өөр болох
ёстой доо. Иргэдийг гэмт этгээд хохироосон байвал эхлээд хохиролгүй болгуулаад дараа
нь хэрхэн шийтгэх, ер нь яллах уу яахав гэдэг болчихвол мөн ч хэрэгтэй сэн. “Хадгаламж
зээлийн хоршоо”-ныхныг хуулийн дагуу шийтгээд яалаа. Өнөөдөр төр тал хохирлыг барагдуулсан
нэртэй. Хэдэн нөхөр шоронд явж ял завшсан. Баахан хүн хохироод хоосон хоцорсон.
Хохирлыг төр даалаа гэдэг чинь татвар төлөгчдийг цөмийг нь цаагуураа торгоод хаячихлаа
гэсэн үг.

Манайхан иймэрхүү тогтолцоогоо эрүүл болгохын тулд шинэчлэл, өөрчлөлт
хийхийг бүгдээрээ хүссэн юм. Тогтолцоог хэрхэн өөрчлөх, өөрчиллөө гэхэд түүнийг
ямар төлөөлөл хамгийн бодитой хийж чадах вэ гэдэг л маш хэцүү асуулт бололтой.

Эндээс үүдэлтэй онолын мэтгэлцээн Их хурал дээр ч гудманд ч хаа сайгүй.

Хүмүүсийг дотор нь их ангилах юм. Тэр энэ нам гэхээс гадна нийгмийг
шударга ба шударга бус гээд хоёр ангилчихжээ. Юмс гэрэл сүүдэртэй тул тийм ч байж
мэдэх юм. Харин тэр хуваалт, ангилалтыг зөвхөн шударгууд нь хийж өгснөөр л сая шударга
ёс тогтох юм гэнэ. Яагаад тэр билээ?. Энэ тогтолцоо чинь эргээд шударга бус явдал
болж, юуг ч өөрчилж чадахгүй байна. Тэрэн дээрээ тулбал хүн болгонд өөрийн гэсэн
үнэлэмж бий. Тэгээд тэр шударга гарууд нь хэн юм гэхээр өмнөх нийгмийн элементүүд,
нэн саяхан тогтолцоог солихын эсрэг тэмцэж явагсад зонхилж байна.

 

Ж.ГАНГАА

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ ярилцлага

Ж.Ариунболд: Тариалангийн бүс нутагт бэлчээрийн мал аж ахуй эрхлэхийг болиулмаар байна

Төв аймгийн Жаргалант сумын Талбулагийн “Хөх баян булаг” ХХК-ийн ерөнхий захирал, Монгол Улсын гавьяат механикжуулагч Ж.Ариунболдтой уулзаж ярилцлаа.

 -Танай суманд өнгөрсөн өвөл нэлээд цас орсон бололтой. Газар чийгтэй, тариалалт эхлэхэд тааламжтай харагдлаа?

-Угтвар чийг хангалттай байгаа. Жаргалантын энэ хөндийд 4000 гаруй га-гийн уринш байна. Энд чинь янз бүрийн л юм тарина. Төмс, улаан буудай, овъёос, рапс гээд юу байдаг бүгдийг тарина. Бидэнд тариалалт хийхэд ганцхан л хүндрэл байдаг. Энэ бол мал. Жаргалант руу ороод ирэхэд дүүрэн мал байгаа биз дээ. Намайг анх 1994 онд ирж байхад Жаргалантын сангийн аж ахуй 25 мянга гаруй малтай байсан юм. Гэтэл одоо сумын хэмжээнд 170 мянган толгой мал байна. Тариа ургачихсан байхад дотор нь малаа оруулаад идүүлнэ. Хэлэхээр “Энэ чинь тариа юм уу. Бид мэдэхгүй ш дээ” гэдэг. Энд малчин, тариачин хоёр байнга биенээ ад үзнэ. Мал, бид хоёр хоёулаа Үндсэн хуулийн хамгаалалтад байдаг. Хүн зодвол шоронд ордогтой адил малыг хөөвөл би өөрөө асуудалд орчих гээд байна. Мал, тариа хоёр хуулиараа зөрчилдөөд байна. 

-Тариалангийн эрчимжсэн бүс нутгийг зарлачихвал энэ асуудал цэгцрэх байх?

-Тариалангийн бүс нутагт бэлчээрийн мал аж ахуйг болиулчих хэрэгтэй. Малын хулгай их байна гээд байдаг. Их байхаас яах вэ. Малаа хээр хаячихаад мотоциклио унаад айраг эргүүлээд, морь уяад явчихаар чинь эзэнгүй, бэлэн байгаа юмыг хүн авахаас яах юм. Тариалангийн бүсэд байгаа мал аж ахуйг эрчимжүүлэх хэрэгтэй. Хэрвээ эрчимжүүлэхгүй гэвэл энэ бүсэд байгаа малаас малын хөлийн татварыг нь өндөр авах ёстой. Тариаланчид хөрсөндөө анхаарал хандуулаад Оросын технологи болохгүй юм байна гээд химийн уринш хийх болсон. Дээрээс нь техник төхөөрөмжиндөө анхаарал хандуулаад утаа баагиулаад, хамаг тос маслоо гоожуулаад байдаг 75 трактороо больчихлоо. Өндөр хөгжилтэй орнуудын техник технологийг бүгдийг оруулаад ирчихлээ. Ингээд бүх зүйлээ зэхчихээд химийн уриншаа хийнэ. Гэтэл уринш хийсэн талбай дээгүүр мал явчихдаг.

-Химийн уринш гэдгээ тайлбарлахгүй юу?

-Химийн уринш гэдэг маань үндсэндээ хөрсөө хөндөхгүйгээр хөрсөн дээр ургаж байгаа зэрлэг ургамлыг устгаад буцаад хөрсөндөө үржил шимээ өгдөг. Би 2015 онд тарих тарианыхаа талбайг бэлтгэхийн тулд ирэх сард буюу хүүхдийн баярын маргаашнаас уриншдаа эхний ээлжийн хүмүүсээ гаргана. Хоёрдугаар ээлжээ улсын баярын дараа гаргадаг. Ингээд уриншаа хийчихдэг. Үүнийхээ үр дүнг би 15, 16 сарын дараа үзэх юм. Гэтэл тэр хооронд өвөлжингөө мал дээгүүр нь яваад талхиад хаячихдаг. Малын хөлөөр гадна нь байгаа зэрлэг өвсний үр цацагдаад миний хийсэн уриншид орчихдог. Малын ялгадсыг бараг л бордоо ухааны юм ярих гээд байдаг. Ялгадсыг тусгайлан боловсруулж байж шивтрийн бордоо гэж зүйл гаргаж ирдэг. Ялгадсанд бактери байдаг учир зэрлэг ургадаг. Ингээд л бидний хийсэн ажил талаар өнгөрдөг. Заримдаа би өөрийгөө ойлгодоггүй юм, юу хийгээд байгаагаа. Намар тариагаа ургачихсан байгааг харах юм уу, үтрэм дээр тариагаа буулгачихаар “Би чинь нээрээ тариачин хүн юм байна” гэж өөрөөрөө бахархана. Тэгтэл хүн амьтны мал талбай руу орчихоор туугаад гаргаад ирэхээрээ өөрийгөө шоронгийн хянагч юм болов уу гэж бодно. 

-Танайхыг газар тариалангийн салбарт хувьчлагдсан анхны компани гэдэг билүү?

-1994 онд хувьчлагдсан. 21 жил тариа тарьж байна. 

-Тариалангийн бүс нутагт малын тоо толгойг зохистой харьцаанд барьж байгаа газар хаана байна вэ?

