Author: ЦОГТЖАРГАЛЫН УЯНГА

Монгол Улсын Их сургуулийн Шинжлэх ухааны сургуулийн химийн тэнхимийн доктор, профессор О.Болормаатай ярилцлаа.

-Хоёулаа ярилцлагаа химийн шинжлэх ухаан хүний амьдралд ямар нөлөө үзүүлдэг, ямар учраас хэрэгтэй байдаг талаар эхэлье. Та энэ талаар энгийнээр тайлбарлаж өгөхгүй юү?

-Хими бол бидний амьдралын салшгүй нэг хэсэг, маш энгийнээр жишээ хэлбэл, бид өглөө босоод гар нүүр, шүдээ угааж эхлэхдээ л оо, саван гэх мэт химийн бүтээгдэхүүн хэрэглэж эхлэх юм. Бидний хоол хүнс ч тэр чигтээ хими, түүнийг чанартай байгаа эсэхэд хяналт тавихад химийн шинжилгээ хийгдэнэ гээд яриад байвал их. Ширээн дээр суугаад юм бичье гэхэд л цаас үзэг гээд бүгд хими л байгаа. Химийн чиглэлээр мэргэшвэл амьдралдаа юу бүтээж болох, амьдралын баталгаа ямар байх талаар ярилцах нь энэ чиглэлээр мэргэшихэд тустай болох байх. Ер нь химич хүн гэхээр ихэнх хүмүүс лабораторид л ажилладаг, эсвэл химийн хичээл заадаг багш болно, эсвэл анагаахад ороход л хэрэгтэй гэж ойлгодог. Гэтэл хими бидний амьдралын салшгүй хэсэг, химийн ухаанаар суралцвал зөвхөн лаборатори, багшаар зогсохгүй маш олон төрлийн салбарт хүчээ сорих боломж нээгдэнэ. Тухайлбал, олон төрлийн судалгааны ажлууд хийх, хөнгөн үйлдвэрийг удирдах, бизнесийн гээд олон салбарт ажиллах, хөрвөх боломжтой юм. Мөн олон улсын хэмжээнд судалгааны ажил хийх боломжтой.

-Ирэх жил МУИС-ийн химийн ангийг хоёр оюутан л төгсөнө гэх мэдээлэл цахим орчноор тархсан, энэ талаар тодруулбал?

-Ер нь сүүлийн жилүүдэд хими гэлтгүй байгалийн ухаанаар тухайлбал, хими, физик, математикаар нарийн мэргэшиж төгсөх оюутны тоо эрс багассан. Үүн дотроо миний ажилладаг химийн тэнхимд ирэх жил төгсөх идэвхтэй суралцаж буй хоёр оюутан байна. Нарийн мэргэшлийн хичээл орох гэхээр бүлэг үүсэхгүй болж байна даа. МУИС-ийн Шинжлэх Ухааны Сургуулийн байгалийн ухааны салбарын химийн тэнхимд өнөөдөр нийт 125 оюутан идэвхтэй суралцаж буй тоо баримт байна. Статистикийн мэдээнээс харвал, 18 оюутан 4 дүгээр түвшинд суралцаж байгаагаас яг идэвхтэй суралцаад түвшин ахисан хоёр оюутан, ямар нэг шалтгаанаар 4 дүгээр түвшинд орсон төгсөх боломжтой 9 оюутан байна. Энэ жил төгсөх хоёр оюутан байна гэдэг нь ташаа мэдээлэл, тус хоёр сурагч дээр өмнөх жилүүдийн төгсөх боломжтой есөн оюутан нэмэгдэх юм. Ер нь элссэн бүх оюутнууд зэрэг төгсдөггүй, зарим нь чөлөө авна, шантраад алга болно, энэ чиглэлээр сурах сонирхолгүй гэдгээ мэднэ гэх зэрэг олон төрлийн шалтгаанаас хамааран нэг, хоёр, гурав, дөрөвдүгээр түвшиндээ орж буй хүүхдийн тоо цөөрдөг. МУИС нь өвөл, хавар гэсэн хоёр улиралд төгсөлттэй, намар элсэлт авдаг. Дөрөвдүгээр түвшний төгсөх оюутан нь өвөл, хавар хоёр улирлын алинд нь ч төгсөх боломжтой.

