“Дөрөв гэсэн дугаартай цэцэрлэг, сургуулиуд энэ жил тэргүүний болж байгаа юм байна” гэж БСШУС-ын сайд Ж.Батсуурь тайзан дээр хошигнов. Үнэхээр ч ДБЭТ-т болсон Монголын багш нарын өдрийн ёслол, хүндэтгэлийн арга хэмжээний үеэр дөрвийн тоо цөөнгүй дурдагдлаа. Сэлэнгэ аймгийн дөрөвдүгээр сургуулийн биологийн багш Г.Цолмон “Оны тэргүүний багш”-аар тодорсон бол “Улсын тэргүүний цэцэрлэг”-ээр Дундговь аймгийн Сайнцагаан сумын дөрөвдүгээр цэцэрлэг, Хэнтий аймгийн Хэрлэн сумын дөрөвдүгээр цэцэрлэг, Увс аймгийн Улаангом сумын дөрөвдүгээр цэцэрлэг шалгарсан. Ж.Батсуурь сайд багш нартаа баярын мэндчилгээ хүргэсний дараа тайзнаас бууж, сэтгүүлчдэд “байцаагдлаа”.
НҮБ-аас 2016 оныг “Багш нарын үнэлэмж, статусыг дээшлүүлэх жил” болгон зарлажээ. Сэтгүүлчид багш нарын нийгмийн асуудлыг хэрхэн шийдэхийг шалгаасан. Ж.Батсуурь сайд “Багш нараас гадна манай соёл, урлагийн байгууллагынхан ч маш бага цалинтай. Энэ асуудалд манай Засгийн газар ээлж дараалан анхаарал хандуулж байна. Төсвийн орлого муу, эдийн засгийн хүндрэл бэрхшээлтэй цаг үед Засгийн газар байгуулагдсан. Удахгүй 100 хоног болно. Энэ хугацаанд бид эдийн засгийн хүндрэлийг даван туулах арга хэмжээний хөтөлбөр боловсруулж УИХ-д өргөн бариад байна. Ойрын хоёр жилд эдийн засгаа сайжруулах, томоохон төсөл хөтөлбөрүүд эхэлж, орлого нэмэгдэхийн хэрээр тэтгэвэр тэтгэмж, төрийн албан хаагчдын цалинг ээлж дараалан нэмэх нь ойлгомжтой. Багш нарт таван жилийн тэтгэмж, тэтгэвэрт гарахад нь ажилласан жилтэй нь уялдуулаад 36 сарын цалинг олгож байна. Засгийн газраас үүнийг бууруулах, олгохгүй байх ямар нэгэн төсөл өргөн бариагүй. Тийм учраас цаашдаа олгогдоод явна” гэлээ.
Сайд сонгуулийн амлалтаа ч дурдаад авлаа
-Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт “Хүүхэд бүрийг цэцэрлэгт хамруулна. Сургуулийн орчинг сайжруулна. Ерөнхий боловсролын сургууль хоёроос ихгүй ээлжээр хичээллэнэ” гэж тусгасан. Энэ хичээлийн жилд Улаанбаатар хотод 36 сургууль гурав, дөрвөн ээлжтэй хичээл эхлүүллээ. Мөрийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх дөрвөн жилийн хугацаанд амлалтаа хэрэгжүүлнэ. Улаанбаатар хотод цэцэрлэгт хамрагдаж чадаагүй хүүхдүүд олон байна. Мөн арав гаруй хороо огт цэцэрлэггүй байна. Бид судалгаа хийж, цэцэрлэг яаралтай барьж байгуулах, газар чөлөөлөх ажлыг Улаанбаатар хотын захиргаатай хамтарч эхлүүлж байна. Энэ онд нийслэлд 30-40 цэцэрлэгийн шинэ барилга баригдана. Эхний 20 цэцэрлэг барьж байгуулахаар жагсаалт гаргаад, газрын асуудлыг шийдвэрлэсэн. Засгийн газар, Сангийн яам үүнд онцгой дэмжлэг үзүүлж байгаа. Донор орнууд Япон, Хятад болон Дэлхийн банк, Азийн хөгжлийн банк манай боловсролын салбарт олон төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлж байгаа. Сургууль, цэцэрлэгийг барьж байгуулахад тэд ч мөн дэмжлэг үзүүлж байна. Мөн концессын гэрээгээр олон сургууль, цэцэрлэгийн барилгыг барина. Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт дэвшүүлсэн зорилтоо энэ дөрвөн жилд бүрэн хэрэгжүүлж чадна гэж бодож байгаа гэлээ.
