Авлига авсан, их хэмжээний мөнгийг сонгуулийн сурталчилгаанд ашиглаж, УИХ-ын гишүүн болсон хэмээн Д.Дондогийг хуулийнхан буруутгаад байгаа. Болж өнгөрсөн үйл явдлын талаар Д.Дондогийн эхнэр З.Цэрэндуламтай ярилцлаа.
-Д.Дондог гуай гурван удаа УИХ-ын сонгуульд ялалт байгуулж байсан. МАН-ын яах аргагүй тулхтай зүтгэлтнүүдийн нэг байх шүү?
-Намынхаа төлөө хоёргүй сэтгэлээр зүтгэж ирсэн. Гурван удаагийн сонгуульд нэр дэвшээд ялалт байгуулж байлаа. Үүнийг Төв аймгийнхан бүгд мэднэ. Нэр дэвшихдээ ямар нэгэн байдлаар хүн луйвардаж, мөнгө тарааж, сонгогчдыг татах гэж булхай луйвар хийж байгаагүй. Тэрийг би биш, Төв аймгийнхан бүгд мэднэ. Ганцхан МАН-ынхан ч биш бүх ард түмэн мэдэж байгаа. Мөнгө тараагаад хүн луйвардаад байсан бол яаж гурван удаа УИХ-ын сонгуульд нэр дэвших вэ дээ. Тэнд ганцхан МАН-ынхан нэр дэвшихгүй шүү дээ. Бүх л намаас нэр дэвшигч өрсөлдөгч нар тодордог. Бүх л суманд нэр дэвшигчийн бие төлөөлөгч, ухуулагч нь байдаг. Ийм хяналт дор сонгууль болдог. Тэр зарчмаар өрсөлдөөд ялж байсан. Түүнээс мөнгө хэрэглээд цацаад явсангүй. Энэ хэл амны асуудал юунаас болсон бэ гэхээр 2008 онд үнэхээр эдийн засгийн хямралын жил байсан. Зөвхөн Монгол Улс ч биш, дэлхий нийтээрээ эдийн засаг хямарч байсан үе. Тэр үед мөнгө төгрөг хомс байлаа.
-Та 2008 оны УИХ-ын сонгуулийн үеийн нөхцөл байдлыг хэлж байна уу?
-Тэр үед УИХ-ын сонгуульд нэр дэвших боллоо. Сонгуульд зарцуулах мөнгө төгрөг босгоё, зээл авъя. Ах дүү, хамаатан садан, найз нөхдөдөө хандъя. 100-гаад сая төгрөг ямар ч байсан босчих байх гэж ярьж байлаа. Нэр дэвшигч нарт хуулиар олгогдсон хандивын уулзалтыг зохион байгуулах эрх байдаг. Байгууллага гурван сая, иргэн хүн нэг сая төгрөг өгдөг. Тэр жишгээр нь хандивын уулзалт хийе гэж байж байтал орон тооны бус туслахаар нь ажиллаж байсан Г.Сайнбаяр орж ирсэн.
-Энэ нөгөө Д.Дондог гуайн талаар эсрэг мэдүүлэг хуулийнханд өгсөн хүн мөн үү?