-Хаана ч байхгүй. Сэлэнгэ аймаг бодлогоороо жаахан зохицуулсан. Тус аймаг 2012 оны жилийн эцсийн тооллогоор 1.7 сая малтай байж. Өнгөрсөн онд эрчимжсэн мал ахуйг дэмжсэнээр малын тоо нь 150 мянгаар багасчихаад байгаа юм байна. Энэ чинь болж байгаа юм. Малаа яах вэ, тариагаа яах вэ гэдэг дээр л бид зөрчилдөөд байна. 

Улс тариалангийн компаниудад 50 хувийн урьдчилгааг нь төлөөд шатахууныг нь зээлээр өгчихөж байна. Хорин хувийн урьдчилгааг нь төлөөд үрийн буудайг нь өгч байна. Банкны зээл олдоно гэж байхгүй л дээ. Жишээ нь, арван тэрбум төгрөгийн үндсэн хөрөнгөтэй газар тариалангийн компани компаниа барьцаалаад зээл авъя гэвэл өгөхгүй. Тэгэхийнхээ оронд Улаанбаатарт байгаа гурван өрөө байраа барьцаалаад зээл авч байна. Газар тариалан ийм үнэлэмжгүй болчихоод байна. Манай компани өнөөдөр гучин ажилчинтай. Тэдний нийгмийн даатгалыг тогтмол төлж байна. Эрүүл мэндийн даатгалыг нь төлж байна. Газрын татвар, ашигтай ажиллавал ашгийн татвараа төлж байна. Үндсэндээ бид баялгаа бүтээгээд л явж байна. Тэгтэл өнөөдөр малчин юу бүтээв. Малын хөлийн татваргүй болсон. Сүүлдээ малчдын нийгмийн даатгалыг нь төлөх гээд байгаа юм биш үү. Бид өчнөөн олон жил ганд нь ч нэрвэгдлээ, цасанд нь тариагаа дарууллаа. Тэр болгонд бид төрөөс ингээч, төр минь нэг ингэж үзээч гэдэггүй. Гэтэл малчдад асуудал тохиолдвол хангалттай харж үздэг. 

-Та малчдад анхаарал хандуулж байгаа шигээ тариаланчдаа ч харж үзэх ёстой гэж хэлэх гээд байна уу?

-Нэг кг гурил 520 төгрөг байсан. Тэгэхэд нэг кг махны үнэ 1500 төгрөг байсан. 2013 оны арванхоёрдугаар сарын 31-ныг хүртэл гурил тэр үнээрээ л байсан. Гэтэл мах өнөөдөр 10 мянган төгрөг болсон. Ийм байж болохгүй биз дээ. Малчин өнөөдөр мах, ноос, ноолуур, арьс, ширэнд урамшуулал авч, хүүхдүүд нь үнэ төлбөргүй сурч байна. Тариаланчдад буудайнд урамшуулал өгч байна гэж ярьдаг. Өнгөрсөн жил нэг тонн буудайны өөрийн өртөг нь 330 мянган төгрөг байсан. Тэгтэл борлуулсан үнэ нь 300 мянга. Нэг тонн буудайн дээр 30-40 мянган төгрөгийн алдагдал хүлээж байсан. Алдагдлаа үүрээд, засгаас өгч байгаа урамшуулал гэдэг юмаараа алдагдлаа нөхөж, банкны хүүгээ төлөөд явдаг. Өнгөрсөн жил Хөдөлмөрийн яамнаас ажилчдын цалингаа нэмэх шаардлагатай гэсэн. Бид нэмсэн. Цалингаа яаж нэмэх вэ. Бидэнд ганцхан л арга байгаа шүү дээ. 50 байсан ажилчнаа 35 болгож тоог нь цөөлсөн. 15 хүнийг нь би ажилгүйчүүдийн эгнээнд өгсөн. Тэгж л цалингаа нэмнэ шүү дээ. Өөр ямар ч арга байхгүй. Өнөөдрийн манай энэ тогтолцоо буруу байна. Үйлдвэрчний эвлэл гэдэг  байгууллага юу хийдэг вэ. Нам унтаж унтаж байгаад гэнэт нойрноос сэрээд “Цалин нэм” л гэдэг. Үйлдвэрчний эвлэл өнөөдөр цалин нэмэхийн төлөө биш ажилчин ангийг ажлын байртай байлгах, юмны үнийг өсгөхгүй байхын төлөө л тэмцэж байх ёстой. 

-Яам нэг тонн буудайн үнийг өсгөсөн гэж зарласан?

-460 мянга гэсэн үнэ зарлаж байна. Буудай үнийг өнгөрсөн жилийнхээс 43 хувиар нэмчихэж байгаа юм. Өнгөрсөн жил үтрэм дээр ажил эхлэхэд ирж байсан дизель түлшний үнэ 1600 төгрөг байсан юм. 2013 оны тавдугаар сарын 1-нд гэсэн үг шүү дээ. Гэтэл одоо үтрэм дээр ирж байгаа нэг литр түлшний үнэ 1790 төгрөг байна. Өнгөрсөн жилийг бодоход шатахууны өөрийн өртөг 11.8 хувиар нэмэгдсэн байгаа биз дээ. Манай компанийн жилийн нийт зардлын 0.003 хувьд нь дотоодоосоо юмаа авч байна. Өөрийнхөө хонины мах, Жаргалантын хөрсөнд ургуулсан төмс, өөрийнхөө тариад ургуулсан буудайгаар хийсэн гурилаа иднэ. Ингээд дээр нь “Мон лаа”-гийн лаагаа авна даа. Үлдсэн бүх юм нь валютын хамааралд байна. Дандаа гаднаас, импортоор орж ирсэн юм л хэрэглэдэг. Өнгөрсөн жил сэлбэг авахад нэг ам.долларын ханш 1420 төгрөг байсан. Одоо 1800 төгрөг болчихоод байна. Ингэхээр ам.доллар 23 хувиар өсчихөөд байна. Шатахуун 23 хувиар өсчихсөн. Хооронд нь нэмэхээр 43 хувиа барьчихаж байгаа биз. Буудайн үнийг өсгөлөө гэж ингэж худлаа яриад байгаа байхгүй юу. Ингэхээр бид яах вэ. Цалингаа нэмж чадахгүй. Дахиад л надад ашиг байхгүй, алдагдал хүлээнэ. Сэлгээний ургамал гээд рапсын тос тарихаас өөр арга байхгүй. Бид ийм л байдалд орчихсон байна. 

-Танай компани тариалалтаа хэзээ эхлэх гэж байна вэ?

-Энэ сарын 5, 6-наас тариалалтаа эхэлнэ. Манай Жаргалантын тариалалт эхлэх хамгийн ашигтай хугацаа нь тавдугаар сарын 5-наас 25-ныг хүртэл байдаг юм. Энэ хугацаанд багтааж тариалалтаа хийж дуусгана. 

Бид юу тарихаа мэдэхгүй байна шүү дээ, чин үнэнээ хэлэхэд. Аль алинаа бодоод л энэ компаниа яавал алдагдалгүй явуулах вэ гээд хэдэн га-д төмс тарих вэ, улаанбуудайг хэдэд нь тарих вэ. Овъёос тарих уу, тэжээлийн ургамал рапсийг нь тарих уу гээд л бодож байна. 