Боловсролын салбарт өмнөх засгийн үед эхлүүлсэн шинэчлэл үргэлжлэх эсэхийг багш нар лавладаг. Тэгвэл Ж.Батсуурь сайд “Ерөнхий боловсролын сургуулийн сургалтын хөтөлбөрийг ээлж дараатай тэнцвэржүүлэх, сургууль болгон харилцан адилгүй хөтөлбөрөөр хичээллэж байгааг зогсоох, арван хоёрдугаар анги төгссөн хүүхэд дэлхийн аль ч улс оронд суралцах хэмжээний хөтөлбөрөө үзэж, бүрэн дунд боловсрол эзэмшсэн байх бодлогыг хэрэгжүүлнэ” гэсэн шүү. Хүүхэд харах үйлчилгээг зогсоосон гэх мэдээлийг хэвлэлийнхэн түүнээс тодруулав.
-Хүүхэд харах үйлчилгээг зогсоосон юм огт байхгүй. Бид стандарт хангасан цэцэрлэгээр л үйлчилгээ үзүүлнэ. Хувь хүн хүүхдээ хэн нэгнээр харуулж байгаа бол гэрээний үндсэн дээрээ төлбөрөө шийдэх байх аа. Хувийн хэвшлийн цэцэрлэг байгуулж болно, тэр нь мэргэжлийн багштай байх гэх мэт стандартад нийцсэн байх учиртай гэж сайд хэллээ.
Д.Баатархүү: Ухаалаг удирдлагатай худаг ажиллуулж байгааОны тэргүүний багшаар шалгарсан ХААИС-ийн Инженер
технологийн сургуулийн Цахилгаан хангамж электроникийн тэнхимийн багш Д.Баатархүүтэй ярилцлаа.
-ХААИС-ийн багш нар малчид, тариаланчдын ажлыг хөнгөвчлөх олон шинэ технологи гаргадаг бүтээлч хүмүүс. Энэ удаа та бүхэн юу санал болгож байгаа вэ?
-Бид Дундговь аймгийн Говь-Угтаал сумын Хужирт багийн Жирмийн худаг гэдэг газрын худгийг автоматжуулсан. Худгийн ховоонд мал ойртоход малын хөдөлгөөнийг мэдрээд ус автоматаар гоождог юм. Орчин үеийн ухаалаг удирдлага бүхий худгийг тэнхимийн хамт олонтойгоо хамтарч хийсэн.
-Үнэ өртөг нь хэд болох вэ?
– Ховоо, жижиг төхөөрөмж суурилуулах, орон байр барьж өгөхөд сая гаруй төгрөг орсон.
-Амьдралд нэвтрүүлэх боломжтой гэсэн үг үү. Бизнес эрхлэгчид сонирхож байгаа юу?
-Дулааны улиралд ашиглах бүрэн боломжтой нь тогтоогдсон. Хүйтний улиралд ус ховоонд үлдвэл хөлдөх эрсдэл бий. Дор нь дулаан ялгараад ус хөлдөхөөргүй түвшинд байлгах талаар манай багш нар судалж байна. Жилийн дөрвөн улиралд ашиглах боломжтой болно гэж найдаж, хүлээж байгаа даа. Дундговьд суурилуулснаас хойш малчид их сонирхож “Манай худагт суурилуулж өгөөч” гэсэн хүсэлт ирүүлж байгаа. Санхүүгийн дэмжлэгтэй бол амьдралд бүрэн хэрэгжих боломжтой ажил. Манай багш нар мөн химийн бордоо, хор хэрэглэхгүйгээр 
ургац нэмэгдүүлэх судалгааны ажил хийж байна. Мөн бидөндөр хүчдэлийн технологийг ашиглаад хогийн ургамлыг устгах ажил хийж байгаа. Үүнээс гадна бид айргийг муутгахгүйгээр жилийн турш хадгалах боломжтой гэж үзээд туршилт хийх гэж байна.
-Багш нарын баярыг яаж тэмдэглэдэг вэ?
-Хамт олонтойгоо тэмдэглэнэ дээ гэв.
Б.Ундрал: Сургууль хүүхдийн гэр шиг байгаасайНийслэлийн Багануур дүүргийн “Боловсрол” цогцолбор сургуулийн багш Б.Ундрал 22 жил бага ангийн багшааражиллаж байгаа гэнэ. Оны тэргүүний багш тэрбээр “Шавь нарыгаа мундаг хүн болгохын төлөө ажилладаг. Хүүхэд бүрийг судлах шаардлагатай. Хүүхдүүд маань хоёр дахь гэр болох сургуульдаа ирэх дуртай байгаасай. Сургууль нь хүүхдүүдийн гэр шиг байгаасай гэж хүсдэг” гэлээ.
