Саяхан Европын холбоо Ардчилалд дайсагнагчдад хориг тавилаа. Дэлхийн хэмжээнд хү ний эрхийн ноцтой зөрчил хаана болж байгаагаас үл хамааран холбогдох хувь хүн, аж ахуйн нэгж, байгууллагууд, үүнд төрийн болон төрийн бус байгууллагын оролцогч этгээдийг хамруулах боломжийг бүрдүүлж, дэлхийн хэмжээнд хүний эрхийн зөрчлийн эсрэг хориг арга хэмжээ авах тогтоол, журмыг Европын холбоо анх удаа баталлаа.
Уг хоригоор хүний эрхийг зөрчсөн албан тушаалтан, хувь хүн, хуулийн этгээдийг Европын Холбоонд зорчих эрхийг хязгаарлах, хувь хүн болон аж ахуйн нэгжийн хөрөнгө болон эдийн засгийн нөөцийг нь царцаах бөгөөд цаашилбал тус холбооны жагсаалтад орвол хувь хүн болон аж ахуйн нэгжүүдийг шууд болон шууд бус хэлбэрээр хөрөнгө оруулах, босгохыг хориглохоор болов. Геноцид буюу хомроглон устгах, хүн төрөлхтний эсрэг гэмт хэрэг, хүний эрхийг ноцтой зөрчихийг уг хоригоор “Хүний эрхийг ноцтой зөрчиж байгаа тохиолдол” гэж үзэх юм. Хоригт олон үндэслэлийг дурдсанаас “Дур мэдэн баривчлах, цагдан хорих” гэдэг заалт нь манай улсын өнөөгийн нөхцөл байдалд маш их хамааралтай. Монголчууд бид Европын холбооны энэ хоригт Ардчилалд дайсагнагч Ерөнхий сайд, Ерөнхийлөгч, шүүгчид, прокурорууд, АТГ-ын дарга, байцаагчдыг мэдүүлэх нь зүйтэй юм.
Учир юу гэвээс Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар ажиллаж байсан М.Энхсайхан, С.Баяр, Ж.Эрдэнэбат, Сангийн сайдаар ажиллаж байсан С.Баярцогт, Б.Болор, УИХ-ын гишүүн асан Д.Эрдэнэбат, Н.Номтойбаяр, Да.Ганболд, “Эрдэнэс Монгол” компанийн захирлаар ажиллаж байсан Б.Бямбасайхан, ТЕГ-ын дарга асан Б.Хурц, прокурор Г.Эрдэнэбат нарын 14 хүн улс төрийн хоригдол болж, торны цаана сууж байна. Энэ их баривчилгаа, улстөрчдийг бөөнөөр нь хоморголон шоронд суулгах ажлыг хэн захиалав гэдэг асуултад хүмүүс “Ерөнхийлөгч захиалсан” гэдэг боловч энэ нь батлагддаггүй. Тэгтэл энэ бүх үйл явдлыг Ерөнхий сайд харж л байсан. Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд хоёр бүх юм өрнөж байхад, шүүхээр хэлэлцэгдэж байхад хэн нь ч “Боль” гээгүй, ардчиллыг хамгаалсан ганц ч үг унагаагүй. Харин ч “Шударга ёс яллаа” гэх ухааны юм ярьцгаасан. Энэ хоёр хүн зөвхөн энэ үйлдлээрээ ардчиллыг нухчин дарж байна гэж үзэж болно.
