БНСУ–ын допингийн лаборатори нэгэн шинжилгээний хариуг манай улс руу андуураад илгээчихжээ. Тэр шинжилгээ нь БНСУ–ын Дэгү хотноо наймдугаар сарын 27-ноос есдүгээр сарын 4-ний хооронд болсон хөнгөн атлетикийн ДАШТ–ий үеэр гадны нэг тамирчнаас авсан шинжилгээ байж. Гэтэл тэр андуурсан шинжилгээний хариуг Монголын үндэсний олимпийн хороо, Спортын анагаах ухааны төв, Допингийн эсрэг төвийнхөн нарийн сайн нягтлалгүй, ажилдаа хариуцлагагүй хандаж Монголын марафоны шилдэг эмэгтэй тамирчин Л.Отгонбаярын шинжилгээний хариу хэмээн нийтэд ташаа мэдээлсэн.
Дээрх андуурсан гэх шинжилгээ нь өөр улсын тамирчных байсан бөгөөд “А” сорьцоос нь допингийн төрлийн бодис илрээд тэр тамирчин “В” сорьцоо шинжлүүлсэн давж заалдах шатны шинжилгээний хариу байжээ.
Л.Отгонбаяр ажилдаа хариуцлагагүй хандсан манай спортын байгууллагынханд гомдолтой байгаа бөгөөд шинжилгээний хариуг андуурч явуулсан БНСУ дахь допингийн лабораторийг өөрөөс нь албан ёсоор уучлалт гуйхыг хүсч байгаа юм байна. Түүнтэй ярилцлаа.
–Таныг Бээжингийн марафонд оролцох үеэр ийм андуу ташаа зүйл болчихжээ. Монголын Допингийн эсрэг төвийнхөн ирсэн мэдээлэлтэй сайн танилцаагүйгээс л ийм хэрэг болсон гэсэн үг шүү дээ?
-Бээжингийн марафон аравдугаар сарын 16-нд болсон. Уг марафонд оролцохоор Монголын баг тамирчид арав гаруй хоногийн өмнө тэнд очсон. Тэнд очоод хоёр хонож байтал Монголын үндэсний олимпийн хороо, хөнгөн атлетикийн холбооноос “Л.Отгонбаярын сорьцоос хориотой бодис илэрсэн” гэх албан ёсны мэдээг дуулгасан. Бид энэ мэдээг сонсоод гүн цочролд орсон.
Допингийн бодис илэрсэн гэх уг шинжилгээний хариуг БНСУ-ын допингийн лаборатори манай Допингийн эсрэг төвд ирүүлсэн. Шинжилгээний хариун дээр тамирчны нэр байдаггүй. Тусгай кодтой байдаг.
Дэлхийн хөнгөн атлетикийн холбооноос хүсэлт гаргаж БНСУ-ын лабораторид хийлгэсэн “В” сорьцын шинжилгээний хариуг тус лобаратори Монако руу биш Монгол руу андуураад явуулчихсан юм билээ. Наадмаар бөхчүүдээс авсан допингийн шинжилгээний хариутай хамт явуулчихсан байсан.
–Өнөө жилийн наадмаар бөхчүүдээс шинжилгээ авахад хоёроос нь допингод хамаарах бодис илэрсэн. Тэр хоёрын “В” сорьцын шинжилгээний хариу ирж л дээ. Тэр хариунуудтай л цуг явуулчихсан юм байх даа?
-Тэр шинжилгээний хариунуудтай л холиод явуулчихсан байна лээ. Бид Бээжинд байхдаа Допингийн эсрэг төвийн захирал Н.Цогтсайхантай утсаар холбогдоход “Наадмын дараа явуулсан бөхчүүдийн шинжилгээний хариутай хамт энэ хариу чинь ирлээ” гэж байсан. БНСУ-ын лабораториос ирсэн бичигт яг юу гэж бичсэнийг бид мэдээгүй.
