Category: арын-нүүр

Инээмсэглэлийн ид шидийн тухай нэг өгүүллэг байдаг даа. Гундуухан алхаж яваа хүн рүү охин жигтэйхэн сайхан инээмсэглэж. Нөгөө хүний сэтгэл сэргэж найздаа талархаж амжаагүйгээ санаж захидал илгээн, захидал уншсан найз нь баярласандаа зөөгч залууд ахиухан цайны мөнгө өгдөг. Зөөгч залуу гуйлгачинд мөнгө өгөхөд гэдэс цатгалан болсон тэрбээр гудамжинд хөлдөх гэж байсан гөлгийг өрөвдөж гэртээ авчирна. Бүгд ид нойрондоо дугжирч байх үеийн үүр цүүрээр байшинд гал гарахад баяцхан гөлөг хуцаж эзнээ болон байшингийн хүмүүсийг сэрээн аварчээ. Энэ бол ганц инээмсэглэлийн ач тус.

Тэгвэл инээмсэглэлийн өөр нэгэн тусын талаар доктор Л.Хүрэлбаатар жиргэжээ. Тэрбээр “Инээмсэглэл нь биеийн төдийгүй оюун, сэтгэлийн өвдөлтийг 40 хүртэл хувиар бууруулдаг” гэсэн байна. Бие чинь өвдвөл инээмсэглэ. Оюун ухаан чинь ажиллахгүй бол инээмсэглэ. Сэтгэл чинь таагүй бол дахин инээмсэглэ. Үр дүнд нь хормын төдийд 50 хувь шахам илаарших нь. Бие чинь сэргээд ирэх нь. Үлдсэн 50 хувийн өвдөлтөө эм уугаад эсвэл хөдөлгөөн, эрүүл амьдралын хэв маягаар эмчилж болно.

Мөн инээмсэглэх төдийд эсвэл инээмсэглэх гэж байгаа мэт уруулаа хөдөлгөхөд хүний биеэс хөгшрөлтийн эсрэг даавар ялгарч эхэлдэг гэж байгаа. Дээрх баримтууд нь бүгд батлагдаж нотлогдсон үнэн юм.

Хүний бие өвдөх чилээрхэх үедээ өөрийгөө амархаан сэргээх хүч нь инээмсэглэл юм. Бид энэ хүчийг санаатай, санаандгүй байнга ашиглаж баймаар. Хөмсөг зангидаж, уурлаж суухын оронд хөгжилтэйхэн инээмсэглэж яваарай.

Тэгэхээр ийм байна нөхөд өө, сая Ерөнхийлөгчийн сонгууль болж монголчууд сонголтоо хийсэн. Үүнийг нь харахад манай ард түмний дийлэнх нь булчинлаг, бялдаржуулах урлагаар хичээллэдэг, эр хүнлэг байдлаа их илэрхийлдэг эрчүүдийг сонгодог болчихсон юм байна. Үүнийг нь бид ер нь ойлгоогүй явсан байна шүү. Жишээ нь манай шинэ Ерөнхийлөгч маань жүдоч, дэлхийд данстай тамирчин хүн. Өнөөдөр ч спортлог байдлаа хадгалдаг, гүйж харайдаг, хэвтээгээс 300 кг шахдаг гэж сонссон. Ийм булчинлаг хүнийг бид Ерөнхийлөгчөөр сонгож, төрийн тэргүүний сэнтийд залжээ. Тэгвэл өчигдөр Монгол Улсын Ерөнхий сайдад нэр дэвшигчээр У.Хүрэлсүхийг тодруулсан байна. МАН-ын бага хурлын гишүүн 331 хүний эмэгтэй төлөөлөгчид нь бүгдээрээ У.Хүрэлсүх рүү сонин сонин харж байгаад түүнд саналаа өгчихсөн гэж дуулдлаа. Үүнээс үзвэл У.Хүрэлсүхийн ялалтад түүний булчин шөрмөслөг бие, фитнесст хичээллэж, боксын бээлийтэй мишок нүдэж байгаа бичлэг зэрэг нь их нөлөөлжээ. Үүнтэй маргашгүй, учир нь У.Хүрэлсүх чинь мөн л хэвтээ шахалтаас 300 кг-ыг өргөдөг гэж байна. Ийм хоёр бяртай амьтны дэргэд бусад нь яах болж байна вэ. Өнөөдрийн УИХ-ын гишүүд дотор энэ хоёр шиг 300 кг-ыг өргөх нь байтугай 30 кг даах нөхөд цөөхөн. Ингээд юу бодогдож эхлэв гэхээр энэ хоёр булчин шөрмөстэй нөхөртэй эн тэнцэхүйц Их Хурлын дарга сонгох зайлшгүй шаардлагатай болжээ. Их хуралд байгаа эрэмбээрээ бол Баагий аварга зүтгэж болно. Гэвч нөхөр эсрэг ажиллачихсан учраас бүтэхгүй. Ингэхээр Д.Сумьяабазарыг л УИХ-ын даргаар тавья. Бөхийн аварга цолтой мань эр ядаж 200 кг-ыг өргөх байх. Ингэж л баланслахгүй бол жинхэнэ утгаараа Монголд засаглалын тэнцвэр алдагдана гээч болох гээд байна. Ээдээ, засаглалын тэнцвэрт байдал чухал шүү. Төрийн гурван өндөрлөг гурвуулаа л булчинтай байхгүй бол…

