“Өдрийн сонин”-ы 2017.07.03-ны даваа гаригийн 146 (5713) дугаараас авч нийтлэв
Соёлын тэргүүний ажилтан, хөгжмийн зохиолч “Sweetymotion” хамтлагийн продюсер Б.Чинбаттай ярилцлаа. Тэрбээр энэ жилийн үндэсний их баяр наадмын тоглолтын хөгжмийн найруулгыг хийж байгаа юм. Өмнө нь наадмын тоглолтод зориулсан тусгай хөгжим зохиогдож байгаагүй бөгөөд үндэсний их баяр наадам анх удаагаа хөгжимтэй болж байгаа нь энэ.
-Наадмын тоглолтын хөгжмийн найруулгыг та хийжээ. Үндэсний их баяр наадам маань ямар онцлогтой, ямар хөгжимтэй болж байна вэ?
-“Домог туульсын дуудлагатай тэнгэрлэг монгол наадам” гэж нэртэй. Энэ жилийн баяр наадмын ерөнхий найруулагчаар Төрийн шагналт Н.Наранбаатар, хөгжмийн зохиолчоор нь би ажиллаж байна. Харин хөгжмийн тохиргоо, студийн ажил, дуучдын дуу хоолойг МУГЖ, дуучин Б.Дашдондогийн “Дашка” студи хариуцаж байна. Үндэсний их баяр наадмын нээлт, хаалтын тоглолтонд Монголын бүх л урлагийн байгууллагууд оролцоно. Тиймээс наадмын тэр сайхан өдөр урлагийнхан хүчээ нэгтгэж, бид монголчууд шүү гэдэг мэдрэмжийг наадамчин олонд өгсөн өдөр болох байх. Мөн наадмын өмнөхөн шинэ Ерөнхийлөгчөө сонгоно, тэр Ерөнхийлөгчийн анхны наадам байж таарна гэдэг утгаараа ч тэр бид “Монголчууд эргэж нэгдэж байна” гэдэг санааг илэрхийлж байгаа. Тоглолтын үзүүлбэрүүдээс бидний өвөг дээдсүүд, тэнгэр хүчтэй, хүч чадалтай хүмүүс байсан шүү гэдгийг эргэж мэдрээсэй гэж хүсч байна. Хөгжмийнхөө зохиолыг бичээд дууссан байгаа. Мөн тоглолтод оролцох дуучдын дууны найруулга дээр продюсерээр ажиллаж байгаа. Ер нь тоглолтын бүх л хөгжмийг хариуцаж байна.
-Наадмын тоглолт ёслол төгөлдөр сайхан болдог. Энэ жилийн наадамд ямар дуучид дуулах вэ?
-МУГЖ Т.Ариунаа, Г.Ариунбаатар, Никитоны Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Ц.Батчулуун, “Sweetymotion” хамтлаг зэрэг олон дуучид өөр, өөрийн дүрийг бүтээж, өөр өөр өнгө аясыг илэрхийлж тоглолтод оролцоно.
-Тоглолтын хөгжмийн найруулгыг хийхдээ Төрийн шагналт, нэрт хөгжмийн зохиолч Э.Чойдогийн “Монголын сайхан оронд” аялгуунаас оруулжээ?
-Ерөнхийдөө наян хувь нь миний зохиосон хөгжим байгаа. Харин Э.Чойдог гуайн “Монголын сайхан оронд” хөгжмийн “гийнгоо”-ных нь аялгуунаас авч оруулсан. Энэ сайхан аялгууг хүмүүст эргэн сануулъя гэдэг эрхэм зорилго байсан юм. Эртний сайхан, сайхан хөгжмүүд бий шүү дээ.
-Тоглолтын үеэр дуучид хүртэл өөр, өөрийн дүртэй Б.Чинбат: Бидний өвөг дээдсүүд тэнгэр хүчтэй, чадалтай хүмүүс байсан шүү гэдгийг наадмын нээлтээс мэдрээсэй гэж хүсч байнабайгаа гэсэн. Нэлээд сэдэвчилсэн тоглолт байх нь. Нэрнээс нь харахад эртний домог туульсын зохиолуудаас тоглогдоно гэсэн үг үү?