Дөрөв хоногийн дараа манай холбооны нарийн бичгийн дарга Ч.Зоригтбаатар Бээжинд ирсэн. Тэгэхдээ өнөө шинжилгээний хариутай бичгийг авчирсан. Б.Сэр-Од, түүний дасгалжуулагч О.Оюунтуяа, миний дасгалжуулагч А.Гантулга, бид хэд тэр бичигтэй албан ёсоор танилцсан.
Уг бичгийн эхний мөрөнд л БНСУ-ын тэр лабораторитой холбогдох утас, факс нь байсан. Хаанаас юу ирсэн нь тодорхой байсан.
Манай спортын байгууллагын удирдлагууд тамирчдадаа итгэдэг байсан бол, үгүй ядаж өчүүхэн ч болтугай эргэлзсэн бол энэ хариуг Солонгосоос хүлээж авангуут л тэр утсаар нь холбогдоод лавлачихаж болох байсан. Тэр дор нь утасдаад тамирчныхаа кодыг хэлээд лавлачихсан бол энэ андуурал гэдгийг мэдээд МҮОХ, Спортын анагаах ухааны төв, Допингийн эсрэг төв, Монголын хөнгөн атлетикийн холбооны хүрээнд л шийдэгдчих байсан. Ингэж тамирчныхаа нэр хүндийг гутаахгүй байсан юм. Үүнд би их гомдолтой байгаа.
–Тэгэхээр манай спортын удирдлагууд БНСУ–аас ирүүлсэн энэ бичигтэй нухацтай танилцалгүй, сэтгэлийн хөөрлөөр хандчихсан байна, тийм үү?
-БНСУ-аас ирүүлсэн энэ бичгийг уншихад олон юм зөрж байгааг ганц уншаад л мэдчихэж болно. Үүнийг хянаж үзэх ёстой байсан юм. Тэгтэл манайхан уг бичгийг гүйлгэж харчихаад л “Л.Отгонбаяраас өөр марафоны эмэгтэй тамирчин байхгүй. Л.Отгонбаяраас л гарцаагүй” гээд л намайг юу идэж, уусан, яасан ийсэн гээд л шалгаацгааж “Чи допинг хэрэглэснээ нууж байна” гэж дайрсан.
–Ямар хүмүүс тэгж дайрсан юм бэ?
-Спортын анагаах ухааны төвөөс байнга утасдаад “Чи допинг хэрэглээгүй байлаа гэхэд чиний аяга, таваг руу чинь хэн нэгэн хүн допингийн төрлийн бодисыг хийчихсэн дээ” гэж хүн аймаар хий хоосноор хардаж, сэрдсэн. Хүн хүндээ итгэх итгэлийг ингэж уландаа гишгэж байгаа байхгүй юу.
“В” сорьцын хариу гэхээр бид гайхсан. “А” сорьцын шинжилгээний хариу ирж, түүнийг тухайн тамирчин зөвшөөрөөгүй тохиолдолд “В” сорьцоо шинжлүүлдэг шүү дээ. ДАШТ-ий өмнө бүх зайд уралдаж буй олон мянган тамирчныг бүгдийг нь сэргээшийн шинжилгээнд оруулсан.
Наймдугаар сарын 27-нд миний уралдсан эмэгтэйчүүдийн марафоноор дэлхийн аварга эхэлсэн юм. Хэрвээ тэгэхэд надаас допинг илэрсэн бол биднийг уралдуулахгүй байсан. “А”, “В” сорьцыг шинжлүүлэхээс өмнө газар дээр нь тусгай тестээр шинжилгээ өгдөг. Тестээр шинжлэхэд асуудал гарвал “А” сорьцын шинжилгээ рүүгээ ордог ш дээ.
Тэгтэл манайхан “Нээрээ манай тамирчин чинь “А” шинжилгээ энэ тэр гэж өгөөгүй. Энэ талаар ямар нэг асуудал үүсээгүй шүү дээ” гэдгийг ухаж ойлгоод надаас асууж болох байсан. Надаас ядаж яаж шинжилгээ өгсөн бэ гэж асуугаагүй.
–Та цусны шинжилгээ өгсөн гэсэн байх аа?
