Author: ДАВХАРДАВААГИЙН ГАНСАРУУЛ

БНСУ-ын Шинжлэх ухаан, технологийн хүрээлэн

БНСУ-ын Допингийн хяналтын төв лабо­ратори Монако улс руу явуулах гэж
байсан “В” шинжилгээний хариу­гаа аравдугаар сарын 10-нд Монголын
олим­пийн хороо руу андуурч явуулсан. Тэр нь хөнгөн
атлетикийн “Дэгү-2011″
ДАШТ-ий үеэр өөр
улсын тамирчнаас авсан шинжилгээний хариу байсан. Гэтэл андуурч ирсэн хариуг
Монголын үндэсний
олим­пийн хороо, Допин­гийн эсрэг үндэсний
төв,
Спортын анагаах ухааны төв,
Монголын хөнгөн
атлетикийн хол­бооныхон нарийн сайн нягталж харалгүй
марафоны тамирчин Л.Отгонбаярыг гүт­гэсэн.
Тэд Л.Отгонбаяр руу “Чи допинг хэрэг­лэсэн, тариулсан. Үнэ­нээ
хэл. Допинг хэрэг­лэснээ нууж байна. Чи допингийн эм уугаагүй
юмаа гэхэд хэн нэгэн нь чиний аяга, таваг руу хийчихсэн байх” гэх мэтээр
дайрсан. Энэ тухай Л.Отгонбаяр ма­най сонины аравдугаар сарын 21-ний ¹252
дугаарт дэлгэрэнгүй
ярьсан билээ.

Өчигдөр БНСУ-ын Шинж­лэх ухаан, техно­логийн хүрээлэнгийн Допингийн
хяналтын төв лабораторийн захи­рал Квон Сен Үтэй холбогдсон юм. Чухам яагаад
ийм алдаа гар­гасан, одоо болтол ма­най тамирчнаас яагаад уучлалт гуйгаагүй юм
бэ зэрэг асуултад хариу авах гэсэн биш энэ жилийн наадмаар допинг хэрэглэсэн бөх
хоёр биш түүнээс ч олон гэдгийг олж мэдлээ. Ингээд тус ла­бораторийн захирал­тай
утсаар ярилцса­наа хүргэе.

 
-Танай лаборато­рийн гаргасан алдаа­наас болж “Лондон-2012”
олимпод бэлтгэг­дэж буй манай мара­фоны шилдэг эмэгтэй тамирчин Л.Отгонбаяр
сэтгэлзүй, тамирчны хувиар маш их дарам­тад орчихоод байна. Түүнтэй холбоотой
энэ асуудал Монголд спор­тын том сенсааци болж байна?

-Чухам юу билээ.

-Танай лаборато­рийн андуурч явуулсан шин­жилгээний хариу­наас болоод тэр?

-Юу гэсэн үг вэ. Би ерөөсөө ойлгохгүй байна. Яагаад ийм зүйл болов оо.
Тайлбарлаад өгөөч.

-Аравдугаар сарын 10-нд танайхаас Монго­лын үндэсний олим­пийн хорооны Допин­гийн
эсрэг төв рүү хэд хэдэн шин­жил­гээний хариу явуул­сан гэсэн. Тэрэн дунд Монако
руу явах байсан шинжил­гээний хариу цуг ирсэн байна лээ. Тэгтэл тэр хариуг
манайхан на­рийн шалгалгүй тамир­чин Л.Отгонбаярыг до­пинг хэрэглэсэн мэтээр
дайрсан юм?

-Тийм үү. Тийм айхав­тар зүйл болж байгаа юм уу.

Ямар сонин юм бэ. Би бүр гайхаж байна. Яагаад ийм зүйл болдог байна. Үнэнээ хэлье,
би их гайхаж байна шүү. Ийм асуудал үүсэх ёсгүй дээ.

-Манай тамирчин тэр үед Бээ­жингийн марафонд оролцо­хоор бэлтгэлээ тэнд
базааж байсан. Үүнээс болж тэрээр дөрвөн хоног хоол, унд идэж чадахгүй,
бэлтгэлээ хийлгүй, уйлахаас өөр юу ч хийгээгүй. Одоо ч байдал нь хүнд бай­гаа?

-Ийм явдал болох ёсгүй. Би аравдугаар сарын 10-нд танай Допингийн эсрэг төв рүү
шинжил­гээний хариунуудыг явуулсан. Тэгэхэд Монако руу явуулах гэж байсан нэг
хариуг хамт явуулчих­сан байна лээ. Гэвч би тэр даруйд нь буюу аравдугаар сарын
10-ны өдрийн 12 цаг 59 минутад “Би Монако руу явуулах байсан ха­риугаа
танайх руу андуураад ил­гээчихэж. Андуурсан байна. Ууч­лаарай” гэж Цогтоо
руу и-мэйл явуулсан шүү дээ.

-Цогтоо гэж Допингийн эсрэг үндэсний төвийн захирал Н.Цогт­сайханыг хэлж
байна уу?

-Тийм ээ. Яагаад ингэж тамирч­наа хохироож байгаа юм бэ. Танай тамирчин
хохирсон байна шүү дээ.

Би и-мэйл явуулчихаад дараа нь шалгаж үзсэн чинь Монако руу явуулах байсан
“В” шинжилгээний хариуг танайх руу явуулснаа мэ­дээд Цогтоо руу
уучлал хүссэн и-мэйл явуулсан юм. Гэтэл яагаад ингэж тамирчин руугаа дайрсан юм
бол оо.

-Ирсэн шинжилгээний ха­риу­тай нарийн сайн танил­цалгүй, ажилдаа хариуцла­гагүй
ханд­санаас л ийм зүйл болчихсон?

-Яалаа гэж дээ. Би хэдий ан­дуур­сан ч танайхан уншиж танил­цах ёстой биз дээ.
Ядаж тэр Мо­нако гэснийг унших ёстой биз дээ. Би бүр нарийн хэлье. Би 36 мину­тын
дараа Цогтоо руу уучлалт гуйсан и-мэйл явуулсан байна. (сурв. Тэрээр энэ үеэр
и-мэйлээ шалгаж. Тухайн үед явуулсан и-мэйлийнхээ цаг хугацааг шалгаж хэлсэн
юм) Би андуурснаа мэдээд тэр дор нь залруулсан байхад тамирчин руу­гаа яаж
ингэж худал дайрч болдог юм бэ. Монгол, Мо­нако гэдэг чинь огт өөр хоёр нэр.
Ямар сонин зүйл болсон юм бэ. Танай тамирчин тийм олон хоног шаналсан юм уу. Би
алдаа гарга­сандаа уучлал хүсч байна. Тэр тамирчныхаа и-мэйл хаягийг өгч болох
уу. Би уучлалт гуйя.

-Л.Отгонбаяр “Уучлалт гуйсан и-мэйлээр би юу хийх юм бэ. Тэр лаборатори
албан ёсоор шинжилгээний хариу явуулж чадаж байгаа юм чинь яагаад албан ёсоор
уучлалт хүссэн бичиг явуулж болохгүй юм бэ” гэж байна лээ?

-Би алдаагаа залруулна. Та­най спорт, олимпийн байгуулла­гуудтай холбогдож энэ
асуудлыг шийднэ. Отгонбаяр гэдэг тэр та­мир­чин руу чинь тэгээд танай спортын
ямар байгууллагынхан дайрсан юм бэ. Тэр хүмүүсийнхээ утасны ду­гаар, нэр усыг
хэлээд өгч болох уу.

-Монголын үндэсний олим­пийн хороо, Допингийн эсрэг үндэсний төв, Спортын
ана­гаах ухааны төв, Монго­лын хөнгөн атлетикийн хол­бооны­хон өөр рүү нь
бүдүүл­гээр хэр­хэн дайрсан талаар тэрээр манай сонинд өгсөн ярилцлагадаа
дурдсан. Спор­тын анагаах ухааны төвөөс байнга утасдаж “Чамаас болж бид
шар махтайгаа ха­таж бай­на. Допинг хэрэглэс­нээ хэ­лээч” гэж байсан гэнэ
билээ?

-Хэлэх үг олдохгүй байна. Би и-мэйлээ андуурч явуулчихаад хуга­цаа алдалгүй
алдаагаа зассан байтал танайхан яагаад ингэж тамирчинтайгаа бүдүүлэг харьцаж
байгаа юм. Танай тамирчин ямар их хүнд байдалд байгааг бүрэн ойлгож байна.
Дахин уучлалт хүсье. Миний буруу. Дахиад хэлье, би танайд болоод байгаа наад
асууд­лыг ер ойлгохгүй байна. Яахаараа ийм зүйл болчихдог байна аа.

-Та сая хэллээ, танайх руу явуулсан хариунуудтай хамт тэр хариуг цуг
илгээчихсэн байна гэлээ гэж. Н.Цогт­сай­хан Л.Отгонбаярт “Андуу­рагд­сан
хариу чинь наадмаар бөхчүүдээс авсан допингийн шинжилгээний хариунуудтай хамт
ирсэн” гэж хэлсэн байна лээ. Хариунууд гэхээр хэдэн хариутай хамт ирсэн юм
бэ?

-Тэр андуурагдсан хариутай нийлээд 14.

-“В” хариу гэдэг чинь допинг хэрэглэсэн нь үнэн байна гэсэн
шинжилгээний нотол­гоо биз дээ?

-Тийм.

-Гэхдээ бүр “А” хариугаа дахин нотолсноо илэрхийлж “В”
хариу гэдгийг өгсөн гэсэн үг үү?

-Тийм ээ.

-Тэр хариунууд бүгд “В” шин­жилгээний хариунууд биз дээ?

-Яг ямар хариу байсныг сайн санахгүй байна. Тухайн өдөр явуул­сан и-мэйлүүдээ
хараад, нарийвч­лан шалгаад хэлье.

-Энэ их сонин юм болж байна. Юу гэхээр долдугаар сард танайх руу явуулсан 32
сорь­цоос хоёроос нь л допингийн төрлийн бодис илэрсэн гэж манай олимпийн
хороо, до­пингийн эсрэг төвийнхөн зүт­гээд, хүмүүст итгүүлэхийг хү­сээд
байсан.  Тэгтэл 13 бө­хийн сорьцоос допинг илэр­сэн байж?

-Тэр талаар би сайн мэдэхгүй л дээ. Ямар ч байсан танайх руу 14 хариу илгээсэн.
Түүний нэг нь өөр улс руу явах байсан хариу байсан юм. Хэн гэдэг тамирчны
сорьцоос допинг илэрснийг хэлэх боломж­гүй. Бичиг баримтуудтай сайн танилц­саны
дараа энэ талаар мэдээлэл өгье. Манайд орон ор­ноос маш олон сорьц ирдэг. Тэр
бүгдийг шинжлээд явуулдаг боло­хоор нэг бүрчлэн цээжээр хэлэхэд бэрх л дээ.
Гэхдээ танай олимпийн хороо­ноос “Хоёр бөх “В” сорьцоо шинж­лүүлэх
хүсэлт гаргалаа. Та­найх руу чөлөөтэй зорчих нөх­цөлийг нь бүрдүүлж урилга
ирүүл­нэ үү” гэсэн. Бид урилгыг нь шуур­хай гаргаж өгсөн. Тэгтэл тэр хоёр
бөх энд ирсэн л гэсэн. Одоог хүртэл манай ла­боратори дээр ирж бидэн­тэй уул­заагүй
байна. Бид үүнд нь гайхаад л байна.