2020-2021 онд химийн хөтөлбөрийг 13 оюутан, 2021-2022 онд 10 оюутан төгссөн. Нийт элсэж буй оюутны тоо багасч байгаа юм. МУИС 2014 оноос либерал арт системд шилжсэн, энэ нь байгалийн ухаанаар мэргэших оюутны тоог эрс багасгасан юм. Учир нь анхнаасаа ерөнхий суурийн олон хичээл үзсэний дараагаар хими сонгоод химийн нарийн мэргэшил рүү орно гэхээр дөрвөн жилд багтахгүй л дээ. Дараа нь элсэж байгаа багцандаа өөрчлөлт оруулж шууд элсдэг нэг багц бий болгосон ч төдийлөн үр дүнгээ өгч эхлээгүй л байна.

Ерөнхий боловсролын сургуулийн хөтөлбөр, сурах бичигт хийх өөрчлөлтийг хэтэрхий олон удаа хийж байгаа нь өнөөдрийн нөхцөл байдлыг бий болгоод буй гэж харагдаж байна. Тухайлбал, би Японд олон жил ажиллаж, гэр бүлээрээ амьдарч байх үедээ нэг зүйл ажигласан юм. Жишээлбэл, сургуулийн хөтөлбөрт өөрчлөлт оруулахдаа үе шаттай, эцэг эхийн оролцоог хангадаг, судалгаатай хийгддэг болохыг хараад их зөв юм гэж боддог байсан. Өнөөдөр БСШУЯ ахлах сургуулийн лабораторийн хичээл хийх нөхцөл, лабораторийн чадавхын талаар судалгаа хийж байгаа гэж сонссон. Энэ ажил үнэхээр чухал, олон байгууллагын дотоод хамтын ажиллагааг хөгжүүлэхэд чиглэгдэнэ гэж найдаж байна.

-Химийн шинжлэх ухааны чиглэлээр сонгон суралцах оюутан цөөн болоод байгаа гол шалтгаан нь юу вэ?

-Хими гэлтгүй байгалийн ухаанаар элсэх оюутны тоо жилээс жилд буурч байна. Энэ талаар МУИС, тэр дундаа шинжлэх ухааны сургууль сүүлийн үед олон арга хэмжээ авч эхлээд байгаа юм. Тухайлбал, элсэлтийн ерөнхий шалгалтыг амжилттай өгсөн оюутнуудад 75, 100 хувийн тэтгэлэг олгож эхэлсэн. Элсэлт тааруу байгаа нь олон шалтгаантай холбоотой гэж бодож байна. Үүнд, ерөнхий боловсролын хөтөлбөрийг эргэж харах, сурах бичгийн агуулга, чанарт үнэлгээ өгөх, багшлах боловсон хүчний нөөц, чадамжийн асуудал гэх мэт багтах юм. Байгалийн ухааны хичээлийг амьдралтай холбож сонирхолтой туршилттай заах нь их чухал. Жишээ нь, намайг дунд сургуульд байхад биологийн хичээлийн хүрээнд бид сургуулийнхаа хашаанд ногоо тарьдаг, ажиглалт туршилт хийдэг байсан, химийн лабораторид багш маань туршилт хийлгэдэг байсан нь намайг химийн ухаанд дурлуулсан гээд бодохоор багаас нь л эхлэх нь зөв гэж харагдаж байна. Мөн их дээд сургуулийн маш сайн судалгаа хийж амжилттай явж байгаа судлаачдаар сонирхолтой эвентүүд хийлгэх, хөдөө орон нутагт байгалийн ухааны чиглэлээрх лабораторийн хичээлүүдийг жигд оруулдаг болгох. Ямар ч юманд стандарт гэж зүйл байдаг, энэ нь хаа ч ижил байвал ижил критеритэй болно гэсэн үг.