Д.САРУУЛ

Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮРЭН

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ ярилцлага

Ж.Амарсанаа: Нийт хүн амын 15 хувь нь С вирустэй гэсэн судалгаа бий

-ЭЛЭГНИЙ С ВИРУСИЙН ЭСРЭГ ЭМИЙГ ХЯМД ҮНЭЭР АВАХААР БОЛЖЭЭ-

Эрүүл мэндийн дэд сайд Ж.Амарсанаа АНУ-д олон улсын хуралд оролцох үеэрээ элэгний С вирусийн эсрэг шинэ эмийг Монголдоо хямд үнээр худалдан авч хэрэглэх тухай ярилцаж тохиролцжээ. Энэ талаар түүнээс тодрууллаа.

  -Элэгний С виру­сийн эсрэг эмийг монголчууд хямд үнээр хэрэглэх болж байгаа тухай дуул­лаа. Та энэ талаар мэдээлэл өгөөч? 

-АНУ-ын “Glead science” компани “Sofosbuvir” хэмээх элэгний С вирусийг эмчлэх эмийг өнгөрсөн арван­хоёрдугаар сараас эмчилгээнд нэвтрүүлсэн. Би Сан-Франциско хотод очиж энэ компанийнхантай уулзахдаа Монголд элэгний С вирусийн тархалт өндөр байд­гийг хэлээд, энэ эмийг хөнгөлөлттэй үнээр манай улсад нийлүүлэхийг хүс­сэн юм. Эмийн компа­нийнхантай уулзах цаг авахад АНУ дахь Монголын Элчин сай­дын яамны консулын газраас их тусалсныг хэлэх хэрэгтэй. Нэг курс эмчилгээг АНУ-даа 84 мянган ам.доллараар хий­дэг юм байна. Харин манай улсад зургаан сарын курс эмчилгээний эмийг 1800 ам.доллар буюу АНУ-ын зах зээ­лийн үнээс 44 дахин хямдаар нийлүү­лэхээр боллоо.

Эмийн томоохон үйлдвэрүүд шинэ бүтээг­дэхүүнээ хямд­руулдаггүй. Буурай хөгжилтэй орнуудад эмийн хадгалалт, хэрэглэх горимыг алдах эрсдэлтэй тул тэр бүр нийлүүлдэггүй. Гэтэл манай улсад уян хатан хандсанд баярлаж байгаа.

-Тэгвэл  эмийг Монголд хэзээнээс нийлүүлэх бол?

-Компанийн төлөөл­лүүд тавдугаар сарын сүүлээр юм уу зургадугаар сарын эхээр Монголд ирнэ. Тэр үед ямар боломж байна гэдгийг нухацтай ярилцана. Монголд шинэ эмийг бүртгэх дүрэм журам гэж бий. Монгол Улс энэ асуудалд илүү  ач холбогдол өгч, ард түмнийхээ эрх ашгийг бодоод хурдан хугацаанд эмийг бүртгэх ямар боломж байна гэдгийг ярина. Ердийн бүртгэлийг хүлээвэл дор хаяж нэгээс дөрвөн жил хүлээх болно. Нэг жилийн өмнө ч гэсэн эмийг хэрэглэж, олон хүний амь насыг аврах нь чухал гэж бодож байна. Яагаад гэвэл, энэ компани  дэлхийн цөөхөн хэдэн оронд хямд үнээр  нийлүүлэхээр төлөвлөсөн байсан. Үүний нэг нь Монгол байгаасай гэж хүсч байна. 

-Элэгний С вирусийн эсрэг эм оруулж ирэхээр бол­лоо гэсэн мэдээл­лийг сонссон зарим иргэд болгоомжтой хандаж байна.  Шинэ эм учраас туршилт болчих вий гэсэн яриа гараад байгаа юм билээ?

-Би өөрөө элэг суд­лаач, элэгний эмч хүн. Тийм учраас хаана, ямар  сайн эм гарч байгааг сонирхож, судалж байдаг. Хам­гийн сүүлийн үеийн судалгаагаар нэг компанийн бүтээг­дэхүүн маш сайн үр дүниэй байгаа нь “Glead science” компани “Sofosbuvir”. Эмийн судалгааг дөр­вөөс таван жилийн өмнө хийж эхэлсэн. Эхлээд суурь судал­гаа хийгдээд дараа нь клиникийн судалгаа хийж, гурван үе шатаа даваад гарч ирсэн эм. 2013  оны арванхоёрдугаар сард АНУ-д бүртгэгд­сэн. АНУ-ын эм бүртгэлийн агентлагт бүртгэгдэнэ гэдэг бол маш олон үе шатын судалгааг давж гарч ирдэг учраас энэхүү  бүтээгдэхүүн  чанартай, найдвартай гэдэгт эргэлзэхгүй байна. Миний хувьд олон улсын хурлуудад сууж байхдаа энэ эмийн талаар олон удаа сонсож,  үр дүнг нь мэдэж байсан учраас нэг өдрийн өмнө ч гэсэн Монголд оруулж ирье гэж бодсон. АНУ руу явах шалтгаан маань эмийн компанитай уул­зах байгаагүй. Жилд олон дахин томи­лол­тоор явж чадах­гүй учраас нэг явсан дээрээ нэг ажлыг ч гэсэн бүтээе гэж бодоод тэр компанийн байран дээр нь очоод  энэ эмийг Монголд бүрт­гүү­лэх хүсэлтэй бай­гаа­гаа ярьсан. Энэ эмийг АНУ-д одоо хэрэг­лэгдэж байгаа. Тийм учраас хэтэрхий их болгоомжлох шаард­лагагүй. 

-Эмийн үйлчил­гээний талаар мэдээ­лэл өгөхгүй юу. Одоо манайд хэрэг­лэж байгаа эмчил­гээнээс юугаа­раа давуу талтай юм бол? 

-“Sofosbuvir” элэгний С вирусийн 70-80 хувийг устгах чадвартай. Харин манайд одоо хэрэг­лэж байгаа интерферион 60-70 хувийн эмчилгээний үр дүнтэй ч гаж нөлөө ихтэй. Халуурна, бөөл­жинө, дотор муухай оргино, үс унана. Тийм учраас өвчтөнүүд маань эмчилгээ хийж байгаад дундаас нь хаядаг. Бас нэлээд үнэтэй. Монголд жилийн курс эмчилгээ нь 12-15 мянган ам.доллар байдаг. Өөрөөр хэлбэл, С вирус­тэй өвчнүүд бүгдээрээ эмчилгээнд хамрагдаж чадахгүй байгаа нь хоёр гол шалтгаантай. Эмийн гаж нөлөө  нь хүчтэй, бас үнэтэй. Харин “Sofosbuvir” гаж нөлөө бага. Толгой өвдөх, дотор муухай оргих зэрэг нөлөө ажиглагдана. Гэхдээ энэ нь эмчилгээний явцын дунд арилна гэж үзэж байгаа. 

-Монгол Улсад элэгний вирусийн эмчилгээ ямар түвшинд байна вэ?

-Бид энэ тал дээр дэлхийн хөгжлөөс хоёроос гурван жилээр хоцорч яваа. Өөрөөр хэлбэл, нэг хоёр жилийн өмнөөс шинэ эмнүүд гарч ирсэн. Энэ хоцрогд­лоо нөхөхийн тулд идэвхтэй ажиллаж байна. Энэ эмийг хямд оруулж байж одоо манай өвчнүүдэд тул­га­раад байгаа асууд­лыг шийднэ. Өөр элэгний С вирусийн эсрэг шинэ эмчилгээнүүдийг сонирхож үзсэн. Өнгөрсөн  жил хоёр шинэ эм нэвтэрсэн. Тэр хоёр эмийн үр дүн нь одоогийн бидний оруулж ирэх гэж байгаа эмнээс нэлээд бага, гаж нөлөө нь өндөр байсан учраас  Монголд оруулж ирэ­хийн төлөө хөөцөл­дөөгүй юм.