-Тиймээ. Домог үлгэрийн шинж чанартай аялгуутай. Тэнгэрлэг домог туульсын дуудлагатай байна. Тиймээс “Жангар”-ын туулиа хайлна. Мөн “Отелло баатрын ром гүрнийг сөгдүүлмой” гэдэг хэсэг байх жишээтэй. Эргүнэ хунгаас Боржгон домог эхэллээ гэдэг ч хэсгийг хүртэл дуу хөгжмөөр илэрхийлнэ. УДЭТ-ын ерөнхий найруулагч, төрийн соёрхолт Н.Наранбаатар найруулагчийн мэргэн ухаан, авьяас билгээрээ найруулгаа хийж байна. Бид хамгийн сайхан үндэснийхээ язгуур урлагийг орчин үеийн хөгжимтэй нийцүүлэн маш гоё бүтээл гаргаж, наадмын сайхан тоглолтыг гаргахаар ажиллаж байна. Ялангуяа Алунгоо ээж “амилж” сургаалаа айлдана. Эзэн Чингис хаан маань “Бурхан халдун” дээрээ гарч өөрийн үгээ хэлнэ гэх мэт олон гоё хэсгүүд тоглолтонд байна. Одоогийн байдлаар Найруулагч Н.Наранбаатар Төв цэнгэлдэхэд бэлтгэлээ хийж байгаа. Харин Дашка хүмүүсийн зүрх сэтгэлд аялгууг яаж хоногшуулах уу гэдэг нарийн хөгжмийн тохиргоог хийж байх жишээний. Бидний ажил ид сайхан явж байна.
-Яг ямар жанрын хөгжим гэж ойлгох вэ?
-Ерөнхийдөө оркестрын дуугаралттай хөгжмийн найруулгууд явагдаж байгаа. Тухайн дуулж байгаа дуучид, хамтлагууд өөр, өөрийн онцлогоор дуулна. Нэгэн нууцыг задлахад Бачка гэхэд л Отелло баатар болж байгаа. Г.Ариунбаатар маань ямар бэлгэ тэмдэг болж гарч ирэх вэ гэдгийг наадмын нээлтээс хараарай. Жил жилийн наадам үе шаттайгаар хөгжөөд ахиад яваасай гэж боддог. Монголчууд бид наран эжийгээ шүтдэг бэлгэдэлтэй болохоор бага үдийн нарнаар тоглолтоо нээдэг. Тиймээс тоглолтын үеэр таазны өнгө, гэрэл зэрэгт их ажиллагаа, чадвар шаарддаг. Олимпийн нээлтүүд ихэвчлэн шөнө болдог шүү дээ. Шөнө бол ямар л бол ямар шийдэл, тайз засалт хийх боломжтой байдаг. Хөгжмийн зохиолоо бичихдээ халх буриад гэж бие, биенийгээ харахгүй, халуун эв нэгдэл, тусгаар тогтнолоо эрхэмлэж яваасай гэж бодож бичсэн. Наадмын өдөр тийм л халуун сэтгэл стадионд тоглогдож байгаа дуу хөгжим бүх зүйлээс эгшиглэээсэй гэж их хүсч байна.
-Өнгөрсөн жил үндэсний их баяр наадам сайхан дуутай болсон. “Миний монгол наадам” гээд энэ дууны хөгжмийн найруулгыг та хийсэн юм билээ. Манай урлагийнхан нэгдэхээрээ сайн бүтээл хийж байна шүү?
-Урлагийнхан бид нэгдээд л хийсэн. Монголчууд нэгдэж чадвал ямарч зүйлд хүрч болдогийг урлагийнхан илэрхийлдэг шүү дээ. Монголчууд бид нэгдэж чадвал илүү их үр дүнд, амжилтанд хүрэх байх гэж дотроо боддог юм.
-Таны хувьд наадмын дурсамжаасаа хуваалцвал юу нь хамгийн сайхан санагддаг вэ?