Улс орны хөгжлийн амин судас өөрсдөө баялгаа бүтээхэд оршино. Баялаг бүтээгчдэд яах аргагүй инженер, техологиийн мэргэжилтнүүд багтана. Тэгэхээр бид баялаг бүтээгчдийг бэлтгэхэд анхаарах хэрэгтэй. Хөдөө орон нутгийн болон хотын зарим дүүргүүдийн хими, биологи, физикийн багш нар дутмаг, эсвэл бусад шалтгаанаар сонгон суралцах боломж муутай байгаа нь оюутны элсэлтэд шууд нөлөөтэй. Их, дээд сургуулиудад судалгааны ажлынхаа талаар танилцуулж улс орны хөгжилд ямар хувь нэмэртэй болохыг таниулан вэб сайт, телевиз, сошиалаар энгийн туршилттай контент, уралдаан тэмцээнийг түлхүү зохион байгуулбал энэ чиглэлээр суралцах оюутны тоо эрс өснө гэж бодож байна.

-Байгалийн шинжлэх ухаан улс орны хамгийн чухал салбар. Ихэнх сурагчид маань нийгмийн шинжлэх ухааны салбар болох хуульч, эдийн засагч, урлаг соёлын мэргэжлийг сонгож байна. Энэ нь улс орон хөгжихгүй байх шалтгаан тийм үү?

-Байгалийн шинжлэх ухааны гол тулгуур хуулиуд нь аль хэдийнэ батлагдсан, аливаа үзэгдэл юмсын зүй тогтол, учир шалтгаан, чанарыг тайлбарлах, баялаг бүтээхэд тулгуур болдог. Энэ жил элсэлтийн ерөнхий шалгалт өгсөн нийт 100 мянга орчим сурагчдын ердөө зургаан хувь нь л химийн хичээлээр элсэлтийн шалгалт өгсөн байна. Тэдний ихэнх нь анагаахын чиглэлээр суралцдаг. Өмнө хэлсэнчлэн энэ чиглэлийн хичээлүүдийг багаас нь системтэй заах хэрэгтэй. Орчин үед дэлхийн улс орнууд боловсролын салбарыг тэр чигт нь эргэж харж байна. “Хувьсаж буй боловсрол” дээд хэмжээний уулзалтаар “Ковид-19” цар тахлын өмнөх боловсролын асуудал, цаашид яах талаар ярилцаж хэлэлцлээ. Өнөөдөр боловсрол бол мэдлэг олгож байгаа юм гээд сурах бичгийн хүрээнд зааж түүнийгээ цээжилсэн эсэхийг дүгнэдэг байж болохгүй. Харин насан туршид суралцаж байх арга барилд суралцуулах, өнөөдрийн чиг хандлагад тохирсон ур чадварт суралцуулахад анхаарч боловсрол эзэмшүүлэх нь чухал болж байна. Телевиз, сошиал орчинд байгалийн ухааны чиглэлийн олон төрлийн контентуудыг хийх, энэ талаарх ажлуудад хөрөнгө мөнгө хуваарилах хэрэгтэй. Жишээ нь, хөрс, усны чиглэлийн маш хөөрхөн контетууд хийвэл тэр нь олон хүүхдийн сонирхлыг татна шүү дээ. Энэ нь зөвхөн хими гэлтгүй хүрээлэн буй орчны хамгаалалд ч үр ашгаа өгөх юм.

-Таны бодлоор химийн шинжлэх ухааны салбарыг хэрхэн дэмжиж, цаашид тус салбарыг хөгжүүлэхэд юунд анхаарах ёстой вэ?

-Багш, эмч нарын цалин бага, амьдралын баталгаа муу байгаа нь энэ чиглэлийн мэргэжилтний хомсдол үүсгэж байна. Өнөөдөр лабораторийн тоног төхөөрөмж байгаа ч мэргэжилтэн дутагдаж байна гэдэг бол улсын лабораторид ажиллахад цалин бага байгаатай болон мэргэжилтний тоо цөөрсөнтэй холбоотой юм.