-Манайх жил бүр “Наадам” гэдэг том баяраар бөх­чүү­дээсээ
допингийн шинжилгээ авдаг ч олимпийн хороо, до­пингийн эсрэг төвийнхнийг
шинжилгээний хариуг нуун дарагдуулдаг гэж спорт со­нирхогчид үздэг юм?

-Энэ талаар шинжилгээний ха­риуны мэдээлэл өгч болох ч утсаар ярих боломжгүй
байна гэсэн юм.

Квон Сен Үтэй ярилцсаны дараа гар утас руу минь олим­пийн хороо,
допингийн эсрэг төвөөс Н.Цогтсайхан утас цо­хилоо.

Энэ удаад шаардлагатай мэдээллээ ийнхүү БНСУ-ын та­лаас авсан тул Н.Цогт­сай­хан­тай
ярьсангүй. Тэглээ ч өмнө нь энэ талаар тодруулахыг хү­сэхэд тэрээр “Наад
асуудал чинь аль хэдийнэ болдгоо болоод өнгөрсөн. Том асуудал биш. Наад­хаа
битгий сөх. Хэрэггүй” гэж хориглож байсан удаатай шүү.

Өчигдөр ийн БНСУ-ын лабо­раторийнхонтой холбогдоод төд удаагүй байтал 17
цаг 25 минутын үед Монголын үндэс­ний олимпийн хороо, Допингийн эсрэг үндэсний
төвөөс шуурхай и-мэйл ирүүллээ. Уг и-мэйлд аравдугаар сарын 27-ны 11 ца­гаас
өөрийн хурлын танхимдаа “Эрүүл орчин-эрүүл мэнд” гэсэн бага хурал,
спортын байгуул­лагын гүйцэтгэх ажилтнуудад допингийн эсрэг үйл ажилла­гааны
талаар мөн хориотой эм бэлдмэлийн тухай мэдээлэл тус тус хийхээр болсон гэсэн
байв. Уг нь ямар нэг хурал цуг­лааныг хэд хоногийн өмнөөс зарладаг учиртай.
Гэтэл мар­гааш өглөө (өнөөдөр) болох хур­лын товыг урьд өдрийнх нь аж­лын цаг
тарах үеэр ирүүлс­нийг бодвол Мон­голын үндэсний олим­пийн хороо, Допингийн эс­рэг
үндэсний тө­вийнхөн манай со­ниныг БНСУ-ын лабориторитой холбогдсон­той
холбоотой­гоор “гал”-ыг бага ч болов нам­жааж, өөрс­дийгөө ажил хийж
байгаа мэ­тээр харуулж, биеэ өмгөөлөхийг хүссэн нэгэн жүжиг тавьж байна гэж
ойлгож болохоор байна.

Д.ГАНСАРУУЛ

БНСУ–ын допингийн лаборатори нэгэн шинжилгээний хариуг манай улс руу андуураад илгээчихжээ. Тэр шинжилгээ нь БНСУ–ын Дэгү хотноо наймдугаар сарын 27-ноос есдүгээр сарын 4-ний хооронд болсон хөнгөн атлетикийн ДАШТ–ий үеэр гадны нэг тамирчнаас авсан шинжилгээ байж. Гэтэл тэр андуурсан шинжилгээний хариуг Монголын үндэсний олимпийн хороо, Спортын анагаах ухааны төв, Допингийн эсрэг төвийнхөн нарийн сайн нягтлалгүй, ажилдаа хариуцлагагүй хандаж Монголын марафоны шилдэг эмэгтэй тамирчин Л.Отгонбаярын шинжилгээний хариу хэмээн нийтэд ташаа мэдээлсэн.

Дээрх андуурсан гэх шинжилгээ нь өөр улсын тамирчных байсан бөгөөд “А” сорьцоос нь допингийн төрлийн бодис илрээд тэр тамирчин “В” сорьцоо шинжлүүлсэн давж заалдах шатны шинжилгээний хариу байжээ.

Л.Отгонбаяр ажилдаа хариуцлагагүй хандсан манай спортын байгууллагынханд гомдолтой байгаа бөгөөд шинжилгээний хариуг андуурч явуулсан БНСУ дахь допингийн лабораторийг өөрөөс нь албан ёсоор уучлалт гуйхыг хүсч байгаа юм байна. Түүнтэй ярилцлаа.

–Таныг Бээжингийн мара­фонд оролцох үеэр ийм андуу ташаа зүйл болчихжээ. Мон­голын Допингийн эсрэг төвийн­хөн ирсэн мэдээлэлтэй сайн танилцаагүйгээс л ийм хэрэг болсон гэсэн үг шүү дээ?

-Бээжингийн марафон аравду­гаар сарын 16-нд болсон. Уг мара­фонд оролцохоор Монголын баг тамирчид арав гаруй хоногийн өмнө тэнд очсон. Тэнд очоод хоёр хонож байтал Монголын үндэсний олимпийн хороо, хөнгөн атлети­кийн холбооноос “Л.Отгонбаярын сорьцоос хориотой бодис илэрсэн” гэх албан ёсны мэдээг дуулгасан. Бид энэ мэдээг сонсоод гүн цоч­ролд орсон.

Допингийн бодис илэрсэн гэх уг шинжилгээний хариуг БНСУ-ын допингийн лаборатори манай Допингийн эсрэг төвд ирүүлсэн. Шинжилгээний хариун дээр тамирч­ны нэр байдаггүй. Тусгай кодтой байдаг.

Дэлхийн хөнгөн атлетикийн холбооноос хүсэлт гаргаж БНСУ-ын лабораторид хийлгэсэн “В” сорьцын шинжилгээний хариуг тус лобаратори Монако руу биш Мон­гол руу андуураад явуулчихсан юм билээ. Наадмаар бөхчүүдээс авсан допингийн шинжилгээний хариу­тай хамт явуулчихсан байсан.

–Өнөө жилийн наадмаар бөх­чүүдээс шинжилгээ авахад хоёроос нь допингод хамаарах бодис илэрсэн. Тэр хоёрын “В” сорьцын шинжилгээний хариу ирж л дээ. Тэр хариунуудтай л цуг явуулчихсан юм байх даа?

-Тэр шинжилгээний хариунууд­тай л холиод явуулчихсан байна лээ. Бид Бээжинд байхдаа Допин­гийн эсрэг төвийн захирал Н.Цогт­сайхантай утсаар холбог­доход “Наадмын дараа явуулсан бөхчүү­дийн шинжилгээний хариу­тай хамт энэ хариу чинь ирлээ” гэж байсан. БНСУ-ын лабораториос ирсэн бичигт яг юу гэж бичсэнийг бид мэдээгүй.

Дөрөв хоногийн дараа манай холбооны нарийн бичгийн дарга Ч.Зоригтбаатар Бээжинд ирсэн. Тэгэхдээ өнөө шинжилгээний хариу­тай бичгийг авчирсан. Б.Сэр-Од, түүний дасгалжуулагч О.Оюун­туяа, миний дасгалжуулагч А.Ган­тулга, бид хэд тэр бичигтэй албан ёсоор танилцсан.

Уг бичгийн эхний мөрөнд л БНСУ-ын тэр лабораторитой хол­бог­­дох утас, факс нь бай­сан. Хаанаас юу ирсэн нь тодорхой байсан.

Манай спортын бай­гуул­лагын удирдлагууд тамирчдадаа итгэдэг бай­­сан бол, үгүй ядаж өчүүхэн ч болтугай эргэлз­­сэн бол энэ хариуг Солонгосоос хүлээж авангуут л тэр утсаар нь холбогдоод лавлачихаж болох байсан. Тэр дор нь утасдаад тамирчныхаа кодыг хэлээд лавла­чих­сан бол энэ андуурал гэдгийг мэдээд МҮОХ, Спортын анагаах ухааны төв, Допингийн эсрэг төв, Монголын хөнгөн атлети­кийн холбооны хүрээнд л шийдэгдчих байсан. Ингэж тамирчныхаа нэр хүндийг гутаахгүй байсан юм. Үүнд би их гомдолтой байгаа.

–Тэгэхээр манай спор­­тын удирд­лагууд БНСУ–аас ирүүл­сэн энэ бичигтэй нухацтай танил­цалгүй, сэтгэлийн хөөр­лөөр хандчихсан байна, тийм үү?

-БНСУ-аас ирүүлсэн энэ бич­гийг уншихад олон юм зөрж байгааг ганц уншаад л мэдчихэж болно. Үүнийг хянаж үзэх ёстой байсан юм. Тэгтэл манайхан уг бичгийг гүйлгэж харчихаад л “Л.Отгон­баяраас өөр марафоны эмэгтэй тамирчин байхгүй. Л.Отгон­баяраас л гарцаагүй” гээд л намайг юу идэж, уусан, яасан ийсэн гээд л шалгаац­гааж “Чи допинг хэрэг­лэснээ нууж байна” гэж дайрсан.

–Ямар хүмүүс тэгж дайрсан юм бэ?

-Спортын анагаах ухааны төвөөс байнга утасдаад “Чи допинг хэрэглээгүй байлаа гэхэд чиний аяга, таваг руу чинь хэн нэгэн хүн допингийн төрлийн бодисыг хийчихсэн дээ” гэж хүн аймаар хий хоосноор хардаж, сэрдсэн. Хүн хүндээ итгэх итгэлийг ингэж уландаа гишгэж байгаа байхгүй юу.

“В” сорьцын хариу гэхээр бид гайхсан. “А” сорьцын шинжил­гээний хариу ирж, түүнийг тухайн тамирчин зөвшөөрөөгүй тохиол­долд “В” сорьцоо шинжлүүлдэг шүү дээ. ДАШТ-ий өмнө бүх зайд урал­даж буй олон мянган тамирчныг бүгдийг нь сэргээшийн шинжил­гээнд оруулсан.

Наймдугаар сарын 27-нд миний уралдсан эмэгтэйчүүдийн марафоноор дэлхийн аварга эхэл­сэн юм. Хэрвээ тэгэхэд надаас допинг илэрсэн бол биднийг урал­дуулахгүй байсан. “А”, “В” сорьцыг шинжлүүлэхээс өмнө газар дээр нь тусгай тестээр шин­жилгээ өгдөг. Тестээр шинжлэхэд асуудал гарвал “А” сорьцын шинжилгээ рүүгээ ордог ш дээ.

Тэгтэл манайхан “Нээрээ манай тамирчин чинь “А” шинжил­гээ энэ тэр гэж өгөөгүй. Энэ талаар ямар нэг асуудал үүсээгүй шүү дээ” гэдгийг ухаж ойлгоод надаас асууж болох байсан. Надаас ядаж яаж шинжилгээ өгсөн бэ гэж асуугаагүй.