-Би цусаар шинжилгээ өгсөн. Гэтэл андуурч ирсэн энэ хариун дээр шинжилгээ өгсөн тамирчин шээсээр шинжилгээ өгсөн байна лээ. Бүх юм ингэж зөрж байхад над руу дайрцгаасан.
Ганц надаар энэ асуудал дуусчихгүй. Бусад спортын тамирчдыг маань ч ийм зүйл хүлээж байгаа ч юм билүү. Манайхан БНСУ-ын лаборатори руу хамаг буруугаа чихэж болохгүй. Гэхдээ тус лаборатори буруутай. Би албан ёсны өмгөөлөгч аваад уг лабораторид гомдол гаргах гэж байгаа.
Энэ бүхнээс харахад Монголын тамирчдыг өмгөөлж, хамгаалдаг газар гэж алга уу даа гэж бодогдлоо. Биднийг зөвхөн амжилт гарга гэж л шахаж шаарддаг. Спортод бүхий л насаа зориулсан олон тамирчин байна. Тэднийхээ төлөө юм хийгээсэй, тамирчдадаа итгээсэй. Өчнөөн олон жил спортоор хичээллэчихээд бид яах гэж сэргээш хэрэглэх юм бэ. Спортгүйгээр амьдралаа төсөөлж чадахгүй болчихсон тамирчид бий. Биднийг өмгөөлж, хамгаалдаг өмөлзөх сэтгэл тэдэнд байгаасай гэж бодож байна. Ганц надаар тогтохгүй. Надтай адил спортод мөр зэрэгцэн зүтгэж буй олон тамирчдад ийм зүйл тохиолдлоо гэхэд утсаар яриад кодыг нь лавлаад “Энэ тамирчин чинь үнэхээр Монголын тамирчин мөн үү” гээд л асуучихад тэр лабораторийнхон нь хэлээд өгнө ш дээ.
Тэгтэл ингээгүй. Над руу дайрч, дарамталсан. Ямар сайндаа сүүлдээ бүр учраа олохоо байсан. Өнгөрсөн өвөл би шатнаас хальтирч унаад ахар сүүлээ гэмтээгээд хэвтэрт орсон. Тэгээд баахан өвчин намдаах эм тариа хэрэглэсэн. Уусан эм, тариа маань нөлөөлсөн юм болов уу гээд тэр тухайгаа хэлтэл “Тэр чинь биш ээ. Тэндээс чинь илрээгүй байна аа” гээд л загнана. Өнгөрсөн тавдугаар сард шорооны харшил маань хөдлөөд харшилын эм уусан. Тэр нөлөөлж үү гэж асуухаар “Тэр чинь биш байна аа” гэнэ. Сүүлдээ амьдралынхаа туршид идэж, уусан бүхнээ нэгд нэгэнгүй сар, өдөртэй нь хэлэхэд хүргэсэн. Тэгэхээр “Биш ээ. Чи өөр юм хэрэглэсэн байна. Нуугаад байна. Чи допинг уусан байна, тариулсан байна” гэцгээсэн.
Уг андуурч ирсэн хариунд жин хасах зорилгоор хэрэглэсэн гормоны төрлийн бодис илэрсэн юм билээ.
–Допингийн эсрэг төв, Спортын анагаах ухааны төв, Монголын үндэсний олимпийн хороо, Монголын хөнгөн атлетикийн холбооныхон шинжилгээний хариуг хэдхэн хором тогтож суугаад үзсэн бол…
-Дээрх байгууллагын удирдлагууд зэрэгцэж суугаад манай энэ тамирчин чинь допинг хэрэглэхээр хүн биш дээ гэсэн итгэлээр, намайг, тамирчдаа хамгаалах үүднээс ядаж надаас “Хэдний өдөр шинжилгээ өгсөн бэ”, “Яаж шинжилгээ өгсөн юм”, “Код чинь хэд вэ” гээд асуучихаж болох байсан юм.
