Б.Батсайхан: Тусгай сургуулийн багш нарыг чадавхжуулах чухал асуудлыг зүгээр нэг сенсааци болгоод орхилоо

Нийслэлийн 29 дүгээр тусгай сургуулийн захирал Б.Батсайхантай ярилцлаа.

---

-Танай сургуулийн сурагчид өнгөрсөн хавар хичээл хаяж, нийгмийг багагүй бужигнуулаад авсан. Багш нар дохионы хэл мэддэггүй, сурагчдыг ялгаварлан гадуурхдаг, бэлгийн дарамт үзүүлдэг гээд л. Энэ бүхний эцэст та эргээд ажилдаа томилогджээ. Одоо цаашид хэрхэн ажиллахаар төлөвлөж байна вэ?

-Манай улс 1990 оноос хойш тусгай хэрэгцээт сургуульд ажиллах багш нарыг бэлтгэхээ больсон. Үүнээс өмнө Орос, Унгарт бэлтгэгдсэн багш нар одоо бүгд тэтгэвэртээ гараад байна. Өнөөдөр манай сургуульд мэргэшсэн найман багш л бий. МУБИС төгссөн багш нараас бид гуйхыг нь гуйгаад, сонгохыг нь сонгоод ажиллуулж байна. Тэд дохионы хэл мэддэггүй. Тэдэнд дохионы хэлний долоо хоногийн сургалт явуулдаг. Гэтэл дохионы хэл манай сурагчдын хувьд төрөлх хэл нь байдаг.

Ингэхээр багш нар сурагчдадаа гологдохоос өөр аргагүй юм. Сурагчдын зүгээс ч анх энэ асуудлыг л хөндөж, багш нарт шаардлага тавьж, хичээл хаяцгаасан. Тусгай сургуулийн багш нарын асуудал бол төр засаг, яам агентлагийн хэмжээнд яригдах асуудал шүү дээ. Гэтэл үүнийг зарим хэвлэл мэдээллийн байгууллага дэвэргэж, зүгээр нэг сенсааци болгоод орхилоо. Аймгуудад ч мэргэшсэн багш нар байхгүй болохоор Ховд, Баян-Өлгий зэрэг аймгаас манайд хүүхдүүд ирж суралцдаг. Энэ намар манай сургууль нийт багш нартаа 21 хоногийн дохионы хэлний сургалт зохион байгуулсан. Бид энэ хичээлийн жилийн зорилго, зорилтдоо багш нараа чадавхжуулахаар тусгаж, анхаарлаа хандуулж байна.

-“Чимээгүй хашгираан” нэвтрүүлгийг үзэж байхад эрэгтэй багш нар охидын биед хүрдэг, бэлгийн дарамт үзүүлдэг гэж ярьсан байна лээ?

-Тэр нэвтрүүлгийг гарсан даруйд би “Манай сургуульд үнэхээр ийм багш байвал олж өгөөч” гэж цагдаад хандсан. Хэрвээ тийм багш байвал бид түүний нэрийг олонд зарлаж, бусад багш нарынхаа нэрийг цэвэрлэе гэсэн. Боловсролын байгууллагад ийм юм байж болохгүй. Хүүхдийн эрхийг бид л хамгаалахгүй бол хэн хамгаалах вэ.Цагдаагийн алба хаагчид манай сургууль дээр гурван сар шахуу хугацаанд ажилласан. Тэд тухайн нэвтрүүлэгт орж яриа өгсөн болон өгөөгүй олон сурагчтай уулзаж ярилцсан. Энэ бүхний эцэст хүүхдүүдэд дарамт учруулсан багш нар гэж байхгүй юм байна. Энд үл ойлголцол болсон байна гэж тогтоосон.

-Сурагчдыг мөн ялгаварлан гадуурхдаг, дарамталдаг гэж байсан?

-Манай сургуулийн багш нар сурагчдыг эрээ цээргүй дарамтлаад байдаг юм шиг ярьсан. Тийм зүйл манай сургуульд байхгүй. Хүүхэд бүр аав ээж, асран хамгаалагчтай. Манай сургууль үйл ажиллагааны төлөвлөгөөгөө эцэг эхийн зөвлөлтэй хамтран гаргадаг. Манай хүүхдүүд ялгаварлан гадуурхалт, доромжлол амсах боломжгүй. Учир нь манай сургуульд хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэдтэй багш нар цөөнгүй байдаг. Өөрийнх нь хүүхэд сонсголгүй учраас хөдөө орон нутгаас манай сургуульд шилжин ирж ажилладаг гэсэн үг. Мөн багш нарын дохионы хэлийг сайжруулах, сурагчидтай ойлголцоход туслах зорилгоор сонсголын бэрхшээлтэй туслах багш нарыг ажиллуулдаг. 29 дүгээр сургуулийг төгсөөд эргээд сургуульдаа багшилж байгаа багш нар ч бий. Дотуур байрны багш нар манай сургуулийг төгссөн. Эдгээр багш нар хүүхдийн зовлон жаргалыг ойлгодог, мэдэрдэг учраас гадуурхах асуудал огт байхгүй.