Мөн улс даяар шинжлэх ухааны хялбаршуулсан өгүүллэгүүдийг бий болгох шаардлагатай санагддаг. Сошиал бүх платформуудад улс төр, нийгэм, соёл гэдэгтэй адил шинжлэх ухааны хялбаршуулсан өгүүллэгийг бичих нь хүүхдүүдэд их сонирхолтой байх болно.

Ер нь химийн үйлдвэртэй болох баялгаа бүтээдэг байх, баялаг бүтээдэг салбарт ажилладаг хүмүүсийн нийгмийн баталгааг хангах шаардлагатай юм. Сурагчдыг сонирхолтой болгох чөлөөт нэвтрүүлгүүд хийх, бүтээлч сэтгэлгээнд үндэслэн уралдаан тэмцээн зохиох зэрэг нийтэд хандсан арга хэмжээг их хийх хэрэгтэй санагддаг. Мөн шинжлэх ухааны музей бүх байгалийн ухааны чиглэлээр туршилт хийх боломжтойгоор бүх бүсэд ижил стандартаар байгуулах, шинжлэх ухааны хялбаршуулсан, ойлгомжтой контентуудыг тогтмол гаргадаг байх зэрэг олон арга бий гэж боддог.

Боловсрол гэдэг мэдлэгийг сурагчийн тархи руу хийж буцаан авах биш болсон. Тухайлбал, химийг амьдралаас салгачихсан байгаа юм. Хими гэхэд томъёотой, бодлоготой зүйл байдаг гэж ойлгоод бүх хүүхэд химид дургүй болж байгаа юм. Гэтэл хими яг л савангаар гараа угаахад механик бохирдол, тосыг яагаад арилгаж байгааг хүүхдүүдэд ойлгомжтойгоор тайлбарлаж хэрэгцээнд суурилан хийхгүй болохоор салангид болчихоод байгаа юм.

Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн ерөнхийлөгч Ө.Отгонбаатарын урилгаар БНСУ-ын сэтгүүлчдийн холбооны ерөнхийлөгч Ким Дон Хун нарын сэтгүүлчдийн төлөөлөл манай улсад энэ сарын 18-ны өдрөөс 25-ны өдөр хүртэл айлчилж байна. Өчигдөр Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэл Солонгосын сэтгүүлчдийн холбоо хамтран уулзалт зохион байгуулж хоёр талын төлөөллүүд хэлэлцээр хийсэн юм.

Энэ үеэр Кённам аймаг Улсан хотын сэтгүүлчдийн холбооны тэргүүн Жу Юүн Жэтэй ярилцлаа.

-Солонгос улсад сонины зах зээл ямар хэмжээнд байна вэ. Хүмүүс сонинг хэр уншиж байна вэ?

-Орчин үед техник технологи хөгжсөн учраас ихэнх хүмүүс гар утаснаасаа мэдээллийг авч буй. Тиймээс сонин уншдаг хүмүүсийн тоо тодорохой хэмжээнд багассан. Гэхдээ тогтмол уншигчидтай сонин байсаар байгаа.

-Солонгост хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд дунд сонин ямар байр суурийг эзэлдэг вэ?

-Одоогоор Солонгост интернэт, телевиз, радио, сонин гэсэн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд бий. Үүнээс хамгийн бага уншигчтай нь сонин мэт боловч яг үнэндээ хамгийн их хүнд хүрдэг (хэвлэгдсэн тоо зэргээр) нь сонин. Сонин цаасаар болон цахимаар хэвлэгддэг. Цаасан сониныг уншсан хүнд тухайн мэдээлэл илүү тогтож үлддэг. Ерөнхийдөө сонингийн хэвлэл бусад хэвлэлийг бодоход бага уншигчидтай юм шиг боловч хамгийн их тоогоор хэвлэгдэж, хамгийн олон хүнд хүрдэг.

-Солонгост одоогоор хэчнээн сонин байдаг вэ. Үндэсний сонин гэж байдаг уу?