Тэгтэл хэзээ хойно нь би “Би цусаар шинжилгээ өгсөн. Шинжилгээ өгсөн сар, өдөр нь зөрж байна. Наадах чинь андуурагдсан хариу байна” гэсэн чинь “Код чинь хаана байна” гэж нэхсэн. Манай нөхөр А.Гантулга бол миний дасгалжуулагч. Бид хоёр Бээжинд байсан. Манай гэрт очоод, миний бичиг баримтууд дундаас тэр кодыг нь хайгаад олоод хэлчих хүн байхгүй байсан л даа. Тэгтэл Н.Цогтсайхан “Чи тэр кодоо цээжлэх ёстой” гэхээр нь “Би тэр допинг чинь хэрэглээгүй, өөртөө итгэлтэй байгаа болохоор хэдэн тоо цээжлээд байх шаардлага байхгүй байсан” гэсэн. Үнэхээр бид тэр тоонуудыг цээжлэх байсан бол Спортын анагаах ухааны төвийнхөн шинжилгээнд оронгуут кодыг албан ёсоор хураагаад авдаг ч юм уу, заавал цээжлэх ёстой гэж сануулах байсан юм. Бид чинь тэмцээн бүрт орохдоо шинжилгээ өгдөг. Тэр болгонд кодыг нь цээжлэх байсан бол тэр үүргийг анхнаас нь бидэнд ойлгуулах байсан юм.
–Танаас уучлал гуйсан албан ёсны бичиг ирүүлнэ гэнэ үү, БНСУ–ын лабораториос?
-Биднийг тус лабораторийнхонтой холбогдоход “Монголын үндэсний олимпийн хороо, Допингийн эсрэг төв рүү манайх албан ёсоор уучлал хүссэн бичиг явуулна” гэсэн. Энэ андуурал бол тамирчин хүний нэр төрөөр тоглосон явдал болсон. Намайг дэмждэг, спорт, хөнгөн атлетикийг сонирхдог хүмүүст хүнд цохилт болж байгаа юм. “Допинг илэрлээ” гэснээ “Өө, биш байжээ” гэхээр эргэлзэх хүн олон гарна. Манайд чинь шинжилгээнээс нь допинг илэрдэг ч түүнийгээ дараад өнгөрөөчихдөг. Яг л тэрэн шиг юм болчихлоо гэж хүлээж авах вий. Албан ёсоор уучлал гуйсан албан тоотыг харж байж л хүмүүс үнэмшинэ. Тэгтэл Н.Цогтсайханд БНСУ-ын лабораториос уучлал гуйсан е-майл л ирсэн байна гэж байгаа байхгүй юу. Тэр е-майлыг манай холбоо хүлээж аваагүй. Албан ёсоор уучлал гуйсан бичиг явуулахыг шаардчихаад байгаа.
–Хариуцлагагүй этгээдүүдээс болж олимпод бэлтгэгдэж буй Монголын тамирчин маань сэтгэлзүйн том цохилт авлаа. Таны сэтгэлзүйгээр дэндүү муухай тоглолоо. Энэ бүхэн танд багагүй хохирол учруулсан байх шүү?
-Бээжингийн марафонд би хагас марафонд уралдаад алтан медаль аваад улсынхаа рекордыг шинэчлэн тогтоосон. Энэ бол миний амжилт биш. Үүнээс ч илүү амжилт гаргах байсан. Энэ тэмцээний хагас марафонд дээд амжилт тогтоохын тулд оролцсон. Бидэнд хагас марафонд уралдаад байх боломж тэр бүр олддоггүй. Б.Сэр-Од бид хоёр байнга л олон улсын том марафонд оролцдог.
Бүр ч илүү амжилт гаргах байсан. Би бэлтгэл дээрээ өөртөө итгэлтэй, баатарлаг байсан. Энэ мэдээг сонсоод би дөрвөн өдөр огт бэлтгэл хийгээгүй, хоол ч идэж чадахгүй байсан. Уйлахаас өөр юу ч хийж чадаагүй. Би спортын байгууллагуудын бүхий л удирдлагууд руу ярьсан. Тэд надаас цэрвэж “Чиний тамирчны эрхийг хоёр жилээр хасна”, “Олимпод чамайг оруулахгүй л байх даа” гэцгээсэн.