-Тийм, тэр орж ирээд “Багшаа надаас мөнгө зээлчих. Сонгуулийн дараа аажуу уужуу төлчих” гэсэн байгаа юм. Тэгэхээр нь Д.Дондог “Чамд тэгээд мөнгө байгаа юм уу” гэж асуухад Бий, Орос Монгол хоёрын хооронд уул уурхайн хүнд механизмын сэлбэг оруулж ирдэг том бизнестэй шүү дээ. Та ер нь надад итгэхгүй байна уу” гэж хэлсэн байдаг. Манай хүн хариуд нь “Миний шавь тэгж хэлж байхад би олон хүн цуглуулаад хандив энэ тэр гэж явдал чирэгдэл болоод яах вэ. Харин сонгуулийн дараа намайг шавдуулаад мөнгөө нэхээд байх юм биш биз. Жилийн дотор бол мөнгийг чинь буцаагаад өгчих байх” гэсэн байгаа юм. Нөхөр бид хоёр нэр дэвших явцад 140 сая төгрөг орох юм байна. Юмыг яаж мэдэх вэ, 150 сая төгрөг л хэрэгтэй юм байна гээд өмнө нь тооцоо гаргаж байсан. Дондог тэгээд 150 орчим сая төгрөг хэрэг болох нь гэж хэлсэн байдаг. Тавдугаар сард энэ явдал болсон юм. Д.Дондог нэг өдөр ирээд “Зээл бүтчихлээ. Шавь маань туслах нь” гээд баяртай байсан. Удалгүй сонгууль ч болсон. Нэр дэвшигчид сонгуулийнхаа тойрог руу явах болсон. Нөгөө Г.Сайнбаяр байдаггүй. Юу болов гээд Сайнбаяраас лавлатал “Мөнгө алга гээд, цонх нь хагарсан нэг машин, нэг микро автобус гаргаж өгөөд мөнгө удахгүй өгнө” гэж хэлсэн байдаг. Ажил эхэлчихээд байхад ингэж болохгүй шүү дээ гэж хэлээд Төв аймаг руу хань минь хөдөлсөн. Зам зуурын жижиг зардлуудаа өөрөөсөө гаргаад явсан.
-Та хоёр хоёулаа Төв аймгийнх гэдэг байх аа?
-Миний хань чинь багш хүн. Бид хоёр хоёулаа Төв аймгийнх. Сургуулиа төгсөөд нутагтаа очиж дөрвөн жил багшилсан. Тэр үед л МАН-д элссэн. Анх аймгийн намын хороонд ажилтнаар орсон. Тэр цагаас өдийг хүртэл 30 гаруй жил энэ намтай амьдралаа холбоод нам төрийн бүхий л ажлуудыг хийж ирсэн дээ. Анхан шатнаас нь авахуулаад төрийн өндөр албан тушаал хүртэл дэвшиж ажиллаж байлаа.
-Танай хүнийг Төв аймгийнхан очиход нь мөнгө нэхээд байдаггүй. Бололцооныхоо хэрээр сайхан сэтгэлээр угтаж авдаг байсан гэдэг?
-Төв аймагт олон жил ажилласан. ИТХ-ын даргыг дөрвөн жил, намын даргыг олон жил хийсэн хүн. Дондогийг танихгүй хүн гэж Төв аймагт байхгүй. Тэр утгаараа очих болгонд нь хүмүүс хүндэтгэлтэй ханддаг. Ямар ч байсан хоол, байрны мөнгө гэж Дондогоос нэхээд авдаггүй. Өөрсдөө гэр орондоо аваачаад хонуулна, найз нөхөд нь ч аваад явдаг. Олон хүн дагуулаад очвол хувааж аваад байрлуулаад явчихдаг. Манай аймгийнхан чинь сайхан сэтгэлтэй шүү дээ. Олон ч сайн найз нөхөд бидэнд бий, Төв аймагт.
-Тэгээд нөгөө амласан мөнгөө Г.Сайнбаяр гэдэг хүн өгсөн үү?