–Та цусны шинжилгээ өгсөн гэсэн байх аа?

-Би цусаар шинжилгээ өгсөн. Гэтэл андуурч ирсэн энэ хариун дээр шинжилгээ өгсөн тамирчин шээсээр шинжилгээ өгсөн байна лээ. Бүх юм ингэж зөрж байхад над руу дайрцгаасан.

Ганц надаар энэ асуудал дуус­чихгүй. Бусад спортын тамирчдыг маань ч ийм зүйл хүлээж байгаа ч юм билүү. Манайхан БНСУ-ын лаборатори руу хамаг буруугаа чихэж болохгүй. Гэхдээ тус лаборатори буруутай. Би албан ёсны өмгөөлөгч аваад уг лабора­торид гомдол гаргах гэж байгаа.

Энэ бүхнээс харахад Мон­голын тамирчдыг өмгөөлж, хам­гаалдаг газар гэж алга уу даа гэж бодогд­лоо. Биднийг зөвхөн амжилт гарга гэж л шахаж шаарддаг. Спортод бүхий л насаа зориулсан олон тамирчин байна. Тэднийхээ төлөө юм хийгээсэй, тамирчдадаа итгээ­сэй. Өчнөөн олон жил спор­тоор хичээллэчихээд бид яах гэж сэр­гээш хэрэглэх юм бэ. Спорт­гүйгээр амьдралаа төсөөлж чадах­гүй болчих­сон тамирчид бий. Бид­нийг өмгөөлж, хамгаалдаг өмөлзөх сэтгэл тэдэнд байгаасай гэж бодож байна. Ганц надаар тогтохгүй. Надтай адил спортод мөр зэрэгцэн зүтгэж буй олон тамирч­дад ийм зүйл тохиолдлоо гэхэд утсаар яриад кодыг нь лавлаад “Энэ тамирчин чинь үнэхээр Монголын тамирчин мөн үү” гээд л асуучихад тэр лабораторийнхон нь хэлээд өгнө ш дээ.

Тэгтэл ингээгүй. Над руу дайрч, дарамталсан. Ямар сайндаа сүүлдээ бүр учраа олохоо байсан. Өнгөрсөн өвөл би шатнаас халь­тирч унаад ахар сүүлээ гэмтээгээд хэвтэрт орсон. Тэгээд баахан өвчин намдаах эм тариа хэрэглэсэн. Уусан эм, тариа маань нөлөөлсөн юм болов уу гээд тэр тухайгаа хэлтэл “Тэр чинь биш ээ. Тэндээс чинь илрээгүй байна аа” гээд л загнана. Өнгөрсөн тавдугаар сард шорооны харшил маань хөдлөөд харшилын эм уусан. Тэр нөлөөлж үү гэж асуухаар “Тэр чинь биш байна аа” гэнэ. Сүүлдээ амьдра­лынхаа туршид идэж, уусан бүхнээ нэгд нэгэнгүй сар, өдөртэй нь хэлэхэд хүргэсэн. Тэгэхээр “Биш ээ. Чи өөр юм хэрэглэсэн байна. Нуу­гаад байна. Чи допинг уусан байна, тариулсан байна” гэцгээсэн.

Уг андуурч ирсэн хариунд жин хасах зорилгоор хэрэглэсэн гор­моны төрлийн бодис илэрсэн юм билээ.

–Допингийн эсрэг төв, Спортын анагаах ухааны төв, Монголын үндэсний олимпийн хороо, Монголын хөнгөн атле­тикийн холбооныхон шинжил­гээний хариуг хэдхэн хором тогтож суугаад үзсэн бол…

-Дээрх байгууллагын удирд­лагууд зэрэгцэж суугаад манай энэ тамирчин чинь допинг хэрэглэхээр хүн биш дээ гэсэн итгэлээр, намайг, тамирчдаа хамгаалах үүднээс ядаж надаас “Хэдний өдөр шин­жилгээ өгсөн бэ”, “Яаж шинжилгээ өгсөн юм”, “Код чинь хэд вэ” гээд асуучихаж болох байсан юм.

Тэгтэл хэзээ хойно нь би “Би цусаар шинжилгээ өгсөн. Шинжил­гээ өгсөн сар, өдөр нь зөрж байна. Наадах чинь андуурагдсан хариу байна” гэсэн чинь “Код чинь хаана байна” гэж нэхсэн. Манай нөхөр А.Гантулга бол миний дасгалжуу­лагч. Бид хоёр Бээжинд байсан. Манай гэрт очоод, миний бичиг баримтууд дундаас тэр кодыг нь хайгаад олоод хэлчих хүн байхгүй байсан л даа. Тэгтэл Н.Цогтсайхан “Чи тэр кодоо цээжлэх ёстой” гэхээр нь “Би тэр допинг чинь хэрэглээгүй, өөртөө итгэлтэй бай­гаа болохоор хэдэн тоо цээжлээд байх шаардлага байхгүй байсан” гэсэн. Үнэхээр бид тэр тоонуудыг цээжлэх байсан бол Спортын анагаах ухааны төвийнхөн шин­жил­­гээнд оронгуут кодыг албан ёсоор хураагаад авдаг ч юм уу, заавал цээжлэх ёстой гэж сануулах байсан юм. Бид чинь тэмцээн бүрт орохдоо шинжилгээ өгдөг. Тэр болгонд кодыг нь цээжлэх байсан бол тэр үүргийг анхнаас нь бидэнд ойлгуулах байсан юм.

–Танаас уучлал гуйсан албан ёсны бичиг ирүүлнэ гэнэ үү, БНСУ–ын лабораториос?

-Биднийг тус лабораторийн­хонтой холбогдоход “Монголын үндэсний олимпийн хороо, Допин­гийн эсрэг төв рүү манайх албан ёсоор уучлал хүссэн бичиг явуул­на” гэсэн. Энэ андуурал бол тамир­чин хүний нэр төрөөр тогло­сон явдал болсон. Намайг дэмждэг, спорт, хөнгөн атлетикийг сонирхдог хүмүүст хүнд цохилт болж байгаа юм. “Допинг илэрлээ” гэснээ “Өө, биш байжээ” гэхээр эргэлзэх хүн олон гарна. Манайд чинь шинжил­гээнээс нь допинг илэрдэг ч түүний­гээ дараад өнгөрөө­чихдөг. Яг л тэрэн шиг юм болчихлоо гэж хүлээж авах вий. Албан ёсоор уучлал гуйсан албан тоотыг харж байж л хүмүүс үнэм­шинэ. Тэгтэл Н.Цогтсайханд БНСУ-ын лабора­ториос уучлал гуйсан е-майл л ирсэн байна гэж байгаа байхгүй юу. Тэр е-майлыг манай холбоо хү­лээж аваагүй. Албан ёсоор уучлал гуйсан бичиг явуулахыг шаард­чихаад байгаа.

–Хариуцлагагүй этгээдүү­дээс болж олимпод бэлтгэгдэж буй Монголын тамирчин маань сэт­­гэлзүйн том цохилт авлаа. Таны сэтгэлзүйгээр дэндүү муу­хай тоглолоо. Энэ бүхэн танд ба­га­­­гүй хохирол учруулсан байх шүү?

-Бээжингийн марафонд би хагас марафонд уралдаад алтан медаль аваад улсынхаа рекордыг шинэчлэн тогтоосон. Энэ бол миний амжилт биш. Үүнээс ч илүү амжилт гаргах байсан. Энэ тэм­цээний хагас марафонд дээд амжилт тогтоохын тулд оролцсон. Бидэнд хагас марафонд уралдаад байх боломж тэр бүр олддоггүй. Б.Сэр-Од бид хоёр байнга л олон улсын том марафонд оролцдог.

Бүр ч илүү амжилт гаргах бай­сан. Би бэлтгэл дээрээ өөртөө итгэлтэй, баатарлаг байсан. Энэ мэдээг сонсоод би дөрвөн өдөр огт бэлтгэл хийгээгүй, хоол ч идэж чадахгүй байсан. Уйлахаас өөр юу ч хийж чадаагүй. Би спортын бай­гуул­­лагуудын бүхий л удирд­лагууд руу ярьсан. Тэд надаас цэрвэж “Чиний тамирчны эрхийг хоёр жилээр хасна”, “Олимпод чамайг оруулахгүй л байх даа” гэцгээсэн.

Хэрвээ би хоёр жилээр эрхээ хасуулсан бол эргээд хөнгөн атле­тиктаа гүйх эрхгүй болох байсан. Монголын хөнгөн атлетикийн түүхэнд байгаагүй явдал болох байв. Эргэж ирлээ ч би спортоосоо хөндийрөх л байсан. Ирлээ ч надад орон зайгүй байхгүй юм шиг санагдсан. Яг үнэнийг хэлэхэд үхмээр санагдаж байсан (Нүдэнд нь нулимс цийлэгнэлээ).

Хүнийг тийм л байдалд хүргэж байгаа байхгүй юу. Гомдолтой байна. Тэр дор нь шийдчих юмыг манайхан яагаад шийдсэнгүй вэ. Тамирчиндаа итгэхгүй, яагаад дайрав аа (Хоолой нь зангирав).

–Энэ асуудлын эцсийн шийд гараагүй байхад яагаад олон нийтэд тараасан юм бол?

-Н.Цогтсайхан “Энэ мэдээг бид дотроо хадгалаад эцсийн шийд­вэрийг гаргах байсан. Тэгтэл танай холбооныхон энэ асуудлыг тараа­сан” гэсэн.

Намайг Бээжинд байхад Спор­тын анагаах ухааны төвөөс “Чиний төлөө танай холбоо ерөө­сөө ажил­лахгүй байна. Ганцхан танай шиг­шээ багийн дасгалжуу­лагч Батцэн­гэл л ажиллаж байна” гэж ярихаар нь баярлаж л байлаа. Гэтэл энд ирэхэд худлаа байсан. Батцэнгэл багш маань энд тэнд очоод л худал сенсааци дэгдээгээд тамирчныхаа хэцүү байдлаар гоёж явсан юм шиг санагдсан. Хэрвээ намайг алтан медаль авбал тэр хүн тэгж хүмүүст хэлж, найз нөхдөдөө бахархаж ярихгүй. Манайхан хүний мууд их дуртай.

Энэ тухай Батцэнгэл багшид хэлсэн чинь “Олимпийн хороо намайг албан ёсоор мэдэгд гэсэн ш дээ” гэж худлаа ярьж байна лээ.

Б.Сэр-Од зургадугаар байрт шалгараад топ аравт орлоо. Кенийн хүчирхэг тамирчидтай өр­сөл­дөөд, Азиасаа ганцаараа шал­гарчихаад байна. Тэрийг нь ба­хархаад хэн ярив. Манай шиг­шээ­­­гийн дасгалжуулагч гээд байгаа хүн тэр амжилтыг биш андуурсан таа­­гүй мэдээллийг л энд, тэнд очоод дуртайяа яриад яваад байна.

–Хариуцлага алдсан манай спортын байгууллагынхан танаас уучлал гуйсан уу?