-Улсаас санхүүжүүлдэг улсын нэг л “KBS” гэдэг телевиз байдаг. Сонин, сэтгүүл, радио зэргийн хувьд улсын хамааралтай нэг ч байгууллага байхгүй. Бүгд тус тусдаа нэг компанийн харьяалалтай байдаг.

-Бүх зүйл интернэт рүү шилжиж буй энэ цаг үед сонин ямар байр суурьтай менежмэнт хийж байгаа вэ?

-Солонгос улсад сонин дээд цэгтээ хүртэл хөгжиж байсан. Интернэт гэдэг зүйл гарч ирснээр ерөнхийдөө хүмүүст хүрэх нь багассан. Гэхдээ тодорхой хэмжээний тогтмол уншигчид байгаа учраас эдийн засгийн хувьд сониноор ашиг орлого олдог байсан нь багассан хэдий ч мэдээлэл хүргэх явцад сонины уншигчид илүү баттай мэдээллийг авах боломжтой.

Сонины зах зээлийг ихэсгэе гэвэл интернэтийн зах зээлийг мөн ашиглах хэрэгтэй. Интернэтэд сонины талаарх сурталчилгаа зэргийг оруулан уншсан хүнд сонин унших сэдэл төрүүлэх хэрэгтэй.

-Энэ удаагийн айлчлалын үр дүнгээс юуг хүлээж байна вэ?

-Цаашид Солонгос болон Монголын сэтгүүл зүйн салбарыг аль аль талд нь хөгжүүлэх зорилготой. Бид энэхүү үйл ажиллагааг тогтмол хэрэгжүүлэх бодолтой байна. Хоёр орны сэтгүүл зүйн хамтын ажиллагаа улам хөгжөөсэй гэж хүсч байна.

Боловсрол шинжлэх ухааны сайд Л.Энх-Амгалан Сургуулийн өмнөх боловсрол, Ерөнхий боловсролын сургуулийн багш, удирдах ажилтны боловсролын баримт бичигт хийсэн хяналт шалгалтын ажлын хэсгийн үр дүнг танилцуулсан юм

Дээрх сэдвээр ахмад багш М.Цэцгээтэй ярилцлаа.

-Боловсрол шинжлэх ухааны сайд Л.Энх-Амгалан өнөөдөр мэдэгдэл хийж 700 гаруй багшийн хуурамч дипломын асуудлыг сөхлөө. Ахмад багш хүний хувьд та үүнийг хэрхэн хүлээж авч байна вэ?

-Боловсролын сайдын багш нарын хуурамч дипломын асуудлыг сөхөж байгаа нь нэг талдаа зөв. Гэхдээ боловсролын асуудал гэдэг бол маш эмзэг. Хүн бүхэнтэй шууд холбоотой асуудал байдаг. Нийгэмд одоо ямар ойлголт төрж байна вэ гэхээр Монголын боловсролын салбар тэр чигээрээ уналтад орчихсон юм шиг, багш нар нь дандаа хуурамч, хулгайч болчихсон шиг ойлголт төрөөд байна. Энэ бол маш аюултай. Цаашдаа боловсролын салбар унахын цондон байхыг ч үгүйсгэх аргагүй.

-Санамсаргүй үйлдлийн улмаас бичиг баримтын зөрчил гарсан болох нь тогтоогдвол багшийг мэргэжил, ур чадварыг ахиулах шат шатны сургалтад хамруулан үргэлжлүүлэн ажиллах боломжоор хангана гэж байсан, энэ талаар таны бодлыг сонсвол?

-Тэр нь зүйтэй л дээ. Гэхдээ ер нь багшийн боловсон хүчний асуудал амаргүй болсон. Эдгээр багш нар нэгэнт л хичээл номоо заагаад Их, дээд сургуулиудад багшлаад ирсэн юм чинь богино зайн сургалтад хамруулаад, сертификат гардуулаад багшлах эрхийг нь хэвээр үлдээх хэрэгтэй. МУИС, МУБИС гээд Монголын гол хоёр сургуулийн багш нар хүртэл хуурамч дипломтой гээд яригдаж байна. Эдгээр багш нарыг нийгэмд гадуурхагдаж үлдээх биш, харин ч сургалтад дахиж сургаад, мэдлэг чадвар, боловсролыг нь дээшлүүлээд үргэлжлүүлэн ажиллуулах нь зөв. Ийм л зүйлийг хийгээсэй гэж бодож байна.