-Манай хүн амын хэдэн хувь нь С вирусээр халд­варлан өвчилдөг юм бол? 

-Хамгийн сүүлийн 2007 онд хийсэн судал­гаагаар нийт хүн амын 15 хувь нь элэгний С вирустэй гэсэн дүн гарсан. Энэ нь долоон хүн тутмын нэг нь С вирустэй гэсэн үг. Дэлхийн улс орнуудаас Монгол, Египет С вирусийн  халд­вар өндөртэй оронд тооцогддог. Элэгний С вирус нь өвчлөлийн явц удаан. Цусаар дамжин халд­даг. Эхээс урагт халдварлах магадлал долоон хувьтай байдаг. Хүний нас ахих тусам элгийг хатууруулж, хатуурлаас хавдар үүсдэг. Яг халдвар авсан даруйдаа хүнийг цочмог үрэвсэл өгч, үүнээсээ болоод хурдан хугацаанд нас барах тохиолдол байхгүй. Монголд элэгний өвчнөөр олон хүн нас бардаг. 

-Элэгний С вирусийн халд­вараас яаж урьд­чилан сэргийлэх вэ. Салбарын яам­наас урьдчилан сэргийлэх тал дээр хийж байгаа ажил байна уу?

-Урьдчилан сэр­гийлэх нь хамгийн чухал. С вирусийн халдвар дамжих гол замууд цус. Эрүүл мэндийн байгууллага, гоо сайхны газруудын явуулж байгаа үйл ажиллагаанаас шалт­гаалж хүмүүст халдвар дамжиж бай­на. Ялангуяа гоо сайхны газрууд батга хатгаж, шахдаг хэрэгслүүдээр дам­жих, мөн ардын зүүн эмчилгээ, шүд­ний эмнэл­гүү­дийн эмчилгээний хэрэгслүүдийг дутуу ариутгаж, өөр бусад хүмүүст эмчилгээ хийс­нээс халдвар дам­жиж байна. Үсчинд ч гэсэн үс зах­лах хэрэгслийг ариут­гадаггүй нь халд­в­ар дамжих бас нэг шалтгаан болж байна. Тиймээс нэг удаагийн хэрэгсэл хэрэглэх нь зүйтэй юм. 

-Тэгвэл шүдний эмнэлэг, гоо сайхны газруудад эрүүл мэндийн яамнаас хяналт тавьж, заавар, зөвлөгөө өгдөг үү?

-Бидний хувьд зөрчил илэрсэн газ­руу­дын үйл ажил­лагааг нь хязгаарлаж, тусгай зөвшөөрлийг нь хүчингүй болгох ажлыг хийж байна. Өнгөрсөн жил шүдний эмнэлгүүдэд шалгалт хийсэн. Нийтдээ 16  газар зөр­чил илэрснээс наймыг нь хаасан. Үлдсэн газруудынх нь тусгай зөвшөөрлийг нь хүчингүй болгож, зохих арга хэмжээг авсан. 

Х.ЦЭНД-АЮУШ

Categories
булангууд мэдээ танайд-өнжье

Зуун айлыг орчин үеийн хороолол болгохоор ажиллаж эхэлсэн ”Заг” групп дээр өнжлөө

-Зуун айлын одоогийн төрх-


-Зуун айл орчим 2016 онд ийм болно-

Таны харж байгаа энэ зураг бол Зуун айл орчмын ирээдүйн
дүр төрх. Нийслэлийн замын түгжрээний гол буруутан гэж адлагддаг бум бужигнасан
түм түжигнэсэн Зуун айл хэдхэн жилийн дараа ийм цэмцгэр хороолол болох юм байна.
Товчхондоо энд сүндэрлэх Сүхбаатар дүүргийн долдугаар хорооллын ирээдүйн өнгө төрх
нэг иймэрхүү байх нь. Бид энэ удаа барилгын том жижиг наймаачид төвлөрсөн зуун айл
орчмынхныг дахин төлөвлөж орчин үеийн жишиг орон сууцны хороолол, худалдаа үйлчилгээний
гудамж болгох үүрэг хүлээсэн “Заг” групп дээр өнжлөө. Товлосон цаг маань 08:40.
Компанийн оффис дээр болзсон цагтаа яваад очлоо. “Ардын эрх” гэдгээр нь хүмүүс анддаггүй
урт шар байшингийн гурван давхрын нэг том хэсэгт  “Заг” группийн Гэр хороолол дахин төлөвлөлтийн
албаныхан ажилладаг  байна. Яваад ортол арав
гаруй залуу дор бүрнээ компьютер тачигнуулан толгой өндийх завгүй сууцгаана. Ажил
нь аль хэдийнэ эхэлсэн бололтой.

 ИРГЭД ГАЗРАА ХОЁРООС ГУРВАН ӨРӨӨ БАЙРААР СОЛЬЖ ЭХЭЛЖЭ

Үүдэнд сууж байсан бүсгүй сониноос
явж байгааг дуулаад “За би таныг төслийн ерөнхий менежертэйгээ уулзуулъя. Одоо нэг
хүнтэй ярилцаж байгаа. Хашааны газраа байраар солих сонирхолтой нэг хүн ирсэн юм”
гэж хэлээд  цаад талынхаа хурлын өрөө рүү
алхлаа. Гуч гаруй насны хоёр залуу өөд өөдөөсөө хараад суучихсан ярьж байна. Эдний
компанийг зорьж ирсэн залуугийн хашаа 540 ам метр гэнэ. Ярианаас нь анзаарахад байранд
орох сонирхол их байгаа нь илт. Жил гаруйн дараа байрандаа орно гэсэн мэдээлэл сонссон
залуу “Байранд орох хүртлээ амьдралын
хэв маяг, хамаг юмаа өөрчилж таарах юм байна. Эндээ дассан болохоор бага зэрэг хэцүү
байж таарна. Гэхдээ сайхан орчин бүрдүүлбэл болж л байна” гэхэд төслийн ерөнхий
менежер “Орчин үеийн шийдэлтэй барилгуудыг бид санал болгож байгаа. Чанартай, орчин
үеийн стандартад нийцсэн орон сууцтай болчихвол таны байрны үнэ цэн жил ирэх тусам
өснө гэсэн үг. Яг одоогийн амьдарч байгаа газарт чинь сургууль, цэцэрлэг, хороо,
өрхийн эмнэлэг, цагдаа гээд цогцолбор хороолол босох юм” гэж ирээд ирэх жилүүдэд
босох хорооллынх нь талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөв. Бараг хагас цаг ярилцсаны
эцэст залууд итгэл төрсөн бололтой, хашаагаа гурван өрөө байраар солихоор за зүй
болов. Залуу гэрчилгээгээ авчирч хуулийн мэргэжилтэнтэй гэрээгээ хийхээр тохиролцоод
гарч одлоо.