-Хэсэг хугацааны дараа Д.Дондогт “Нөгөө Сайнбаяр чинь мөнгө өгдөггүй. Өнөөдөр, маргааш гээд хуураад яваад байна” гэж хэллээ. Нэр дэвшигчдийн ажил эхэлчихсэн. Мөнгө зээлэх хүн ч олдсонгүй.Сурталчилгааны сонин сэтгүүлийг нь хэвлэлийн компаниудад зээл тавиад хийлгэчихэв. Тэгэхээр нь би “Сайнбаярыг нөгөө мөнгөө өгнө гэсэн яасан бэ, чадахгүй бол тэрийгээ хэл. Чамаас болж ажил саатах нь гэж хэлсэн юм. Сайнбаяр ч “За мөнгө орж ирдэггүй даруйхан бүтээнэ ээ л” гэж хэлсэн. Нэг хэсэг сонгуулийн ажил чинь юу болж байна ч гэж асуусангүй. Хань минь ч юм ярьсангүй. Гэтэл Сайнбаяр нөгөө мөнгөө дөрөв, таван саяар нь цувуулж штабынханд нь өгөөд байсан бололтой юм. Дондог тухайн үед “Сайн баримтжуулж аваарай. Баримтгүй бол би хүлээн зөвшөөрөхгүй шүү” гэж хэлсэн юм билээ. Би нэг удаа нөгөө мөнгийг чинь Сайнбаяр өгсөн үү гэтэл “жижиг сажгаар нь цувруулж өгөөд байна. Ажил хийхэд хэцүү юм” гэж хэлсэн. Би Сайнбаяртай уулзаад “Зээлэх мөнгөө надад авчирч өг. Зарцуулах юм ч байна. Орон тооны бус туслах гээд чамд тайлагнах албагүй. Гүйх нохойд гүйхгүй нохой саад гэгчээр “Чи яагаад ингэж байгаа юм бэ” гэж хэлдэг байсан. Юм хэлэх тоолонд толгойгоо маажаад “Эгч за маргааш, нөгөөдрөөс авлагаа цуглуулна” гээд яваад байдаг байсан. Сонгуульд ажиллаж байгаа хүмүүстэйгээ уулзахаар Бүрэн суманд явж байтал хамт явж байсан хүний утсаар надтай хүн ярья гэж байна гэж хэлсэн. Утас автал “Би Батбилэг гэдэг хүн байна. Та нар Сайнбаяраас хэдэн төгрөг зээлье гэсэн юм бэ” гэж байна. “Сайнбаяраас өөрөөс нь асуухгүй юу, яагаад надаас асууж байгаа юм” гэтэл “Сайнбаяр ах согтуу янз бүрийн дүн хэлээд байх юм” гэсэн. Би хариуд нь юу гэсэн үг юм бэ. Чамаас мөнгө авч байгаа юм уу” гэлээ. Тэр “Тийм, надаас мөнгө зээлж байгаа. Сайнбаяр ахын мөнгө нь бүтэхгүй байна” гэв. Хариуд нь “Янз бүрийн мөнгөн дүн гээд байх юм. 150 сая төгрөг зээлнэ л гэсэн. Түүнээс илүү мөнгө бол бид авахгүй шүү” гэж хэлсэн. Гурав хоногийн дараа Сайнбаяр 90 сая төгрөг өгсөн. Бодвол Батбилэгээс авч өгсөн байх. Тэгээд л энэ асуудал дууссан. Ерөнхийдөө энэ асуудалд бид болон Дондогийн оролцоо ийм л байсан. Мөнгөнийхөө баримтыг Сайнбаярт өгсөн. Хавтаст хэрэгт тэр баримт нь байхгүй л юм билээ.
-Ерөнхийдөө ийм үйл явдал болж. Сайнбаяр мэдүүлэгтээ тэгээд юу гэж хэлсэн байх юм?
-Анх Сайнбаяр үнэн зөв мэдүүлэг өгч байсан юм билээ. Анх хүнээс 300 мянган ам.доллар зээлж авсан. Сонгуулийн сурталчилгаанд гэж авсан. Тэр хүмүүс өөрснөө УИХ-ын зарим гишүүнтэй холбоотой байя, тусалъя гэж өгсөн. Анх 150 сая төгрөгөөс илүү авъя гэж бодоогүй гэтэл Батбилэг нэмээд нийтдээ 300 мянган ам.доллар гэж хэлээд авчих гэсэн. Тэгж мөнгө зээлсэн гэж хэлсэн байдаг. Мэдүүлэг өгснөөсөө хойш буюу нэлээд хугацааны дараа 2009 оны сүүлээр мэдүүлэг нь өөр болоод явчихсан байдаг. Сүүлдээ тэр мэдүүлгэндээ бүх мөнгөө Дондог даргын сонгуулийн үйл ажиллагаанд зарцуулсан гэж мэдүүлсэн байдаг. Дондог дарга зарцуул гэхээр нь л зарцуулаад байсан гэж хэлсэн юм билээ.