Хэрвээ би хоёр жилээр эрхээ хасуулсан бол эргээд хөнгөн атлетиктаа гүйх эрхгүй болох байсан. Монголын хөнгөн атлетикийн түүхэнд байгаагүй явдал болох байв. Эргэж ирлээ ч би спортоосоо хөндийрөх л байсан. Ирлээ ч надад орон зайгүй байхгүй юм шиг санагдсан. Яг үнэнийг хэлэхэд үхмээр санагдаж байсан (Нүдэнд нь нулимс цийлэгнэлээ).
Хүнийг тийм л байдалд хүргэж байгаа байхгүй юу. Гомдолтой байна. Тэр дор нь шийдчих юмыг манайхан яагаад шийдсэнгүй вэ. Тамирчиндаа итгэхгүй, яагаад дайрав аа (Хоолой нь зангирав).
–Энэ асуудлын эцсийн шийд гараагүй байхад яагаад олон нийтэд тараасан юм бол?
-Н.Цогтсайхан “Энэ мэдээг бид дотроо хадгалаад эцсийн шийдвэрийг гаргах байсан. Тэгтэл танай холбооныхон энэ асуудлыг тараасан” гэсэн.
Намайг Бээжинд байхад Спортын анагаах ухааны төвөөс “Чиний төлөө танай холбоо ерөөсөө ажиллахгүй байна. Ганцхан танай шигшээ багийн дасгалжуулагч Батцэнгэл л ажиллаж байна” гэж ярихаар нь баярлаж л байлаа. Гэтэл энд ирэхэд худлаа байсан. Батцэнгэл багш маань энд тэнд очоод л худал сенсааци дэгдээгээд тамирчныхаа хэцүү байдлаар гоёж явсан юм шиг санагдсан. Хэрвээ намайг алтан медаль авбал тэр хүн тэгж хүмүүст хэлж, найз нөхдөдөө бахархаж ярихгүй. Манайхан хүний мууд их дуртай.
Энэ тухай Батцэнгэл багшид хэлсэн чинь “Олимпийн хороо намайг албан ёсоор мэдэгд гэсэн ш дээ” гэж худлаа ярьж байна лээ.
Б.Сэр-Од зургадугаар байрт шалгараад топ аравт орлоо. Кенийн хүчирхэг тамирчидтай өрсөлдөөд, Азиасаа ганцаараа шалгарчихаад байна. Тэрийг нь бахархаад хэн ярив. Манай шигшээгийн дасгалжуулагч гээд байгаа хүн тэр амжилтыг биш андуурсан таагүй мэдээллийг л энд, тэнд очоод дуртайяа яриад яваад байна.
–Хариуцлага алдсан манай спортын байгууллагынхан танаас уучлал гуйсан уу?
-Тэдэнд гомдлоо гээд ч яахав. Энэ бол том сургамж боллоо. Цаашид иймэрхүү эргэлзээтэй, албаны бус мэдээллийг тухайн тамирчинд мэдэгдээд хэрэггүй юм байна. Тэр тамирчин яаж ч хүлээж аваад амь насаараа хохирч ч болно. Тэгээд энэ удаагийнх шиг андуурагдсан байна гэвэл ар гэр, үр хүүхдүүд нь өнчрөөд үлдэнэ. Гашуун харуусал л үлдэнэ. Би тэр үед үхмээр санагдсан. Хэрвээ би тэгээд үхчихсэн бол миний охин яах вэ, амьдрал тэр чигээрээ сонин санагдсан шүү. Монголоос 16.00 цаг гэхэд бэлэн бай гэсэн ноцтой мэдээ ирэхээр нь “Хоёр ээж, охин минь зүгээр л байгаа даа. Ах дүүст минь муу юм тохиолдоогүй л байгаасай. Үүнээс л өөр ямар ч муу мэдээг хүлээж авахад бэлэн байна” гэж бодож байлаа. Тэгтэл түүнтэй дүйцэхүйц аймшгийн мэдээ тамирчин хүнд байдаг юм байна гэдгийг ойлгосон.
Д.ГАНСАРУУЛ