Торны цаана суугаа улстөрчид бол тухай тухайн цаг үедээ Засгийн газар, УИХ-ын гишүүнээр ажиллаж, хамтын шийдвэрүүдийг биелүүлж байсан улсууд. Хамтын шийдвэрийг биелүүлснийх нь төлөө шоронд суулгах үндэслэл байгаагүй гэдгийг хуульчид болоод хүний эрхийг хамгаалагчид олон талаар нотолдог. Гэтэл өргөст торны цаана суугаа, эрхээ хасуулчихаад байгаа тэр хүмүүс Ардчиллын төлөө, хүний эрхийн төлөө дуугарч ирсэн тэмцэгчид байсан. Гэтэл тодорхой эрх мэдэлтнүүд юуг ч эс харгалзан Ардчиллыг, хүний эрхийг санаатайгаар нухчин дарж байгаа нь цаагуураа ардчиллыг устгаад дарангуйлал тогтоох гэсэн оролдлого нь юм. Эдгээрийг гардан хийсэн шүүгч, прокурор, АТГ-ын дарга байцаагчид үнэхээр хууль зөрчин захиалгаар шүүсэн бол энэ хоригт нэрсийг нь даруй бүртгүүлэх нь дараа дараагийн хүний эрхтэй харьцдаг хүмүүст сургамж болж үлдэнэ. Энэ дэлхий дээр зөвхөн дарга гэж байдаггүй, бас шударга ёс гэж байдаг, тэр нь үйлчилдэг, үүнийг нь хэрэгжүүлдэг хууль, журам гэж байдаг гэдгийг мэдэх нь манай дарга болох гэж сүнсээ худалдан гүйгч хүмүүст хэрэгтэй юм.
Хүний эрхийг дээдэлдэг АНУ болон Европын холбоо нь Монгол Улсыг Ардчиллын “Баянбүрд” гэж тодорхойлдог. Манай улсыг ардчиллын жишээ болгож олон улсад ярьцгаадаг. Тийм ч болохоор Монголыг ардчиллын баянбүрд хэвээрээ л байгаа гэж итгэж, тэр бүр анзаардаггүй юм шиг байна. Гэтэл тэдний бахархан зарладаг, Ардчиллын баянбүрд гэгддэг Монгол Улсад нь сүүлийн үед Ардчилал хумигдаж, хүний эрх ноцтой зөрчигдөж байгааг мэдэх цаг нь болсон. Үүний илрэл нь Монгол Улс улс төрийн хоригдлуудтай болчихлоо. Ерөнхийлөгчийн сонгуулийг угтаад хичнээн улстөрчид нэмж шоронд суухыг тааварлашгүй. Одоо байгаа байдлаар нь ажихад бараг шүүмжилсэн болгоныг баривчилах маягтай “араа шүдээ” харуулж байна.
Тэгэхээр бид хүний эрх, эрх чөлөө, Ардчилалд дайсагнагч төрийн удирдлагууд болох Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, шүүгчид, прокурорууд, АТГ-ын дарга, байцаагчдыг Европын холбооны шинээр батлагдсан хоригт яаралтай оруулах нь ардчилсан орны иргэдийн нэн тэргүүнд хийх ажил болоод байна. Уг хоригт тэд орсноор өөрсдөө ч, гэр бүлийнхэн нь ч барууны орнуудад хөл тавьж чадахгүй болох ёстой. Орос, Хятад хоёр руугаа л гарч байна биз. Эдэнд ингэж том хориг тавихгүй бол Монголын ардчилал устаж эхэллээ. Төрийн өндөр албан тушаалд очоод Ардчиллыг ингэж нухчин дарж болохгүй гэдэг нь дараагийн үедээ сургамж болж үлдэх ёстойг дахин хэлье.
Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, шүүгч, прокурор, УИХ-ын гишүүд, төрийн өндөр албан тушаалтнуудыг шүүмжилсэн ганц үг хэлэх, бичихэд л цагдаагийн байгууллагад дуудагддаг болсон. Одоо гаргах гэж буй Хэвлэл мэдээллийн хуулийг нь хараарай. “Болохгүй, хорино, цагдана, хаана, бооно, яллана гэх зэргээр заналхийлэхээс гадна “Таван жилээр хорих, наян сая төгрөгөөр торгох” гэсэн заалтуудаар дүүрчихсэн. Энэ нь шүгэл үлээгчдийг айлгаж сүрдүүлсэн хууль болсон төдийгүй хэвлэл мэдээллийг төрийн мэдэлд байлгаж өөрсдийгөө магтан дуулахаас өөр юм хийлгэхгүй гэсэн санаа юм. Тэгэхлээр ардчиллаас ухарсан хууль батлах гэж байгаа нь тодорхой байгаа биз.