-Би хүүхэд байхдаа хөдөө байх их дуртай байсан. Наадмыг морьгүйгээр ерөөсөө төсөөлж чаддаггүй байлаа. Морь бол монгол эр хүний яс цусанд байдаг юм байна. Сүүлийн үед төв цэнгэлдэхдээ наадамлаж байна.
–Аливаа уран бүтээлд язгуур урлагийг шингээхээр хүмүүст илүү хүрдэг, монголчууд улам их огшдог. Язгуур урлагийг шингээж хувийнхаа уран бүтээл хийх тал дээр хэр анхаарч байна вэ?
-Яг тийм. Тэр л зүйлээрээ бид дэлхийд онцгойрч чадна. Язгуур урлаг ардын хөгжим дээрээ суурилсан төрөл жанраар уран бүтээл туурвих гэж байгаа. Никитонтойгоо хамтарч байна. CD гаргах гээд уран бүтээлүүдээ хийж байна. Хүн бүр дор бүрнээ ухаарч ойлгож хамтдаа хөдөлмөрлөвөл гоё. Бид гуравхан саяулаа шүү дээ.
-Наадмын үеэр цаг агаар хүртэл сайхан, хүн бүрийн сэтгэл баяртай байдаг. Хангай дэлхий хүртэл баярладаг. Хангай дэлхийг баярлуулахад хөгжим бас их чухал байх?
-Хүн гэдэг чинь байгалийн амьтан шүү дээ. Уул усаа аргаддаг, хайрладаг. Эх дэлхийгээ хайрлахгүйгээр зөвхөн алт эд баялгийн төлөө хэт их шунавал байгаль яаж хариугаа авдагийг олон улсын мэдээллүүдээс харж байна. Тэр тусмаа Монголчууд байгаль дэлхий нар сартайгаа асар ойрхон, тэнгэрлэг хүмүүс. Байгаль дэлхийгээ хайрлаж, юм болгон л амьтай гэдгийг ухаарч, дуу хуураараа аргадаж явах ёстой гэж боддог юм. Хээрийн салхи, горхины чимээ хүртэл хөгжим шүү дээ. Өнөө цагт дэлхий дахинд биднийг маш их сонирхож байна. Тиймээс нэлээд бодож байж наадмын уран бүтээлээ хийж байна. Өвөг дээдсээс үлдээсэн олон сайхан сургаалаа ч бид бодож явах ёстой. Бид бүгдээрээ мэднэ. Ботгоо голсон энгийг морин хуур, уртын дуугаар уяраадаг. Ингэ, ботгоны нулимс нь бөмбөрөөд л байдаг шүү дээ. Амьтан хүртэл хөгжмийг мэдэрч байна. Байгаль, дэлхий ч амьтай сонсдог, мэдэрдэг.
-Г.Ариунбаатар, Амартүвшин гээд л дуучид дэлхийд өндөр үнэлэгдэж, дэлхийд монголчуудын авьяас гайхагдахад ойрхон байх шиг байна?
-Монголчууд азтай шүү. Яагаад гэхээр бид гайхамшигтай сайхан нутаг эх оронд төрж өссөн юм билээ. Орчин цагаар ярих юм бол энергитэй. Уул ус, гол горхи бүх зүйл амьтай. Тэрний учир бэлгэдлийг өвөг дээдэс маань ойлгуулаад үлдээсэн. Тэрнэээсээ бид жаахан холдсон байж магадгүй. Монголчууд гадны тайзан дээр гарахад алхаа гишгээ, харц, бие, царай зүс, хоолойны өнгө гээд л хийморьтой сайхан шүү дээ. Тэгээд монгол хувцсаа өмсчихөөр үнэхээр өөр. Байгалиас заяасан өгөгдөл, авьяас билэгтэй ард түмэн.
-Таны хувьд гадны орнуудаар тоглолтоор явж байна уу?