-Яагаад түүний мэдүүлэг зөрөх болов, таны хувьд таамаглаж байгаа зүйл бий юу?
-Сайнбаярын мэдүүлэг сүүлдээ өөрчлөгдсөн. Түүнийг хүний үгээр Дондогийн эсрэг мэдүүлэг өгөөд ял тулгаад хэрэгт унагачихлаа гэж бодож байгаа. Улс төрийн зорилгоор хэн нэгэн хүн цаанаас нь толгойг нь эргүүлээд чамайг гаргана гэдэг ч юм уу юу гэв. Дондогийг л ялтан болгох ажиллагаа явуулсан шиг байгаа юм.
-Уг нь ганц хүний мэдүүлгийг үндэслээд хүнийг яллачихмааргүй юм?
-Үнэндээ бол ганц хүний мэдүүлгийг үндэслээд мөрдөн байцаагч нар ханийг минь хэрэгт буруутгачихсан.
-Мэдүүлгээс гадна хавтаст хэрэгт нотлох баримт гэж чухал юм байх ёстой шүү дээ?
-Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуульд ч нотлох баримтыг үндэслэх ёстой гэж заасан байдаг юм билээ. Гэрчийн мэдүүлгийг хөдөлшгүй баримтаар нотолно гэсэн байдаг.
-Манай хуулийнхан хэн нэгний мэдүүлгээр бусдыг ялладаг явдал бараг устсан л гэж ойлгож ирсэн. Тийм зүйл байсаар байгаа юм байна даа?
-Мөрдөн байцаагч нар хүний гар хөл болдог юм уу эсвэл дарамтанд ордог юм уу. Яг л нэг талыг бариад явчихдаг юм билээ Г.Сайнбаярыг долоо найман удаа байцаасан байдаг. Нэг л асуултыг асуугаад нөгөө хүн нь долоон өөр л хариулт өгсөн байдаг юм билээ. Яг тогтсон мэдүүлэг байхгүй. Тэгээд би хэн нэгний нөлөөнд оржээ гэж ойлгосон. Эхний мэдүүлгээрээ явсан бол Г.Сайнбаяр ялд өөрийгөө унагачихааргүй байсан юм билээ. Сүүлд нь мэдүүлэг нь өөрчлөгдөөд Г.Сайнбаяр ч өөрийгөө хэрэгт хийгээд дээрээс нь Дондогийг хорлочихсон. Хүний амьдралаар л тоглочихсон харагдаж байна лээ.
-Танай хүнийг бие муутай гэж сонссон. Бие нь ямархуу байгаа вэ. Настай хүн хоригдоно гэдэг хэцүү шүү дээ?
-Манай хүн чинь бие муутай. Багш хийж байхдаа өдөр шөнөгүй, өчнөөн цагаар ажилладаг байсан. Социализмын үед залуу хүмүүсийг шахаж ажиллуулдаг зүйл байдаг шүү дээ. Тэр үед ядаргаанд ороод хоёр удаа шарлаж байсан, элэг нь муу. Элэгний церрозтой.
-Хоригдсоноос нь хойш бие нь ямар байна?
-Биеийн байдал муу байна. Цагдан хорих төвийн эмнэлэгт байгаа. Улаан хоолойн гол судас нь бүдүүрсэн. 2011 оноос хойш хоёрдугаар эмнэлгийн хяналтад орсон. Эмч нар нь хагалгаанд ор гээд өөрөө айгаад ороогүй.Олон дахин дурандахад ч тэр судас нь хагарах аюултай. Хань минь маш сайн гам барьдаг тулдаа яваад байсан юм. Хоригдоод хоёр сар болж байна. Бодоод үзэхэд ч агаараас авахуулаад хэцүү. Залуу хүмүүс ч ядардаг. Тийм л хэцүү газар шүү дээ. Ханийг минь хийгээгүй хэргийнх нь төлөө намын улсууддаа ая тал засаж нэр нүүр олох гэв үү. Эсвэл жигтэйхэн хэрэг илрүүлж, айхавтар хэргийн учгаас бариад авчихсан гэж харагдах гэсэн үү ханийг минь хэлмэгдүүлчихлээ. Би үнэхээр харамсаж байгаа. Манай хүн чинь маш уян зөөлөн хүн.