Хамгийн гол нь багш нарын асуудал их эмзэг. Ингэж багш нарыг хуурамч, худалч гэж нийгэмд зарлаж болохгүй. Мэдээж ажлын шаардлага хангаагүй нэгийг нь сургалтад хамруулаад чадварыг нь сайжруулах нь зөв. Ингэхийн оронд үндсэндээ багшийн хөдөлмөр эрхэлж байгаа хүмүүсээ улам дэвжээгээд, мэргэжлийн хувьд нь улам чадавхжуулаад, улам өргөөд, нэр хүндийг нь баталгаатай болгох байтал Боловсролын сайд нь ингэж хуурамч, худалч мэтээр нийгэмд ойлгуулж, цоллож байгаа нь зөв үү, буруу юу. Би хувьдаа үүнийг зөв зүйтэй үйлдэл яавч биш гэж ахмад багшийн хувьд бодож байна. Ялангуяа хөдөө орон нутагт сургуулийн өмнөх боловсрол болоод бага ангийн багш их эрэлттэй байдаг. Бага ангийн багш хөдөө суманд очиж ажиллах их асуудалтай болсон гэж сүүлд дуулдаад байгаа. Ингээд бага ангийн багш нараа есөн шидээр нь цоллоод эхлэхээр багш нарын сэтгэл зүйд айхавтар хортой нөлөөлнө. Одоо ингээд нийгэмд хуурамч дипломтой багш нар, хуурамч сургууль гэх хандлага бий болно. Боловсролын системээр ингэж улс төр хийж болохгүй л юм байгаа юм даа.

ХХААХҮЯ–ны Газар тариалангийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Д.Есөн-Эрдэнэтэй ярилцлаа.

-Хүнс, хөдөө аж ахуй хөнгөн үйлдвэрийн яам, Тариаланчдын холбоотой хамтран Хөдөө аж ахуйг дэмжих сан (ХААДС)-д хүлээн авах улаанбуудайн үнийг тогтоосон. Энэ талаар тодруулбал?

-Тариалалтыг хугацаанд нь чанартай гүйцэтгэх зорилгоор ХААДС-гаас буудайн үр, шатахуун, бордоо, ургамал хамгааллын бодис, техник, тоног төхөөрөмжийг 30-50 хувийн урьдчилгаа төлбөртэй үлдэгдэл төлбөрийг намрын ургацаас авах нөхцөлтэй зээлээр олгодог. Энэхүү зээлийн төлбөрийг ургац хураалтын дараа улаанбуудай болон мөнгөөр нөхөн бүрдүүлдэг. Өөрөөр хэлбэл, ХААДС-гаас зээлээр олгосон техник, тоног төхөөрөмж, бараа материалын төлбөрт авах улаанбуудайн үнийг яам тогтоодог. Ингэхдээ тухайн жилд улаанбуудай тариалахад зарцуулсан орц, зардлын тооцоон дээр үндэслэн улаанбуудайн нэг га талбайн өөрийн өртөг, ургац тогтоолтын урьдчилсан дүнгийн дундаж, ашиг зэргийг үндэслэн үнийг тогтоодог. Энэ жил Монголын тариаланчдын Үндэсний холбооны санал, өртөг зардлын тооцоо зэргийг үндэслэн ХААДС өр төлбөртөө авах буудайн үнийг ангиллаас хамаарч 880 мянгаас нэг сая төгрөг байхаар тогтоосон.

-Энэ жилийн хувьд хэчнээн тонн улаанбуудайг хураан авахаар төлөвлөсөн бэ. Үүнээс гурилын үйлдвэрлэлд хэдэн тонныг борлуулах вэ?

