Дээд бодь хийдийн зурхайч лам Л.Дарамбазартай ярилцлаа.
-Өчигдөр хаврын тэргүүн сарын шинийн 8-ны билэгт сайн өдөр тохиолоо. Энэ өдрүүдэд ард иргэд жилийн засал номоо хийлгэх гээд Гандан, хийдүүд хөл хөдөлгөөн ихтэй байдаг. Танай хийдийн хувьд хөл хөдөлгөөн хэр байв?
-Урд хөршид гарсан шинэ төрлийн халдварт өвчнөөс болоод Монгол Улс онцгой байдал зарлан хөл хорио тогтоогоод байгаа. Үүнд гандан, хийдүүд ч хамрагдан хөл хорио тогтоосон. Хүн хүлээж авахгүй байгаа. Өглөө эртлэн нар мандах цагаар цөөн лам нар тэр өдрийн айлтгах ёстой номуудаа хураад, бусад цагт хөл хорионы горимтой байна.
-Төмөр хулгана жилд онцгой засал номыг ямар жилтнүүд хийлгэх ёстой вэ?
-Зурхайн засал ном гэдэг нь таван махбодын онолд суурилдаг шинжлэх ухаан юм. Тиймээс тухайн төрсөн хүний жилийг огторгуйд ургасан жилийн махбодитой уялдуулж шинждэг. Хулгана жилтэй хүмүүс буюу жил орсон 13, 25, 37, 49, 61, 73, 85, 97 настай хүмүүсийн жил орж байгаа. Түүнээс гадна морь жилтэй хүмүүсийн “Дүнсэр” буюу “Их харш” жил орж байгаа учир мөн л ном уншуулах шаардлагатай. Энэ жил эрэгтэй долоон улаан мэнгэтэй, эмэгтэйчүүд нь найман цагаан мэнгэтэй хүмүүс тусгай засалтай. Үүнийг “Есөн нүдний засал” гэх бөгөөд хий насаар тооцож, 9, 18, 27, 36, 45, 54, 63, 72, 81 гэх мэт настай хүний мэнгэ голлож байгаа учраас засал хийлгэх ёстой юм. Гэхдээ зөвхөн харш жилтэй болон жил орогсод засал хийлгэдэггүй. Ивээл жилтнүүд ч засал хийлгэх хэрэгтэй. Тодруулбал, луу, бич жилтний “Түнсүм” буюу “Ивээл” жилийн засал хийлгэнэ. Мөн үхэр, туулай, морь, могой, хонь, тахиа, гахай жилтэн суудлын өнцгийн засал хийлгэнэ.
-Хүмүүс шинийн 15-ны дотор багтаж засал номоо хийлгэх ёстой гэдэг. Энэ тогтсон ёс биш гэдэг шүү дээ. Ер нь жилийн аль үед хийлгэж болох вэ?
-Тийм тогтсон ёс байхгүй л дээ. Өвлийн адаг сар буюу үхэр сарын шинийн 15-наас хойш. Нэг ёсондоо сар хуучирснаас хойш буюу хоёрдугаар сарын 10-наас хойш засал номоо хийлгэж болдог. Хүмүүсийн хэлдэг шинийн 15-ны дотор гэдэг нь туйлширсан ойлголт. Гэхдээ хаврын тэргүүн сарын шинийн 1-15-ны хооронд бурхан багшийн их дүйчин өдөр болдог. Энэ өдрүүдэд хүмүүс хойдын буянд зориулсан ном уншуулах, айл өрхийн ноён нуруугаа даатгаж, тэр жилдээ амь нас баттай, эрүүл энх, гадна дотны атаа жөтөөгүй бодсон санасан ажил үйлс нь ном ёсоор бүтэмжтэй байх, айл гэр төвшин амгалан байхыг бэлгэдэн уншуулахыг хүсдэг. Тодруулбал, Алтанганжуур, Сундуй, Цэвэгмэдийн чого, Улаан юм, Доржзодва, Жадамба, Алтангэрэл, Заслын найман ном, Гурван гүрэм, мөнхийн хуралд даган баяс. Тэгээд жилийн засал номоо хаврын тэргүүн сардаа багтаад хийлгэчихэд болно.
-Тэгэхээр хөл хорио тавигдсан үед иргэд засал номоо тухтай хийлгэж болох нь ээ?
-Болно. Өөрсдийнхөө эрүүл мэндийн төлөө засал номоо хаврын урин дулаан цагт хийлгэж болно. Цаг сайхан болоод ирэхээр засал ном хийлгэхэд оройтохгүй.
-Хэрэв шинийн 15-даа багтаад засал номоо хийлгэх хүсэлтэй хүмүүс хэрхэх вэ?
-Заавал шаардлагатай гэвэл цахим ном хурахад даган баясаж болно. Мөн өөрсдийн сүслэн биширдэг лам хуврагаа гэртээ залж, засал номоо хийлгэж болох юм. Цахим ном хурахад иргэдийн өөрсдийн сүслэх, даган баясах сэтгэл чухал. Нэг ёсондоо цахим ном сүсэлж чадвал өөрсдийн биеэр очсонтой ялгаагүй гэж хэлээд байгаа юм.