Амьд Зориг

Байдаг л нэг нөхөн сонгуулиар ч Э.Бат-Үүлийгээ л ноолж байна. Яасан дуусдаггүй өс хонзон, барагддаггүй атаа хорсол вэ.Тэр монголчуудыг эрх чөлөөнд хөтлөөд гурван арваны турш “сийчүүллээ”. Хэрэв түүнийг бай гэж төсөөлбөл сарампай болтлоо шүршүүллээ.

Гэвч Бат-Үүл тэмцлийн талбартаа, ардчиллаа хамгаалаад л үсдүүлж явна. Тэр 90 онд монголчуудын эрх чөлөөний төлөө тэмцсэн. Эдүгээ өнөөдөр ч баян, ядуугийн ангийн тэмцлийг манлайлан цовдлуулсан Промотей шиг эрэлхэгээр зогсож байна. Түүнд уншсан ном, өмссөн хувцаснаас нь өөр эд хөрөнгө гэж үгүй. Тэр бусад шиг албан тушаал, эрх мэдэлд хөлбөрөөд авдгаа аваад хойш сууж тухлаагүй. Ард орж, нууц ноёнтны дүрээр хор хутгаагүй. Намаа цавчиж, бүлэг фракц удирдаагүй. Эрх баригчдын өвөрт шургаж, урваж шарваагүй. Гагцхүү эрх чөлөөний төлөө энэ насаа зориулж яваа нэгэн.

“Бат-Үүл юу хийсэн гэж сая 200 мянган төгрөгийн тэтгэвэр авдаг юм бэ” гэж саяхан нэг танил маань хэлсэн юм. Яг ийм бодолтой үеийн залуус, дүү нартаа хандаж хэлье.

Та өнөөдөр юу дуртайгаа идэж ууж, өмсөж зүүж, үзэж харж байна уу. Хэлэх гэснээ хэлж, ярих гэснээ ярьж, авах гэснээ авч, бизнес хийвэл нээлттэй, гадаад гарвал чөлөөтэй, өөрийн гэсэн өмчтэй дураар амьдарч байна уу. Бусдын эрхээс өөр таныг хориглох хязгаарлалт байна уу. Байхгүй бол энэ эрх чөлөөг хэн танд авчирсныг санаарай. С.Зориг, Э.Бат-Үүл, Ц.Элбэгдорж тэргүүтэй алтан хараацайнуудын Монголын ардчилалд оруулсан хувь нэмрийг жингийн туухайгаар хэмжвэл ав адил жин дарна. “Бурхан болсон Зоригт ийм их хайртай атлаа яг адилхан гавьяатай амьд сэрүүн “Зориг” та нарын дунд байхад яагаад муулаад, гүтгээд байдаг юм бэ” гэж нэгэн партизан бичсэн байна билээ. Үхсэн нь үнэд орж, амьд нь ад болдог гэх хатуу ч гэлээ үнэн үгийн утга учир энд тайлагдах шиг.

30 жилийн өмнө энэ залуус бидний өмнөөс зориг гаргаж нэгдээгүй бол, өвлийн хүйтэнд ухуулах хуудас наагаагүй бол, өлсгөлөн зарлаж жагсаагүй бол өнөөдөр бид хойд Солонгос лугаа хаалттай улс болчихсон байсан ч юм бил үү. Нэг хүний дарангуйлалд дарлуулж, өмсөх зүүх, идэх уух, үзэх харахаа бусдаар заалгадаг өлсгөлөнд нэрвэгдсэн ард түмэн болсон байхыг ч үгүйсгэхгүй. Тэд морь унаж дэлхийн талыг эзлээгүй, буу зэвсэг агсаж цус урсган тулалдаагүй ч бидэнд өөрөө өөрийгөө авч явах эрх чөлөөт ирээдүйг энхийн замаар атгуулсан гавьяатнууд. Тиймээс Бат-Үүлийн хойч үедээ байгуулсан гавьяаг мөнгө, цол хэргэм хоёроор хэмжих боломжгүй. Тэр өнөө цагт биш юм гэхэд хожмын түүхэнд шагшигдах ад үзэгдэх зоригтой амьдарсан домог юм. Хэрэв өнөөдөр та муу яваа бол бусадтай өөрийгөө харьцуулж гутарч байгаа бол тэр нь ардчиллын буруу биш. Ардчиллыг авч ирсэн энэ хүмүүсийн гай бүүр ч биш. Тэд танд өөрийгөө авч явах боломжийн үүдийг нээж өгсөн. Тэр боломжийг хэрхэн ашиглах нь таны л хэрэг. Үүний төлөө тэд хариуцлага үүрэх ёсгүй.