Японы эрдэмтэд ийм судалгаа хийжээ. Гар утас барьдаг, түүнийгээ байнга ухаж төнхөж байдаг эмэгтэйчүүд наснаасаа илүү овортой харагддаг талаар дуу нэгтэй баталсан байна. Тэд албан ажил эрхэлдэг мянга гаруй бүсгүйчүүдийн дунд судалгаа хийжээ. Судалгаанд хамрагдсан бүсгүйчүүдийн талд нь хүссэн үедээ утсаараа оролдох боломж олгосон байна.

Нэг ёсондоо утасны хэрэглээнд нь хязгаарлалт тавьсангүй. Нөгөө хэсэгт нь зөвхөн шаардлагатай тохиолдолд мессэж бичих, утсаар ярихыг зөвшөөрчээ. Хоёр сарын дараа бүсгүйчүүдийн нүүр, хүзүүний арьсыг харьцуулж үзэхэд гар утаснаас салдаггүй хүүхнүүдэд хялгасан үрчлээ, булчин сулралт хэд дахин илүү байж.

Учир нь гар утсаа их ашигладаг хүмүүс байнга хагас тонгойдог учраас нүүрний булчин нь суларч унждаг гэнэ. Суларч, унжсан арьс мэдээж хэрэг амархан үрчлээтнэ. Тиймээс арьсаа гоё сайхан, залуу байлгахыг хүсвэл гар утсаа “маажихаа” багасгахыг Японы эрдэмтэд зөвлөжээ.

Сонирхолтой нь гар утасны хэтийдсэн хэрэглээ, түүнээс ялгарах долгионоос болж хөгширсөн арьсыг эргэн сэргээхэд байгалийн жамаараа үрчлээтэж буйгаас хэд дахин илүү хугацаа зарцуулдаг гэнэ.

Манай Улаанбаатар хотод дэлгүүр хоршооноос эхлээд бараг бүхий л үйлчилгээний газар гаднаа авто зогсоолгүй гэж хэлж болно. Сохор азаар арайхийн зогсоол олдлоо гэхэд авто зогсоолын мөнгө гэж заавал төлөх хэрэгтэй болдог. Орлого оруулж худалдан авалт хийх гэж байгаа хэрнээ мөнгө хураагч нарт загнуулан барин зогсоолын мөнгө төлнө гэдэг Монголоос өөр газар ойлгоход нэн бэрх. 30 минут болов уу үгүй юү 1000 төгрөг нэхдэг олон газраас жишээгээр дурдахад “UB Mart” дэлгүүрийг нэрлэх байна. Кино театрт кино үзлээ гэхэд зогсоолд нь машинаа тавиад 1000, 1500 төгрөг төлнө. Зарим нь гэрийнхээ үүдэнд, ажлынхаа хашаанд машинаа тавихдаа ч мөнгө төлөх дээрээ тулчихаад байна. Орон сууцны гадаа гэхэд автомашины зогсоол уу эсвэл хүүхдийн тоглоомын талбай юу гэдэг нь ч ялгагдахаа байжээ.