-Тэдэнд гомдлоо гээд ч яахав. Энэ бол том сургамж боллоо. Цаашид иймэрхүү эргэлзээтэй, албаны бус мэдээллийг тухайн тамирчинд мэдэгдээд хэрэггүй юм байна. Тэр тамирчин яаж ч хүлээж аваад амь насаараа хохирч ч болно. Тэгээд энэ удаагийнх шиг андуурагдсан байна гэвэл ар гэр, үр хүүхдүүд нь өнчрөөд үлдэнэ. Гашуун харуусал л үлдэнэ. Би тэр үед үхмээр санагдсан. Хэрвээ би тэгээд үхчихсэн бол миний охин яах вэ, амьдрал тэр чигээрээ сонин санагдсан шүү. Монголоос 16.00 цаг гэхэд бэлэн бай гэсэн ноцтой мэдээ ирэхээр нь “Хоёр ээж, охин минь зүгээр л байгаа даа. Ах дүүст минь муу юм тохиолдоогүй л бай­гаасай. Үүнээс л өөр  ямар ч муу мэдээг хүлээж авахад бэлэн байна” гэж бодож байлаа. Тэгтэл түүнтэй дүйцэхүйц аймшгийн мэдээ тамирчин хүнд байдаг юм байна гэдгийг ойлгосон.

Д.ГАНСАРУУЛ

“Алдар” спорт хорооны дарга, Монгол Улсын даян аварга Г.Өсөхбаяртай ярилцлаа.

-“Алдар” спорт хороо бол жар гаруй жилийн түүх­тэй, манай спортын ууган байгууллагуудын нэг. Энэ хорооноос Монголын нэрийг дэлхийд дуурсгасан олон алдартан төрөн гар­сан. Ийм спорт хорооны даргаар та томилогдлоо. Танд спорт сонирхогчдын өмнөөс баяр хүргэе?

-За,
баярлалаа. Тийм ээ, “Алдар” спорт хороо бол Мон­голын спортын ууган бай­гуул­лага. Байгуулагдаад жар гаруй жил болж байгаа. Монголын спортын үндэс суурь болсон газар. Олон арван алдартан төрүүл­сэн арвин их туршлагатай, өндөр нэр хүндтэй том бай­гууллага. Зэвсэгт хүчний жанжин штабын тушаалаар уг хороо­ны даргаар томи­логдоод ажлаа аваад удаагүй байна.

Би спортын хүн. Энэ утгаараа “Алдар” нийгэмлэгт харьяа­лагдаж байсан хүний хувьд энэ хамт олон сэтгэлд минь их ойрхон байдаг. Энэ их том хамт олныг удирдаж, авч явах болсон нэр хүндтэй, өндөр хариуцлагатай албанд томилогдчихоод байж байна.

-“Алдар“-аар овоглож, эндхийн тамирчин гэгдээд хэдэн жил болж байгаа вэ?

-Ерөөсөө
л 18 жил болж байна. Зэвсэгт хүчинд орж ирээд “Алдар” нийгэмлэгийн тамирчнаас гараагаа эхэл­сэн.

–Таны удирдахаар бол­сон энэ спорт хороо тань бусад хороо, клубээс юугаараа ялгагдах вэ?

-Үндсэндээ
энэ спорт хороо, холбоод чинь бүгд л “Алдар” спорт хорооноос үүсэлтэй, салбартай юм ш дээ. Анх “Цэрэг” нийгэмлэг гэж байгуулагдаж байсан. Тэн­дээс л “Хүч” нийгэмлэг гэдэг ч юм уу, нэг нэгээр тасраад салбарласан. Түүхэн талаа­саа том байгууллага. Мон­голын зэвсэгт хүчин гэдэг том байгууллагын харьяа спорт хороо учраас тамирчдын хүч чадал, бааз суурь талаасаа ч их онцлогтой.

–О.Балжинням аварга жүдо бөхийн үндэсний шиг­шээ багийн ахлах дасгал­жуулагчийн албанд очсон учир таныг түүний оронд томиллоо. О.Балжинням аваргыг шигшээд очингуут л таныг томилчихсон уу. Эсвэл танай хороо хэд хоног даргагүй байв уу?

-Аравдугаар сарын 12-нд тушаал гарсан.

–О.Балжинням аваргыг явснаас хойш бараг долоо хоносны дараа таныг томилжээ?

-Би
тэрийг сайн мэдэхгүй байна аа.

–Та чинь өмнө нь дасгал­жуулагч хийж байсан билүү. Чөлөөт бөхийн үндэс­ний шигшээд байх аа?

-Дасгалжуулагч хийж бай­саан. Үндэсний шигшээгийн ахлах дасгалжуулагчийн ажлыг хоёр жил хэртэй хийж байсан ш дээ, чөлөөт бөхийн.

–ДАШТ, “Дэлхийн цом” гээд томоохон тэмцээнүүд шувтарчихлаа. Ойрын үед танай хорооны тамирчдын оролцох олон улсын тэмцээн гэвэл…

-Ажилтайгаа танилцаад л байна. Энэ жилийн үйл ажил­лагаанууд ерөнхийдөө төлөв­лөгөөний дагуу явагдаж ирсэн байна. Бид дараа жилийн­хээ, 2012 оны ажлууд­даа анхаараад байна. 2012 он бол Монголын бүх ард түмний спартакиадын жил байгаа. Тэрэнтэй холбоотой тэмцээн, уралдаануудын төлөв­лөлттэй танилцаад байж байна. 

–Г.Өсөхбаяр аварга маань дарга болчихлоо. Цаашид бөхийн дэвжээнээ гарах нь цөөрөх байхдаа гэж бөх сонирхогчид бодож байгаа байх даа?

-Барилдалгүй яахав. Харин ч спортынхоо байгуул­лагад улам ойртож байна.

–Бэлтгэл, сургууль хий­хэд бүр ч амар болчихлоо шүү дээ?

-Тэрийг
амжуулна ш дээ.

-“Алдар” спорт хорооны дарга болоход хувь хүн талаас танд ямар сэтгэг­дэл төрж байна вэ?

-Түрүү
би хэлсэн дээ.

–Эхний асуултад маань хариулснаа хэлж байна уу?

-Тийм.

Д.ГАНСАРУУЛ

Монголын жүдо бөхийн холбоо “Шигшээ багийн дас­галжуулагчдаа солино” гээд зар тараачихаад байна. Дэл­хийн аваргаас манай баг ганц ч медальгүй ирснээс тэр. Энэ байдлаар он гаргавал манай жүдогийн баг юун олимпод орох манатай, эрхээ ч авч чадахгүй байдалд орно гэж үзсэнээс Монголын жүдо бө­хийн холбооны удирдлагууд ийм шийдвэр гаргажээ.

Ч.Насантогтох багшийг ур чадвар, ухаанаараа дийлэн гарч, шигшээ багийг нь өөд нь татчих дасгалжуулагч байгаа, тийм ур чадвартай хүн бий болохоор л уг холбооны удирд­­лагууд ахлах дасгал­жуу­лагчаа солихоор болсон нь мэдээжийн хэрэг.

Монголын жүдо бөхийн холбооны ерөнхийлөгч, УИХ-ын гишүүн Х.Баттулга О.Бал­жин­ням авар­гад “Багаа бүр­дүүлээ­рэй” гэж хэлснээс нь үзвэл ардын багш О.Бал­жинням жүдогийн ахлах дас­гал­­жуу­лагч болох шинжтэй. Есдүгээр сарын 24-нд “Баян­гол” рес­торанд бол­сон М.Бунд­маа­гийн гавьяат та­мир­­чин цолны найрыг ерөн­хий­дөө энэ халаа сэлгээний яриа, хэлэл­цээ “чимсэн” гэж болно. Жүдо­гийнхон, багш дас­гал­жуулагчид “Ч.Насан­тог­тох багшийн оронд хэн ирэх бол” гэдэг асуултыг бие биеэсээ асууц­гааж харагд­сан.

Уг холбооны нарийн бич­гийн дарга М.Бөхбат “Манай холбоо ямар нэгэн хага­рал­гүй. Хоорондоо их эв эетэй холбоо. Хүмүүс л хагалгаж, бутаргах гээд байдаг боло­хоос биш” гэж ярьж байсан. Тэрээр “Шигшээгийн дасгал­жуу­лагчдыг солих шийдвэ­рийг бүгд уухайн тас хүлээн зөвшөөрч байгаа. Бараг эсэр­­­­гүүцэх хүн байхгүй. Дас­галжуулагчдыг солихыг эсэр­гүүцэж байгаа хүмүүс гэвэл тэдний ар гэр, ойр дотнын хүмүүс байж магад” гэсэн юм.

Ч.Насантогтох багштай утсаар холбогдон үүсээд буй нөхцөл байдлын талаар зарим зүйл тодруулахыг хүс­вэл “Би ямар ч ярилцлага өгөхгүй” гээд их л бухим­дангуйгаар харилцуураа шийд­чихлээ. Тэгэхээр жүдо­гийн холбооны нарийн бич­гийн дарга М.Бөхбатын яриад байгаа шиг бүгд гараа өргөөд дэмжээд байгаа юм алга шиг ээ.

Жүдогийн бэлтгэлийн зааланд Ч.Насантогтох багш ахлах дасгалжуулагчийн ху­виар толгойлдог болохоос биш ажлын ихийг нь нугалд­гууд нь Б.Баттулга, Х.Эрдэнэт-Од, Д.Нармандах, Х.Болд­баатар нар. Тэд амжилтаа үзүүлдгээ үзүүлчихээд, та­мирч­ны замналаа дасгал­жуулагчийнхаар сольсон хү­мүүс. Ч.Насантогтохыг дээрх дасгалжуулагчдын нэг нь зал­­гамжилж ч болохоор. Гэх­дээ үнэхээр О.Балжинням аваргыг Х.Баттулга сайд онц­лоод байгаа бол туслах дас­галжуулагчдын орон тоон дээр жинхэнэ их сунгаа болно. “Алдар”, “Хүч”, “Сүлд”, “Замчин” гээд спорт хороо, клубүүд, Эрдэнэт, Дарханы багш дасгалжуулагчид ч сун­гаанд дээгүүр давхиж магад­гүй. Хэрэв О.Балжинням аварга Монголын жүдо бө­хийн үндэсний шигшээ багийн ахлах дасгалжуу­лаг­чийн орон тоонд ирвэл нут­гийнхан маань гээд Увсын дасгалжуулагчдаа ч дэргэдээ авчихаж мэдэхээр.

Ямартаа ч Монголын жүдо бөхийн холбоо шигшээ багт ажиллах хүсэлтэй дас­галжуулагч бүрт сонгон шал­га­руулалтад оролцох эрх нээлт­тэй гэдгийг дуулгаад сонирхсон хүмүүсийн мате­риалыг ирэх аравдугаар сарын 3-ныг хүртэл хүлээж авч байгаа.

