Ямар ч хямрал болсон хөдөлгөж, өөрчилж болдоггүй зүйлс гэж байдаг. Гэвч үзэл баримтлал, үнэт зүйл нь тодорхойгүй манайхны хувьд хамгийн түрүүнд л тэр зүйлдээ гар хүрчих гээд байдаг гэмтэй.
Бид Улаанбаатарын утаанд мөн ч их мөнгө урсгасан даа. Утаат хот болгох шалтгаан болсон нүүрсний хэрэглээг багасгах нь хамгийн чухал асуудал байх. Сэргээгдэх эрчим хүчийг ашигладаг айл өрхийг дэмжиж, дор хаяж дулааны асуудлаа шийдэхийн тулд цахилгааны эх үүсвэрийг ашигладаг гэр бүлд цахилгааны хөнгөлөлт үзүүлэх ёстой. Гэвч хямралын сургаар энэ чиглэлд таналтаа хийгээд эхэлсэн нь харамсалтай. Өмнөх жилүүдэд цахилгаанаар халаалтаа шийддэг айлуудад үзүүлдэг байсан хөнгөлөлт энэ оны эхнээс алга болжээ. Засгийн газраас эрчим хүчнийхэнд өгдөг байсан төсөв алга болсон учраас энэ хөнгөлөлтийг зогсоожээ. Тэгэхээр нүүрснээс татгалзаж, цахилгаанаар дулаанаа шийдэж байсан айлууд буцаад л нүүрсэндээ орохоос яах ч билээ дээ. Бас эрчим хүчнийхний хэрэглэгчдэд хүргэж байгаа бас нэг мэдээлэл бол тэд цахилгааны үйлчилгээ үзүүлдэг хүрээгээ улам бүр хумисаар байгаа ажээ. Хуучин айл өрхүүд цахилгаан утасны гэмтэл, монтажны асуудал байвал цахилгаанаа төлдөг баруун, зүүн төвийн цахилгаан түгээх газартаа мэдэгдээд, цахилгааны төлбөр дээрээ нэмэлт төлбөрийг нь төлөөд засуулчихдаг байлаа. Харин сүүлийн үед энэ байгууллага тоолуур, холболтын төв дээрээ гарсан асуудлыг л хариуцна. Бусдыг нь бид хийхгүй гэдэг болжээ. Гэвч цахилгааны ажил бол хүссэн болгон хийчихдэг ч ажил биш шүү дээ. “Танайхан хийхгүй гэвэл иргэд хэнд хандах вэ. Зуун айлын мэргэжилтэй мэргэжилгүй нь мэдэгдэхгүй сайн дурынханд хандах уу” гэхэд “Тэгж л таарна даа” гэж хариулах болсон байна лээ. Хямралын сургаар болж бүтээд байсан нь болохоо байж асуудлыг шийддэг, ажил хийдэг хүмүүс ч байхгүй болж эхэлжээ.
Э.ЭНЭРЭЛ
Амралтын өдрөөр амарсан шиг амарч, ажлын өдрөөр ажилласан шиг ажилладаг болоход бодох юм байна. Мартын наймнаар гэхэд л зөвхөн эмэгтэйчүүдийн асуудал яригдахгүй. Эхнэрээ баярлуулах гэсэн эрчүүдийн нөр их хичээл зүтгэлийн өдөрт тооцогдоно. Нийтээр тэмдэглэх баярын болон тэмдэглэлт өдрийн тухай хуульд жишээ нь Олон улсын эмэгтэйчүүдийн өдөр гуравдугаар сарын 8-ныг нийтээр тэмдэглэх баярын өдөрт багтаажээ. Нийтээр тэмдэглэх баярын өдөр гэдэг нь улс орны хэмжээнд нийтээр амарч, баяр болгон тэмдэглэдэг өдөр байхаар заасан. Гэтэл энэ өдөр нь ням гаригт таарчихлаа. Нийтээр тэмдэглэх баярын өдөр амралтын өдөр таарахаар хэрхэх талаар манай хуульд зохицуулсангүй. Тийм учраас бүх нийтээр амрах учиртай олон тэмдэглэлт өдрүүдээ бид “амталж” чадсангүй. Бидний хулгайлагдсан баярын өдрүүдийг хэрхэн сэргээх вэ. Зарим оронд амралтын өдөр таарсан баярын өдрийг дараагийн ажлын өдрүүдэд шилжүүлэх замаар зохицуулдаг. Баярын өдрүүдийн сэтгэл зүйгтэд тооцдог. Манайд ч бас тэмдэглэлт өдрүүдээ амралтын өдрүүдээр халхавчлан өнгөрүүлмээргүй л байгаа юм даа.