Төслийн ерөнхий менежерийг Х.Лхагвасүрэн гэдэг юм байна. “Өглөөний хурлаасаа
өмнө хэдэн хүнтэй уулзчих санаатай эрт ирсэн юм. Өдөрт 20-30 хүнтэй уулзалт хийдэг
болохоор цагийг ингэж л ашиглахгүй бол амжихгүй” гэж ярив. Гэр хорооллын иргэдийн
ихэнх нь газраа хоёр, гурван өрөө байраар солих тохиролцоо хийж байгаа гэнэ. Барилгажуулалтад
орно гэж тооцоолоод хүний газрыг худалдан авч дамлах сонирхолтой цөөн тооны хүн
амандаа багтсан үнэ хэлдэг бололтой. Гэхдээ ихэнх нь хоёроос гурван өрөө байранд
орох гэрээ хийж байгаа аж. Лхагвасүрэн өнгөрсөн хугацаанд 600 орчим хүнтэй ийм маягаар
уулзжээ. Давхацсан тоогоор бол 2000 хол давах гэнэ. Ер нь хүмүүс нэг уулзаад  шууд гэрээ хийдэггүй, хэд дахин уулзаж байж шийдвэрээ
гаргадаг аж. Эдний компани гэр хорооллыг барилгажуулах батламжаа өнгөрсөн оны долдугаар
сард авчээ. Өнгөрсөн хугацаанд гэр хорооллын иргэд, зуун айлын дэлгүүрүүдтэй хэл
үгээ ололцоход гол анхаарлаа төвлөрүүлжээ. “Заг” групп  Сүхбаатар дүүргийн  долдугаар 
хорооллын 70 орчим га газрыг дахин төлөвлөх юм байна.

Биднийг ярилцаж байх зуур дахин нэг залуу орж ирэв. Ерөнхий менежер яриагаа
завсарлаад  ажлаа эхэллээ. Орж ирсэн залуу
Баянбүрд орчимд амьдардаг гэнэ. 7-198 тоотын 424 метр квадрат газрын өмчлөгч нь
юм байна. Залуу “Би энэ хашааны эзэн л дээ. Гэхдээ тэнд хоёр эгч, нэг дүү маань
бас арав гаруй жил амьдарсан. Тэгэхээр тэднийгээ зүгээр орхиж боломгүй байна” гэхэд
ерөнхий менежер “Бид газрын эзэдтэй тохиролцсоны үндсэн дээр хоёр талт гэрээ хийж
байгаа” гэсэн хариу өгөв. Энэ үгийг сонссон залуу бодож байгаад эргэж ирье гээд
гарахаар өндийлөө. Залууг гарсны дараа “Хэрвээ энэ хашааны эзэн гэрээ хийвэл хэдэн
өрөө байранд орох боломжтой вэ” гэж сонирхоход Лхагвасүрэн гурван  өрөө байраар хоёр талт гэрээ хийх боломжтой. Эзэмшигчээсээ
гадна ах дүү хамаатан садан хашаанд нь амьдардаг гэж олон хүн ирдэг. Тэр болгонтой
тохиролцоно гэвэл  хүндрэлтэй. Бид зөвхөн
байшин барихгүй ногоон байгууламж, цэцэрлэгт хүрээлэн, авто зам, сургууль цэцэрлэг
гээд цогцоор нь шийднэ. Тэгэхээр эзэмшигчтэй нь л аль аль талдаа сэтгэл хангалуун
байхаар тохиролцоонд хүрэхээс аргагүй. Ийм үг хэлж ирсэн хүмүүсийн олонхи нь асуудлыг
ойлгоод гэрээгээ хийдэг” гэсэн хариу өгөв. “Тохиролцоонд хүрээгүй айлууд яах вэ”
гэж асуухад”100 айлаас 95 нь дэмжчихээд байхад нөгөө тав нь амандаа орсон тоог хэлээд
газраа чөлөөлөхгүй байж болохгүй. Тавхан хүнээс шалтгаалж 95 өрхийн 300 гаруй иргэн
эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхээ эдэлж чадахгүй байж болохгүй л дээ. Тиймээс
иргэдийн 75 хувь нь тохиролцоонд хүрсэн тохиолдолд үлдсэн  25 хувийг НИТХ-аас гаргасан журмаар шийдвэрлэж
болдог” гэж ярив. Албадан чөлөөлөх талаар ярив бололтой. Ерөнхий менежер газрын
эзэнтэй зарчмын хувьд тохирвол хуулийн хэлтсийн мэргэжилтэнд гэрээ байгуулах ажлыг
шилжүүлдэг юм байна.

ОРОН СУУЦНЫ ХОРООЛЛОО ЕВРОП
ТЕХНОЛОГИОР БАРИНА

Өглөөний шуурхай эхэллээ. Өдөрт хаашаа очиж, хэнтэй уулзахаас эхлээд бүх
л асуудлаа энэ үеэр ярилцдаг юм байна. Лхагвасүрэнд Зуун айлын хоёр ч дэлгүүрийн
эзэнтэй уулзах үүрэг оногдов.

Шуурхай үргэлжлэх үеэр“Заг” группийн ерөнхий захирал Б.Нэмэхбаатартай уулзахаар
өрөөг нь чиглэв. Сүхбаатар дүүргийн долдугаар хорооллыг ямар технологиор яаж босгох
гэж байгаа, хөрөнгө оруулалт нь шийдэгдсэн эсэх гээд асуух зүйл олон байсан учраас
хоёр давхар руу уруудлаа. Энд  “Заг” групп
байрладаг юм байна. Барилгын ажлын сезон эхэлж байгаа учраас ерөнхий захирал тун
завгүй суугаа бололтой. Байсгээд л утас нь дуугарах юм. “Танай компанийг Зуун айлаас
ажлаа эхэлсэн гэж дуулаад гайхсан шүү. Уг нь гэр хорооллоосоо эхэлбэл илүү амар
байсан юм бишүү” гэж асуухад “Бид зориуд хамгийн хүнд газраас эхэлье гэж бодсон
юм. Дэлгүүр, аж ахуйн нэгж байгаа газраа чөлөөлчихвөл гэр хорооллын газрыг чөлөөлөхөд
хялбар гэж бодсон хэрэг. Жижиг том олон барилга тэнд байна. Хүн бүр янз бүрээр үнэлнэ
гээд асуудал бий” гэж байна. Хөрөнгө оруулалт, зураг төсвийг нь сонирхоход “Бид
гэр хорооллыг барилгажуулах төсөл дээрээ хориод хүнтэй баг гаргасан л даа. Манайхаас
гадна ийм олон хүн ажиллуулж байгаа компани цөөхөн. Нэг хэсэг нь хүмүүстэйгээ гэрээ
хийх, нөгөө хэсэг нь зураг төслөө хөөцөлдөж, үлдсэн зарим нь хөрөнгө оруулалтаа
хайж өвөлжингөө ажиллалаа. Шинэлэг юм хийе гэсэн бодолтой ажиллаж байна. Сүүлийн
үед компани бүр л баахан есөн давхар барилгыг зэрэгцүүлээд ямар ч зай завсаргүй
барьчихдаг боллоо. Хүүхдийн тоглоомын талбай тав тух, ногоон байгууламж гэхээр зүйлгүй.
Зүй нь хорь гучин жилийн дараахаа бодох хэрэгтэй. Орчин үеийн хот төлөвлөлт тийм
байх ёсгүй шүү дээ. Хот төлөвлөлтөд жишиг болохоор хороолол барих гээд зураг төслийн
баг гаргасан.  Европт  төгссөн архитекторууд авч ажиллуулж байна. Туркийн
компанитай хамтарч зургаа хийж байгаа. Барилгуудаа туннель систем гэсэн шинэ технологиор
барина. Баахан мод тулаас хийж бөөн ажил болдог доо, бид тэгэхгүй. Сугалаад авчихдаг,
нэг эхэлбэл түргэн барьдаг тийм технологиор барих гэж байна. Баруун Европт нэвтэрсэн
байгаль орчинд ээлтэй ногоон технологи байгаа юм. Хөрөнгө оруулагчдын хувьд эцсийнхээ
гэрээ хэлцлийн шатанд явж байна. Хятадын Чанкай групп хөрөнгө оруулалт хийнэ. Жаахан
газар барилгажуулахад л наяад сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийх тооцоо гарч
байна. Энэ их мөнгийг нэг компани дангаараа гаргах бололцоогүй л дээ” гэж ярив.