Спортод шударга хууль үйлчилдэг. Харин манайд энэ нь жаахан дутмаг. Спортын салбарт шударга, хатуу ха­риуцлага тооцдог жаяг тогт­моор юм. Энэ удаад дэл­хийн аваргаас баг нь медаль­гүй ирснийх нь төлөө Ч.Насан­тогтох багшийг халах хүртэл яриа гаргаж чадаж байгаа нь жүдогийн хол­боо шударга байгаагийн илрэл. Гэхдээ олимп хаяанд ирчихсэн боло­хоор тамирчид нь шинээр ирэх дасгалжуу­лагчдынхаа арга барилд дасах­гүй удах, үл ойлголцол гарах болов уу гэсэн болгоомжлол явж бай­на. Үнэхээр халах солих бай­сан бол Бээжингийн олим­пийн дараа л хийх бай­сан юм гэцгээх хүмүүс ч байна.

Ямартаа ч олимп ойрхон байна уу, хол байна уу гэд­гээсээ илүүтэй шударга хариуц­лага тооцож буй энэ жишгийг бусад спортын хол­боод ч ажилдаа авч хэрэг­жүүлчихэж болохоор юм.

Есдүгээр сарын 17-25-ны өдрүүдэд зохиогдсон “Мон­гол бөх Гиннесийн номд” 6002 бөхийн барилдаан ам­жилт­тай болж өнгөрлөө. Дэл­хийн дээд амжилтыг бүртгэдэг Гиннесийн номд монголчууд “Монголын үндэсний бөхөөр хамгийн олон бөх нэгэн зэрэг барилдсан” гэдэг номина­циар ийнхүү үндэсний бөхөө орууллаа.

Монголын үндэсний спор­тын түүхэнд тодоор бичигд­сэн эл үйл явдлыг Монголын үндэсний бөхийн холбоо бараг жилийн өмнөөс сэдэж, бэлтгэл ажлыг нь хийж эхэлсэн.

Гиннесийн амжилтад өмнө нь Өвөр Монголчуудын бүртгүүлсэн 2048 бөх барил­дуулсан амжилтыг давах зорил­готойгоор 4096 бөх барилдуулах байсан ч 6002 бөх зодоглосон. Барилдаан эхлэхэд бөх дутаж магадгүй гээд ганц хоёр зуун бөх нөөц­лөхөөр шийдсэн ч нөөцөнд нь хоёр мянга гаруй эрчүүд бүртгүүлсэн учир ийнхүү үндэс­­­ний бөхийн түүхэнд хамгийн олон бөх барилд­лаа.

Төлөвлөснөөс оролцогч­дын тоо нэмэгдсэн учир зо­хион байгуулалт, барилдаа­ны явцад буруу зөрүү зүйл олон тохиолдов. Аваргууд цолоороо түрэмгийлэв үү, эсвэл цолгүй залуучуудтай барилдаад цагийн нэмэр гэж үзсэн үү “Хүндэтгэх шалтгаан­тай” хэмээн баахан л гоц мөргөөд байлаа. Уг нь нэг л удаа гоц мөргөх ёстой.

Төв цэнгэлдэх хүрээлэнд болсон эхний даваануудын үеэр МҮБХ-ныхон зохион байгуулалтын тал дээр нэлээд­гүй сандралдсан.

Нэгийн давааны үеэр залуу бөхчүүд учраа бөхөө танихгүй өөр бөхтэй барилд­сан, зарим нь хоёр, гурван ч удаа барилдсан гээд хөгтэй ч гэмээр зүйл их болжээ.

“Нэрээ
бүртгүүлсэн ч миний нэрийг огт дуудсангүй” гэх 200 гаруй бөх зохион байгуулагчдад гомдол гаргаж, бараг бослого гаргахын наагуур юм болсон. Тэднийг нэгийн давааны төгсгөлд тусад нь барилдуулаад асууд­­лыг шийдчихсэн. “Тэд­гээр бөхчүүд бараг бүгд шахуу хөдөөнөөс ирсэн. Мөн ижил нэртэй эрчүүд олон байсан зэргээс ийн нэрээ сонсоогүй” хэмээн зохион байгуулагчид тайлбарлаж байсан юм.

Нэг, хоёрын давааны үеэр эрчүүд бие биенийхээ цүнх­тэй зодог шуудгийг нэлээдгүй “туусан”. Төв цэнгэлдэхийн цагаан хоолойгоор “Монгол эрчүүд ээ, битгий бие биенийхээ зодог, шуудгийг хулгайл л даа. Энэ чинь муу­хай шүү ээ. Зодог шуудгийг нь буцаагаад өгчих” гэж зарлах, учирлах зэрэгцүүлэн гуйж байлаа. “Хүн тээвэр” гэх бичиг­тэй машинд ачигдаж ирсэн цэргүүдийн нэг нь аварга цолтой бөхийн бүсийг хулгайлс­наас тэднийг барил­дуулахгүй бүгдийг нь буцаа­гаад аваад явчихсан тухай уг барилдаанд зодоглосон эрчүүд ярьж байна. Энэ талаар Монголын үндэсний бөхийн холбооныхноос лав­ла­­вал “Ерөөсөө тийм зүйл болоогүй. Бидний хийж буй ажлыг үгүйсгэх гэсэн бодол­той хүмүүс л элдэв янзын юм яриад байгаа байх” гэлээ.

Гиннесийн барилдаанд зодоглохоор ирсэн хөдөөний бөхчүүдийн ихэнх нь нутаг буцаагүй л байна. Том цүнх үүрсэн, барилддаг гэмээр хүдэр залуус нийслэлийн баар, зоогийн газруудаар наргиж явна. Сүүлийн хэд хоног эрүүлжүүлэгдсэн хүмүүс дунд том биетэй, бөх байрын царайтай залуус их байсан гэнэ.

Барилдаан нь дуусчи­хаад байхад гэртээ ирэхгүй байгаа эр нөхрөө эхнэр хүү­хэд нь сураглаж байгаа сураг­тай. “Өвлийн бэлтгэл ажил ид өрнөж байхад нөхөр минь алга болчихлоо” гэх эмэгтэй­чүүд хөдөөгүүр олон байгаа гэсэн шүү.

16 настай
идэр залуугаас 80 настай сумын заан зодог­лосон, есөн хоног үргэл­жил­сэн, 13 даваатай барилдаа­ныг спортын хүрээ­нийхэн “Зоригтой хэрнээ, гаж барил­даан болсон” гэж дүг­нэж байна. Яагаад гаж гэс­нийг нь тодруулбал “Гинне­сын ном гэдэгт чинь гаж, со­нин, итгэмээр­гүй, чих дэл­дийлгэм ерөнхийдөө хачин хүмүүсийг бүртгэдэг. Тэгэхээр Монгол бөх гэхээр дэлхийн бусад орнууд зургаан мянган нүцгэн эрчүүд нэгэн зэрэг барилдсан гэдгээр нь хүлээж авна. Тэд манай ёс жаяг, уламжлал зэргийг огтхон ч мэдрэхгүй өнгөрнө” гэж тайл­барласан юм.

Хэдий эхний даваанууд жаахан тиймэрхүү болсон ч найм, есийн даваанаас бөх­чүүдийн чансаа сайжирч, арвын даваанаас “гал гар­сан”
сонирхолтой барилдаа­нууд эхэлснийг бөх
сонир­хогчид хэлж байна. Ингээд уг барилдааны дүйзийг
наймын даваанаас нь сонирхуулъя.

Наймын даваа

Д.а Б.Бат–Эрдэнэ гоц мөргөсөн

У.а. С.Мөнхбат а.з Ч.Бямбадорж

У.арс Д.Ганхуяг а.а У.Батгэрэл

У.арс Х.Мөнхбаатар у.з Д.Бумбаяр

У.арс Д.Азжаргал а.а Б.Одгэрэл

У.арс Г.Эрхэмбаяр а.з С.Ган-Идэр

У.г И.Доржсамбуу у.х Г.Элбэг

У.г Н.Ганбаатар у.н Б.Насандэлгэр

У.г Ж.Бат–Эрдэнэ а.а Б.Пүрэвсайхан

У.з Ц.Мягмарсүрэн у.н Ц.Лхагвасүрэн

У.з Ч.Санжаадамба а.а Ж.Наранбаатар

У.з Б.Соронзонболд у.н Б.Бадамдорж

У.з М.Өсөхбаяр у.н Ц.Сумьяабэйс

У.х Л.Пүрэвжав у.н Л.Нямсүрэн

У.х Т.Өсөх–Ирээдүй у.н Ш.Уламбаяр

У.х Д.Батболд а.а Ш.Мөнгөнбаатар

У.х Т.Амартүвшин а.а Л.Шинэбаатар

У.х Ц.Содномдорж у.н Н.Батзаяа

У.х Ө.Даваабаатар у.н А.Батмөнх

У.х Ө.Бат–Орших у.н Б.Сангисүрэн

У.х А.Бямбажав у.н Ш.Жаргалсайхан

У.н Э.Энхбат у.н М.Эрдэнэбат

У.н Б.Батмөнх а.а Н.Түвшинбаяр

А.а Б.Батжаргал а.з Б.Ганзориг

Есийн даваа

Б.Бат-Эрдэнэ
Н.Түвшинбаяр

С.Мөнхбат
Ц.Мягмарсүрэн

Д.Ганхуяг Л.Шинэбаатар

Х.Мөнхбаатар Ш.Жаргалсайхан

Д.Азжаргал
Л.Пүрэвжав

Г.Эрхэмбаяр Ш.Мөнгөнбаатар

И.Доржсамбуу М.Эрдэнэбат

Н.Ганбаатар Т.Өсөх-Ирээдүй

Ж.Бат-Эрдэнэ
Б.Ганзориг

Б.Соронзонболд Ө.Даваабаатар

М.Өсөхбаяр Ө.Бат–Орших

Ч.Санжаадамба Ц.Содномдорж

Арвын даваа

С.Мөнхбат
Б.Ганзориг

Д.Ганхуяг И.Доржсамбуу

Х.Мөнхбаатар Д.Азжаргал

Г.Эрхэмбаяр Н.Түвшинбаяр

Н.Ганбаатар Ө.Бат–Орших

Ч.Санжаадамба Ө.Даваабаатар

Арваннэгийн даваа

С.Мөнхбат Ө.Бат-Орших

Д.Ганхуяг Г.Эрхэмбаяр

Х.Мөнхбаатар Ч.Санжаадамба

Арванхоёрын даваа

С.Мөнхбат
гоц мөргөсөн

Г.Эрхэмбаяр
Ч.Санжаадамба

Арвангурвын даваа

С.Мөнхбат Ч.Санжаадамба

Монголын
үндэсний
бөхийн холбоо 4096 бөх барилдуулж Гиннесийн номд бүртгүүлэх гэж бай­гаа билээ. “4096 бөх ба­рил­дуулна. Гиннесийн амжилтыг бүртгэдэг хо­роо­­ныхон ирэх үеэр юмыг яаж мэдэх вэ бөх дутаж магадгүй учраас нөөцөнд хэдэн бөх бүрт­гэнэ” гэж МҮБХ-ынхон ярьж байв. Гэ­тэл нөөцөнд ганц, хоёр зуугаар тогтохгүй хоёр мянган хол давсан бөх­чүүд бүртгүүлжээ. Цаа­на нь бүртгүүлэхийг хүссэн олон зуун залуус үлдэв. Монголын үндэс­ний бө­хийн холбоо өөрс­дийг нь зорин ирсэн хот, хөдөө­гийн залуусын ур­мыг бо­дож бүгдийг нь бүртгэсэн байна.