Уг нь орчин үед тавигдаж буй шаардлагаар бол шинээр баригдаж байгаа барилга байгууламж гадна, дотроо автомашины зогсоолтой байх ёстой байдаг. Гэтэл энэ шаардлагыг хангах барилга байшин үйлчилгээний газар нийслэл хотод маань хуруу дарам цөөн. Тухайлбал, III, IV хороолол их дэлгүүр, үйлчилгээний газар олонтой. Гаднаа автомашины зогсоол нэртэй боловч дийлэнхдээ худалдагч, тухайн байгууллагын ажиллагсдад хамаардаг.

Үүнийг хэдийнэ үйлчлүүлэгчид анзаарчихсан. Тиймээс машин тавих газар олддоггүй үйлчилгээний газруудаар ороод ч яахав дээ гэж ярьцгаадаг болсон. Авто зогсоолгүй, тэгсэн хэрнээ мөнгө нэхдэг газруудад аандаа үйлчлүүлэгчийн тоо нь буурч хаалгаа барихдаа тулах нь өдрөөс өдөрт тодорхой болж ирлээ.

Тиймээс барилга байгууламж барихдаа анхнаас нь автомашины зогсоолыг чухалд тавихгүй бол үйлчилгээний газрууд үйлчлүүлэгчээ алдах нь хууль болчихоод байгаа гэдгийг бодолцох цаг болжээ.

Монголын үнэртэй салхи гэж манай дуучид дуулдаг. Хээрийн салхинд үнэрсээд байх ч юув гэж эгдүүцэх нэгэн байхад Монголынхоо хилээр орж ирэхэд салхи нь хүртэл өөр шүү гэж нэг хэсэг нь зүтгэдэг. “Нээрэн Монголын салхи бусад орныхоос огт өөр байдаг” гэж нэг инженер залуу ярихыг сонслоо. Тэрбээр Салхитын хөндийд сүндэрлэсэн Салхин цахилгаан станцад ажилладаг бөгөөд “Монголын салхи хуурай хөнгөн байдаг болохоор том том салхин сэнсийг эргүүлэх хурд нь бага байдаг. Тэр хэрээрээ цахилгаан эрчим хүч төлөвлөснөөрөө гаргаж чаддаггүй” гэлээ. Тэгвэл Өмнөд Солонгост салхин сэнс яг стандартынхаа дагуу эргэж, төлөвлөсөн цахилгаанаа ч гаргаж авч чаддаг гэнэ. Учир нь өмнөдийн салхи чийгтэй хүнд байдаг бөгөөд түүгээр үлээгдсэн сэнс ёстой сэнсэртэл эргэдэг юм байх.

Тал нутгийн маань сэрүүн салхи бууж нисэх бор шувуу шигээ хөнгөн хөөргөн байдаг ажээ. Тиймдээ ч зуны аагим халуун өдөр исгэрэх төдийд сэвэлзтэл дэгдээд ирдэг байх нь.

“Халуун оронд салхиа л санаж явлаа” гэж манайхан ярьдаг. Аргагүй шүү дээ, тэндхийн хүнд залхуу салхинууд юу гэж л манайхныг исгэрэх төдийд сэрж өндийв гэж. Тийм газар оронд сэрүү таттал үлээдэг Монголынхоо салхийг саналгүй л яахав ээ.

Улаанбаатар төдийгүй аймгийн төвүүд ч утааны асуудалтай болоод олон оныг үдлээ. Бас ч гэж өмнөхөө бодвол сүүлийн үед утаанаас хэрхэн салах, яах ийх тухай дориун ярих боллоо. Технологи хөгжсөн өнөө цагт энэ их утаа, угаараас салах арга зам байх нь дамжиггүй. Харин зундаа нийслэл хот хөрсний бохирдол хэт хуурайшилт гээд бас утаанаас дутахгүй асуудалтай тулгардаг. Урин дулаан цагт хотын агаарыг аятайхан чийглэг, тоосгүй байлгах боломж бас байгаа харагддаг. Зундаа орж байгаа борооны их усыг ямар нэгэн аргаар цуглуулаад хотын эргэн тойронд дөрвөөс таван газар хиймэл нуур, цөөрөм байгуулах. Ер нь дэлхийн хаана ч гэсэн устай газар л амралт зугаалга хөгждөг. Дэлхийн бүх л хот далайн эрэг, гол мөрнөө дагаж хөгждөг. Хотыг тойруулаад хиймэл нуурууд байгуулчихвал дагаад аятайхан цэцэрлэгт хүрээлэн гээд хотынхны төдийгүй гадныхан ч очдог амралт зугаалгын бүс болгох маш их боломж харагдаад л байгаа юм.