-Борлуулалт, ажлын төлөвлөлтийг бодитой гаргах үүднээс жил бүр наймдугаар сарын 20–25–ны өдрүүдэд голлох нэр төрлийн таримал дээр ургац тогтоох буюу ургацын урьдчилсан балансыг гаргадаг. Ургацын урьдчилсан балансаар нийтдээ 441.4 мянган тонн улаанбуудай үтрэм дээр буух төлөвтэй байна. Үүнээс 2022 оны тариалалтад зориулан 60 орчим мянган тонн улаанбуудайн үр нөөцлөх бөгөөд спирт, тэжээлийн үйлдвэрлэлд 50 орчим мянган тонн, гурил үйлдвэрлэлд 330,0 гаруй мянган тонн буудай нийлүүлэгдэх төлөвтэй байна.

-Өнөөдөр тариаланчдын үндэсний холбооноос тонн улаанбуудайн ханшийг 1.2 сая төгрөг болгон өсгөхөөс аргагүйд хүрсэн гэж мэдээлсэн. Улаанбуудайн үнэ нэмэгдвэл гурилын үнэ нэмэгдэнэ гэсэн үг үү?

-Бараа, бүтээгдэхүүний үнэ, дэлхийн зах зээл дээрх түүхий эдийн үнийн өсөлтийг харгалзаж ХААДС-д авах хүнсний буудайн үнийг 880 мянгаас нэг сая төгрөг байхаар тогтоосон. Тариаланчид гурил, тэжээл, спиртийн үйлдвэрт нийлүүлэх буудайн үнийг үйлдвэрүүдтэй харилцан тохиролцож үнээ тогтоодог. Аливаа үйлдвэрлэл урт хугацаанд тогтвортой жигд ажиллаж байж үр дүнд хүрдэг. Тариалангийн салбар нь жилд нэг удаа борлуулалт хийдэг онцлогтой салбар. Гурилын эрэлт нийлүүлэлттэй холбоотой гурилын үнэд бага зэрэг өсөлт гарахыг үгүйсгэхгүй бөгөөд гурилын үнэд огцом өсөлт гарахгүй.

-ХААДС болон хувийн хэвшил 550 мянган тонн улаанбуудай хадгалах сав бий гэсэн үү?

-Улсын хэмжээнд үр тариа хадгалах 550.2 мянган тоннын багтаамжтай төмөр бетон элеватор байгаагаас Хөдөө аж ахуйг дэмжих санд 186.0 мянган тонн, хувийн хэвшилд 364.2 мянган тонн нь ашиглагдаж байгаа бөгөөд буудай хүлээж авах элеваторуудын ариутгал, засвар үйлчилгээ хийгдэж байгаа.

“SL caregiver” мэргэжлийн асаргааны төвийн захирал Л.Даваасүрэнтэй ярилцлаа.

-Монголчууд харьд очоод хэл үггүй ажилладаг хэрнээ эх орондоо ажиллахаараа няцаад эхэлдэг –

-“SL caregiver” мэргэжлийн асаргааны төвийнхөө үйл ажиллагаанаас хуваалцахгүй юу?

-Асрахуйн мэргэжлийг товчоор тайлбарлавал хэн нэгэн өндөр настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүнийг эрүүл орчинд зөв, урт удаан амьдрахад нь дэмжлэг үзүүлдэг мэргэжил юм. Манай асаргааны төв нь асаргаа шаардлагатай хэн бүхэнд ажлын найм болон 24 цагаар асаргаа сувилгааны үйлчилгээг үзүүлдэг.

Бид өндөр настны асаргаа, төрсний дараахь ээжийн асаргаа, харвалтын дараахь асаргаа, хэвтрийн өвчтөний асаргаа, эмнэлэг дээрх асаргаа, хавдар хими туяа эмчилгээний дараахь асаргаа, хүүхэд асаргаа зэрэг найман төрлийн үйлчилгээг үзүүлдэг.

Асрахуйн мэргэжилтэн нь туслах үйлчлүүлэгчийнхээ аюулгүй байдал болон сэтгэл санааны амар амгалан байдлыг дэмжин ажилладаг.

-Танай төвөөс асаргаа сувилгааны ажилтан авах зар гаргасан байсан. Энэ талаар дэлгэрэнгүй тодруулбал?