-Өнгөрсөн хавар хичээл хаялтыг манлайлж байсан төгсөх ангийн оюутнууд манай сургуулийг төгсөгчид Элсэлтийн ерөнхий шалгалтад хангалттай оноо авч чаддаггүй гэж байсан. Тэдгээр сурагчид одоо хаана юу хийцгээж байна. Их сургуульд орж чадсан болов уу?

-Манай сургуулийг төгсөгчдийн ЭЕШ-ын оноо жил ирэх бүр ахиж байгаа. Өнгөрсөн хаврын төгсөгчдийн дундаж оноо 410 байсан. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүн жирийн хүнээс хэд дахин илүү хөдөлмөрлөсний эцэст дээд боловсрол эзэмшдэг ч тэдэнд ажлын байр олдохгүй байна. Хуулинд, аливаа байгууллага, аж ахуйн нэгжүүд 25 ажилтан тутамд нэг хөгжлийн бэрхшээлтэй хүнийг авч ажиллуулах ёстой гэж тусгасан байдаг. Үүнийх нь төлөө тухайн байгууллагад урамшуулал өгнө гэж заасан байгаа. Гэвч өнөөдөр манай нийгэмд ийм ойлголт тун муу. Үүнийг хэрэгжүүлж байгаа албан байгууллага бараг байдаггүй. Манай сургуульд ажиллаж байгаа үйлчлэгч нар бүгд сонсголын бэрхшээлтэй. Гэвч өөрсдийн хариуцсан ажлаа маш сайн хийцгээдэг шүү дээ.

Тэдний дунд оффисийн ажил хийх чадвартай залуус ч байдаг. Үүнээс гадна тусгай сургуулийн нэгдүгээр ангид ирж буй хүүхдүүд юун түрүүнд дохионы хэл, үсэг сурдаг. Үүний дараа хоёр дахь хэл болох монгол хэлийг сурч эхэлдэг. Нэгдүгээр анги төгсөж буй сурагчид дээд тал нь 200 монгол үг бичиж, унших чадвартай төгсөнө. Хоёрдугаар ангид 400 үг гэх мэтээр үгийн сан нь баяждаг. Гэтэл монгол хэлний сурагчийн лавлах толинд 30-40 мянган үг бий. Тэр бүхнийг гүйцэж ойлгоход маш хэцүү шүү дээ. Сонсголгүй хүүхдийн хөгжлийн бэрхшээлийг арилгахын тулд маш их хөдөлмөрлөнө. Энэ сургуульд багшилна гэдэг бол маш их сэтгэлийн тэнхээтэй, тэвчээртэй, сэтгэл, зүтгэлтэй хүний хийдэг ажил. Ганцхан морь гэдэг үгийг тайлбарлахын тулд тэр багш янз бүрийн арга хэрэглэнэ. Үүний тулд бага ангид биет зүйл гэж хичээл ч ордог.

-Таныг зөвхөн энэ асуудлаар ажлаас халсан юм уу. Өөр ямар нэгэн шалтгаан байсан уу?

-Газартай холбоотой асуудал байсан. Анх надаас газрын зөвшөөрөл авахдаа хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн “Хөгжлийн төв” барина гэж надад хэлж авсан. Гэтэл яваандаа энэ газар дээр нийгмийн даатгалын байр барихаар болсон. Түүнийг бариулахгүй гэж бид хоёр гурван жил тэмцсэн. Үүний дараа газар буцаад манай сургуульд ирсэн. Энэ газар хүүхдүүдэд хэрэгтэй. Хөлбөмбөгийн талбай барья гээд нийслэлийн ерөнхий төлөвлөгөөнд оруулсан байгаа.

-Танай сургуульд одоо тулгамдаж байгаа ямар асуудал байна?

-Сургалтын орчны хувьд манай сургууль харьцангуй сайжирсан. Япон улсаас теннисний багш урьж авчраад ажиллуулах гэж байна. Шатрын багшаа Худалдаа хөгжлийн банктай хамтраад цалинжуулахаар болсон. Хөвсгөл, Дархан, Ховдын багш нар манай сургуулиас туршлага судалж байна. Одоо багш нараа л чадавхжуулахад гол анхаарлаа хандуулна даа. Мөн өнгөрөгч долоо хоногт нийслэлийн хөрөнгө оруулалтын газрын ажилтнууд нэг өдрийнхөө цалингаар манай сургуулийн эрэгтэй сурагчдын дотуур байрны хоёр танхимыг тохижуулж өгсөн.