-Сайнбаярыг та нар хэдийнээс мэдэх вэ. Яаж яваад орон тооны бус туслах нь болчихсон юм бэ?
-Сайнбаярыг нутаг усны хүүхэд. Ээж нь Баян сумын Рааш гэдэг хүний хүүхэд юм билээ. Аав нь бас гайгүй сайхан тулхтай хүн байсан гэж Дондог ярьдаг юм. Ханийн маань ангид сурдаг байсан Сайнбаяр онц сурдаг. Хариуцлагатай хүүхэд байсан гэдэг. Тэр хүүхэд сургууль төгссөнөөсөө хойш Дондогтой уулзаагүй. Дондог бол Сайнбаяр гэж шавь байсныг мэдээд байдаг. Тэгээд Сайнбаяраас миний шавь байсан Сайнбаяр мөн үү гэж асуусан байгаа юм. Сайнбаяр мөн л гэж хэлсэн байдаг. Гэтэл энэ Сайнбаяр чинь Дондогийн шавь биш. Нэгдүгээр арван жилд Дондог багшилж байхад тэр хоёрдугаар арван жилд сурч байсан юм билээ.
-Өөр Сайнбаяр байсан болж таарсан гэсэн үг үү?
-Энэ хэрэг мандаад ирэх үеэр Сайнбаярыг сураглалаа. Дондог “Би андуурсан байна. Миний шавь Сайнбаяр биш байсан байна. Тэр одоо байхгүй юм шиг байна” гэж хэлж байсан. Шавь гээд л нэр бариад залилан хийсэн буруу хүн гэж Г.Сайнбаярыг яаж бид мэдэх билээ.
-Дондог гуай энэ хэргийн талаар юу гэж хэлж байх юм?
-Энэ хэрэг чинь зургаан жил гаруй болсон шүү дээ. Хэрэг хийгээгүй хүний сэтгэлд өөрийгөө яллачихна гэж буудаггүй юм байна. Тэр тусмаа шүүхээр ял оноочихно гэж буухгүй юм. Тэгээд ч Дондогийн буруугүй гэдгийг нотлох баримт хангалттай байсан.
-Сайнбаяраас авсан зээлээ буцааж өгсөн үү?
-Зээлсэн мөнгөө авъя гэсээр байгаад авсан. Батбилэг гэдэг хүн “Та Сайнбаяр гэдэг хүнээс 150 сая төгрөг авсан тухайн үед эхнэртэй чинь утсаар ярьсан. Тэр мөнгөө буцааж авъя . Тэр мөнгө чинь минийх” гэж Дондогт хэлсэн байдаг юм. Хариуд нь Сайнбаяраа дагуулж ирж ав гэсний дагуу Сайнбаяр, Батбилэгийг дагуулан ирж 150 сая төгрөгөө авсан. Энэ бол 2009 он шүү дээ. Тэд ч мөнгөө авчихаад “өр авлагагүй” гэсэн баримт үйлдээд явсан байсан.
-Сайнбаяр, Батбилэг нарт мөнгөө алдсан гэх Меритон компанийнхантай уулзаж байсан уу?