 ХУВИЙН КОМПАНИУД ТОСК,
НОСК-ИАС БОЛГООМЖИЛЖ БАЙНА

“Заг” компанийн гэр хо­роол­лын барилгын төслийг Н.Эрдэмбаяр гэдэг залуу
удирддаг юм байна. Н.Эрдэм­баяр VII хороололд барих ажилд гадны хөрөнгө оруулалтыг
татахад голлох үүрэг гүйцэтгэсэн гэж төслийнхөн нь ярьж байсан юм. Түүний өрөөгөөр
орлоо. Ширээгээр нь дүүрэн бичиг цаас, хананых нь нэг талаар долдугаар хорооллын
одоо ирээдүйн зураг харагдана. Кофе уунгаа төслийн захиралтай яриа өрнүүллээ. Бидний
яриа долдугаар хорооллын ажил гэхээс илүү барилгын салбарын хөгжил гэсэн ерөнхий
сэдвийн дор хөврөв.Төрөөс ТОКС, НОСК гэсэн том корпорациуд байгуулж барилгын компаниудтайгаа
өрсөлдөх юм ярьж байгаа нь түүний эмзэглэдэг сэдэв гэнэ. Ганц “Заг” ч гэлтгүй гэр
хороолын  дахин төлөвлөлтөд оролцож байгаа
бүх л компанийн эмзэглэж байгаа асуудлын нэг юм байна. Н.Эрдэмбаяр “Гэр хорооллыг
барилгажуулах нь хотын хөрсний бохирдол, утаа гээд их олон асуудлыг шийдэж байгаа.
Яг үнэндээ компаниуд мөнгөө гаргаад эрсдэл хүлээгээд явж байна. Гэтэл ТОСК залуу
гэр бүл, төрийн албан хаагч гэсэн зорилтот хэсэгт барьсан байраа өртгөөр нь буюу
нэг сая 280 мянган төгрөгөөр өгч байгаа. Мянган айлын орон сууцаа ингээд зарчихаж
байна. Одоо дахиад шинэ газар 10 мянган айлын орон сууц барина гэж яриад эхэллээ.
Нийслэлээс болохоор НОСК гэж байгуулаад  мөн
л 60 мянган айлын орон сууцыг зургаан байршилд барина гэж байна. Иргэдээ боломжийн
үнэтэй байраар хангана гэсэн санаа нь зөв ч гэр хорооллын дахин төлөвлөлттэй уях
хэрэгтэй гэж бодож байна” гэж яриагаа үргэлжлүүлэв.

“ТОСК, НОСК-той жишээ нь яаж хамтарвал зөв шийдэл болох вэ” гэж сонирхоход
“Дахин төлөвлөлтийн компаниудтай хамтарч 
өртгөөр нь бариулаад засаг зорилтот зах зээлийнхээ иргэдэд олгох боломжтой.
Барилгын компаниуд 5-10 хувийн ашигтай ажиллахад л болно. Засаг өөрөө зарна, бид
үнэ зохиохгүй гэсэн үг. Хүмүүст амьжиргааны түвшингээс нь шалтгаалж ялгаатай үнээр
зарах гарц бий. Тэгэхгүйгээр шинэ газар үнэгүй аваад, дэд бүтцээ үнэгүй татаад өөрсдөө
барилга бариад эхэлбэл бидний өрсөлдөгч болж байгаа юм. Тэгвэл бидний ингэж ажилласны
үр дүн гарахгүй” гэж байна.

Эцэст нь нэг юм хэлэхэд ТОСК, НОСК зах зээл рүү хэт орж байна. Ахмад настан,
хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд гэвэл тэдэнд анхаарсан бодлого л хэрэгжүүлэх ёстой. Гэтэл
дундаж орлоготой иргэд рүү хандаж эхэллээ. Дундаж орлоготой иргэдийг төр орон сууцаар
хангаад эхэлбэл ба­рил­гын компаниуд байх шаардлагагүй болно” гэж яриад дараагийн
ажилдаа яарч байгаа нь илт, цагаа хараад суудлаасаа өндийв.

 ЗУУН АЙЛЫН ДЭЛГҮҮРҮҮД ЭНЭ
САРААС ГАЗРАА ЧӨЛӨӨЛЖ ЭХЛЭХ НЬ

Бид Н.Эрдэмбаярын өрөөнөөс гараад ерөнхий менежертэй уулзахаар өрөө рүү нь
орлоо. Лхагвасүрэн гарахад бэлэн болжээ. Зуун айлд дэлгүүр ажиллуулдаг хүмүүстэй
уулзахаар явах замдаа дуугүй явсангүй. Эдний компани ирэх сараас орон сууц барих
ажлаа эхлүүлэхээр болж.  Дулааны шугам энэ
тэрийг нь төсвөөс мөнгө гаргаад татчихсан гэнэ. Зуун айлд дэлгүүр ажиллуулдаг хүмүүстэй
дэлгүүрийнх нь метр квадратыг хэмжиж байгаад тохиролцоо хийж байгаа аж. 100 метр
квадраттай дэлгүүр байлаа гэхэд шинээр барих худалдааны төвд тэр хэмжээнийх нь талбайг
үнэгүй өгөх тохироо хийгээд эхэлжээ. Шинээр 
барих худалдааны төвийнх нь зургийг харахад тун дажгүй төв баригдах бололтой.
“Заг” компани дал гаруй аж ахуйн нэгжтэй бараг л тохиролцжээ. Ганц, хоёр хүнтэй
л тохирч чадахгүй байгаа гэнэ. Түрээслэгчдээс үлдэгдэл бараагаа дундруулъя, зарим
дэлгүүр барьцаанд байгаа гэсэн хүсэлт ирснээр үйлчилгээний дөрвөн давхар барилгын
ажил таван сар гаргаад эхлэх бололтой.