-Асаргаа сувилгааны ажил бол маш хүнд ажил юм. Хэлж ярихад амархан ажил боловч тухайн хүн гардаж ажиллахад их хүнд ажил. Манай VIP асаргааны багц үйлчилгээг авсан үйлчлүүлэгчдэд бид мэргэжлийн сувилагч, эмч нарын хамтарсан баг асаргааны үйлчилгээг үзүүлдэг. Манай асаргаанд ажилладаг ажилтнууд сард 2-4 сая төгрөгийн цалинтай ажилладаг. Яагаад гэвэл байнгын асаргаа шаардлагатай тухайн үйлчлүүлэгчийг 24 цагаар ажлын таван өдөр гэрт байрлаж асрах үйлчилгээ үзүүлдэг. Тийм учраас ажилтнууд маань ар гэртээ санаа зоволгүй, ажилдаа төвлөрч санхүүгийн асуудалд сэтгэл зовохгүй чин сэтгэлээ зориулан ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлж өгөхийг хичээн ажиллаж байна. Маш олон хүн өндөр цалинтай ажил хийхийг хүсч манай төвд ханддаг ч ихэнх нь амархан шантарч тууштай биш байдаг.

-Хэдээс хэдэн насны хүмүүс асаргааны төвөөр үйлчлүүлдэг вэ?

-Манай төвөөр асаргаа шаардлагатай бүх насны хүмүүс үйлчлүүлдэг.

-Асаргаа сувилгааны ажилтан өдөрт ямар ямар ажлуудыг хийж гүйцэтгэх ёстой байдаг вэ?

-Тухайн асарч байгаа үйлчлүүлэгчийн биеийн байдлаас хамаарч олон тооны үйлчилгээ үзүүлэх шаардлагатай байдаг. Тухайлбал, үйлчлүүлэгчийг хооллох, усанд оруулах, бие засуулах зэргээр үйлчлүүлэгчийн хувьд өөрөө хийж чадахгүй байгаа үйлдэлд нь гар бие туслах, тэдний амьдрах орчныг цэвэр цэмцгэр, эмх цэгцтэй байлгах, тэднийг аюулгүй орчинд сэтгэл хангалуун яг л эрүүл хүнтэй адил ажиллаж амьдрахад нь туслах нь асаргааны ажилтны хамгийн чухал үүрэг юм.

-Танай асаргааны төв өдөрт хэдэн хүн асарч үйлчилдэг вэ?

-Манайх одоогийн байдлаар 54 үйлчлүүлэгчид өдөр тутмын амьдралын чанарыг нь сайжруулах зорилготой асаргааны үйлчилгээг үзүүлж байна.

-Ажлын зарын дагуу хүмүүс хэр ирж байгаа вэ. Цалин ч мөн өндөр юм байна?

-Маш олон хүн зарын дагуу утсаар мэдээлэл авах болон манай оффист өөрийн биеэр ирж уулзаж байна. Манай монголчууд гадны улсад очоод асаргааны ажил хийгээд маш хүнд нөхцөлд амьдраад болдог байж өөрийн улсдаа орон гэртэйгээ ойр, эх хэлээрээ яриад байгаа мөртлөө тууштай сайн ажиллах ажилтан ховор байгаа нь маш харамсалтай. Тийм ч учраас яагаад манай улсад асаргааны мэргэжилтний цалин 3.5 сая төгрөгөөс эхэлж цалинжиж болохгүй гэж. Асаргааны мэргэжилтэн шөнийн цагаар бүтэн унтаж амарч чадахгүй, ажлын таван өдөр 24 цагаар ажиллаж байна. Хэрвээ бид жишээ нь Япон, ХБНГУ, Австрид асаргааны ажлаар ажиллавал сард доод тал нь таван сая төгрөгийн цалинтай ажиллах байх. Яг энэ жишгээр манай эрүүл мэндийн салбарынхан өөрсдийн хөдөлмөрөө бодитой үнэлдэг болох цаг хэдийнэ болчихоод байна шүү дээ.