Эрдэм мэдлэг, сурсан юм гэдэг хүнд хэрэг болох нь дамжиггүй. Гэхдээ бас хэрэггүй зүйлд их цаг хугацаа зориулсан хүмүүсч байдаг.
Ямар ч ажлыг сэтгэлээсээ хийх сайхан. Сэтгэл шингэсэн их ажлын дараа ядрал, цөхрөл биш, илүү ихийг бүтээх эрч хүч ундраад байх шиг санагддаг. Чин сэтгэлийн хандлага ямар гоё мэдрэмж өгдөг гээ. Сэтгэлээсээ хэн нэгэнд сайныг хүсэх, сэтгэлээсээ дуулах, сэтгэлээсээ талархахын сайхныг юутай ч зүйрлэмээр юм бэ дээ. Ямартай ч инээмсэглэл түгээн амьдраад л баймаар хүсэл төрдөг. Сэтгэл гэрэлтсэн түүх унших бас сайхан. Өнгөрсөн зууны эхээр далайд сүйдэж, 1500 гаруй хүний амийг авч одсон “Титаник” хөлгийн хөгжимчдийн түүх санаанаас гардаггүй юм. Хийлчдийн ахлагч нь Их Британийн хийлч Уоллес Хартли, нөгөө хоёр хийлч нь Белги, Францынх гэдгийг хүн төрөлхтөн мэднэ. Тэд хөлөг онгоц живэхээс өмнөх аймшиг дүүрэн үед сэтгэл сэргээм хөгжилтэй, сайхан аялгуу эгшиглүүлж байсан гэдэг. Бүр сүйрэн сүйртэл нь шүү. Аварга хөлгийн сүйрлээс амьд гарсан хүмүүс хожим энэ талаар дурссан нь бий. Олон зорчигч “Өмнө нь сонсч байгаагүй гайхалтай аяз” гэж дуу нийлүүлсэн байдаг. Хийлчдийн тоглож байсан сайхан аялгуу онгоцны зорчигчдыг сандралдан үймэлдэж эмх замбараагүй байдал үүсэхээс сэргийлсэн гэж Титаникийн түүхэнд зүгээр ч нэг онцлоогүй. “Титаник”-ийн зорчигчдыг аврагч нэг эрхэм бүр сүүлд “Тэд хөлөг онгоц живэн живтэл хөгжимдсөөр л байснаараа гавьяатай. Тэд мөнхийн баатраар өргөмжлүүлэх эрхтэй” гэж дуу алдсан байдаг. Хөлөг онгоцонд зорчигчдод хөгжмийн сайхныг мэдрүүлэх үүрэгтэй гэдгээ сэтгэлээсээ мэдэрч, сэтгэлээсээ хөгжимдөж, сэтгэлээсээ оршиж чадсан учраас Уоллес Хартлигийн ахалсан хөгжимчид хүн төрөлхтний түүхэнд үлдэж чадсан юм. 
Дуучин Д.Түмэндэмбэрэлийн “Туулын урсгал шөнөдөө сайхан” дуунд дуртай. П.Адарсүрэн “Алтай хангайн уулс”-аа дуулж мандаж байхыг мэддэггэхээр би эртний хүн байх нь. Хааяа араажав харахад дотно санагддаг.Хуучны сайхан цагаа дурсах хөгшдийн сэтгэлийг ойлгодог,бид далаад оныхон. “Далаад оны хүн байдаг гэхээр сонин санагдаад байх юм” гэсэн хүүхдийн яриаг манай үеийнхэн наргиа болгон биедээ дамжуулдаг. Социализмын оргил үед мэндлээд, цэцэрлэгийн насаа хуучин нийгэмд үдсэн бидний шилжилтийн нас нийгмийн шилжилттэй хамт өрнөсөн. Бидний дараа үеийнхэн социализм гэж ямар нийгэм байсныг ойлгохгүй. 
АНУ-д сүүлийн жилүүдэд маш их түймэр гарч байна. Энэ их гамшгийн 15 хувь нь хүнээс үл хамаарч гарсан гэнэ. Эзгүй ойд гарсан түймрийн шалтгаан нь хэт их дагтаршсан мод бут, өвсний үлдэгдэл гэж үзэж байна. Маш их дагтаршсан мод бут хуурайшиж, нарны гэрэлд шатах аюул гардаг гэнэ. Их хэмжээний дагтаршсан ойн түймэр бидний мэддэг бензин шатах мэт дүрэлзэх бөгөөд одоогоор түүнийг унтраах дорвитой арга олоогүй байна. Харин монголчууд энэ тухай эртнээс мэдэж арга хэмжээ авдаг байсан түүх байдаг гэнэ. Нүүдэлчид газар сэлгэхдээ хамгийн ойрын ойгоос унасан бүхнийг түүж хоол хийх, дулаан үйлдвэрлэхдээ ашигладаг байсан тухай АНУ-ын нэгэн түүхч бичжээ. Түүний үзэж буйгаар бол монголчууд суурин амьдралд шилжсэнээс хойш ойн түймрийн тоо 20 дахин нэмэгдсэн аж. Түймрээс гадна ойн хөгшрөлт маш хурдацтай явагдаж байгаа аж. Энэ нь ойн цэвэрлэгээ байхгүйтэй холбоотой гэнэ. Манай ойгоос хэд дахин бага газартай орнууд биднээс их цэцэрлэгт хүрээлэнтэй байдаг нь ийм учиртай аж. 