-Тэр хүмүүсийг бид мэдэх ч үгүй. Гэтэл тэд 2012 онд ирж Дондогтой уулзаад “Таны талаар Сайнбаяр, Батбилэг нар буруу ойлгуулаад байсан байна. Та энэ хэрэгт холбоогүй юм байна. Судалгаа хийтэл тэд өмнө нь мөнгө зээлсэн хүмүүсийнхээ өрийг дарах гэж бидэнд худлаа хэлээд явсан байна. Та Сайнбаяраас мөнгө аваад төлчихсөн юм байна. Тантай бид ямар ч яриа байхгүй ээ” гээд мэдүүлэг очиж өгсөн байдаг. Тэгээд “Дондог гэдэг хүний нэрийг бариад байна. Хэргээс мултрах гээд эсвэл мөрдөн байцаалтын явцыг удаашруулах гээд байгаа бололтой. Хэргийг өөр талаас нь шалгаж өгч тусална уу гэж хүсэлт гаргасан байна лээ. Тэр хүсэлтийг нь хууль хяналтынхан авч хэлэлцээгүй юм билээ. Надаас ч дуудаж байцаалт авч байгаагүй. Уг нь энэ хэргийн үнэн мөнийг надаас өөр мэдэх хүн байхгүй байсан. Сайнбаярын үгээр л Дондогийг шалгаад явсан байдаг. Арай хэтэрхий байгаа биз дээ, хэлэх үг ч олдохгүй байгаа юм.
-Намынхан нь тусалж байна уу. МАН-ыг хэцүү байхад Дондог гэдэг хүн УИХ-ын сонгуульд ялалт байгуулаад гараад ирж байсан шүү дээ?
-Дондог бол намаа муу хэлнэ гэж ерөөсөө байхгүй. Энэ намд залуухан 20 хэдэн настайгаасаа авахуулаад өдий хүртэл зүтгэж байсан.Намаа хүн болгон хаяад явж байсан хүнд хэцүү цагт Дондог төмс тарьж, намынхаа цахилгаан дулааны мөнгийг төлөөд явж байсан үе бий. Маш хүнд үеийг МАН-ын ахмад үеийнхэн туулж ирсэн. Төв аймагт МАН ялагдаж байсан түүх ер нь байхгүй.1996-2000 оны үед Төв аймагт 50:50 хувь болж байсан. Гэхдээ орон нутгийн сонгуульд ялаад ИТХ-ын даргаар ажиллаж байсан. Түүнээс бусдад нь ялалт байгуулж байсан. Би ч намыг нь муу хэлнэ гэж байхгүй. Нам гэдэг бол зүгээр нэг байгууллага шүү дээ. Тэр дотор маш олон хүн ажиллаж байна. Тэр хүмүүс бол хувь хүмүүс шүү дээ. Муугаасаа сайн нь энэ намд олон бий.Цөөхөн явуургүй хүмүүс байдаг л байх. Энэ намынхан бүгдээрээ мөрдөн байцаагч шүүгч биш. Хэрэгт хувь хүн талаасаа орох боломжгүй шүү дээ. Намыг тусалсангүй гэдэг ч юм уу, гомдоод явах юм алга.
-Хувьдаа баяжаагүй эрх ашиггүй хүн гэж ярьдаг юм билээ. Хурааж хуримтлуулсан юм байдаг юм уу?
-Бид хоёр малчин айлын хүүхдүүд. Тухайн үедээ манай хоёр талын аав ээж яахаа алдсан тартагтаа тулсан ядуу хүмүүс байгаагүй. Малтай хөрөнгөтэй, орон нутагтаа нэр хүндтэй. Бид хоёр ч суурь хүмүүжил сайтай. Арван жилээ онц төгссөн. Сайн мэргэжил эзэмшсэн. Миний нөхрийн хувьд УБИС-ийг социализмын үед улаан дипломтой төгсөж байсан. Улаан дипломтой хүнийг яам тамгын газар руу татдаг байхад өөрийнхөө хүсэлтээр Төв аймаг руугаа явна гээд явсан хүн. Нийлж суугаад тусдаа гарахад бусдын жишгээр ах маань хувийн машинаа бэлэглэж, ээж аав минь мал тасдаж өгч, байртай бол байртай. Хүний өмсөж зүүдэг үнэтэй цайтай бүх л юм байсан. Одоо ч бий. Түүнээс айхавтар авлига аваад баяжъя гэж буруу санаа өвөрлөж явсангүй. Харин хүнд тус болох юмсан гэж явж ирсэн.