Хэрэв тийм газар байгуулж дөнгөвөл тэнд үйлчилгээний жишиг болсон газрууд салбараа нээх нь тодорхой. Зарим улс орнууд нэг их нүсэр дэд бүтэц байгуулахгүйгээр зүгээр энгийн шуудуу татаад ус цуглуулдаг систем хийчихсэн байдаг юм билээ. Зун ид борооны үеэр хотын замууд живэнгээ алдаж, тэр их усыг яахаа мэдэхээ больдог нь үнэн. Бас өвөлдөө орох их цасыг цуглуулаад хиймэл нуурандаа асгаад байж болно. Цас зөөхөд зардал их гэвэл нэгэнт байгуулчихсан хиймэл нуураа мөсөн гулгуурын газраар ашиглаад байж болно.

Ер нь хэт нүсэр, айхтар их устай нуур гэж байгаа юм биш шүү. Хүүхдийн паркад байдаг хиймэл нуур маягийн, хүн унаж эндээд байхааргүй, тодорхой харуул манаатай л юм байхад болоод явчихна.Иргэд очиж цэвэр цэнгэг агаараар амьсгалахад ч хэрэгтэй.

Шийдвэр гаргах түвшний дарга нар тэнгэрийн цасыг тоолж суухаар энэ мэт иргэддээ хандсан зүйлд анхаарлаа хандуулбал мөн ч хэрэгтэй байна даа.

Улаанбаатарын түгжрэлд уртын урт цуваа болон эгнэн зогссон машинуудыг харж байхад таксинаас бусад нь ихэнхдээ л ганц жолооч яваа харагддаг. Нэг машинд нэг хүн. Ажил нь хоёр өөр зүгт байдаг эхнэр, нөхөр хоёр өглөө нэг нэг машин унаад гарах нь ч бий. Тиймээс ч нийслэлд 390 шахам мянган автомашин замын хөдөлгөөнд оролцож байна.

Нэг нэгээрээ машинтай явснаас нэг машинд гурав, дөрвөн хүн суугаад явдаг бол замын ачаалал буурах төдийгүй агаарын бохирдол ч буурна. Үүнийг аль хэдийнэ улс орнууд шийдчихжээ. Америкт л гэхэд “rideshar­ing” буюу унаа хуваалцах гэх нэршлээр хэрэглээнд нэвтэрсэн байна. Uber компани энэ технологио анх “Машинтай хүн бүр ажилдаа явах замдаа такси барихыг хүсч байгаа хүмүүсийг очих газарт нь хүргэн өгч яагаад болохгүй гэж” гэсэн уриагаар гаргаж ирсэн байдаг. Энгийнээр хэлэх юм бол тухайн апплэкейшныг татаж авсан хүн хаанаас хаана хүрэх мэдээллээ оруулахад таксины жолооч эсвэл машинтай хэн нэгэн зам дагуу бол холбогдоод зорьсон газарт хүргээд өгдөг. Энэ үйлчилгээ нь хөлс мөнгөө тохиролцож болдог давуу талтай болохоор үйлчлүүлж байгаа хүн нь хэмнэлт хийгээд сэтгэл хангалуун бууна.

Иймэрхүү үйлчилгээг “Буят-Ухаа” хорооллынхон их хэрэглэдэг. Тэдний фэйсбүүк групп дээр “Өглөө эрт хотын төв явах унаа байна уу”, “Өглөө тэдэн цагт хотын төв руу явна шүү” гэх мэтийн зар их харагддаг. Хөлс мөнгөө таксиныхаас багаар тохиролцоод хүмүүсийг аваад явахад хэн хэндээ л нэмэртэй.

Uber компанийн “унаагаа хуваалцах” үйлчилгээг Монголын хэсэг залуус дуурайж “Easyride” апплэкэйшн гаргасан талаар мэдээлж байсан ч хэрэглээ нь хязгаарлагдмал бололтой.

Хальтиргаатай замд машин барихаас залхмаар энэ өдрүүдэд унаагаа хуваалцах үйлчилгээг улам боловсронгуй, хүртээмжтэй болгомоор санагддаг юм. Таксинд өгдөг мөнгөнийхөө талаар нь өглөө гэрийнхээ орчмоос ажлын зүг явах унаанд дайгдаад, орой ажлынхаа гаднаас гэрийн зүг явах унаанд суугаад харьчихмаар л байна шүү дээ.