Ингээд
6002 бөхийг Төв цэнгэлдэхийн дэв­жээ­нээ хүлээн авч Гин­несийн номд бүртгүүлэх ажилла­гаанд оролцуул­лаа. Гин­несийн номын амжилтыг тэмдэглэх хо­рооныхон анхнаасаа 4096 бөх гэсэн учир тийм тооны бөхчүү­дийг нь тоо­лох, эсвэл нэг­мөсөн 6002 бөхийг бүг­дийг нь тооцох эсэх нь тодорхойгүй бай­на. Ма­найханд завшаан­тай хэ­рэг болж 6002 бө­хөө бүрт­­­­гүүлчих санаатай бай­­гаа бололтой.

Есдүгээр
сарын
17-ны
14.00 цагаас Гиннесийн бүртгэлд бөхчүүдийг тоол­­но хэмээн зарласан. Бүрт­гэлийн ажил цагаа­саа хоцорч 15.00 цагийн үед эхлэв. Төв цэнгэл­дэхийн баруун талын сек­цүүдэд үзэгчид суусан бол зүүн талынхад нь Гиннесийн амжилтад бүрт­гүүлэх гэж буй эр­чүүдийн дээл хув­цас, цүнх, гутал зэрэг нь байв. Нэг үгээр хэлбэл цэнгэл­дэхийн баруун талд үзэг­чид, зүүн талд өнөө зур­гаан мянган бөхийн цүнх­тэй хувцас хунар, гутал, дээлүүд “ярайна”.

Төв цэнгэлдэхийн 
тал­байд эхлээд улс, айм­гийн алдар цолтой бөхчүүд түүчээлэн орж ирлээ. Дар­хан аварга Б.Бат-Эрдэнэ, даян авар­га Г.Өсөхбаяр, аварга О.Балжинням, Б.Мөнхбат нарын араас бөхчүүд цу­ваагаар орж ирж тусгай­лан хатгасан дарцаг­нуу­дын харалдаа зогслоо. Аймгийн цолт­нууд дар­цагныхаа ард очиж ам­жаагүй байтал түрүүнээс хойш цэнгэл­дэхийн хаал­ганууд дээр “багширч” байсан цолгүй, залуу бөх­чүүд нэгэн зэрэг “дайрч” орж ирж бушуухан л дар­цагны ард зогсох гээд гүйлдэв. Цэнгэл­дэхийн дөрвөн талаас бөхчүүд гүйлдэж орж ирэв, хор­мын төдийд байраа олц­гоов. Тэд нэгэн зэрэг шавж үзүүллээ. 

Зохион байгуулагч­дын мэдээлснээр энэ­хүү түүхэн барилдаанд дөр­вөн аварга, улсын арслан тав, улсын гарьд тав, улсын заан 12, улсын харцага 23, улсын начин 107, аймаг, цэргийн арс­лан 218, аймаг, цэргийн заан 171, аймгийн хар­цага 34, аймгийн начин 391, сумын заан 1461, сумын харцага 21, сумын начин 423 бөх барилдаж байгаа гэнэ. Харин бусад нь оюутан, сурагч, цэрэг, залуучууд юм байна.

Төлөвлөснөөс хоёр мянгаар илүү бөх барил­даж байгаа учир төлөв­лөгөөнд өөрчлөлт орж, зохион байгуулагчид, за­суул,
хөлийн цэц, гарын даа нар их ачаалалтай
ажиллаж байна. 13 да­ваатай энэхүү барил­даа­ны нэгийн давааны ба­рил­даан өчигдөр айм­гийн цолтнуудын барил­даа­наар
завсарласан. Өнөө­дөр 09.30 цагаас Төв цэн­гэлдэхэд сумын заан цолт­нуудын
барил­даанаар үргэлжилнэ.  Со­нирхуу­лахад,  өнөөдрийн барил­даанд  УИХ-ын гишүүн Д.Кёкүшюзан Бат­баяр ба­рилдах юм байна. Үн­дэсний бөхийн холбоо­ныхон “Олны та­нил хү­мүүс их барилдаж байна. Том компанийн
захирал, бизнесмэнүүд ч харагдаж байна. Даваа багасаад, бөх цөөрөөд ирэхээр л хэн хэн барилдаж бай­гааг
хэлж болохоор бай­на” гэсэн юм.

Есдүгээр сарын 17-25-ны өд­рүүдэд Гиннесийн номонд Мон­голын үндэсний бөхийг бүрт­гүүлэх 4096 бөхийн барилдаан болно. Эхний хоёр даваа нь Төв цэнгэлдэх хүрээлэнд, үлдсэн нь Бөхийн өргөөнд болно. Өчигд­рийн байдлаар 3100 орчим эрчүүд бүртгүүлжээ. Улаанбаатар хотын харьяат цол­той болон цолгүй, залуу бөхчүү­дийг бүртгэж дуусчээ. Есдүгээр сарын 15-наас хөдөөгийн бөхчүү­дийг бүртгэх бол дээр нь цэрэг, армийн мянган бөх нэмэгдэнэ. Ингээд дөрвөн мянга хол давсан бөхтэй барилдаан болох нь.

Барилдааны бүртгэлийн ажил Бөхийн өргөөний гадна асарт 09.30 цагаас эхэлж байгаа. Бүртгэлийн комиссынхныг хүлээ­сэн залуус хар өглөөнөөс л цуг­лачихсан дугаарлаж зогсдог гэнэ. Тэгээд орой 18.00 цаг хүртэл эрчүүд тасрахгүй, асар хүнээр дүүрэн.

Бүртгэлийн ажлыг ахалж буй Монголын үндэсний бөхийн холбооны тэргүүн гарын даа С.Сэлэмбаатар “Улаанбаатар хотын харьяат болон залуу бөх­чүүдийн бүртгэл дуусч байна. Учир нь төлөвлөснөөс олон бөх­чүүд бүртгүүллээ. Гэсэн ч бүрт­гүүлэх гэсэн залуус тасрахгүй байна. Тэднийг бид нөөцөнд бүртгэж байна” гэсэн юм.

Цолтой бөхчүүд нь цолны үнэмлэхээ зургаан мянган төгрөг­тэй, цолгүй нь иргэний үнэмлэхээ, мянган төгрөгтэй авч очиж бүрт­гүүлж байлаа. Бүртгүүлсэн бөхчүүд цээж зургаа авахуулна. Учир нь Гиннесийн барилдаанд барилдсан бөхчүүдийн зураг, нэр усыг бичсэн ном гаргах аж. Бас хандив өгсөн хүмүүсийн зурагтай ном хэвлүүлэхээр болжээ.

Өчигдөр бүртгэлийн ажлыг очиж сонирхлоо. “Одоо хөдөөгийн бөхчүүдийг л бүртгэнэ” гэсэн үгийг сонсоод залуус “Улс орон даяар барилдаарай гэж уриалчихаад ирэхээр хөөгөөд байхдаа яадаг юм бэ. Зорьж ирчихээд байхад бүртгэ л дээ” гэж бөөн шуугиан боллоо.

Бөхийн сургууль, дэвжээ, клу­бийнхэн нэгдсэн журмаар ирж бүртгүүлсэн бол арван жилийн хөвгүүд ч ирж бүрт­гүүлжээ. Бүрт­гүүлэгчдээс хамгийн залуу нь 16 настангууд. Дөнгөж иргэний үнэмлэхээ гардаж авсан хөвгүүн ч ирж бүртгүүлжээ. Харин хамгийн ахмад нь 80 настай Д.Түгж­жав гуай. Говь-Алтай айм­гийн Чандмань сумын харьяат, сумын заан цолтой тэрээр залуу халуун наснаасаа зүлэг ногоон дэвжээнд ноцолдсоных энэ удаа­гийн том барилдаанд хүүхэд залуусыг уриалан дуудаж барилдана гэжээ. Бас 69 настай, сумын заан Э.Очирхуяг гэдэг хүн ч бүртгүүлээд байлаа.

Улсын цолтой бөхчүүд бараг бүгд шахуу нэрсээ бичүүлж. Авар­га А.Сүхбатыг энэ барилдаанд зодоглохоор болсон тухай яриа гарсан. Энэ талаар бүртгэлийн комисс “Аварга А.Сүхбат бүртгүү­лээгүй. Түүнийг барилдахаар болсон тухай яриа гарсан. Энэ бол цуурхал шүү. Аварга хүртэл өөрөө үүнийг үгүйсгэсэн” гэв.

Гиннесийн амжилтын хороо­ны гишүүд есдүгээр сарын 17-нд буюу нэгийн давааны өмнө бөхчүүдийг 4096 хүрэх нь үү үгүй юу гэдгийг тоолох нь. Бөхчүүд заавал зодог шуудаг, монгол гутал, малгайтай байх учиртай. Цаг агаар ямар ч байлаа гэсэн заавал өмсгөлтэйгээ байгаарай гэж сануулж байна лээ. Тэр үеэр цаг агаарын хэм өдөртөө арав орчим хэмийн дулаан, шөнөдөө хасах хэмийн хүйтэн байх нь. Намрын өглөө, орой жихүүн байдаг болохоор нүцгэн шахуу барилдах эрчүүд минь хатгаа, ханиад хүрч болох тул энэ талаар анхаарах хэрэгтэй юм. 

Цолтой, барилддаг ноцолддог бөхчүүд ч яахав зодог шуудагтай­гаа, зодог шуудаггүй нь гадуур дотуур гүйж өмсгөлөө хайж бай­гаа сурагтай. Бөхийн өргөөний  бөхийн өмсгөлийн дэлгүүр ойрд ачаалалтай байгаа гэнэ. Оёдлын цехийнхэн нь өнөө армийн мянган бөхийн зодог шуудгийг оёод толгой өндийх завгүй сууна. Гут­лын цех ч ялгаагүй. Бөхийн өргөө­ний дэлгүүрт хүүгээ дагуулсан аавууд их орж ирж байна. “Миний хүүд одоо юу дутуу билээ. За байз, оймс авах дутуу юм байна” гэх. Зодог, шуудаг ширээс, хэмжээ­нээсээ хамаарч үнэ нь өөр өөр. Өчигдөр тус дэлгүүрийн зодог нь дууссан байв.

Нэгэнт бүртгэл дууссан гээд байхад залуус хөвөрсөөр, зарим нь бүр хошуугаа унжуулаад, ширээний ирмэгийг хуруугаараа оролдон “Бүртгэчих л дээ. Барилд­маар байна” гэж зогсоно.

Залуус найз нөхдөөрөө ирж байгаа гэнэ. “Арван жилд байхдаа ноцолддог байлаа. Ингэж нэг барилдах боломж дахиж тохио­лоо шүү. Алдартай бөхчүүдтэй нэг дэвжээнд гарах нь” гэж олзуур­хацгаана.