Энэ тэрийг ярьж явсаар Зуун айл руу эргэлээ. Яг замын хажууханд байрлах
“Сутай” гэсэн дэлгүүр рүү оров. Дотор нь лав л дөрвөн лангуу ажиллаж байна. Дэлгүүрийн
хойд хэсэгт бидний уулзахаар зорьсон Лхамаа гуайн өрөө байдаг аж. Зуун айлд дөрөв,
таван дэлгүүртэй хүн гэнэ. Лхамаа гэж дал гарсан гэхэд ануухан бор хүн байна. Барилга
трестэд бараг л насаараа дарга хийсэн хүн гэж Лхагваа танилцуулав. “Ах нь тавин
жил ажиллахдаа 49 жилд нь дарга хийсэн хүн. Гэтэл миний гарыг хар даа. Сая амралтын
өдрөөрөө зүгээр суусангүй. 160 чацарганын мод тарилаа. Би ер нь ажил хийдэг хүнд
дуртай. Эдний захирал (Нэмэхбаатар захирлыг хэлэв бололтой) намайг трестийн дарга
байхад бүр бага албанаас ерөнхий инженер болтлоо дэвшсэн их ажилсаг залуу байгаа
юм. Бас  их сэтгэлтэй.  Ажил хийдэг хүнийг ойлгож дэмжилгүй яахав, тэр
утгаар нь би эдний ажлыг дэмжиж явдаг хүн” гэж хэлээд цай цүй болов. Лхамаа гуай
дэлгүүрүүдээ ажиллуулахаас гадна Барилгын материалын худалдаалагчдын холбоог тэргүүлдэг
юм байна. Ширээн дээрх тамхи руугаа гараа явуулснаа “Тамхи татчих уу хүүхээ” гэж
зөвшөөрөл хүсээд яриа өрнүүлэхээр тухалж авав. “Би нэг их улстөржөөд байдаггүй хүн.
Гэхдээ ардчилсан төр засаг их юм хийж байна. Ах нь хуучнаар хувьсгалт намын гишүүн
хүн. Ардчилсан намынхныг магтлаа гээд би Монгол орныхоо эсрэг болохгүй. Хэн юу хийснийг
нь дэмжинэ. Хувьсгалт намаа бүр их муу  хэлэхгүй.
Гэхдээ муу л байсан байна. 88 жил төрийг удирдахдаа 2240 км л машины зам тавьжээ
дээ. Гэтэл ардчилсан залуус гарч ирээд ганцхан жилийн дотор 1800 гаруй км зам тавьчихлаа.
Ингэж болохоор байсныг л харуулж байна” гэж яриа дэлгэлээ. Тэгснээ Лхагвасүрэнгээс
барилгын батлагдсан зураг төсөл дууссан эсэхийг лавлав. Зураг нь дөрөвдүгээр сарын
сүүлээр батлагдаж ирнэ гэсэн хариуг төслийн ерөнхий менежер хэлж байлаа. Дулааны
асуудлыг яаж шийдэх, хөрөнгө оруулагчаас компанийн дансанд мөнгө шилжиж орж ирсэн
эсэхийг  ч сонирхоно лээ. Дулаан, цэвэр ус
100 хувь улсын хөрөнгө оруулалтаар шийдэгдсэн бохирын ажил мөн нийслэлийн хөрөнгөөр
тавдугаар сарын эхээр хийгдэж эхэлнэ,  хөрөнгө
оруулалтын хувьд гэрээний шатандаа асуудлыг ярьж байгаа гэсэн хариуг Лхагвасүрэн
өгсөн. Барилгын худалдаа эрхлэгчид шинэ худалдааны төвийг хэзээ барьж, хэдэн онд
хүлээлгэж өгөх вэ гэсэн асуултыг тэргүүнээрээ дамжуулан тавьжээ. Юмаа зарж дуусгая
гэсэн барилгын худалдаачдын хүсэлт нэлээд иржээ. Бас хэд хэдэн дэлгүүр банкны зээлээ
хаатал хүлээгээч гэж хүсчээ. Ийм шалтгаануудаас болж  тавдугаар сарын сүүл хүртэл хүлээхээр шийдсэн
гэнэ. “Албан бичгийг барилгыг нураахаас хорь хоногийн өмнө өгнө” гэж төслийн ерөнхий
менежер ярьж байлаа.

Хуучин нийгмийн үед Зуун айл орчимд Барилга трест гэж том байгууллага ажилладаг
байж. Тэнд ажиллаж байсан барилгынхан зах зээлд шилжсэнээс хойш эндээ төвхнөж, наймаа
арилжаа хийн амьдрах болжээ. Энд том, жижиг 258 дэлгүүр бий гэнэ. 7000 гаруй хүн
эндээс амьжиргаагаа залгуулдаг гэсэн статистик гарчээ. Лхамаа гуай “Зуун айл дээр
худалдаа хийн амьдарч байгаа 7000 хүний цаана дөрвөн хүн байгаа гэж бодоход л дор
хаяж 30 мянган хүний асуудал яригдаж байна. Нэг аймгийн төвөөс ч их хүний асуудал
шүү” гэж хэлсээр биднийг үдэв.

Дараагийн орсон дэлгүүр Лхамаа гуайнхаас ч том, бүр гурван давхар “Болор”
гээд дэлгүүр юм. Бусад дэлгүүрээсээ сүүлд баригдсан гэдэг нь илэрхий харагдана.
Энэ барилгад барилгын худалдаа, эмийн сан, гоо сайхан, тавилгын дэлгүүр гээд байхгүй
юм алга. Их олон үйлчилгээ нэг дор төвлөрчээ. Эзэн нь гурван давхартаа суудаг юм
байна. Тавь эргэм насны хөнгөн шингэн гэж жигтэйхэн хүн сууж байна. Ханандаа долдугаар
хорооллын зургийг хадчихаж. Зураг руу харсныг анзаарсан бололтой “Би наад зургийг
чинь орсон гарсан хүмүүст сонирхуулдаг юм. Манай энэ хавь чинь ийм гоё хороолол
болно гэж гайхуулна шүү дээ” гэж хэлснээ суухыг урив. Яриа хөөрөө сайтай нь илт.
Асуух завдал өгөхгүй ирсэн зорилго сонсоод л ярьж гарав. “Манай энэ хавийн байшингууд
аль жараад оных. Би энэ барилгаа сүүлд барьсан л даа. Гэхдээ би ганцхан өөрийгөө
бодож  болохгүй. Ийм гоё бүтээн байгуулалт
хийх гэж байхад энэ зэргийн дэлгүүрээ буулгуулах зориг надад байх ёстой. Иргэний
дайны үед цэргүүд улсынхаа төлөө амиа өгч байсан. Гэтэл би байшингаа өгчихөөд эргүүлээд
авна. Ингэж ухаарч сэтгэх ёстой. Олон хүн орж гардаг стандарт хангасан бизнес төвтэй
болмоор байна. Алийн болгон зуун айл муухай гэж хэлүүлэх юм бэ” гэж байна. Энхбатын
аав, ээж барилга трестэд ажиллаж байжээ. Эхнэрийнх нь аав, ээж ч барилгын салбарын
хүмүүс байж. Удмаараа барилгаар явсан гэр бүл юм байна.

Энхбатын дэлгүүрээс гараад “Заг” компанийн орон сууцны барилга барих газарт
нь ирлээ. Барилгын ажил эхлэх гэж байгаа учраас айлууд нь нүүгээд эхэлжээ. Биднийг
тэнд очиход нэг айл нүүхээр зэхэж байлаа. Зүүн Сэлбийн 4-25 тоотын эзэгтэй Б.Энхтуяа
хүүхдүүддээ нүүж суухад заавар зөвлөгөө өгөөд зогсч байв. Эднийх “Заг” компанитай
бэлэн мөнгөөр тохиролцжээ. Ам бүл зургуулаа гэнэ. Хашаагаа зарсан мөнгөөрөө Шарга
морьтод шинэ газар авчээ. Хүүхдүүдийнхээ сургалтын төлбөрийг төлөх гэж банкнаас
зээлсэн мөнгөө ч төлсөн гэнэ. Б.Энхтуяа “Авсан газрын маань агаар нь их сайхан юм.
Эгчийнх нь хувьд Заг компанитай хийсэн тохиролцоондоо сэтгэл хангалуун байгаа. Эдний
компанийн барьсан байрнууд сайн юм билээ. Энд шинэ орон сууц баригдахаар нь худалдаж
авъя гэсэн санаа бий. Олон хүүхэдтэй хүнд байр сав илүүдэхгүй шүү дээ” гэж яриад
гэрээ нүүх ажилдаа яаравчлав.