“Өөрийн гэсэн үнэт зүйлгүй хүн шургалах булан хайж явдаг юм” гэж тэр нэгэнтээ хэлсэн. Хэлсэн шигээ Бат-Үүл шургалах булан хайж амьдраагүй. Ардчилал, эрх чөлөө хэмээх үнэт зүйлийнхээ төлөө гуйвшгүй амьдарч яваа эрийн хуйх.

Анд нөхрөө хөнөөсөн алуурчин гэж 23 жил гүтгүүлэхдээ ч тэр нугараагүй. Хүүтэйгээ нийлж Монголыг цөлмөсөн гэж нулимуулахдаа ч тэр ухраагүй. Түүнийг шоронгоор айлгана гэж бодсон ч тэр дальтчаагүй амьд зориг. Ямагт ядарсны талд зогсож, ялгаварлагдсаныг өмөөрч ирсэн. “Газар” хөдөлгөөнийг байгуулж, тракторчдын бослогыг манлайлж, тариаланчид, гэр хорооллынхонд газрыг нь шударгаар өмчлүүлэхийг шаардаж зодуулж явсан.

Тэр 40 мянгатынх. Гэхдээ “Би гэр хорооллын Бат-Үүл” гэж чангаар тунхагласан Монголын анхны сэхээтэн. Гэр хороололд төрж өсчихөөд гэр хорооллоо жигшдэг цагаан захтнуудын өмнөөс тэр дуугарсан юм. Гэр хорооллыг ядуу хэвээр үлдээж, хашааны газрыг нь хямдхан аваад барилга бариад мөнгө олох гэсэн. Басхүү сонгууль бүрээр саналыг нь хуурч аваад эрх мэдэлд хүрэх гэсэн улстөрчдийн башир аргыг таслан зогсоохын тулд Гэр хороолол хөдөлгөөнийг байгуулсан. “Улстөрчдөд ад шоо үзэгдэн байж битгий ашиглуул, хашааныхаа газар дээр өөрсдөө бизнес хий. Тэр боломжийнхоо төлөө тэмц” гэж гэр хорооллыг уриалсан. Улаанбаатар хотын газар нутгийн 60 хувийг эзэлсэн хашааны газрыг иргэдийнх нь оролцоотой эдийн засгийн эргэлтэд оруулах нь хөгжлийн гарц гэж тэр харсан. Түүнийгээ эхлүүлсэн, хийсэн. Олон айлыг орон сууцтай болгосон, хотын дарга хүн ямар ажил хийдгийг мэдрүүлсэн яахын аргагүй түүчээ. Гэвч түүнд ид шидийн саваа байгаагүй тул дөч тавин жилд амжаагүй ажлыг дөрвөн жилд багтааж чадаагүй. Эхлүүлснийг нь зогсоож, орон гэргүй болгосон айлуудаа эргээд Бат-Үүл рүү турхирч суугаа эрх баригчид өөрсдөө долоо дахь жилдээ төр удирдах гэж байгаа ч дахин төлөвлөлтөөр дан байшин ч ашиглалтад оруулж чадсангүй.

Бат-Үүлийн хүүхдүүд Ц.Нямдоржийн хүү шиг эрх мэдэлд шунасангүй. Н.Энхбаярын хүү шиг улс төрд улангассангүй. Эцгийнхээ үйл хэрэгт хүч нэмж, гэр хорооллынхонд үнэнчээр тусалж, ажил хийе гэсэн үрийн сэтгэл л байсан биз. Идэж уугаад илүү амьдраад олигархийн хүүхдүүд шиг онгирдоггүй ч хулгайч гэж дуудуулаад хог шаар мэт үзэгдэж явна.

“Ядарч зүдэрсэн иргэдээр хүрээлүүлсэн өргөст торны дунд би ганцаар тансаг харшид сэтгэл амар амьдарч чадах бил үү. Өргөст торны цаадах амьдралыг сайхан болгочихоод тансаг харшдаа тайван амьдрах нь илүү юу гэдэг философио ойлгосон хүн жинхэнэ улстөрч” гэж Бат-Үүл баатар хэлдэг. Тэр хэлсэн шигээ бусдыг сайхан амьдруулж байж өөрөө сайхан амьдрахаа ойлгочихсон жинхэнэ улстөрч. Гэхдээ өөрийнх нь хаана нь ч хүрэхгүй атгаг улстөрчдийн тоглоом болчихдог гэнэн улстөрч. Миний мэдэх Эрдэнийн Бат-Үүл ийм л хүн. Тэр нөхөн сонгуульд ялаад гараад ирвэл Монголын ардчилал аврагдана. Парламент дотор эцэг, эхгүй хүүхдүүд шиг бүлтгэнэлдэх сөрөг хүчин “амь” орно. Ядууралд гинжлэгдсэн Сонгинохайрхан сэхнэ.

Я.МӨНГӨНЦЭЦЭГ