Хүний эрхийг ноцтой зөрчиж буй үйлдэл, хууль тогтоомж, Ардчиллыг нухчиж буй албан тушаалтнууд, нөлөө бүхий хүмүүсийн талаар иргэд өөрсдөө мэдээлэлтэй, энэ тал дээр сонор соргог баймаар байна. Хүний эрхийг зөрчиж, Ардчиллыг нухчин дарж, устгах гэж улайрч буй төрийн өндөр албан тушаалтнууд, хүний эрхийг ноцтой зөрчих хууль баталж буй эрх мэдэлтнүүдийг цаг тухай бүрд нь хүний эрхийг хамгаалдаг Олон улсын байгууллага, Европын холбоонд мэдэгддэг байх жишиг тогтооё. Дотроо л ардчиллаа хамгаалъя гээд “Ардчилал” гэж хоосон хашгираад нэмэргүй. Үүн дээр ТББ-ууд идэвхтэй оролцож, ажилла. Угтаа бол эрх баригчдын энэ олон болохгүй, бүтэхгүй үйлдлүүдийг АН дор дор нь зохих газарт нь мэдээлж, холбогдох мэдээллийг нь тогтмол явуулж байх хэрэгтэй байгаа юм. Харамсалтай нь АН дотроо алалцаад, юун Ардчиллын төлөө явах, ардчиллыг өмөөрч хамгаалж дуугарах вэ. Нам нь цаашид оршин тогтнох уу гэдэг асуудал хөндөгдөж, ардчиллын төлөө явж чадахаасаа өнгөрчихөөд байна. Ер нь ч үеийн үед энэ нам дотроо суудал, ширээний тулаан хийгээд нөгөө ардчилал гэдэг юмаа мартаад удаж байгаа. Ардчиллыг одоогоор хэвлэл мэдээлэл, түүний дотор Өдрийн сонин л хамгаалах гэж оролдож ирсэн. Гэвч энэ цаг дор хуулиар амыг нь барих гэж оролдох нь.
Тийм учраас ТББ-ууд энэ чиглэлд идэвхтэй ажиллаж, Европын холбооны хоригт нэрийг нь оруулах төрийн өндөр албан тушаалтнуудын жагсаалтыг ард түмнээсээ цахим санал асуулга авч гаргах хэрэгтэй байна. Хэвлэл мэдээлэл, ард түмэн, ТББ-ууд нэгдэж ингэж Ардчиллаа хамгаалахгүй бол оройтох нь байна шүү.
Одоо цаг өөр болсон. Насан туршийн албан тушаал, ховхордоггүй эрх мэдэлтэн гэж байхгүй болсон цаг. Нэг жалганы мухарт ганц мундаг ноён суучихаад хамгийг захиран тушааж, хязгааргүй эрх мэдлээр бусдыг гишгэдэг үе байхаа больсоон.
Төрийн толгойд очоод хүний эрхийг зөрчиж буй этгээдүүдийг удаан давраамааргүй байна, тэднээр Ардчиллаа устгуулмааргүй байна. Энэ тал дээр ард түмэн санаж, сэрж, эрх чөлөө Ардчиллынхаа төлөө нэгдэцгээж, баг зүүсэн нөхдийг өгдөг газарт нь өгч, хоригт оруулъя. Хоригт орсноор эдгээр этгээдүүд Европын холбооны орнуудад зорчиж чадахгүй болохын дээр үр хүүхдүүд нь ч тэнд очиж эрдэм ном сурч чадахгүй болохын зэрэгцээ хувийн бизнесийг нь гацаагаад зогсохгүй, тэндхийн банкуудад хадгалуулсан мөнгө нь царцана. Тэгэхээр ардчиллыг хамгаалах хамгийн үр дүнтэй арга бол дэлхий нийтэд “Энэ нөхөр бол ардчиллаас няцаж, хэдэн цөөхөн ард түмнээ дарлах гээд оролдоод байна. Энийг та нар мэдтүгэй” хэмээн мэдээлж, Европын холбоо болон барууны ардчилсан орнуудад мэдэгдэж байх хэрэгтэй байна.