Ингэж явсаар аль хэдийнэ 13.00 цаг болжээ. “Заг” компани дээр эргэж ирэв.
Гэр хорооллын хөгжлийн газрын дарга Ш.Ганхуяг ирчихсэн ажилтай нь танилцаж байхтай
таарав. Тэр газраа байраар солих хүсэлтэй иргэдтэй уулзаад иржээ. Гэр хорооллыг
барилгажуулах ажлын хүрээнд энэ жил 4000 гаруй байшин нийслэлд босох гэнэ. Компаниудын
иргэд, аж ахуйн нэгжтэй газраа өгч авалцахаар тохиролцсон гэрээ бүрийг эдний газар
нарийн шалгадаг юм байна. Гэрээ байгуулдаг гуравдагч тал нь учраас ингэж шалгадаг
аж. Ш.Ганхуяг “Төсөлд гурван тал орж байгаа. Гурвуулаа өөр өөрийн сонирхолтой. Иргэн
өмч хөрөнгөө аятайхан юм болгох сонирхолтой. Компаниудын хувьд энэ төслөөс ашиг
олох ёстой. Нийслэл энэ хоёр талын учир начрыг олж зохицуулалтын үүрэг гүйцэтгэх
учиртай. Дэд бүтцийн мөнгө төгрөгийг нь шийдэж өгч байна. Энэ утгаараа хэцүү төсөл.
Гэхдээ амжилттай явж байгаа” гэж ярив. Аятайхан байранд оръё гэсэн иргэдийн сонирхол,
том бүтээн байгуулалтад оролцож Монголын брэнд компани болох компаниудын эрмэлзэл
энэ төслийг амжилттай явахад нөлөөлж байгаа гэж Ш.Ганхуяг онцолж байсан. Ш.Ганхуяг
“Заг компанийн хувьд бусдаасаа өвөрмөц, хүнд бэрх ажил хийсэн. Тэд дан ганц иргэдтэй
ажиллаагүй. Үйлдвэрлэл эрхэлдэг хүмүүстэй ажилласан. Гэр хорооллынхны хувьд амьдрах
асуудлаа л шийдүүлчихэд болж байгаа юм. Гэтэл бизнес эрхлэгчид хоёр, гурван давхар
сонирхолтой. Амьдрал, ажлын аль алиных нь асуудлыг шийд гэдэг. Заг компани тэдний
асуудлыг шийдэж чадаж байгаа” гэж ярилаа. Гэр хорооллыг барилгажуулахад ажиллах
хүч, өчнөөн байшин барьсаны дараах борлуулалт, дулааны хүрэлцээ гээд хэд хэдэн асуудал
бий гэнэ. Хотыг дахин хөгжүүлэх, иргэдийн газрыг зайлшгүй шаардлагаар нөхөн олговортойгоор
чөлөөлөх тухай хуулиудыг батлах хэрэгцээ ч байгаа аж.

Үдээс хойш 15.45 цагт  “Заг” компанийн  үйлдвэрүүд ажилладаг Сонсголон руу хөдөллөө. Зуурмагийн
том машиныг тавхан минутын дотор дүүргэх чадалтай Бетон зуурмагийн үйлдвэр энд ажиллаж
байна. “Заг”-ийн барьж байгаа барилгуудад зуурмаг  нийлүүлэхээс гадна бусад компанид ч зуурмагаа
борлуулдаг аж. Томоо гэгчийн хашаанд бүх үйлдвэр нь төвлөрчээ. Явган замын хавтангийн
үйлдвэрээр нь орлоо. Явган хүний замын төрөл бүрийн хэлбэртэй хавтанг өнгө өнгөөр
нь өржээ. “Гудамж” төслийн хүрээнд хийсэн дөрвөн ч уулзварын явган хүний замын хавтанг
эдний үйлдвэр нийлүүлсэн гэнэ. Хар, цагаан замаскны үйлдвэр гэж байна. Барилгын
дулаалга болох хөөсөнцрийг өнгөлдөг эд бололтой. Вакуум цонх хаалганых нь үйлдвэрт
ороход өчнөөн цонх хаалга хийгээд өрчихөж. Өдөрт цонх, хаалга тус бүрдээ 40-50 ширхэгийг
хийх хүчин чадалтай аж. “Заг”-ийнхан өрлөгийн сеткийг ч эндээ хийдэг болжээ. Элс
шавар хайрга зөөдөг ачааны машинаас эхлээд зуурмагийн машин хүртэл ачаа, тээврийн
хүнд даацын тэрэгнүүд бидний очсон том хашаанд эгнэсэн байна лээ. Зуун айл хавьд
сүндэрлэх долдугаар хорооллын бүтээн байгуулалтад оролцож буй “Заг” компанийнхан
барилгын гол материалуудаа өөрсдөө үйлдвэрлэж, ачиж тээвэрлэх асуудлаа ч давхар
шийдэж чаджээ. Үйлдвэрүүдийг нь сонирхсоны дараа орсон газар маань Монголын мэргэжилтэй
ажилтнуудыг сайн бэлддэг гэж үнэлэгддэг Техник технологийн дээд сургууль. “Заг”
компани ажиллах хүчнээ энэ сургуулиас авдаг гэнэ. “Заг” компанийн хувьд энэ сургуулийг
2003 онд хувьчилж авсан юм байна.  Мянганы
сорилтын сангаас гурван  сая ам. долларын   хөрөнгө оруулалт хийж барилгын жишиг сургууль
болгожээ. Техник технологийн дээд сургуулийн хувьд сүүлийн үед барилгын чиглэлээр
мэргэжилтэй ажилтан олноор бэлтгэж байгаа гэнэ. Урдаас ажилчид оруулж  ирэхгүйгээр эндээ ажилчдынхаа асуудлыг шийдэх
боломжтой гэсэн үгийг тус сургуулийн захирал хэлж байсан юм.

Ц.БААСАНСҮРЭН

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Хүүхдийн тоглоомын талбайг ээжийн нүдээр хараасай

Улаанбаатарт хүүхдийн тоглоомын талбай цөөн. Байгаа хэд нь ээжийн
шалгуурт тэнцэхгүй. Хүүхдийн тоглоомын талбай гэсэн нэртэй ч хүүхэд тоглоход эрсдэлтэй
гэсэн үг л дээ. Бага насны хүүхэд тоглох газар, цэцэрлэгт хүрээлэнд хүүхэд хүрэхээр
газарт гэрлийн шонгийн цахилгааны утас ил харагдах нь олонтаа.  Хүүхэд өнхөрч ойчвол нүд амаа гэмтээхээр  үзүүртэй ёзоортой зүйлс, сэрийсэн сарайсан эрэг
боолт төмөр байх нь энүүхэнд. Цементэлсэн талбай хөлд орж байгаа хүүхдийн хувьд  бэрх даваа. Хатуу цементэн талбай дээр хүүхэд
өнхөрч ойчих, толгойгоороо савж унахад тархи нь хөдлөх наад захын хэрэг. Эцэг эхчүүд
хүүхдээ унагахгүйг хичээн араас нь дагаж гүйсэн ч аанай л өнхөрч ойччих гээд байдаг
зовлон бий.  Хүүхдийн тоглоомын талбайг бүтээгчид
ээжийн нүдээр хардаг болоосой гэж өөрийн эрхгүй бодогддог. Хүүхдийн тоглоомын талбайд
цементэлсэн талбай ерөөсөө байж болохгүй юм билээ. Тэгэхээс тэгэх гэсэн юм шиг ихэнх
цэцэрлэгт хүрээлэн, байрны гадаах тоглоомын талбайнуудад цементэлсэн хэсэг ихтэй.
Хүүхэд ойчвол мөргөж унах эрсдэл энэ хэрээр өснө.  Аль социализмын үеийн аварга том төмөр гулгуурууд
өнөө хүртэл үлэг гүрвэлийн үлдэгдэл мэт сэрийж харагдах нь цөөнгүй. Хүүхэд унаж
ойчих эрсдэлтэй төмрийн хогуудыг яагаад буулгаж зөөхгүй, түүхийн дурсгалт зүйлс
шиг байлгаад байдаг юм бол. Хүүхдийн орчныг ядаж аюулгүй болгочих юмсан. Хүүхдийн
тоглоомын талбайн стандарт хэрэгтэй байна даа. 

Б.ЯНЖМАА