Г.ДЭЛГЭРЦЭЦЭГ
“Цэнхэр үст”буюу Э.Цэрэндолгор. Гадаад төрх, хийж буй зоригтой алхмаас ньхарахад тэр бүсгүйг “айдсыг даван туулагч” хэмээн нэрлэвэл онох юм шиг санагддаг. Бүсгүй хүн тэр дундаа ээж хүний сонгоод байдаггүй алхмыг тэр хийдэг. Зорьсондоо хүрч чаддаг. Бас бүтээлч, хөдөлмөрч эмэгтэйн нэгэн амьдрал ойрын жилүүдэд монголчуудад тод харагдах болсон. Миний мэдэхээр хамгийн сүүлд Өвөрхангай аймгийнУлаан цутгаланд мөсөнд авиралт хийсэн айдас аюулыг илтгэсэнфото зургуудыгнь харж байв. Тэр уулчин биш, харин хобби нь ийм зүйл рүү түүнийг хөтөлжээ. Фэйсбүүкээр “цэнхэр үстэй”Э.Цэрэндолгорын тухай яриа бараг л тасардаггүй юм билээ. Жирийн хүмүүсийн амьдрал төдийгүй нийгэмд бугшсан олон асуудлаар илэн далангүй яриа өрнүүлдгээрээ цахим ертөнцөдүзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэгч гэж танигдсаннэгэн. Тэгвэл саяхнаас “Цэнхэр үст”-ийнтухай фэйсбүүкээр нэгэн мэдээ эрчимтэй түгсэн юм. Э.Цэрэн нохойтой чаргаар Хойд туйлын цасан дундуур 300 км зам туулах “Fjдllrдven Polar” уралдаанд орохоор бүртгүүлсэнтухай мэдээлэл анхаарал татаж байв. Иймд түүний талаар”Өдрийн зочин” буландаа онцолж буй юм.
Хоолны ширээний ард нэгэн залуу ийм түүх ярьж байсныг би тод санаж байна. Тэр 40 гаруй насны хүн л дээ. Авлигын хэргээр хоригдоод гарч ирээд удаагүй байсан юм. Хэрэгт холбогдохоосоо өмнө залуухан бүсгүйтэй бараг л дэр нэгтгэхээр болсон байв. Эхнэрээсээ туурга тусгаар болоод хоёр жилийг үдэж байсан ч мөнгөөр бол тэр дутааж байгаагүй гэнэ. Харамсалтай нь түүнийг хоригдож байхад нөгөө бүсгүй нь битгий хэл найзууд нь ч зайгаа авсан аж. Эхнэрээс нь өөр хүн түүнийг эргэж тойрч байгаагүй бололтой. Суллагдахаасаа өмнө байнга эргэж ирж буй эхнэрийнхээ өмнө гэмшихдээ дэмий л “мөнгөтэй юу” гэж асуужээ. Эхнэр нь хариуд нь “Хамтдаа байгаадаа баярла, учир нь бүгд буцаж ирдэггүй” гэж хэлсэн байна. Тэгэхэд өнөөх залуу “Хайртай хүнээ олоход маш их цаг хугацаа хэрэгтэй ч алдахад ганц секунд ч хэрэггүй” гэдгийг тэр үед ойлгосон гэдгээ ярьж байсан юм. Хүний амьдрал богинохон. Гэвч энэ хооронд өөрийгөө мартталаа мөнгө, эрх мэдэлд шунаж хажуудаа байгаа үнэтэй зүйлээ гээтлээ амьдарсан энэ залуугийн түүх ухаарлаар төгссөнд олзуурхаж байсан юм. Амьдрал биднийг гоё сайханд төөрөлдүүлж уруу татдаг ч бас ухааруулах ямар нэгэн орон зай үлдээдэг нь гайхалтай. Тэгэхээр таны хэн болохыг мэдэж, бүх алдаа дутагдлыг тань тэвчиж, өөрөөс чинь алхам ч холдож чадахгүй, халамжилж хайрлаж байгаа тэр хүнийг хайрла. Тэр бол бидний дэргэд үргэлж байдаг хамгийн их үнэ цэнтэй зүйл билээ.