-Ангиа гэр шиг болгож тохижуулсан гэсэн үү?
-Ангийн арын өрөөгөө хүүхдүүд тоглох, чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх орчин болгон бүрдүүлсэн. Хүүхдүүд мааньэндээ тоглож, бие биенээсээ суралцдаг.
-Та хэдэн сурагчид ном зааж байна вэ?
-34 сурагчид хичээл зааж байна.
-Та хүүхдүүдээ судалдаг гэсэн үү?
-Миний хувьд хүүхдүүдээ юу сурахыг хүсч байна. Хичээлээс гадуурх ажлаар юу хийхийг хүсч байгааг нь судалдаг. Тэдний хүсч байгаа зүйлийг хийхийг зорьдог. Дуртай юмандаа хүн сэтгэл хангалуун байдаг шүү дээ.
-Шавь нар тань ямар амжилт гаргасан бэ?
-Олон улсын математикийн кенгуру олимпиадад хүүхдүүдээ бэлтгэдэг. Диплом, медалиар 10 гаруй хүүхэд шагнуулсан. Би өөрөө шатар тоглодог. Шатар бол оюуны спорт. Шатраар амжилт гаргасан хүүхдүүд бас бий.
-Бага ангийн хүүхэдтэй эцэг эхчүүдийн хувьд хүүхдээ хичээлд нь яаж дуртай байлгах вэ гэдэг чухал сэдэв?
-Нэг, хоёр гээд дарааллаар нь тоолж сур гэж хүүхдийг албадах хэцүү. Тийм болохоор эцэг, эхчүүдэд хэлдэг. “Хоёр оймсоо аваад ир”, “Нэг улаан цамц аваад ир” гэх мэтээр математикт багаас нь сургах ёстой гэдэг. Хүүхэд орчноосоо суралцдаг. Багш гэрийн даалгаварт хүүхдийн чаддаг сэдвийг өгвөл гэрийн даалгавраа хийх дуртай байдаг.
-Сурагчидтайгаа хичээлээс өөр сэдвээр яриа өрнүүлдэг үү?
-Нэг удаа ангидаа ороод ирсэн чинь хүүхдүүд маань бөөгнөрөөд зогсчихсон байсан. Бялуу тавьчихаж. Тэгэхэд би 34-тэй байсан. Гэтэл 37 гээд тоо тавьчихсан байлаа. “Багш нь 37-той биш ш дээ” гэсэн чинь “Тэгээд хэлээ биз дээ” гээд хоорондоо муудалцаад байж билээ. Тэр их дурсамжтай өдөр байсан. Хүүхдүүдийнхээ чин сэтгэлийг мэдэрсэн. Төгссөн бүх шавь нар маань холбоотой байдаг гэлээ.
1927 онд байгуулагдсан Өмнөговь аймгийн нэгдүгээр сургууль 90 жилийн ойн босгон дээрээ “Улсын тэргүүний сургууль” болжээ. Орон нутгийн шилдэг сургуулиуд эко орчин, ногоон хүрээлэн бий болгосон онцлогтой юм байна. Улсын тэргүүний сургуулиар шалгарсан Өвөрхангай аймгийн “Орхон” цогцолбор сургуулийнхан ЭЕШ-аар улсын дунджаас дээгүүр үзүүлэлттэй шалгагдаж байжээ. Тэд бага ангийн сурагчдаа хэт их хичээлээр дарахгүйн тулд гэрийн даалгавар өгдөггүй гэнэ. Сурагчид нь сургууль дээрээ хичээлээ давтаж, мэдэхгүй зүйлээ бие биенээсээ суралцдаг гэсэн.
ДБЭТ-ын уран бүтээлчид багш нарт зориулж ая дуугаа өргөсөн. Багш нарын сэтгэлийг хамгийн их хөдөлгөсөн уран бүтээл хүүхдүүдийн дуу байлаа. Олон хүүхэд цангинатал дуулахад танхим тэр аяараа гялбам, хөнгөн өнгөөр сүлэгдэх мэт санагдана. “Бөөн баяр” хэмээн шавь нар нь дуулахад багш нар нь суудлаасаа босч, алга ташиж байв.
Б.Янжмаа
Гэрэл зургуудыг Ц.МЯГМАРСҮРЭН