Саяхан нэгэн жиргээч “Далай ламтай Японд тааралдлаа. Тэнд байсан монголчууд адис авах гээд бүгд дайрсан учир эхний хэд нь л адис авч чадаад бусад нь авч чадсангүй. Замбараагүй байдал үүсээд хэнд нь ч адис өгөх аргагүй болоод хамгаалагч нар нь биднийг зайлуулсан. Харин япончууд хар аяндаа зохион байгуулалтад ороод эгнэн зогсож байгаад бүгд адис авч чадлаа” гэсэн байв. 
Саяхны нэгэн өдөр багын найзтайгаа уулзахад нэгэн болсон явдлыг надад ярьсан юм. Энэ бол хоёрхон минутад гар утас засварын газар болсон явдал л даа. Нэлээд ядруу байрын өвгөн орчин үеийн хотын хөгжилд тийм ч дасаагүй бололтой гар утасны худалдаа, засварын газар ороод эргэн тойрноо ажин хэсэг зогссоноо гар утас засдаг хүн хайж явсаар нэгэн залуугийн өмнө очиж “Миний хүү өвөөгийнхөө энэ гар утсыг үзээд өгөөч. Эвдэрчихсэн юм аа” хэмээн сарвайсан гэнэ. 
Ийм Япон зүйр үг байдаг аж. Эл зүйр үгийг уншаад, утгыг нь жаахан ухвал бидэнд ямар тохирсон үг вэ ч гэж бодогдохоор. Жагсаал, цуглаан, тэмцэл, ааш аяг гээд монголчууд сэтгэхүйн өлсгөлөнд нэрвэгдээд эхэллээ. Зүгээр нэг зүйр үг харчихаад хийрхээд байгаа юм биш л дээ. Сүүлийн үед гарч буй сэтгэл сэртхийлгэм хэрэг, ёс зүйн хэм хэмжээгээ алдсан үйлдлүүдийг бодох ахул энэ бүхэн улам тодрох юм. Өнөөдрийн өөхнөөс маргаашийн уушги дээр гэдэг дээ. Өлсөх нь туйлдаа хүрэхээр өрөвч сэтгэл ч үгүй болдог юм байна. Өрөвч, нинжин сэтгэл үгүй аваас өр өвтгөсөн олон зүйлд хүн ухаанаа өгдөг. Өөрийн мэдэлгүй түүн рүү явчихдаг. Яавал өлсөхгүй байх вэ гэдэг гаргалгааг хайх бус өлсгөлөн рүү өөрсдөө гүйгээд байгаад л асуудлын гол байх шиг. Турхиралтын давалгаанд шидэгдсэн загас амь тавихгүйн тулд ямар ч ус руу ороход бэлэн байдаг. Нарийн хөгтэй хөгжмийн зэмсгийг бүдүүн модоор хийдэггүйтэй агаар нэгэн юм. Том голын загас ч гэсэн цагаа тулбал өлсгөлөнд нэрвэгдэнэ. Гэхдээ том голын загас амьд үлдэх тухайгаа том голынхоо хэмжээнд сэтгэдэг юм. Тийм болохоор жижиг голын тавилан тэр бүр тохиох нь ховор л доо. Нэг хэсэг нь зориудаар сэтгэхүйн өлсгөлөнг бий болгож, нөгөө хэсэг нь өгөөш шиг хүлээж авдаггүй баймаар байгаа юм. Эцэст нь хэлэхэд бидний сэтгэхүй жижиг байгаад л асуудлын зангилаа оршиж байна. Түүнээс биш бидний гол чинь уг нь том юм шүү дээ. 
Алтанбулагийн чөлөөт бүсийн дарга Ч.Чимэдсүрэн дохиололтой машин унадаг юм байна. Түүний “унаж” явсан машиныгзамын цагдаа зогсоожээ. Ямар зөрчил гаргасан юм бүү мэд. Ямартай ч тэрээр машинаасаа бууж ирээд цагдаатай түлхэлцэн, хэрэлдэж байна.