Монголын үндэсний бөхийн холбоо ирж буй бөхчүүдийг аль болох бүртгэхийг хичээж байгаа аж. Гиннесийн амжилтыг бүртгэ­дэг нөхдийг ирэх үеэр бөхчүүд дутах юм уу ямар нэг асуудал гарвал нөөцийнхнийг оруулах аж. Энэ барилдааны түрүү бөхөд наадмаар өгдөг 15 сая төгрөгөөс дутахгүй мөнгөн шагнал амлаж байна.

Хэрэв энэ барилдаанд улсын цол олгоно гэвэл 128 начин, найман арслан, дөрвөн аварга гээд л хөврөх байлаа. Харам­салтай нь цол олгохгүй. 

Бүртгэлээс хоцорч, барилдах хүсэл нь биелээгүй залуус Бөхийн өргөөний гадна, шат, хайс, бор­жуур дээр урвайн сууцгааж байна лээ шүү. 

Цаана нь аймгуудын бөхчүүд байна. Сумандаа л ажил төрөл­тэй, хадлангийн хамаг ихийг нугалдаг гэх хүдэр эрс Гиннесийн барилдаанд зодоглоно гээд аль эртнээс ажлаа орхиж, бэлтгэл хийсэн сурагтай. Бас дээр нь армийн мянган залуу бий. Ингэ­хээр энэ намрын буцалсан их ажлын хажуугаар Гиннесийн ба­рил­даан манай эрчүүдийн анхаар­лыг татаж байна. Хэрэв залуус барилдъя гээд хөдөө гадаанаас гүйгээд ирвэл 4096 гэсэн нь багадаад 8192 ч болж мэдэхээр. Бүр жинтэйгээр нь гээд 16384 бөх барилдуулчихаж мэдэхээр байна.

Д.САРУУЛ

Дуайт Дэвид Ховард

Төрсөн он: 1985 оны арванхоёрдугаар сарын 8-нд АНУ–ын Атланта мужид төрсөн.

Биеийн өндөр:
211 см

Биеийн жин: 120 кг

Дуртай хоол: Махтай хоолонд дуртай

Тоглодог баг: Orlando Magic

Өмсгөлийн дугаар: 12

NВА-гийн шилдэг тамир­чин, “Орландо мэжик” багийн тоглогч Дуайт Ховард өчигдөр манайд ирлээ. Өнөө цаг үеийн сагсан бөмбөгийн шил­дэг од, дэлхийн хэмжээний алдартай тамирчин Дуайт Ховард Монголд хөл тавьсан нь спорт сонирхогч, хүүхэд залуусын мөрөөдлийг бие­лүүлсэн явдал болов. NВА-гийн тамирчдаас Монголд анхлан хөл тавьж буй түүнийг онгоцноос буунгуут “Eznisair­ways”-ийн хамт олон тусгай өрөөнд угтан авч, хүн­дэт­гэл үзүүлээд “Монголын хүүхэд, залуус ирэх сургийг тань сонс­сон цагаасаа сэтгэл догд­лон хүлээсэн. Өнөөдөр бид бүхний хүсэл биеллээ” гэлээ. Дуайт Ховард Мон­голын талаар төдийлөн их мэдээлэлгүй байсан гэнэ. Хааяа л сонин, сэтгүүл, теле­виз зэргээс манай орны талаар дуулдаг байж. Тэрээр “Монголчуудыг их эелдэг, найрсаг ард түмэн гэж дуул­сан. Бас үзэсгэлэнтэй бай­галь­тай, өвөрмөц зан зан­шил­тай ард түмэн гэж сонс­сон юм байна. Монголд ирсэн боломжоо ашиглаад тэр бүг­дийг үзэж, мэдрэхийг хүсч байна” хэмээн сэтгэгдлээ илэрхийлээд хананд өлгөө­тэй байсан өөрийн зурагт хуудсан дээр гарын үсгээ зурлаа. Өөртэй нь зураг ава­хуу­лахыг хүссэн хүн бүрийг мөрөөр нь тэврэн инээм­сэглэж зураг авахуулна, зу­рагчин, зу­раг­лаачдын дуран руу нүд ирмэн “сахилга­гүйтнэ”. Тэ­гээд бүгдтэй нь “Hello” хэмээн мэндэллээ.

Түүнийг тусгай өрөөнөөс гарахад онгоцны буудлын үүдэнд олон залуус хэдийнэ ирчихсэн, зураг авч хараг­дана. Үүд рүү дөхөх мөчид тэд нэгэн дуугаар “Ховард, Ховард!” хэмээн хаш­гиралд­лаа. Хамгаалагчид сэтгэл нь хөдөлсөн хөгжөөн дэмжигч­дийг чадлаараа л холдуула­хыг хичээвч тусыг эс олов. Залуус шүтээн тамирчныхаа гарын үсгийг авч, гар барьж мэндчилэхийг хичээн үймэл­дэв. Зарим залуус пүүз, гутал нь олны хөл  сугарч үлдэхэд оймстойгоо л Ховардын араас гүйлдэнэ. Гэтэл нэгэн залуу Ховардын 12 дугаар­тай өмсгөлийг барьсаар олны дундаас дүүлж очоод гарын үсгийг нь зуруулаад автал хөгжөөн дэмжигчид бүгд баяр­лан орилолдлоо. Өнөө за­луу­гийн хүсэл нь биелсэн бололтой, сэтгэл хангалуу­наар өмсгөлөө эвхэнэ. Бусад нь өмсгөлийг ганц харчихъя л даа хэмээн шалцгаах.

“Dwigth Howard” гээд цаа­сан бичээд ирчихсэн хүмүүс байлаа. Тэд Ховардын суу­сан машины урд нь очоод өнөө бичгээ үзүүлж шүгэл­дэнэ. Гэрэл зургийг нь авах гэсэн залуус машиныг нь бүчиж, машиных хамар дээр хэвтэхийн наагуур юм болов. Ховардыг дагалдан ирсэн нөхөд “Өө, бурхан минь. Энэ чинь юу болж байна аа. Ийм их сэтгэл хөдлөл хараагүй удсан байна шүү. Монгол­чууд чинь төсөөлснөөс өөр юм аа” гэж ойр зуураа ярилц­лаа.

Манайд дэлхийн хэмжээ­ний алдартай, олны танил хүмүүс ирэхэд нүдний хар шил, хар хувцас өмссөн хам­гаалагчид гэх залуус нэг алхам ч ойртуулахгүй гар далайхын наагуур юм бол­дог. Гэтэл Ховардыг тэгж хам­гаалсангүй. Юунаасаа ч тэгж хамгаалах юм, хөгжөөн дэм­жигчид, хөөр хөгжилтэй хүү­хэд, залуусын дунд яваа хүнийг шүү дээ. Ямартай ч Ховардыг өчигдөр хаана л очно, тэнд нь хүүхэд залуус хэдийнэ цуглачихсан. Зурагт хуудас, бөмбөг дээр гарын үсгийг нь зуруулахаар бэлтгэ­чихсэн байна лээ.

Ховард “Би хүүхэд, залуу­сын дунд байх дуртай. Тэд­ний сайн сайхны төлөө чиглэ­сэн үйл хэрэгт идэвхийлэн оролцох сонирхолтой. На­майг Монголын залуус ийм сайхан угтан авна гэж төсөө­лөөгүй шүү” хэмээсэн юм.

Тэрээр дэлхийн хэмжээ­ний шилдэг сагсан бөмбөгч гэдгээсээ гадна элгэмсэг зан, хөгжилтэй байдал зэргээрээ сагсан бөмбөг сонирхогчдын хайр хүндэтгэлийг татсан хүн. NВА-гийн бүх оддын тог­лолтын цагирган дээрээс довтлох үзүүлбэрийн үеэр Ховард “Супермен”-ий өмс­гөл, нөмрөгөөр гангарч тал­байд гарч ирсэн тэр мөчөөс “Супермен” гэдэг хочтой бол­сон түүхтэй. Хошин шогийн мэд­рэмжтэй, хөгжилтэй зан нь түүнийг сагсан бөмбөг сонирхогчдын шүтээн боло­ход хамгийн их нөлөөлсөн юм.

Ховард сайхан бие, инээмсэглэл гэрэлтсэн ца­рай­гаараа NВА-гийн царай­лаг тоглогчдын нэгд зүй ёсоор бичигддэг. Түүний бас нэг хоч нь “Булчин”. Биеийн өв тэгш хөгжилтэй, бэлтгэл сургуулилтдаа маш их ан­хаар­даг зэргийг нь мэргэ­жилтнүүд үнэлдэг.

“Мобиком”,
“Eznisairways”, “Newcom”, “Ulusnet”, “Mobi­net”, “Clean energy” зэрэг компани, группууд дэлхийн супер тамирчныг эх орондоо хүрэлцэн ирэхэд хамтран ажиллаж буйг энд дуулгая. Ховард манайд гур­ван өдрийн айлчлалаар ирээд байгаа юм. Айлчлалын хөтөл­бөр нь шахуу ч Ховард хүүхэд залуустай аль болох хамт байхыг хүсч байгаагаа илэр­хийлжээ.

Өнөөдөр Ховард асрам­жийн хүүхдүүдийг дагуулан нисэх онгоцтой танилцах аялал хийх бөгөөд 14 цагаас “Боловсрол” телевизийн шууд ярилцлагад орж, дараа нь Монгол бөхийн өргөөнд очиж манай залуу сагсан бөмбөгчдийн үзүүлбэрийг сонирхох юм байна. Тэгээд орой нь “Нүхт”-д коктейль шоунд оролцож, шүтэн биш­рэгчтэйгээ халуун яриа өрнүүлж үдшийг хөгжилдөн өнгөрөөх аж.

Харин маргааш нийслэ­лийн ерөнхий боловсролын сургуулийн аль нэгнийх нь спорт залаар орж бага­чууд­тай сагс тоглох гэнэ. Чухам аль сургуульд очихыг зохион байгуулагчид нь одоогоор нууц­лаад буй. 

Дуайт Ховард өчигдөр 15 цагаас “Тэди”-гийн урд тал­байд залуустай уулзлаа. Талбай бүхэлдээ олны хөлд дарагдан, тэр орчмын замын хөдөлгөөн түгжрэхээ дөхөв. Ховард тайзан дээр гарч ирээд монголоор мэндчилээд “Монголын бүсгүйчүүд их хөөрхөн юм аа” хэмээлээ. Тэгээд гарын үсгээ зурсан бөмбөгөө олны дунд зогссон нэгэн настай хүнд дурсгал болгон өгөв. Түүнийг цугла­сан хүний дундуур явсаар “Be…” төвд хүрэлцэн ирэхэд залуус дагасаар “Ховард!” хэмээн хашгиралдана.

Тэрээр хэвлэл мэдээл­лийн­хэнтэй уулзаж сонирх­сон цөөн асуултад нь ха­риулс­ны дараа гарын дард­саа үлдээлээ. Монголчуудтай бүгдтэй нь гар барьж мэнд­чилж амжихгүй учраас ийнхүү гарын дардсаа үлдээлээ. Та бүхэн хүссэн үедээ миний гарыг барьж болно шүү гэсэн юм.