-Саяхан “Харанга”, “Хурд”, “Никитон”, “Чоно” хамтлагуудтай Өвөрмонголд тоглочихоод ирсэн. Гайхамшигтай тоглолт боллоо. Никитон хамтлагийн хувьд бол урагшаагаа гарц нээлттэй болсон. Тэнд ч мөн монголчууд байгаа шүү дээ. Өвөрмонголчууд чинь монголчууд, тэр тусмаа их гүрний хажууд байгаа цөөнх. Тэдэнтэй хэдэн үг солиод би ичиж үхэх шахлаа. Тэд хэний үр удам бэ, миний өвөг дээдэс юу хийж явсан, ямар хүмүүс бэ гэдгийг мэддэг. Саяхан өвөрмонголд Жангар бүжгийн жүжиг хийлээ, тэдэнтэйгээ илүү ойртож үзлээ үнэхээр өөр юм байна. Дэлхий даяар тархсан монголчууд маань нэгдэх ёстой гэж их бодлоо.
-Рок попынхон хамгийн сайн нэгдэж чаддаг. Нэгдэхээрээ онцгой бүтээл гаргадаг. Нэгдмэл байдлын нууц нь юунд байна вэ?
-Ер нь бол рок поынхон “Ирээдүй өнөөдрөөс эхэлнэ” гээд хамтдаа дуулж эхэлж байсан. Тийм л их бадрангуй сэтгэлтэй л хүмүүс байдаг шүү дээ бид. Дотроо их эв найртай. Шуудхан хэлэхэд мөнгийг эрхэмлэдэггүй. Амьдралд мөнгө хэрэгтэй ч тэгтлээ мөнгөний төлөө дуулдаггүй. Дуугаа чин зүрх сэтгэлээс гаргаж, тэр сэтгэлийн аялгуу нь хүмүүст хүрдэг.
-“Sweetymotion” хамтлагаар сонин сайхан юу байна. Танай гэр бүл, бүл нэмсэн үү. “Sweetymotion”-ынхон ар гэрийн амьдралаа бас төвхнүүлэх гээд завгүй байх шиг байна?
-“Sweetymotion” хамтлагийн хорин жил болох гэж байна. Анх14 настай хүүхдүүдтэй уран бүтээлээ туурвиж эхэлж байлаа. Цаг хугацаа хурдан байна шүү, гэтэл одоо хорин жилийнхээ ойг хийх гэж байна. Ойн баярынхаа талаар ярилцаж байна. Шинэ уран бүтээлүүд хийгдэж байгаа. Бид сүүлийн үед уран бүтээлүүдээ хийгээд студидээ амьдарч байна шүү. Манайх бүл нэмсэн, хоёр охинтой болсон. Сүүлд бид хайраар амьдардаг гэж дуу хийсэн. Наадмын дараагаас өөрийн зохиолуудаа клип болгоод гаргана. Сүүлийн үед Монголдоо суурин амьдраад нэг зүйлийг анзаарлаа. Намайг Америкт амьдарч байхад тэнд улстөр нийгмийн их ороо бусгаа үе байсан. Баячууд нь амиа хорлож үхээд л, хувьцааны ханш унаад л, эдийн засаг хямраад гэсэн ч хувь хүнд нөлөөлдөггүй юм билээ. Тэд тийм нийгмийг тэнд байгуулж чаджээ. Гэтэл манайд эсрэгээрээ байх юм.
-Зундаа манайхан хөдөөгүүр их явдаг болжээ. Та хөдөө явж байна уу. Хөдөө амрах сайхан шүү?
-Уртын дуугаа сонсоод л хөдөө аялж явах гайхалтай сайхан. Хүүхэд байхдаа уртын дуу явахаар ямар ядаргаатай юм бэ, нойр хүргээд байх юм гэж боддог байж билээ. Гэсэн чинь одоо монголын уртын дуунуудыг сонсоод уйлаад байна шүү дээ. Тэгэхээр язгуур урлаг нь монгол хүндээ ингэж нөлөөлдөг, тийм сонин код яс цусаар гүйж байх шиг. Язгуур урлагаа өнөөтэйгээ бид хослуулж явбал болно доо. Цаг үеэ дагаад урлаг өөрчлөгддөг ч уламжлалаа мартах учиргүй.