Г.Алтанхүү гэх залуу хамтран амьдарч байсан бүсгүйгээ 48 цагийн турш зодожамийг нь хөнөөсөн гэх хэрэг жилийн өмнө гарч байсан билээ.Энэ хэргийгшалгаад шүүхэд шилжүүлсэн байдаг. Харин анхан шатны шүүх хэргийг хэлэлцээд нэмэлт мөрдөн байцаалтад буцаасан. Тэгвэл Нийслэлийн прокурорын газрынхан Г.Алтанхүү нь найз бүсгүй Н.Цэдэн-Ишийг зодож, олон тооны шарх сорви үлдээж, амь насыг нь бүрэлгэсэнгэдгийг албан ёсоор тогтоосноо мэдэгдэж, Шүүхийн шинжилгээний үндэснийтөвийн 12 эмчбүлэглэн шүүх эмнэлгийн дүгнэлтийгхэд хэдэн удаа зориуд хуурамчгаргасаннь илэрлээ. Энэ хэрэгт Шүүхийн шинжилгээний үндэснийтөвийндэд дарга асан Г.Дагиймаа ньШүүх эмнэлгийнхэлтсийн даргаар ажиллаж байхдаа албаны эрх мэдэл буюу албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж мөрдөн байцаалт, шүүн таслах ажиллагаанд саад учруулсанхэмээн буруутгагдаж буй юм. Мөн шүүхийн эмч Б.Ундармаа, Ч.Эрдэнэболор, Д.Долгормаа, Ц.Бадамсэд, З.Хишгээ, Ж.Ганцэнгэл, Ч.Эрдэнэболор, Е.Жандос, Г.Энхбаатар, М.Отгонбаатар, М.Золжаргал нарын эмчийгзориуд худал дүгнэлт гаргаж, бусдад хоруршиг учруулсанхэмээн шүүгдэгчээр татжээ. Шүүх эмнэлгийн эмч нарыг хуурамч дүгнэлт гаргаж гэмт хэргийг хэрэг биш болгодог гэх яриа бараг арваад жилийн өмнөөс гарч байсан. Гэвч энэ нь хоосон яриа төдий байсаар ирсэн билээ. ТэгвэлГ.Алтанхүүгийн гэх хэрэг шүүхийн эмч нар хэрхэн хуурамч дүгнэлт гаргаж, хүсвэл хэргийг яаж өөрчилж болдог гэдгийг энэ хэрэггаргаж ирлээ гэх хүн ч байгаа юм.
Ж.Батзандан гишүүнийг шударга гэдэг. “Залуу гишүүд нараасаа илүү шударга хүн юм. Нам энэ тэр гэж тоохгүй, Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийг огцруулах бичигт гарын үсэг зурсан” гэж хүмүүс магтаж байна. Энэ талаас нь харахад Ж.Батзандан шударга хүн юм. Хүний ёс жудаг талаас нь харвал шударга зүйлд ч хэмжээ хязгаар байдаг гэж бодогдох. Засгийн газрыг өмөөрөх гэж энэ тухай бичсэнгүй. Хоёрын хооронд ингэж байхаар Засгийн газрын асуудал нэг талдаа гарвал таарна. Н.Алтанхуягийг огцруулах гэлээ гэж цээжээрээ хамгаалах гэсэнгүй. Ж.Батзандан гэх залуугийн үйлдэл бусад залуу хүмүүст нөлөөлөх талаас нь харахад хүнлэг юм гэж энэ дэлхийд байх ёстой гэж хэлмээр санагдлаа. Шударга ёс дангаараа хол явдаггүй. Шударга ёс хүн чанартай хослож байж бүрэн хүчээ авах ёстой.
-Н.ДЭМБЭРЭЛИЙГ АЖЛААСАА ГАРЧ БАЙГААГ МЭДСЭН НЭГ МУУХАН PR-ЧИН ХҮНИЙ ХИЙСЭН АЖИЛ БАЙЖ БОЛОХ-