Ховард Майкл Жексоны дууг дагаж дуулан, найган бүжиглэж, өөрийг нь зорин ирсэн хүн бүртэй гар барьж, гарын үсгээ өмсгөл, цамц, бөмбөг зурагт хуудас, тэмдэг­лэлийн тэр гээд л зуруулахыг хүссэн бүхэн дээр нь зурж өгч байсан юм. Тэгээд ам нээх болгондоо “Монголчууд үнэ­хээр найрсаг юм аа. Би бүгд­тэй нь танилцмаар байна” гэх. “Супермен” хочоороо дэл­хийн залууст танигдсан Дуайт Ховард ийнхүү Монголд айл­чилж байна.

Д.ГАНСАРУУЛ

Хөнгөн атлетикийн 13 дахь удаагийн
дэлхийн аварга ­шал­га­­руулах тэмцээн БНСУ-ын Дэгү хотноо наймдугаар сарын 27-ноос
есдүгээр сарын 4-ний хоо­ронд зохиогдлоо. Тэмцээн дүнгээ гаргаж, шилдгүүдээ тодруулсан
ч “Дэгү-2011”-ийн эргэн тойрон дахь үйл явдал үргэлжилсээр байна.

Солонгосчууд хэдий медаль хүртээгүй
ч, асар их туршлага хуримтлуулж, ирсэн зочдоо сэтгэл хангалуун буцаасандаа баяртай
байгаагаа илэрхийлцгээж байна. Харин спорт сонирхогчид, тэр дундаа хүүхэд залуус
нь дэлхийн шилдэг тамирчдыг дэргэдээс нь харж, гарын үсгийг нь авч, хамт зураг авахуулснаа
энэ амьдрал­даа тохиосон мартагдашгүй явдал гэж ярьжээ.

Усайн Болт сэтгэл нь хөдлө­хөөрөө
үзэгчид рүү өмсч явсан пүүзээ шиддэг уламжлалтай. Тэ­рээр тэм­цээний сүүлийн өдөр
200 метрийн шигшээд нэгээр шал­гарсныхаа дараа пүүзээ шидэхэд нэгийг нь хамгаалалтын
ажилтан эмэгтэй авсан бол өрөөснийг нь нэгэн сурагч охин олноос өрсөн шүүрч авчээ.
Тэр сурагч дэлхийн шилдэг тамирчны пүүзийг насан туршдаа нандигнаж, юугаар ч солихгүй
хэмээж байгаа аж.

2009 оны ДАШТ-ий үеэр эмэг­тэйчүүдийн
800 метрийн гүйлтэд Өмнөд Африкийн тамирчин Кастер Семенья түрүүлсэн ч өрсөлдөгчид
нь “Семенья эмэгтэй хүн биш. Тэр эрэгтэй. Бид эрэгтэй хүнтэй уралд­чихлаа. Үүнийг
зохион байгуулаг­чид шалгах ёстой” гэж бөөн дуу­лиан тарьж, Семеньяг шүүгчид болон
зохион байгуулагчид тусгай өрөөнд оруулж нүцгэлж үзэхэд ч хүргэж байсан. Уг явдлын
дараа Өмнөд Африкийн ард иргэд та­мирчныг нь доромжилж, эх орны нэрийг гутаалаа
гэж Олон улсын хөнгөн атлетикийн хол­боонд гом­дол мэдүүлж байсан. Семеньягийн ээж
нь “Семенья бол охин. Би охин төрүүлсэн. Миний охин руу хүмүүс ингэж муухайгаар
дайрсанд эх хүний хувьд үгээр хэлэхийн аргагүй ихээр гомдож, харамсч байна. Семенья
бол эмэгтэй гэдгийг мянгантаа хэлье” гэж тухайн үед нулимс дуслуулан ярьж байсан.
Энэ удаад Кастер Семенья 800 метрийн урал­даа­наас мөнгөн ме­даль хүртлээ. Түү­нийг
хэн ч хүйсийн асуудлыг нь хөндөж гом­доосонгүй. Өмнөх явд­лыг нь ч дурссангүй.

Тэмцээний сүүлийн өдөр бол­сон эрэгтэйчүүдийн
марафоныг хамгийн олон үзэгч үзжээ. Шилдэг тамирчдыг ойрхноос харах боломж марафон
гүйлтийн үеэр тохиодог учир олон орны хөгжөөн дэмжиг­чид өөр өөрсдийн уламжлалыг
харуулсан баг, хувцас, бөмбөрөөр “гоёж” гүйгчдээ дэмж­жээ.

Энэ уралдааны 20 дугаар байрт манай
тамирчин Б.Сэр-Од шалгарсан. Эхний хорин байрт Ази тивээс дөрвөн тамирчин орж ирсний
нэг нь Б.Сэр-Од болж байгаа юм. Уг марафоныг БНСУ-д ажиллаж, амьдардаг мон­голчууд
ихээр үзэж сонирхсон байна.

БНСУ-ын Дэгү хотноо хөнгөн
атлетикийн 13 дахь удаагийн ДАШТ амжилттай болж өндөрлөлөө. 203 орны 1848
тамирчин өрсөлдсөн уг тэмцээнийг медалийн тоогоор АНУ-ын баг тэргүүлж, ОХУ,
Кенийн баг удааллаа. Харин дэлхийн аваргын тэмцээнийг эх орондоо зохион
байгуулсан БНСУ 63 тамирчнаа өрсөлдүүлсэн ч ганц ч медаль хүртсэнгүй.

Энэ удаагийн дэлхийн аваргад
манай улсаас “Лондон-2012” олим­пийн эрхийг хүртээд буй ОУХМ Б.Сэр-Од,
Л.Отгонбаяр нар өр­сөлд­сөн. Наймдугаар сарын 27-нд болсон эмэгтэйчүүдийн
марафонд Л.Отгонбаяр уралдаж 39 дүгээр байрт орсон юм.

Өчигдөр тэмцээний сүүлийн өдөр
болсон эрэгтэйчүүдийн ма­рафонд Б.Сэр-Од оролцлоо. Нийт 67 тамирчин гараанаас
гарч, 51 нь барианд оров. Манай тамирчин 2:16:41 цаг гүйж 20 дугаар байрт орсон
бол энэ зайг Кенийн тамир­чин Абел Кируи 2:07:38 цагт туулж аваргын алтан
медалийн эзэн болсон юм.

Б.Сэр-Одын хувьд 2003 оны ДАШТ-д
2:26:39 цаг, 2009 оны Берлиний ДАШТ-д 2:17:22 цагийн амжилт үзүүлж 29 дүгээр
байрт тус тус орж байсан юм. Энэ удаад 20 дугаар байрт шалгарч өмнөх ам­жилтаа
ахиуллаа.

Дэлхийн шилдэг тамирчин, олимп,
дэлхийн аварга Усайн Болт 100 метрт бүтэлгүйтсэн ч 200 метрт аваргаллаа. Тэрээр
“Сэтгэл жаахан уужирлаа. 100 метрт алдаа гар­гачихаад ер итгээгүй. 200 метрт
санасандаа хүртэл хурдаллаа. Намайг дэмжиж байсан спорт сонирхогчдодоо
баярлалаа” хэ­мээгээд ялалтын баяраа илэрхийл­дэг өнөө супер хөдөлгөөнөө
хийжээ.

Эмэгтэйчүүдийн өндрийн ха­райлтын
медалийн төлөөх ха­райлтууд ихээхэн сонирхол татсан. Жилийн өмнөхөн нярайлж,
охин­той болсон ОХУ-ын тамирчин Анна Чичерова 2.03 метр харайж энэ төр­лийн
дэлхийн аварга хэмээх нэр хүндтэй цолыг хүртэв. Түүнтэй ширүүн өрсөлдсөн
Хорватын та­мир­чин Бланка Власиу сүүлийн харайлтдаа азгүйтсэнээс мөнгөн медаль
дээр буусан юм. Анна Чичерова “Охин минь надад аз дуудлаа. Миний бүх зүйл
сайхан байгаа нь нялх үртэй минь хол­боотой. Амаржаад сар болоод л бэлтгэлийн
заал руугаа явж  эхэл­сэн. Хэдхэн сарын
дотор хуучин формдоо орж чадсан. Дэлхийн аварга боллоо. Одоо надад “Лон­дон-2012″
гэх том даваа үлдээд байна” гэж алтан медалийн болзол хангасныхаа дараа
хэвлэлийнхэнд ярьжээ.

Эмэгтэйчүүдийн тулгууртай
харайлтад Исинбаеваг ямар нэг маргаангүйгээр түрүүлнэ гэж таа­маглаж байтал
тэмцээний талбайд бүх юм өөрөөр эргэсэн. Оросын бүсгүйчүүдийн ноёрхол тогтсон
гэж болохоор энэ төрөлд Исинбаева бүтэлгүйтсэн ч цагтаа эх орныхоо нэрийг өргөж
явсан Светлана Феобиана хамаг хүчээ шавхан байж хүрэл медаль хүртсэн нь нутагт
нэгтнүүдийнхээ сэтгэлийг жаахан ч гэсэн уужруулав. Исин­баева азгүйтсэн ч “Энэ
бүх таагүй зүйлсийг огтхон ч тоохгүй байна. Тулгуур модоо сольсноос болж
алдчихлаа. Гэхдээ үүнд би ха­рамсахгүй байна. Миний бүх ан­хаа­рал Лондонг
чиглэсэн байгаа” хэмээн өгүүлсэн юм.

Олон улсын хөнгөн атлетикийн
холбооноос тэмцээнийг зохион байгуулсан БНСУ-ыг зохион бай­гуулалттай сайн
ажиллаж, цэвэрхэн орчныг бүрдүүлсэн хэмээн магтсан ч солонгосчууд ганц ч медаль
хүртээгүйдээ урам нь хугарсан гэнэ. ДАШТ-ий үеэр журмын дагуу явагд­даг пара
уралдаанд нэг тамирчин нь хүрэл медаль хүртсэн ч түүнийг нь албан ёсны дүнд тооцдоггүй
учиртай. БНСУ-ын хөнгөн атлети­кийн холбооны ерөнхийлөгч “Бид медаль авч
чадаагүй ч, улсынхаа дээд амжилтыг шинэчлэн тогтоож, их туршлага хуримтлууллаа.
Ирэх олимпийн өмнөх маш том сорилго боллоо” гэжээ.

Энэ удаагийн ДАШТ-ийг спор­тын
мэргэжилтнүүд “Олимп, дэл­хийн дээд амжилт эвдэгдэж, шилд­гүүд бүдэрч,
азгүйтэж, зохион байгуулагч орон нь ганц ч медаль­гүй үлдсэн сонирхолтой
тэмцээн боллоо. “Дэгү-2011″-ийг хожим дурсахад энэ хэд л санагдах байх” гэж
дүгнэжээ.

Хөнгөн атлетикийн дараагийн ДАШТ
2013 онд манай хойд хөр­шийн нийслэл Москва хотноо болно.

Д.САРУУЛ